ორგანული

ნუვთიერება
ცილა
მარიამ კოპალაძე

ცილის სახეობები ცილები

ცილები ან პროტეინები — მაღალმოლეკულური ბუნებრივი
სამშენებლო – ამ ფუნქციას სტრუქტურული ცილები ასრულებს,
ორგანული ნაერთები, რომლებიც ამინომჟავებისაგანაა
რომლებიც უჯრედების შემადგენლობაში შედის და მათ – ფორმას,
აშენებული. ცილები ცხიმებთან, ნახშირწყლებთან და ნუკლეინის
ხოლო ქსოვილებს სიმტკიცეს ანიჭებს. მაგალითად, კოლაგენი,
მჟავებთან ერთად ცოცხალ არსებათა შემადგენელი აუცილებელი
კერატინი და ელასტინი ბევრს გაუგონია. სწორედ მათგან შენდება
კანის, ძვლის, ხრტილის ქსოვილები. იგივე ცილები შედის მყესების,
ქიმიური კომპონენტებია და მეტად მრავალგვარი ბიოლოგიური
თმისა და ფრჩხილების, იოგების, არტერიის კედლების დანიშნულება აქვთ. ილა პოლიმერია, რომლის მონომერი
შემადგენლობაში. ამინომჟავაა. ცილის შენებაში 20 სხვადასხვა ამინომჟავა
მამოძრავებელი – კუმშვადი ცილები, აქტინი და მიოზინი, კუნთის მონაწილეობს. ყველა მათგანი ამინო და კარბოქსილის ჯგუფს
შეკუმშვას უზრუნველყოფს. მათ გარეშე ვერ ვიმოძრავებდით. შეიცავს. სინი მხოლოს ე.წ რადიკალებით განსხვავდებიან.
მომმარაგებელი – ცილის ზოგიერთი სახეობა ორგანიზმს სხვადასხვა ამინომჟავები ერთმანეთს ე.წ კოვალენტური ანუ პეპტიდური
ნივთიერების მარაგის შევსებაში ეხმარება. მაგალითად, ცილა ბმებით უკავშირდებიან და წარმოქმნიან პოლიპეპტიდურ -
ფერიტინის გარეშე ორგანიზმი რკინის მარაგის შევსებას ვერ შეძლებდა. ძაფისებურ სტრუქტურას, რომელსაც ცილის პირველადი
სატრანსპორტო – სატრანსპორტო ცილები ორგანიზმში ბიოლოგიურად სტრუქტურა ჰქვია.
აქტიური ნივთიერებების ტრანსპორტირებას უზრუნველყოფს.
მაგალითად, ჰემოგლობინი, რომელიც ჟანგბადს ფილტვებიდან მთელ
ორგანიზმში ანაწილებს და ნახშირორჟანგს ფილტვებში აბრუნებს, ამის შემდეგ სპირალურად იხვევა და წარმოიქმნება ცილის ზამბარის
ცილაა.
მსგავსი მეორეული სტუქტურა რომელსაც a სპირალს უწოდებენ.
დამცველობითი – ზოგიერთი სპეციფიკური ცილა ებრძვის პათოგენებს
სპირალს პოლიპეპტიდის მეზობელი ხვეულების პეპტიდურ ბმებს
და ორგანიზმს ამა თუ იმ ინფექციისგან იცავს. ამ ცილებს
შორის წარმოქმნილი სუსტი წყალბადური ბმები აფიქსირებენ.
ანტისხეულები ეწოდება. სისხლდენის შეჩერებას კი ცილა ფიბრინს
არსებობს მეორეული სტრუქტურის განსხვავებული ტიპის - ე.წ. b
უნდა ვუმადლოდეთ.
კატალიზატორული – ფერმენტები ცილოვანი ბუნების ნაერთებია, კონფორმაცია. ასეთ სტრუქტურაში წყალბადური ბმებით ერთმანეთს
რომლებიც დიდ როლს ასრულებს ნივთიერებათა ცვლაში – აჩქარებს ან პარალელური პოლიპეპტიდური ჯაჭვვები უკავშირდებიან და საკმაოდ
ანელებს უჯრედებში მიმდინარე ქიმიურ რექციებს. სტაბილურ სტრუქტურას წარმოქმნიან. მეორეული სტრუქტურის
სასიგნალო – უჯრედის პლაზმურ მემბრანაზე მდებარე ცილის მქონე პოლიპეპტიდური ჯაჭვი კიდევ ერთხელ, ახლა უკვე ძაფის
მოლეკულები, რეცეპტორები, სიგნალს უჯრედის შიგნით გადასცემს. გორგალივით იხვევა და ცილის მესამეულ სტრუქტურას წარმოქმნის.
ენერგეტიკული – 1 გ ცილის დაშლისას დაახლოებით 4.1
კილოკალორია გამოიყოფა, თუმცა გამოყოფილი ენერგიის
დაახლოებით 30% ცილისავე ასათვისებლად იხარჯება. ცილის დაშლა
უფრო აქტიურად უმოძრაობის დროს მიმდინარეობს, რასაც კუნთური მის ფიქსაციაში ჰიდროფობური, დადებთად და უარყოფითად
მასის შემცირება მოსდევს. დამუხტული ამინომჟავათა რადიკალები მონაწილეობენ.
ჰორმონები – ცილოვანი ბუნებისაა ზოგიერთი ჰორმონიც, მაგალითად
მესამეული სტრუქტურის ფორმირებაში მონაწილეობენ ასევე S-S
ინსულინი, რომელიც სისხლში გლუკოზის დონეს არეგულირებს, ზრდის
დისულფიდური კავშირები, რომელასც ამინომჟავა ცისტეინის
ჰორმონი, რომელიც ზრდაზეა პასუხისმგებელი.
გოგირდის შემცველი რადიკალები წარმოქმნიან. ცილის
დენატურაცია - ცილების, ნუკლეინის მჟავების და სხვ. ბიოპოლიმერების მესამეული სტურქტურა წყლის გარშემო წარმოიქმნება. ცილების
ბუნებრივი სტრუქტურის, კონფიგურაციის რღვევა ქიმიური ზემოქმედების, უმრავლესობას გორგლის - გლობულის ფორმა აქვს, რომელიც
გახურების და სხვა შემთხვევებში. ამ დროს აღინიშნება ბიოპოლიმერების
არაკოვალენტური, სუსტი ბმების გაწყვეტა, რის შედეგადაც ადგილი აქვს
შეიცავს როგორც a სტრუქტურის, ასევე b კონფორმაციის მქონე
ნივთიერებების ბიოლოგიური აქტივობის დაქვეითებას ან დაკარგვას. უბნებს.
რენატურაცია ბიოპოლიმერების მოლეკულების, მაგ., ცილების გადასვლა
დენატურირებული (არააქტიური) მდგომარეობიდან (ბიოლოგიურად აქტიურ)
მდგომარეობაში.
123 Anywhere St.,
www.reallygreatsite.com @reallygreatsite Any City, ST 12345
 ცილები

