ME4169: MicroProcessor

Lecturer: PhD. Dang Thai Viet

Mechatronics Department, School of Mechanical Engineering, HUST
Chương 1: Tổng quan

Tên học phần: Vi xử lý (MicroProcessor)

Mã học phần: ME4169
Tín chỉ: 2 (2-1-0-4)
- Giờ lý thuyết: 30 giờ
- Giờ thực hành: 15 giờ (Bài tập lớn)
Học phần tiên quyết: - Không
Học phần học trước: - Không
Học phần song song: - Không

1
Chương 1: Tổng quan

❖ Cung cấp cho sinh viên những kiến thức cơ bản về tổ chức, kiến trúc của vi xử lý và vi điều
khiển thông dụng ứng dụng trong Cơ điện tử; các chuẩn giao tiếp nối tiếp, song song; các
card chuyên dụng, sử dụng các ngôn ngữ lập trình để điều khiển các thiết bị.

• Tổ chức và kiến trúc máy tính

• Các hệ vi xử lý
• Một số hệ vi xử lý điển hình trong cơ điện tử
• Kỹ thuật giao tiếp máy tính và điển khiển
• Lập trình giao tiếp và điều khiển thiết bị

2
Chương 1: Tổng quan

❖ Đánh giá:

3
Chương 1: Tổng quan

❖ Sách và tài liệu tham khảo:

• AVR Microcontroller and Embedded Systems, Pearson New International Edition, 2015
• Microprocessor and Microcontroller System, Technical Publication Pune, 2008
• Vi Điều Khiển Với Lập Trình C, Ngô Diên Tập, NXB khoa học và kỹ thuật, 2006

❖ Bài giảng: - Bài giảng dạng powerpoint

4
Chương 1: Tổng quan

1.1 Giới thiệu:

• Máy tính có thể được định nghĩa là “một thiết bị điện tử xử lý dữ liệu nhị phân”.
• Bộ vi xử lý là một mạch tích hợp chứa khối số học và logic, mạch điều khiển để thực hiện các
lệnh từ chương trình. Mạch tích hợp cung cấp khả năng lưu trữ dữ liệu, chương trình, đầu vào
và đầu ra trở thành trái tim của máy tính.
• Bộ vi xử lý được xem như một thiết bị tích hợp có thể lập trình có chức năng tính toán và ra
quyết định gần như CPU (Bộ xử lý trung tâm) đời đầu của máy tính.
• Tuy nhiên, bộ vi xử lý còn có ưu điểm là kích thước nhỏ, giá thành thấp, và khả năng xử lý với
tốc độ tốt hơn.

5
Chương 1: Tổng quan

1.2 Bộ vi xử lý:

• IC hỗ trợ (Mạch tích hợp) bao gồm RAM, ROM,

giao diện I/O, mạch xung đồng hồ, ... cùng với
bộ vi xử lý. Đây là cấu trúc thông dụng của một
bộ vi xử lý hoàn thiện.

Hình 1. Cấu trúc vi xử lý

• Số lượng chip hỗ trợ tùy thuộc vào nhiệm vụ cần thực hiện, loại của các tín hiệu được xử lý và độ
phức tạp liên quan. Bộ vi xử lý có thể xử lý 4-bit (nibble), 8-bit (byte), 16-bit (word) hoặc 32-bit
(double word) tùy thuộc vào loại bộ vi xử lý.

6
Chương 1: Tổng quan

1.3 Máy tính kỹ thuật số:

• Máy tính được định nghĩa là “một thiết bị điện tử

đọc và xuất dữ liệu mã hóa cho phép lưu trữ, xử lý,
hiển thị kết quả theo các hệ ngôn ngữ lập trình”.

• Máy tính là một thiết bị bao gồm bộ xử lý thao tác

và thực thi các nhiệm vụ.

