‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪۱۴۰۲-۲-۷ ۱۴:۲۶‬‬ ‫جامعه ‪ /‬حقوقی و قضایی‬

‫صفر تا صد ادای سوگند در دادگاه ‪/‬مجازات سوگند دروغ چیست؟‬

‫سوگند به معنای شهادت گرفتن خداوند بر صحت ادعای شاکی یا متهم است که در قانون مجازات اسالمی به شرایط ادا کننده‪ ،‬چگونگی ادای سوگند‪ ،‬شرایط‬
‫سوگند و طرق ادای آن پرداخته است‪.‬‬

‫به گزارش خبرنگار قضائی خبرگزاری فارس‪« ،‬سوگند» یکی از پنج ادله ای است که قاضی به استناد آن می‌تواند حکم صادر کند‪ .‬مواد ‪ 201‬تا ‪ 210‬قانون‬
‫مجازات اسالمی به این مهم پرداخته است‪.‬‬

‫سوگند به معنای شهادت گرفتن خداوند بر صحت ادعای شاکی یا متهم است‪ .‬سوگند یکی از ادله اثبات دارای موضوعیت محسوب می‌شود که از نظر‬
‫تقدم و تأخر‪ ،‬پس از علم قاضی‪ ،‬اقرار و شهادت در رده چهارم قرار می‌گیرد؛ لذا در صورتی که فرضا مفاد شهادت با سوگند متعارض باشد‪ ،‬دادگاه اصل بر‬
‫صحت شهادت قرار داده و مطابق آن حکم می‌دهد‪.‬‬

‫بر اساس ماده ‪ 201‬قانون مجازات اسالمی‪ ،‬سوگند عبارت از گواه قراردادن خداوند بر درستی گفتار اداکننده سوگند است‪.‬‬

‫اداکننده سوگند می‌تواند شاکی یا متهم باشد‪ .‬در ماده ‪ 331‬قانون آیین دادرسی کیفری آمده است که تقاضای سوگند قابل توکیل است و وکیل در دعوی‬
‫می‌تواند در‌صورتی که در وکالت نامه تصریح شده باشد‪ ،‬طرف را سوگند دهند؛ اما سوگند یادکردن قابل توکیل نیست و وکیل نمی‌تواند به جای موکل‬
‫سوگند یاد کنند‪.‬‬

‫شرایط اداکننده سوگند‬

‫در ماده ‪ 202‬قانون مجازات اسالمی عنوان شده است‪« :‬اداکننده سوگند باید عاقل‪ ،‬بالغ‪ ،‬قاصد و مختار باشد» شرایط چهارگانه مذکور در این ماده باید در‬
‫حین ادای سوگند وجود داشته باشند‪ .‬در این باره در نظریه مشورتی مورخ سال ‪ 78‬آمده است‪« :‬کسی که قسم می خورد کافی است در زمان ادای‬
‫سوگند عاقل و بالغ بوده و متوجه صحت مطالبی باشد که بعد از ادای سوگند بیان می دارد‪ ،‬هرچند اتفاق در زمان صغر وی روی داده است‪».‬‬

‫چگونگی ادای سوگند‬

‫در ماده ‪ 203‬این قانون نیز عنوان شده است مع سوگند باید مطابق قرار دادگاه و با لفظ جالله و اهلل‪ ،‬باهلل‪ ،‬تاهلل یا نام خداوند متعال به سایر زبان ها ادا‬
‫شود و در صورت نیاز به تغلیظ و قبول اداکننده سوگند‪ ،‬دادگاه کیفیت ادای آن را از حیث زمان‪ ،‬مکان‪ ،‬الفاظ و مانند آن ها تعیین می کند‪ .‬در هر صورت‪،‬‬
‫بین مسلمان و غیرمسلمان اداکننده سوگند نام خداوند متعال تفاوتی وجود ندارد‪.‬‬

‫طبق ماده ‪ 333‬قانون آیین دادرسی کیفری‪ :‬سوگند به درخواست اصحاب دعوی مطابق قرار دادگاه و نزد قاضی به عمل می آید‪ ،‬در قرار دادگاه‪ ،‬موضوع‬
‫سوگند و شخصی که باید سوگند یا کند‪ ،‬تعیین می شود‪ .‬صورت مجلس ادای سوگند به امضای قاضی و ظرفین دعوی می رسد‪.‬‬
 ‫صرف نظر از زبان اداکننده سوکند و سلمان یا غیرمسلمان بودن او‪ ،‬ذکر نام خداوند متعال در هنگام ادای سوگند الزم است‪.‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫تغلیظ سوگند به معنای ادای سوگند با انجام تشریفات خاص است و قبول اداکننده سوگند شرط صحت آن است‪ .‬مثال دادگاه با قبول «الف» اعالم دارد‬
‫که ادای سوگند باید با وضو و رو به قبله صورت گیرد‪.‬‬

‫شرایط سوگند‬

‫بر اساس ماده ‪ 204‬قانون مجازات اسالمی‪ ،‬سوگند باید مطابق با ادعا‪ ،‬صریح در مقصود بدون هر گونه ابهام باشد و از روی قطع و یقین ادا شود‪.‬‬

‫مطابقت با ادعا‪ ،‬صراحت در مقصود و بدون هر گونه ابهام باشد و از روی قطعی بودن لوازم تفکیک ناپذیر سوگند محسوب می‌شوند؛ لذا با فقدان هر‬
‫یک از این موارد‪ ،‬سوگند از اعتبار ساقط می شود‪.‬‬