პირველი
ექსპერიმენტი
კვერცხი შეიცავს ცილა ალბუმინს,
კვერცხის შეწვისას ცილა ალბუმინი
განიცდის ცვლილება დენატურაციას
ანუ დაშლას, რის შედეგადაც კვერცხი
თხევადი მდგომარეობიდან მყარ
მდგომარეობაში გადადის.
ტემპერატურის ცვლილებით, ცილებს
შორის პეპტიდური ბმები წყდება.
კვერცხის ცილებს შორის ბმა სუსტია,
შესაბამისად 150° შემთხვევაში 1-2 წთა
არის საჭირო იმისათვის რომ შეიწვას.
მეორე მესამე
ექსპერიმენტი ექსპერიმენტი
თმის ღერი შეიცავს ცილა კერატინს, თმის
რძე შეიცავს ცილა კაზეინს, რძის
კერატინის დენატურაციის ტემპერატურა
მოდუღებისას 70°-100° შემთხვევაში
ჩვეულებრივ 200°-250° მაღალია. იმისათვის
საჭიროა 8-10წთ, ამ დროს ის
რომ თმამ დენატურაცია მოახდინოს საჭიროა
განიცდის დენატურაციას,
15-20წთ. თმის სტრუქტურულმა პროტეინებმა
შესაბამისად, შრატის ცილა ამოდის
დენატურაცია რომ განიცადონ, ისინი
რძის ზედაპირზე და ქმნის ერთგვარ
თხელ აპკს, რძის შემთხვევაში,
ცილებს შორის პეპტიდური ბმა
მდუღარე წყალზე მნიშვნელოვნად მაღალი
ტემპერატურის ზემოქმედებას საჭიროებენ. +123 - 456 - 7890
თმის ღეროში არსებული ცილებს შორის
შედარებით ძლიერია და
კავშირი, რძესთან და კვერცხთან შედარებით
შესაბამისად მეტი დრო არის
უფრო ძლიერია, შესაბამისად მეტი დრო და
საჭირო მისი დენატურაციისთვის.
ტემპერატურაა საჭირო საჭირო შედეგის
მისაღებად.