Hình 2. Hệ thống máy tính

7
Chương 1: Tổng quan
Address bus

ROM RAM I/O I/O

CPU interface devices

Data bus Control bus

Input Storage unit Output

Hình 4. Sơ đồ khối chức năng của máy tính cơ bản

Control unit

ALU

CPU

Hình 5. Thành phần của hệ thống máy tính

8
Chương 1: Tổng quan

❖ Ba thành phần chính của hệ thống máy tính:

• CPU (Central Processing Unit): đóng vai trò là bộ não điều phối tất cả các hoạt động bên trong
máy tính.
• Bộ nhớ: Các lệnh chương trình và dữ liệu được lưu trữ chủ yếu.
• Thiết bị đầu vào/đầu ra (I/O): Cho phép máy tính nhập thông tin để xử lý và sau đó xuất ra
thông tin kết quả. Thiết bị I/O còn được gọi là thiết bị ngoại vi máy tính.

❖ Máy vi tính với bộ xử lý trung tâm (CPU): được coi là một bộ vi xử lý. Máy vi tính
thường được sử dụng như một máy tính cá nhân (PC). Các hệ thống máy tính xử lý dữ
liệu lớn như máy trạm hoặc siêu máy tính.

9
Chương 1: Tổng quan

❖ Phân loại dạng bộ nhớ:

• RAM (Random Access Memory/Read-Write

Memory): được máy tính sử dụng để lưu trữ
tạm thời các dữ liệu các chương trình đang
chạy. Dữ liệu bị mất khi tắt máy tính.

Hình 6. Tổ chức bên trong máy vi tính

• ROM(Read Only Memory): thông tin trong bộ nhớ ROM là vĩnh viễn và không bị mất khi tắt
nguồn.
• Vì vậy, ROM được gọi là bộ nhớ không biến đổi. Lưu ý rằng RAM đôi khi được gọi là bộ lưu trữ
sơ cấp, trong đĩa từ/đĩa quang được gọi là bộ lưu trữ thứ cấp.

10
Chương 1: Tổng quan

❖ Cấu trúc bên trong CPU:

• Một chương trình được lưu trong bộ nhớ cung cấp hướng dẫn cho CPU thực hiện một hành động
cụ thể. Chức năng của CPU là lấy các lệnh chương trình từ bộ nhớ và thực thi chúng.
• CPU chứa một số thanh ghi để lưu trữ thông tin tạm thời bên trong CPU. Các thanh ghi bên trong
CPU có thể là 8 bit, 16 bit, 32 bit hoặc thậm chí 64 bit tùy thuộc vào CPU.
• CPU cũng chứa Arithmetic and Logic Unit (ALU). ALU thực hiện các phép tính (cộng, trừ, nhân,
các hàm chia) và logic (AND, OR, NOT).
• CPU chứa một bộ đếm chương trình còn được gọi là Con trỏ lệnh (Pointer) để trỏ địa chỉ của chỉ
thị tiếp theo thực hiện.
• Bộ giải mã lệnh là một loại từ điển diễn giải ý nghĩa của lệnh được lấy vào CPU. Các tín hiệu
điều khiển thích hợp được tạo ra theo ý nghĩa của lệnh.

11
Chương 1: Tổng quan

Hình 7. Sơ đồ cấu trúc bên trong CPU

12
Chương 1: Tổng quan

❖ Bus:
• Hệ thống con truyền dữ liệu giữa các thành phần bên trong một máy tính hoặc giữa các máy tính.
Nó cung cấp kết nối các thiết bị ngoại vi và bộ nhớ tới CPU. Bus kết nối các thiết bị vật lý, card,
dây cable với nhau. Một Bus có thể 1 chiều hoặc 2 chiều.
• Có 3 loại bus:
▪ Bus dữ liệu (data bus)
▪ Bus địa chỉ (address bus)
▪ Bus điều khiển (control bus)

Hình 8. Phân loại bus trong máy vi tính

13
Chương 1: Tổng quan

• Bus địa chỉ được sử dụng để xác định vị trí bộ nhớ hoặc thiết bị I/O mà bộ xử lý dự định giao tiếp.
Độ rộng của Bus Địa chỉ dao động từ 20 bit (8086) đến 36 bit (Pentium II).