‫در مورد شرط مطابقات سوگند با ادعا باید گفت‪ :‬مثال اگر الف ادعا کند «هیچ گونه جنایت عمدی علیه ب مرتکب نشده ام» لکن در لحظه سوگند بیان‬
‫کند‪« :‬خدا را گواه می گیرم پرداخت هیچ گونه دیه ای بر عهده من نیست‪ ،».‬در این فرض سوگند با ادعا مطابقت ندارد‪ ،‬چرا که متهم یک با خود را از‬
‫اتهام جنایت عمدی و بار دیگر از اتهام جنایت موجب دیه بری کرده است‪.‬‬

‫طرق ادای سوگند‬

‫بر اساس ماده ‪ 205‬قانون مجازات اسالمی‪ ،‬سوگند باید با لفظ باشد و در صورت تعذر‪ ،‬با نوشتن یا اشاره ای که روشن در مقصود باشد‪ ،‬ادا شود‪.‬‬

‫اصوََال اقرار و شهادت می‌تواند به صورت لفظی یا نوشتن انجام شود؛ لکن در مورد سوگند اصل بر لزوم ادای آن به صورت شفاهی و لفظی است و سوگند‬
‫کتبی یا با اشاره فقط در صورت معذور بودن اداکننده قابل پذیرش است‪.‬‬

‫مفهوم نبودن سوگنند‬

‫بر اساس ماده ‪ 206‬قانون مجازات اسالمی‪ ،‬در مواردی که اشاره‪ ،‬مفهوم نباشد یا قاضی به زیان شخصی که سوگند یاد می‌کند‪ ،‬آشنا نباشد و یا ادا کننده‬
‫سوگند قادر به تکلم نباشد‪ ،‬دادگاه به وسیله مترجم یا متخصص امر‪ ،‬مراد وی را کشف می‌کند‪.‬‬

‫در این مورد ماده ‪ 276‬قانون آیین دادرسی مدنی مقرر شده که هر گاه خوانده در جلسه دادرسی در قبال ادعای خواهان‪ ،‬به علت عارضه‌ای از قبیل لکنت‬
‫زبان یا الل بودن سکوت کند‪ ،‬قاضی دادگاه رأسُا یا به وسیله مترجم یا متخصص امر‪ ،‬مراد وی را کشف یا عارضه را برطرف می‌کند‪.‬‬

‫تأثیر سوگند‬

‫اثر سوگند فقط شامل اداکننده سوگند‪ ،‬طرف مقابل دعوی و قائم مقام قانونی آن هاست‪ .‬در ماده ‪ 1232‬قانون مدنی آمده است‪« :‬قسم فقط نسبت به‬
‫اشخاصی که طرف دعوی بوده اند و قائم مقام آن‌ها مؤثر است» همچنین در ماده ‪ 207‬قانون مجازات اسالمی عنوان شده است که سوگند فقط نسبت‬
‫به طرفین دعوی و قائم‌مقام آن‌ها مؤثر است‪.‬‬

‫همچنین در ماده ‪ 208‬این قانون نیز عنوان شده است که حدود و تعزیرات با سوگند نفی نمی شود؛ لکن قصاص‪ ،‬دیه‪ ،‬ارش و ضرر و زیات ناشی از‬
‫جرائم‪ ،‬مطابق مقررات این قانون یا سوگنند اثبات می شود‪.‬‬

‫جرائم قابل اثبات از طریق سوگند‬

‫جرائم به موجب قصاص‪ ،‬دیه‪ ،‬ارش و ضرر و زیان ناشی از جرائم مانند رد مال‪ ،‬با سوگند قابل اثبات اند‪ .‬لکن سوگند در جرائم حدی و تعزیری نه موجب‬
‫اثبات و نه موجب نفی جرم می شود‪.‬‬

‫تفکیکی که این ماده از جرائم بیان کرده‪ ،‬مشابه تقسیم بندی جرائم ماده ‪ 189‬است مه بر اساس آنن جرائم موجب حد و تعزیر با شهادت بر شهادت‬
‫اثبات نمی شود؛ لکن این امکان در سایر جرائم وجود دارد‪.‬‬

‫به طور مثال اگر الف در جلسه دادگاه سوگند یاد کند که مرتکب سرقت تعزیر شده است‪ ،‬دادگاه الف را به موجب سوگند یادشده به مجازات سرقت‬
‫تعزیری محکوم نخواهد کرد؛ اما وی مکلف به بازگرداندن مال مسروقه به بزده دیده و جبران ضرر و زیان از جرم خود خواهد شد‪.‬‬

‫اثبات جنبه مالی جرائم از طریق سوکند‬

‫بر اساس ماده ‪ 209‬قانون مجازات اسالمی هرگاه در دعاوی مالی ماننده دیه جنایات و همچنین دعاویی که مقصور از آن مال است‪ ،‬ماننده جنایت‬
‫خطائی و شبه عمدی موجب دیه‪ ،‬برای مدعی خصوصی انکان اقامه بینه شرعی نباشد‪ ،‬وی می تواند با معرفی یک شاهد مرد و یا دو شاهد زن به ضمه‬
‫یک سوگند‪ ،‬ادعای خود را فقط از جنبه مالی اثبات کند‪.‬‬

‫بر اساس تبصره این ماده قانونی‪ ،‬در موارد مذکور در این ماده‪ ،‬ابتدا شاهد داجد شرایط شهادت می‌دهد و سپس سوگند توسط مدعی ادا می‌شود‪.‬‬

‫به بیان ساده‌تر‪ ،‬چنانچه مدعی خصوصی نتواند با اقامه بینه شرعی (ادله اثبات امور کیفری)‪ ،‬ادعای خود را اثبات کند‪ ،‬می تواند با معرقی یک شاهد مرد‬
‫و یا دو شاهد زن به انضمام یک سوگند‪ ،‬ادعای خود را فقط از جهت مالی اثبات کند‪.‬‬

‫ضمانت اجرای ادای سوگند دروغ‬