ინფორმაციული ტექნოლოგიები ბიზნესში

მანანა ჭუმბურიძე ნანა შონია ელზა ბიწაძე

ქუთაისი 2022
Ⴑახელმძღვანელოში წარმოდგენილია ინფორმაციული ტექნოლოგიების ძირითადი
კონცეფციები, მონაცემთა ორგანიზებისა და პრიორიტეტიზაციის თანამედროვე მეთოდები
და მისი მხარდამჭერი ტექნოლოგიები. დამუშავებულია ბიზნეს ამოცანების
ფორმულირებისა და მოდელირების საკითხები. წიგნი მიზნად ისახავს, წარმოაჩინოს
ინფორმაციული ტექნოლოგიების როლი ბიზნესის მართვაში, ასევე ბიზნესის
შესაძლებლობების ტრანსფორმაცია ინფორმაციულ სისტემებსა და ინფორმაციულ
ტექნოლოგიებში. განხილულია ბიზნესის დიგიტალიზაციასთან დაკავშირებული
ძირითადი საკითხები. აღწრილია სტრატეგიული მართვისა და გადაწყვეტილების მიღების
ხარბი და დინამიური პროგრამირების ალგორითმები და მატი მხარდამჭერი აპლიკაციები.
აღნიშნული სახელმძღვანელო დიდ დახმარებას გაუწევს როგოც ბაკალავრიატის, ასევე
მაგისტრატურის საფეხურის სტუდენტებს.

სამეცნიერო რედაქტორი:
ნინო თოფურია
საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი
ინფორმატიკისა და მართვის სიტეტემების დეპარტამენტი
ასოცირებული პროფესორი

რეცენზენტები:

გოდერძი შანიძე
აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტის
ბიზნესისა და მართვის დოქტორი
ასოცირებული პროფესორი

ნანა ონიანი
აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტის
კომპიუტერული ტექნოლოგიების დეპარტამენტის
ასოცირებული პროფესორი

ISBN 978-9941-495-83-0

წიგნი გამოიცა უნივერსიტეტის სარედაქციო-საგამომცემლო საბჭოს გადაწყვეტილებით

 Information Technology In Business
Manana Chumburidze, Nanan Shonia, Elza bitsadze
Akaki Tsereteli State University
Abstract

The publication is a manual for people interested in information technology. The book aims to
show the role of information technology in business management, how the transformation of
business opportunities is carried out in information systems and information technology. The
manual presents the basic concepts of information technology, modern methods of data
organization and prioritization and supporting technologies. The issues of setting and modeling
business problems based on classical paradigms and concepts, including logistics problems,
optimal distribution of company resources and reserves, greedy and dynamic programming
methods and applications for their solution are considered. Fundamental algorithms of strategic
business management and solutions, basic principles of automatization information processing,
basic concepts and software methods of communication with databases are discussed. The main
models of e-commerce and methods for building innovative structures are discussed. Modern e-
business management technologies, cloud technologies, Internet marketing basic content and
marketing management platforms are presented. The article deals with the main systems of
information management and statistical data processing.
This work is interdisciplinary and includes areas of business, applied mathematics and computer
science. Issues related to business digitalization are clearly defined: Statement of Problem,
modeling, algorithmization and their application. The book will be useful for students and
masters
 შინაარსი

1. შესავალი
2. I თავი. ინფორმაციული ტექმოლოგიების ისტორია
3. §1.1. ინფორმაცია
4. §1.2. მნიშვნელოვანი IT ეტაპების ქრონოლოგია
5. §1.3. ინფორმაციული ტექნოლოგიების განვითარება ბიზნესში
6. §1.4. ინფორმაციული სისტემები
7. §1.5. საინფორმაციო სისტემები ბიზნესში
8. თავი II. ალგორითმები ბიზნესში
9. §2.1. ძირითადი კონცეფციები
10. §2.2. ალგორითმის სტრუქტურა.ალგორითმები და მომხმარებელი
11. §2.3 არაჩვეულებრივი წარმატებისა და მოგების გასაღები
12. §2.4. მონაცემთა მართვის მეთოდები და ალგორითმები.
13. §2.5. ბიზნეს-მონაცემთა ორგანიზებისა და მართვის პარადიგმული მოდელები