• Bus dữ liệu được CPU sử dụng để lấy dữ liệu từ/để gửi dữ liệu đến bộ nhớ hoặc các thiết bị I/O.
Kích thước bus dữ liệu của bộ vi xử lý Intel thay đổi từ 8 bit (8085) đến 64-bit (Pentium).

• Bus điều khiển kiểm soát Bus đi vào. Mỗi khi bộ xử lý xuất ra một địa chỉ, nó cũng kích hoạt một
trong bốn tín hiệu bus điều khiển: Đọc bộ nhớ, ghi bộ nhớ, đọc I/O và ghi I/O.

• Đồng hồ (clock) tín hiệu định kỳ, thường là sóng vuông, được sử dụng để kích hoạt đồng thời các
chốt bộ nhớ trong toàn bộ hệ thống.

14
Chương 1: Tổng quan

❖ Chu trình máy (Machine Cycle):

• Chu kỳ máy được định nghĩa là thời gian cần thiết để hoàn thành thao tác truy cập bộ nhớ hoặc
I/O thiết bị.
• Một chu trình máy bao gồm một chuỗi ba bước được thực hiện liên tục triệu phép tính mỗi giây:
tìm nạp, giải mã và thực thi.
▪ Tìm nạp mã opcode
▪ Đọc bộ nhớ
▪ Ghi vào bộ nhớ
▪ Đọc vào/ra
▪ Ghi vào/ra

15
Chương 1: Tổng quan

❖ Chu trình hướng dẫn:

• Tìm nạp (Fetching): Trước khi CPU có thể thực hiện một lệnh, bộ điều khiển phải truy xuất hoặc
tìm nạp một lệnh/dữ liệu từ bộ nhớ của máy tính. Khi kết thúc thao tác tìm nạp, PC sẽ trỏ đến lệnh
tiếp theo sẽ được đọc ở chu kỳ tiếp theo.

• Giải mã (Decode): Trong chu kỳ này, lệnh bên trong IR (thanh ghi lệnh) được giải mã và sau đó
lệnh có thể được thực thi.

• Chu kỳ thực thi (Execution Cycle): Là thời gian cần thiết để bộ xử lý thực hiện một lệnh sau khi
được giải mã. Nó có thể bao gồm đọc/ghi bộ nhớ hoặc đọc/ghi đầu vào/đầu ra.

16
Chương 1: Tổng quan

1.4 Phân loại vi xử lý:

❖ RISC: (Reduce Instruction Set Computing)
• RISC là một chiến lược thiết kế CPU dựa trên hiểu biết về việc đơn giản hóa các lệnh để có hiệu
suất cao hơn và cho phép thực hiện từng lệnh nhanh hơn nhiều.

• Bộ xử lý RISC phổ biến được sử dụng trong các máy trạm là POWER (IBM), SPARC (SUN) và
PA-RISC (HP).

❖ CISC: (Complex Instruction Set Computing)

• CISC có các lệnh đơn lẻ có thể thực hiện một số thao tác cấp thấp hoặc có khả năng thực
hiện các phép toán nhiều bước địa chỉ.
• Kiến trúc là Hệ thống/thông qua PDP-11, VAX, Motorola 68k và x86, v.v.

17
Chương 1: Tổng quan

❖ Bộ vi xử lý Intel 80x86:

Hình 9. Lịch sử phát triển bộ vi xử lý dòng 80x86

18
Chương 1: Tổng quan

1.5 Các hệ số đếm và hệ thống mã hóa

• Con người sử dụng số học cơ số 10 (thập phân), máy tính sử dụng hệ cơ số 2 (nhị phân). Sự biểu
diễn thuận tiện của số nhị phân, được gọi là thập lục phân. Định dạng nhị phân của mã chữ và số
được gọi là ASCII.

❖ Hệ cơ số thập phân và nhị phân:

• Cơ số 10 có 10 ký hiệu riêng biệt là

0, 1, 2, ..., 9, ở cơ số 2 chỉ có hai số
0 và 1 (bit) để tạo số.
• Chuyển đổi từ cơ số 10 sang cơ số 2.
• Chuyển đổi từ cơ số 2 sang cơ số 10.