პირველი ექსპერიმენტი:
კვერცხის ცილის დენატურაცია
გავტეხე კვერცხი და მოვათავსე ცხელ ტაფაზე,
თავდაპირველად ტაფის ტემპერატურა 90° იყო,
შემდეგ დავიწყე ტემპერატურის გაზრდა და გავზარდე
150° გრადუსამდე ამის შემდეგ, კვერცხმა დაიწყო
დენატურაცია და კვერცხის ცილოვანმა ნაწილმა
დაიწყო გამაგრება. კვერცხს 2-3წთ დასჭირდა ამ
პროცესის განსახორციელებლად.
კომპლექსური დავალების
პირობა
კომპლექსური დავალების პირობა: სხვადასხვა ფაქტორის მოქმედებისას, როგორიცაა გაცხელება,
ორგანული გამხსნელების ან მჟავის ზემოქმედება, ცილის მოლეკულები დენატურაციას
განიცდიან. აღნიშნული პროცესი ძირითადად გულისხმობს ცილებისათვის დამახასიათებელი
სივრცითი სტრუქტურისა და შესაბამისად, ბიოლოგიური აქტივობის (მაგ: ფერმენტული
აქტივობის) დაკარგვას. ზოგ შემთხვევაში დენატურაცია შეუქცევად ხასიათს ატარებს, რის გამოც
ცილა ვეღარ აგრძელებს საკუთარი ფუნქციის შესრულებას. ცილის დენატურაცია მრავალ
ფაქტორს შეიძლება გამოიწვიოს, მათ შორის ტემპერატურამაც

მესამე ექსპერიმენტი: თმის

მეორე ექსპერიმენტი: რძის
ცილის დენატურაცია ცილის დენატურაცია
ავიღე დაახლოებით 10 ღერი თმა და გავახვიე ფოლგაში,
ავიღე თერმოგამძლე ქვაბი და ჩავასხი რძე, პირველად დაბალ
ამის შემდეგ მოვათავსე ღუმელში დაახლოებით 100°,
ცეცხლზე,, მოგვიანებით კი მაღალ ცეცხლზე ავადუღე, რძის
თმის ცილების პეპტიდური ბმა სხვა ბმებთან
ასადუღებლად დამჭირდა 8-10 წთ და 130°. მეორე ეტაპზე რძეს
შედარებით ძლიერია შესაბამისად მომიწია
ირგვლივ გაუჩნდა ბუშტუკები, და დაიწყო წამოწევა მოგვიანებით კი
ტემპერატურის 150°- მდე გაზრდა. ბოლოს ტემპერატურა
ცილის თხელ აპკი გამოჩნდა, გაციებისას კი ამ აპკმა შეინარჩუნა
200° მდე გავზარდე, ეს პროცესი დაახლოებით 15-20 წთ-
პირვანდელი სახე
მდე გაგრძელდა, თმის ღუმელიდან გამოღების შემდეგ
თმის ღერი დაიშალა.

www.reallygreatsite.com 123 Anywhere St., Any City, ST 12345