14. §2.6. გადაწყვეტილების მიღების თანამედროვე მეთოდები

15. §2.6.1 ზურგჩანთის პრობლემა ბიზნეს-ამოცანებში
16. §2.6.2 ოპტიმიზაციის ამოცანები ზურგჩანთის კონცეფციის მიხედვით
17. §2.6.3 ალისას ზურგჩანთის პრობლემა
18. §2.6.4. ბობის ზურგჩანთის პრობლემა
19. §2.7. შეკვეთების მართვის ალგორითმები ბიზნესში
20. §2.7.1. შეკვეთების ამოცანა ზურგჩანთის კონცეფციის მიხედვით
21. §2.8. სატრანსპორტო-ლოჯისტიკის მართვის ალგორითმები
22. §2.8.1.მარშუტიზაციის ალგორითმები კომივუაიაჟერის ამოცანის კონცეფციების
მიხედვით
23. §2.8.2.TSP აპლიკაციები მარკეტინგში
24. §2.9.რესურსების ოპტიმალური მართვის ალგორითმები
25. §2.10.კრედიტ- რისკების მართვის თანამედროვე მეთოდები
26. §2.11. დროის სტრატეგიუი მენეჯმენტის მხარდამჭერი ალგორითმები
27. §2.11.1.ბიზნეს-აქტივობების ერთდროულად დაგეგმვის ალგორითმები
28. §2.11.2.ბიზნეს ოპერაციების ტოპოლოგიური სორტირების ალგორითმები
29. §2.11.3.დოკუმენტბრუნვის ოპტიმიზაციის ალგორითმები
30. §2.12. ბიზნესის სასიცოცხლო ციკლის მოდელები
31. თავი.III. ელექტრონული კომერცია
32. §3.1. ელექტრონული კომერცია . ძირითადი მოდელები
33. §3.2. ინოვაციური ელექტრონული კომერციის მოდელები
34. §3.3. მარკენტიგული ტექნონლოგიები
35. §3.3. 1.ოპერაციები მარკეტინგულ ტექნოლოგიებში
36. §3.3.2. ანალიზი მარკეტინგულ ტექნოლოგიებში
37. §3.4. საძიებო სისტემის ოპტიმიზაცია
38. §3.5 SEO ოპტიმიზაცია ბიზნესში
39. §3.6. ინტერნეტ რეკლამა ბიზნესში
40. §3.6.1. ონლაინ რეკლამა ბიზნესში
41. §3.7. ღრუბლოვან ტექნოლოგიები
42. §3.7.1 ღრუბლოვან ტექნოლოგიები ბიზნესში
43. §3.8. ღრუბლოვან ტექნოლოგიები ელექტრონულ კომერციაში
44. IVთავი. ინფორმაციული სისტემების მენეჯმენტი
45. §4.1. ინფორმაციული სისტემები. მენეჯმენტი. ძირითათი ცნებები და განმარტებები
46. §4.2. ანალიზისა და გადაწყვეტილების მიღების საინფორმაციო სიტემები
47. §4.3. ინფორმაციის მართვის სისტემის ტოპ პროდუქტები
48. §4.4.მ საწარმოო რესურსების მენეჯმენტის საინფორმაციო სისტემა
49. ლიტერატურა
 შესავალი

ტერმინი ინფორმაციული ტექნოლოგია (IT-InformationTechnology) გამოჩნდა მე -20 საუკუნის შუა

