Professional Documents
Culture Documents
მეგი მუმლაძე
მეგი მუმლაძე
სარჩევი
შესავალი-------------------------------------------------------------3-6
ნაჯერი და უჯერი ცხიმოვანი მჟავები---------------------------6-8
ტრანს ცხიმები------------------------------------------------------8-9
ომეგა ცხიმებოვანი მჟავები--------------------------------------9-10
ცხიმების ფუნქცია----------------------------------------------10-11
სტრუქტურა--------------------------------------------------------11
მახასიათებლები---------------------------------------------------12
ბიოსინთეზი--------------------------------------------------------12
ცხიმოვანი მჟავების თვისებები-----------------------------------13
ნომენკლატურა------------------------------------------------------14
ცხიმები და ზეთები-------------------------------------------------15-17
3
შესავალი
ზოგჯერ ცხიმებს მოვიხსენიებთ „ბოროტ" ნივთიერებებად, რომლებიც ჩვენს
განადგურებას საკვების გზით ცდილობენ. რეალურად, ცხიმები მცირე ზომის,
ელეგანტური მოლეკულებია, რომლებიც შედგება პატარა, „საკიდისებრი"
გლიცეროლის მოლეკულისა და მასთან დაკავშედგებული სამი, გრძელი
ნახშირწყალბადური კუდისგან. ისევე, როგორც სხვა დიდი ბიოლოგიური
მოლეკულები, ისინიც განსაკუთრებულ როლს თამაშობენ ადამიანებისა და სხვა
ორგანიზმების ბიოლოგიაში (საკვები რაციონის ბევრი ახალი კვლევის მიხედვით,
შაქარი ბევრად მეტ ჯანმრთელობის პრობლემას იწვევს, ვიდრე ცხიმი!).
ტრანს-ცხიმები
შესაძლოა, უკვე შეამჩნიეთ, რომ რაღაც გამომრჩა: არაფერი მითქვამს ცხიმებზე,
რომელთაც ტრანს ორმაგი ბმები აქვთ ცხიმოვანი მჟავას კუდებში — ანუ, ტრანს-
ცხიმებზე. ტრანს ცხიმები იშვიათად გვხვდება ბუნებაში, მაგრამ დიდი რაოდენობით
წარმოიქმნება ინდუსტრიაში, ნაწილობრივი ჰიდროგენიზაციის პროცესში.
ომეგა-3 და ომეგა-6 ცხიმოვან მჟავებს, სულ მცირე, ორი ცის-უჯერი ბმა აქვთ, რაც მათ
მოხრილ ფორმას ანიჭებს. ალმ, როგორც ქვედა სურათზე ჩანს, საკმაოდ მოხრილია,
მაგრამ არა ისე, როგორც ამის უკიდურესი მაგალითი — დჰმ (დოკოზაჰექსანოის
მჟავა). იგი ომეგა-3 ცხიმოვანი მჟავაა, რომელიც ალმ-დან წარმოიქმნება დამატებითი
ორმაგი ბმების ფორმირების გზით. მას ექვსი ცის-უჯერი ბმა აქვს და ისეა მოხრილი,
რომ თითქმის წრეს ქმნის.
10
ცხიმების ფუნქცია
ცხიმებს საკმაოდ ცუდი სახელი აქვთ ხალხში და ისიც მართალია, რომ დიდი
რაოდენობით შემწვარი და სხვა „ცხიმიანი" საკვების მიღება წონაში მატებასა და
ჯანმრთელობის პრობლემას იწვევს. მიუხედავად ამისა, ცხიმები აუცილებელია
ორგანიზმისთვის და მათ რამდენიმე მნიშვნელოვანი ფუნქცია აქვთ.
მაგალითად, მრავალი ვიტამინი ცხიმში ხსნადია, ანუ, იმისთვის, რომ მათი შეწოვა
მოახერხოს ორგანიზმმა, ისინი ჯერ ცხიმოვან მოლეკულებს უნდა დაუკავშირდეს.
11
სტრუქტურა
ცხიმოვანი მჟავები ამფიპატური მოლეკულებია, ანუ მათ აქვთ ორი ქიმიურად
განსაზღვრული რეგიონი: ჰიდროფილური პოლარული რეგიონი და ჰიდროფობიური
აპოლარული რეგიონი.
მახასიათებლები
ცხიმოვან მჟავებს მრავალჯერადი ფუნქციები აქვთ ცოცხალ ორგანიზმებში და,
როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, მათი ერთ-ერთი აუცილებელი ფუნქციაა ლიპიდების
12
ბიოსინთეზი
ცხიმოვანი მჟავების დეგრადაცია ცნობილია როგორც β- დაჟანგვა და ხდება
ეუკარიოტული უჯრედების მიტოქონდრიებში. პირიქით, ბიოსინთეზი ხდება
ცხოველური უჯრედების ციტოზოლში და მცენარეული უჯრედების
ქლოროპლასტებში (ფოტოსინთეზური ორგანელები).
უჯერი ცხიმოვანი მჟავების დნობის დაბალი წერტილები აქვთ, ვიდრე იმავე სიგრძის
გაჯერებული ცხიმოვანი მჟავები.
ნომენკლატურა
ცხიმოვანი მჟავების ნომენკლატურა შეიძლება გარკვეულწილად რთული იყოს,
განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, თუ ისინი გულისხმობენ მათ მიერ მიღებულ
საერთო სახელებს, რომლებიც ხშირად უკავშირდება ფიზიკურ-ქიმიურ თვისებებს,
მათი ადგილის ან სხვა მახასიათებლების შესახებ.
თუ მას აქვს ორი ორმაგი ბმა c - c, მაშინ მას უწოდებენ "ოქტადეკადიენოის მჟავა" და
თუ სამი გყავს "ოქტადეკატრიენოვან მჟავას”.
15
ცხიმები და ზეთები
თანამედროვე სამყაროში, ისევე როგორც ყველა საკვები პროდუქტი, ცხიმებიც დიდი
სიფრთხილით და დაკვირვებით უნდა შევარჩიოთ. აუცილებელია მივიღოთ
მხოლოდ ნატურალური, ჯანსაღი და სასარგებლო ცხიმები. ვინაიდან ძნელია ასეთი
ცხიმების შერჩევა, რამდენიმე გამორჩეული ცხიმის შესახებ ამ სტატიაში
გესაუბრებით.
ზეთი ასევე დიდი რაოდენობით შეიცავს ვიტამინებს: A, B1, B2, B4, B6, C, D, E, K,
პიტოსტეროლებს, ქლოროფილებს, კაროტენოიდებს, მიკრო და მაკრო მოლეკულებს:
რკინა, კალიუმი, კალციუმი, ნატრიუმი, მაგნიუმი, თუთია, ფოსფორი და სხვა.