19
Chương 1: Tổng quan

• Biết trọng số của mỗi bit trong một số nhị phân giúp việc cộng trở nên đơn giản khi chúng lại với
nhau để có được số thập phân tương đương. Ví dụ chuyển đổi 11001 cơ số 2 sang cơ số 10, và 39
sang cơ số 2

20
 Chương 1: Tổng quan

❖ Hệ cơ số thập lục phân (Hex)

• Cơ số 16 hoặc hệ thập lục phân như được gọi trong tài liệu máy
tính, được sử dụng như một đại diện thuận tiện của số nhị phân.
• Chuyển đổi từ hệ cơ số 16 về cơ số 2 và ngược lại.

Hình 10. Biểu diễn hệ cơ số 16

21
Chương 1: Tổng quan

• Chuyển đổi từ hệ cơ số 10 sang Hex

22
Chương 1: Tổng quan

23
Chương 1: Tổng quan

• Phép tính trên hệ cơ số 2

24
Chương 1: Tổng quan

• Phép tính trên hệ cơ số 16

25
Chương 1: Tổng quan

❖ Mã ASCII
• Mã ASCII (phát âm là “ask-E”) gán các mẫu
nhị phân cho các số 0 đến 9, tất cả các chữ cái
trong bảng chữ cái tiếng Anh, cả chữ hoa (viết
hoa) và chữ thường, cùng nhiều mã kiểm soát
và dấu chấm câu.

Hình 11. Bảng chuyển đổi mã ASCII và Hex

• Ưu điểm lớn là hệ thống là nó được sử dụng bởi hầu hết các máy tính, do đó thông tin có thể
được chia sẻ giữa các máy tính. Hệ thống ASCII sử dụng tổng cộng 7 bit để biểu diễn mỗi mã.

• Ví dụ: 100 0001 được gán cho chữ in hoa “A” và 110 0001 dành cho chữ thường “a”. Thông
thường, số 0 được đặt ở vị trí bit có ý nghĩa nhất để biến nó thành mã 8 bit..

26
Chương 1: Tổng quan

1.6 Ngôn ngữ máy tính:

• Ngôn ngữ máy tính có ba loại: Ngôn ngữ máy, hợp ngữ và ngôn ngữ cấp cao.
• Ngôn ngữ máy: Mã máy hoặc ngôn ngữ máy là một tập hợp các hướng dẫn và
các lệnh này được thực thi trực tiếp bởi một bộ xử lý trung tâm (CPU) của máy
tính.

Hình 10. Ngôn ngữ máy với 2 bit nhị phân 0 và 1

27
Chương 1: Tổng quan

• Hợp ngữ (Assembly language): bộ vi xử lý 8085, nó chứa 8-bit của ALU nên lệnh
của nó có 8 bit, trong khi lệnh là một mẫu nhị phân mà bạn viết bằng hợp ngữ để
xử lý và điều khiển thiết bị theo các hàm quan hệ đặc trưng.

• Ngôn ngữ bậc cao: ngôn ngữ độc lập với máy tính nhất định, sử dụng các trình
dịch là thông dịch và biên dịch.

Hình 11. Hợp ngữ và Ngôn ngữ bậc cao

28
Chương 1: Tổng quan

1.6 Hệ đếm:
• Hệ cơ số 10 (decimal): hệ đếm sử dụng của con người trong xã hội.

• Hệ cơ số 2 (binary): hệ đếm sử dụng trong máy tính.

• Hệ cơ số 16 (Hecxadecimal): Cách thuận tiện để biểu diễn hệ nhị phân.
• ASCII: (định dạng nhị phân của mã chữ và số) được sử dụng để biểu diễn các ký
tự chữ và số.

Hình 12. Biểu diễn kiểu dữ liệu

29
Chương 1: Tổng quan

Hình 13. Kích cỡ dữ liệu

30
THANK YOU !