ხანებში მაშინ, როდესაც დაიწყო საოფისე ტექნოლოგიების შემოდინება. ფრაზა „ინფორმაციული
ტექნოლოგია“ უკავშირდება 1958 წლის სტატიას, რომელიც გამოქვეყნდა ჰარვარდის ბიზნესის
მიმოხილვაში პროფესორებმა ჰაროლდ ჯ. ლევიტმა და თომას ლ. ვისლეერმა ეს ტერმინი
პირველად გამოიყენეს [1].
მათი სტატია „მართვა 1980-იან წლებში“( Management in the 1980’s)(HBR ნოემბერი–დეკემბერი 1958)
[2] და მისი პროგნოზები ეწინააღმდეგებოდა იმ ტენდენციებს, რომლებიც მაშინ არსებობდა.
მაგალითად, ლევიტმა და უისლერმა თქვეს, რომ 1980-იანი წლების ბოლოს, მენეჯმენტის
მეცნიერებისა და ინფორმაციული ტექნოლოგიების ერთობლიობა გამოიწვევს საშუალო
მენეჯმენტის რიგების შემცირებას, უმაღლესი მენეჯმენტის უფრო მეტი შემოქმედებითი
ფუნქციების შესრულებას და დიდი ორგანიზაციების ხელახლა ცენტრალიზაციას. 1960-იან, 1970-
იან და 1980-იანი წლების დასაწყისში ლევიტისა და უისლერის პროგნოზებს მწვავე კრიტიკა
მოჰყვა. მაგრამ როცა 1980-იანი წლების დასასრულს ( არც ისე შორს ) ექვსი ათწლეულის შემდეგ
გამოჩნდა, ჰაროლდ ჯ. ლევიტმა და თომას ლ. ვისლეერმა რამდენად ზუსტად განჭვრიტეს
ინოვაციური ტექნოლოგიების სამყარო. ყოვლისმომცველი რესტრუქტურიზაციის შემდეგ
რამდენიმე კვირაში მენეჯმენტი 40%-ით შემცირდა, მსხვილი ნავთობკომპანიის პრეზიდენტმა
მოითხოვა მენეჯმენტის კონტროლის გაუმჯობესებული სისტემა მისი ახლად დანიშნული უფროსი
მენეჯმენტის გუნდისთვის. ამის საპასუხოდ შეიქმნა დახვეწილი, ონლაინ აღმასრულებელი
საინფორმაციო სისტემა. მან შეასრულა მრავალი ანალიტიკოსისა და საშუალო დონის მენეჯერის
მუშაობა, რომელთა პასუხისმგებლობა იყო სქემებისა და გრაფიკების შექმნა, ამ ინფორმაციის
კომუნიკაცია და ოპერაციების კოორდინაცია კომპანიის სხვა წევრებთან. პრეზიდენტმა ასევე
დაავალა ელექტრონული ფოსტის გამოყენება ბიზნესის მასშტაბით კომუნიკაციის
გასაუმჯობესებლად.
მსხვილმა მწარმოებელმა კომპანიამ ახლახანს ჩაატარა მასიური რესტრუქტურიზაცია, რათა
შეემცირებინა ახალი პროდუქტის ბაზარზე გასატანად საჭირო ღირებულება და დრო. ძალისხმევა
მოიცავდა თანამდებობიდან გათავისუფლებას, გასხვისებას და ვადამდე გასვლას, რამაც საშუალო
მენეჯმენტი 30%-ით შეასუსტა. კომპანიამ მიიღო დახვეწილი სატელეკომუნიკაციო ქსელი,
რომელიც აკავშირებდა მრავალეროვნული კომპანიის ყველა ნაწილს და ცენტრალიზებული
კორპორატიული მონაცემთა ბაზა, რომელიც აერთიანებდა მაღალდეცენტრალიზებული ბიზნესის
ყველა ასპექტს. უფროსი მენეჯერები იყენებდნენ მონაცემთა ბაზას და ქსელებს კომპანიის
შიგნიდან და გარედან მონაცემების შესაჯამებლად და საჩვენებლად და თანამშრომლებისთვის
სიგნალის მისაცემად, რაზე უნდა გაამახვილონ ყურადღება.
ინფორმაციული ტექნოლოგია, რომელიც ოდესღაც ორგანიზაციული გაფართოების ინსტრუმენტი
იყო, იქცა შემცირებისა და რესტრუქტურიზაციის ინსტრუმენტად. ორივე ეს კომპანია იყენებდა
ტექნოლოგიას ცენტრალიზებული კონტროლის გასაუმჯობესებლად და ახალი საინფორმაციო
არხების შესაქმნელად. მაგრამ ეს გაუმჯობესებული ცენტრალიზებული კონტროლი არ მომხდარა
დეცენტრალიზებული გადაწყვეტილების მიღების ხარჯზე. სინამდვილეში, რეაგირების
საჭიროებამ განაპირობა გადაწყვეტილების კიდევ უფრო დეცენტრალიზებული მიღება.
კომპანიებმა შეამცირეს საშუალო მენეჯერების რაოდენობა და კომპიუტერულმა სისტემებმა აიღეს
კომუნიკაციის, კოორდინაციისა და კონტროლის მრავალი ფუნქცია, რომელსაც ადრე
ასრულებდნენ საშუალო მენეჯერები. ხაზის მენეჯერები, რომლებიც დარჩნენ, გათავისუფლდნენ
ზოგიერთი რუტინული ამოცანებისგან და მეტი პასუხისმგებლობა ეკისრებოდათ.
ეს ეფექტები იგივეა, რაც ლევიტმა და უისლერმა იწინასწარმეტყველეს. 1950-იანი წლების
მენეჯმენტის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების კვლევებიდან მიღებული მინიშნებებით, ლევიტმა
და უისლერმა განიხილეს, თუ როგორ იმოქმედებდა ტექნოლოგია ორგანიზაციის ფორმასა და
ბუნებაზე. მათ ესმოდათ, რომ ტექნოლოგია საშუალებას მისცემს უფროს მენეჯმენტს
გააკონტროლონ მსხვილი ორგანიზაციები უფრო ეფექტურად და რომ ნაკლები საშუალო მენეჯერი
იქნება საჭირო ინფორმაციის გასაანალიზებლად და გადაცემისთვის. თუმცა, ისინი არ ელოდნენ,
რომ მიკროკომპიუტერები დეცენტრალიზებული გადაწყვეტილების მიღების ერთდროულ
გაუმჯობესებას შეძლებდნენ.
წარსულში მენეჯერებს უწევდათ არჩევანის გაკეთება ცენტრალიზებულ და დეცენტრალიზებულ
სტრუქტურას შორის. დღეს არის მესამე ვარიანტი: ტექნოლოგიებზე ორიენტირებული
კონტროლის სისტემები, რომლებიც მხარს უჭერენ დეცენტრალიზებული ორგანიზაციის
მოქნილობას და რეაგირებას, ასევე ცენტრალიზებული ორგანიზაციის ინტეგრაციას და
კონტროლს.
ცხადია ისმის კითხვა:შემდეგი რა არის?
ახლა, როდესაც საინფორმაციო ტექნოლოგიების ამ ტალღამ პრაქტიკაში გაიარა, ეს მომავალი
შედეგების პროგნოზირების შესაძლებლობას იძლევა, ანუ ვიფიქროთ იმაზე, თუ სად მივდივართ
შემდეგში. როდესაც ჩვენ მივმართავთ კვლევას, რათა დავინახოთ, რა ტექნიკური გარღვევები
არსებობს ჰორიზონტზე, როგორც ეს გააკეთეს ლევიტმა და უისლერმა, აღმოვაჩენთ, რომ თავად
ჰორიზონტი შეიცვალა. ახლა ბევრად უფრო ახლოსაა. 1950-იანი წლებიდან განვითარების დრო
განახევრდა. რასაც ოდესღაც 30 წელი სჭირდებოდა წმინდა კვლევებიდან კომერციულ
გამოყენებამდე მისასვლელად, ახლა მხოლოდ 10-დან 15-მდე სჭირდება.
უფრო მეტიც, როდესაც ტექნოლოგიის ადრინდელი თაობების კომერციალიზაცია მოხდა,
მენეჯერები მიდრეკილნი იყვნენ ჯერ ტექნოლოგიების მიღებაში და შემდეგ ცდილობდნენ
გაერკვნენ, რა უნდა გაეკეთებინათ ახალ ინფორმაციას და როგორ გაუმკლავდნენ ორგანიზაციულ
შედეგებს. მაგრამ ბევრი კომპანიისთვის ეს მიდგომა ახლა უხეშად არაადეკვატურია. ახალი
ტექნოლოგია უფრო მძლავრი, მრავალფეროვანი და სულ უფრო მეტად არის დაკავშირებული
ორგანიზაციის კრიტიკულ ბიზნეს პროცესებთან. ახალ ტექნოლოგიებზე და მის მიერ გამოწვეულ
ორგანიზაციულ ცვლილებებზე მხოლოდ რეაგირების გაგრძელებამ შეიძლება ბიზნესი უკუღმა
ჩააგდოს.
ამავდროულად, ბიზნესგარემო სულ უფრო სწრაფად იცვლება და ორგანიზაციები უფრო მეტად
უნდა რეაგირებდნენ მასზე. მიუხედავად ამისა, ცხოვრების გარკვეული ფაქტები ხელს უშლის მათ
ამის გაკეთებაში. კომპანიებს სურთ იყვნენ უფრო მოქნილები, თუმცა სამუშაოს აღწერილობა,
კომპენსაციის სქემები და კონტროლის მექანიზმები მკაცრია. მათ სურთ თავიანთი რესურსების
ეფექტურად გამოყენება, თუმცა ყოველთვის არ არის ნათელი, ვის შეუძლია ყველაზე მეტი
წვლილი შეიტანოს პროექტში, განსაკუთრებით სხვადასხვა ფუნქციურ სფეროებში მცხოვრებ
ადამიანებს შორის.
ტექნოლოგიის დახმარებით, მენეჯერები შეძლებენ გადალახონ ეს პრობლემები და გახადონ
თავიანთი ორგანიზაციები ბევრად უფრო პასუხისმგებელი, ვიდრე დღეს არიან.
დოქტორი ლევიტი, სტენფორდის უნივერსიტეტის ბიზნესის დარგის პროფესორი, წერდა თავისი
თეორიების შესახებ ცოცხალ სტატიებსა და წიგნებში, მათ შორის „მენეჯერის ფსიქოლოგია“ (1958)
[1,2], სახელმძღვანელო, რომელიც ჯერ კიდევ გამოიყენებოდა გამოქვეყნებიდან თითქმის 50 წლის
შემდეგ. მან თავისი კვლევების დიდი ნაწილი მიუძღვნა ჯგუფური გადაწყვეტილების მიღების
დინამიკის შესწავლას და აღმოაჩინა, რომ იერარქიული სტრუქტურები გარდაუვალი და ალბათ
აუცილებელი იყო, თუმცა, რა თქმა უნდა, არა კეთილთვისებიანი.
„ისინი წარმოშობენ ინფანტილური დამოკიდებულების, უნდობლობის, კონფლიქტების, აყვავების,
ტერიტორიულობის, დამახინჯებული კომუნიკაციის და სხვა ადამიანური დაავადებების
უმეტესობას, რომლებიც აწუხებს ყველა დიდ ორგანიზაციას“, - წერდა ის 2005 წელს. მიუხედავად
მათი წარუმატებლობისა, მან დაასკვნა, რომ იერარქია რჩება „საუკეთესო მეთოდი, რომელიც
ოდესმე გამოიგონეს დიდი, რთული პრობლემების გადასაჭრელად“.
1940-იანი წლების ბოლოს, მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიური ინსტიტუტის კურსდამთავრებულებს
დოქტორი ლევიტი დაეხმარა ექსპერიმენტების ორგანიზებასა და ჩატარებას, რომლებმაც
გამოავლინეს, თუ როგორ შეუძლიათ მცირე ჯგუფებს მიაღწიონ სწრაფ კონსენსუსს
გადაწყვეტილების მიღებისას. ექსპერიმენტებმა ოთახში ხუთი ან მეტი მონაწილე მოათავსეს,
კლასტერებად დაყვეს და ერთმანეთთან საუბარი აუკრძალეს. შენიშვნების გაცემის უფლება
ჰქონდათ, მაგრამ შეზღუდვებით. მაგალითად, მონაწილე A-ს შეუძლია შენიშვნა გადასცეს
მონაწილე B-ს და შესაძლოა C-ს, მაგრამ არა D-ს ან E-ს(იერარქიული სტრუქტურა).
დოქტორმა ლევიტმა აღმოაჩინა, რომ როდესაც გადაწყვეტილების მიღება მარტივი იყო, ჯგუფში
კომუნიკაციის მაღალი იერარქიული სტრუქტურირებული სისტემა ეფექტური აღმოჩნდა რაღაცის
მისაღწევად. თუმცა, როდესაც საქმე უფრო რთული იყო, მან აღმოაჩინა, რომ კომუნიკაციის უფრო
თავისუფალმა ნაკადმა(გრაფ-დიაგრამული სტრუქტურები) უფრო დამაკმაყოფილებელი შედეგი
გამოიწვია. დასკვნები აღწერილია "მენეჯერის ფსიქოლოგიაში".
სამხრეთ კალიფორნიის უნივერსიტეტის ბიზნესის ადმინისტრირების პროფესორმა უორენ ბენისმა
თქვა, რომ დოქტორ ლევიტის კვლევამ აჩვენა, რომ კომუნიკაციებისადმი უფრო დემოკრატიული
მიდგომა მეტი სწორი გადაწყვეტილებების მიღებას, გადაწყვეტილების უფრო სწრაფ მიღებას და
გუნდური მუშაობის ზნეობას დანერგავდა.
დოქტორმა ლევიტმა ასევე შეისწავლა, თუ როგორ მოქმედებს შიდა სოციალური ქსელები
კორპორაციებზე. ის დაუბრუნდა ასეთ კვლევებს 1990-იან წლებში, როდესაც მან შეისწავლა მცირე
ჯგუფების დინამიკა დიდ ჯგუფებში, ამჯერად იმის დემონსტრირებისთვის, თუ როგორ
შეუძლიათ ენერგიულ, იდეალისტურ ელიტებს მცირე ხნით გავლენა მოახდინონ მთელს
ორგანიზაციაზე.
მან ამ ელიტებს უწოდა "ცხელი გუნდები" (იხ. ნახ.1)ორგანიზაციის გასააქტიურებლად და ახსნა ეს
ფენომენი წიგნში "ცხელი გუნდები დაწერილი მის მეუღლესთან, სოციოლოგ ჟან ლიპმან-
ბლუმენთან ერთად. ამ დროისათვის იქმნეა ლიპმან ბლუმენის(L-BL Model) თანამედროვე
მოდელები [3].დოქტორმა ლევიტმა თქვა, რომ ასეთი ჯგუფები, როგორც წესი, წარმოადგენდნენ
„სტრტაგიული ბრძოლის ქსელს“, რომელშიც წევრები საერთო მიზნით ინტენსიურად არიან
ჩართული. მან აღმოაჩინა, რომ ამ ინოვაციამ აამაღლა მართვის ტემპი, მაგრამ ეს ხანმოკლე იყო.
ხშირად ისინი თავისუფლდებოდნენ კორპორატიული იერარქიის მიერ.
 ნახატი 1

დოქტორი ლევიტი და ლიპმან-ბლუმენი წერდნენ, რომ კომპანიის ლიდერების გამოწვევაა

აღიარონ და გამოიყენონ „ცხელი ჯგუფის“ ენერგია, სანამ ის გაქრება (იხ. ნახ.2).

ნახატი 2
თანამედროვე ბიზნესში (დიდ და მცირე ბიზნესში) ინფორმაციული ტექნოლოგია( IT) ასრულებს
მნიშვნელოვან როლს ყოველდღიური ამოცანების გადაწყვეტაში. ბიზნესს IT ემსახურება
ძირითადად შემდეგი მიმართულებებით:

1. ინფორმაციის დამუშავების პროცესში ძირითადი ამოცანების მხარდაჭერა

2. გადაწყვეტილების მიღების პროცესში დახმარება

3. ინოვაციების მხარდაჭერა

მაგალითად, როდესაც საქმე ეხება ინფორმაციულ პროცესებს, IT გამოიყენება ამოცანების

გამარტივების მიზნით, კომპიუტერიდან და სახელფასო ბეჭდვიდან, პრეზენტაციების შექმნამდე.
IT ასევე მხარს უჭერს ვებსაიტების შექმნას პროდუქტებისა და სერვისებისთვის.
როდესაც საქმე ეხება გადაწყვეტილების მიღების ამოცანებს, ბიზნესმა უნდა გამოიყენოს ის, რომ
გაიგოს მეტრიკა, რომლის მიხედვით მომხმარებლებს აქვთ ვადაგადაცილებული ანგარიშები ან
როდესაც მომხმარებლები აჩვენებენ კალათის მიტოვებას.ინოვაციის მხარდასაჭერად, IT
საშუალებები სამუშაო ადგილებზე საშუალებას იძლევა გაგრძელდეს კვლევა სხვადასხვა თემებზე.
თანამედროვე კონტექსტში, ტერმინი "IT" ჩვეულებრივ გამოიყენება ბიზნეს გარემოს
კომპიუტერებისა და ქსელების აღსაწერად. ეს ეხება მათ გამოყენებებს: გენერირება, მანიპულირება,
შენახვა, აღდგენა, გადაცემა, დამუშავება, გაცვლა, შესწავლა და უზრუნველყოფა ყველა მონაცემის
ან ინფორმაციის ელექტრონულ ფორმატში. IT ასევე გამოიყენება როგორც სატელეკომუნიკაციო
აღჭურვილობა, პროგრამული უზრუნველყოფა, ელექტრონული კომერცია და ინტერნეტი.
როდესაც ფიქრობთ IT– ზე, თქვენ უნდა გაითვალისწინოთ IT მხარდაჭერა როგორც თქვენს პირად
საქმიანობაში, ასევე პირად ცხოვრებაში. განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც საქმე ეხება კიბერ
დანაშაულის სულ უფრო დახვეწილ დონეს, რომელსაც ჩვენ ყოველდღიურად ვხედავთ. ეს ხდება
ისე, რომ როდესაც თქვენ ინტერნეტში დაათვალიერებთ თქვენს კომპიუტერს ან იღებთ
ელ.წერილს, თქვენი პირადი და საქმიანი მონაცემები დაცული იქნება. IT მხარდაჭერა ასევე
მოიცავს ტექნიკურ პრობლემებს, რომელთა წინაშეც შეიძლება აღმოჩნდეთ, რის შედეგადაც თქვენ
იყენებთ უახლეს პროგრამულ უზრუნველყოფას და პოულობთ საუკეთესო ინსტრუმენტებს
ამოცანების ეფექტურად შესასრულებლად.
სახელმძღვანელო მიზნად ისახავს წარმოაჩინოს ინფორმაციული ტექნოლოგიების როლი ბიზნესის
მართვაში,როგორ ხორციელდება ბიზნესის შესაძლებლობების ტრანსფორმაცია ინფორმაციულ
სისტემებსა და ინფორმაციულ ტექნოლოგიებში. სახელმძღვანელოში წარმოდგენილია
ინფორმაციული ტექნოლოგიების ძირითადი კონცეფციები, ბიზნესის სტრატეგიული მართვის
ფუნდამეტური ალგორითმები და ინფორმაციის ავტომატიზებული დამუშავების ძირითადი
პრინციპები. განხილულია ელექტრონული კომერციის მთავარი და ინოვაციური მოდელები.
აღწერილია ღრუბლოვანი ტექნოლოგიების როლი ელექტრონული ბიზნესში და მარკეტინგული
მართვის პლატფორმები. ნაშრომი შედგება შესავალი ნაწილისაგა,ნ ხუთი თავისა და
ლიტერატურისაგან. პიველ თავში წარმოდგენილია ინფორმაციული ტექნოლოგიების ისტორია და
მნიშვნელოვანი IT ეტაპების ქრონოლოგია. არგუმენტირებულია ინფორმაციული ტექნოლოგიების
მნიშვნელობა თანამედროვე ბიზნესშ, განხილულია საინფორმაციო სისტემები ბიზნესში.მეორე
თავი ეთმოსბა ბიზნეს-მოდელების განხილვას. ამ მოდელების აგების მეთოდებსა და საშუალებებს.
მესამე თავში ალგორითმები ბიზნესში, როგორც არაჩვეულებრივი წარმატებისა და მოგების
გასაღები. აღწერილია ბიზნეს- მონაცემთა მართვის მეთოდები და ალგორითმები. მოყვანილია
სხვადასვა კონცეფციები როგორიცაა ზურგჩანთის კლასიკური ამოცანა, ასევე „მოხეტიალე
მოვაჭრე“, ბიზნეს აქტივობების დაგეგმარების ალგორითმები და სხვა. მე-4 თავში წარმოდგენილია
ელექტრონული კომერცია და მისი მოდელები და მათი მოდიფიკაციები ინოვაციური მოდელების
 სახით. მარკეტინგული ტექნოლოგიებისა და საძიებიოს სისტენა-Seo-ს ბიზნესში ინტეგრირების
საკითხები. ელექტრონული ბიზნესის მართვის ღრუბლოვანი ტექნოლოგიები, ბოლო თავი ეთმობა
საინფორმაციო სისტემებსა და ტატისტიკური მონაცემების დამუშავების პლატფორმებს, ბიზნეს
ამოცანების მართვის პანელებს კონკრეტული მაგალითებისათვის.

I თავი. ინფორმაციული ტექმოლოგიების ისტორია

§1.1. ინფორმაცია

ინფორმაციის კონცეფციას განსხვავებული კონტექსტი და სხვადასხვა მნიშვნელობა აქვს.

ინფორმაცია დაკავშირებულია მონაცემებთან. განსხვავება ისაა, რომ ინფორმაცია აწესრიგებს და
ხსნის გაურკვევლობებს. ინფორმაცია, ზოგადი გაგებით, ორგანიზებული, სტრუქტუირებული და
დამუშავებული მონაცემებია, რომელიც გადაწყვეტილებების მიღების საშუალებას იძლევა.
მაგალითად, რესტორანში ერთი მომხმარებლის მომსახურება არის მონაცემი, მაგრამ ხდება
ინფორმაცია, როდესაც კომპანიას შეუძლია განსაზღვროს ყველაზე პოპულარული ან ყველაზე
ნაკლებად პოპულარული კერძი.
ინფორმაციული ტექნოლოგია დიდი ხანია არსებობს. კაცობრიობის არსებობის ადრეული ხანიდან
დაწყებული დღემდე. რადგან ყოველთვის არსებობდა იმ დროს კომუნიკაციის ხელშემწყობი
გზები ტექნოლოგიების საშუალებით.ინფორმაციული ტექნოლოგიების განვითარების ისტორიას 4
ძირითადი ასაკის მიხედვით განიხილავენ. მნიშვნელოვანია ვიცოდეთ, თუ როგორ მივედით
თანამედროვე ტექნოლოგიამდე:
 ინფორმაციული ტექმოლოგიების პრემექანიკური ერა

პრემექანიკური ხანა არის ინფორმაციული ტექნოლოგიის ყველაზე ადრეული ხანა. (ის შეიძლება
განისაზღვროს, როგორც დრო 3000B.C შორის და 1450 წ.) ჩვენ ვსაუბრობთ დიდი ხნის წინ,
როდესაც ადამიანებმა პირველად დაიწყეს კომუნიკაცია, ისინი ცდილობდნენ გამოეყენებინათ ენა
ან მარტივი ნახატები, რომლებიც ცნობილია როგორც პეტროგლიფები(ქვაზე ამოკვეთილი
გამოსახულება), რომლებიც ჩვეულებრივ კლდეში იყო ამოკვეთილი. შეიქმნა ადრეული ანბანი,
როგორიცაა ფინიკიური ანბანი. ანბანის განვითარების ეპოქაში პოპულარული ხდება
ინფორმაციის წერა და შესაბამისად, დაიწყო კალმების და ქაღალდის წარმოება. ამ პერიოდის
დასაბამი ხდება სველ თიხაში ნიშნების ამოკვეთა, მაგრამ მოგვიანებით პაპირუსის ქარხნები
ჩნდება და ქაღალდი იქმნება. ყველაზე პოპულარული ქაღალდის წარმოება ტექნოლოგიური
თვალსაზრისით ჩინელებს ეკუთვნით, რომლებმაც ქაღალდის ნაწარმი შექმნეს.
დამწერლობას უკავშირდება უამრავი ინფორმაციის შემნა და ჩნდება მოთხოვნა მათი შენახვის და
დახარისხების და შესაბამისად შეიქმნა პირველი წიგნები და ბიბლიოთეკები. ცნობილია
პოპულარული ეგვიპტური გრაგნილები, ინფორმაციის ეფქტურად განთავსების საუკეთესო
საშუალება.
იქმნება ინდოელი ხალხის მიერ(ახ.წ 100 წ.) 1-9 თვლის სისტემა, გამოიგონეს 0(775 წლის შემდეგ).
ადამიანები რიცხვებზე ოპერაციების ჩასატარებლად ქმნიან კალკულატორებს. კალკულატორი იყო
ინფორმაციის დაუშავების პირველი ტექნოლოგიური მცდელობა. იმ დროის პოპულარული
მოდელი იყო აბაკუსი(საანგარიშო დაფა)(ძველ ჩინეთში დასათვლელად იყენებდნენ ჯოხზე
ასხმულ ქვებს (სუან-პან), დღევანდელი ჩოთქის პროტოტიპს.).
  ინფორმაციული ტექმოლოგიების მექანიკური ერა

მექანიკური ხანა( 1450-1840 წლები) არის ის დრო, როდესაც ადამიანებმა პირველად დაიწყეს
კავშირების დანახვა ამჟამინდელ ტექნოლოგიასა და მის წინაპრებს შორის. მექანიკური ხანა
შეიძლება განისაზღვროს, როგორც დრო დიდი ტექნოლოგიური აფეთქების ეპოქა.ამ ეპოქაში
ბევრი ახალი ტექნოლოგიაა შემუშავებული.გამოიგონეს, სლაიდების მეთოდის მსგავსი
ტექნოლოგიები (ანალოგური კომპიუტერი, რომელიც გამოიყენება გამრავლებისა და
გაყოფისათვის). ბლეზ პასკალმა გამოიგონა პასკალინი, რომელიც იყო ძალიან პოპულარული
მექანიკური კომპიუტერი. 1821 წელს ინგლისელმა მათემატიკოსმა ჩარლზ ბებიჯმა პირველმა
გამოთქვა იდეა პროგრამულად მართვადი გამომთვლელი მანქანის შესახებ. მან შექმნა
ანალიტიკური მანქანა, რომელიც ავტომატურად ასრულებდა სპეციალურად, პერფო ბარათებზე
ჩაწერილ ისტრუქციებს. ამ მანქანისათვის პირველი პროგრამები შექმნა, ცნობილი ინგლისელი
პოეტის, ჯორჯ ბაირონის ქალიშვილმა ადა ლავლეისმა, რომელიც აღიარებულია პირველ
პროგრამისტად.

 ინფორმაციული ტექმოლოგიების ელექტრომექანიკური ერა

ამ პერიოდში(1840 წლიდან 1940 წლამდე) ჩვენ კაცობრიობა უახლოვდება ზოგიერთ ტექნოლოგიას,

რომელიც ჰგავს ჩვენს თანამედროვე ტექნოლოგიას. ეს არის სატელეკომუნიკაციო ეპოქის
დასაწყისი. ტელეგრაფი შეიქმნა 1800 -იანი წლების დასაწყისში. მორზეს კოდი შექმნა სამუელ
მორზემ 1835 წელს. ტელეფონი (კომუნიკაციის ერთ -ერთი ყველაზე პოპულარული ფორმა) შეიქმნა
ალექსანდრე გრეჰემ ბელის მიერ 1876 წელს. პირველი რადიო შეიქმნა გუგელმო მარკონის მიერ
1894 წელს. ყველა ეს იყო უაღრესად გადამწყვეტი განვითარებადი ტექნოლოგიები რამაც გამოიწვია
დიდი წინსვლა ინფორმაციული ტექნოლოგიების სფეროში.
პირველი ფართომასშტაბიანი ავტომატური ციფრული კომპიუტერი შეერთებულ შტატებში იყო
მარკ 1, რომელიც შეიქმნა ჰარვარდის უნივერსიტეტის მიერ 1940 წელს. ეს კომპიუტერი იყო 8
ფუტი სიმაღლე, 50 ფუტი სიგრძე, 2 ფუტი სიგანე და იწონიდა 5 ტონას - უზარმაზარი. ის იყო
დაპროგრამებული პუნშის ბარათების გამოყენებით. როგორ ემთხვევა თქვენი კომპიუტერი
ლითონის ამ ნაწილს? სწორედ ასეთი უზარმაზარი აპარატებიდან დაიწყო ადამიანებმა ყველა
ნაწილის შემცირება, რათა თავიდანვე გამოეყენებინათ ისინი ბიზნესისთვის და ბოლოს საკუთარ
სახლში.
 ინფორმაციული ტექმოლოგიების ელექტრონული ერა

გიფიქრიათ იმაზე, თუ სად ვიქნებოდით ინტერნეტის გარეშე. სიმართლე გითხრათ, ძნელი

გასარკვევია, მაგრამ ეს ინსტრუმენტი არის ინფორმაციული ტექნოლოგიის სასიცოცხლო ასპექტი.
თანამედროვე ელექტრონული ეპოქის პერიოდი( ის შეიძლება განისაზღვროს, როგორც დრო 1940
წლიდან დღემდე). ციფრული გამოთვლის 4 ძირითადი პერიოდი არსებობს. პირველი იყო
ვაკუუმური მილების და პერფობარათების ერა, როგორიცაა ENIAC და Mark 1. მეორე თაობამ
ვაკუუმური მილები შეცვალა ტრანზისტორით, პერფობარათები შეიცვალა მაგნიტური ლენტით,
ხოლო მბრუნავი მაგნიტური დრამი შეიცვალა მაგნიტური ბირთვით შიდა შესანახად. ასევე ამ
დროის განმავლობაში შეიქმნა მაღალი დონის პროგრამირების ენები, როგორიცაა FORTRAN და
COBOL. მესამე თაობამ ტრანზისტორები ჩაანაცვლა ინტეგრირებული სქემებით, მაგნიტური
ლენტი გამოიყენეს ყველა კომპიუტერში და მაგნიტური ბირთვი ლითონის ოქსიდის
ნახევარგამტარებად იქცა. ფაქტობრივად ოპერაციული სისტემა გამოჩნდა ამ დროს მოწინავე
პროგრამირების ენაზე BASIC. მეოთხე და უახლესმა თაობამ შემოიტანა CPU (ცენტრალური
დამუშავების პროცესორი), რომელიც შეიცავდა მეხსიერებას, ლოგიკურ და საკონტროლო სქემებს,
ყველა ერთ ჩიპზე. შეიქმნა პერსონალური კომპიუტერი (Apple II). შემუშავებულია გრაფიკული
ინტერფეისი (GUI).

§1.2. მნიშვნელოვანი IT ეტაპების ქრონოლოგია

მიუხედავად იმისა, რო ძვ. წ. 2400 წლით ადრე ბაბილონში პირველი ცნობილი კალკულატორის
(აბაკუს) წარმოება მოხდა, ინფორმაციული ტექნოლოგიების ბუმი მხოლოდ ბოლო საუკუნეებში
დგება.
პირველი მექანიკური კომპიუტერული მოწყობილობა შეიქმნა და გამოიგონა ინგლისელმა
მექანიკოსმა, ინჟინერმა და მათემატიკოსმა ჩარლზ ბებიჯმა მე -19 საუკუნის დასაწყისში.
სახელწოდებით „დიფერენციალური მანქანა", ის თავდაპირველად შეიქმნა ნავიგაციის
გამოთვლების დასახმარებლად. ბებიჯი ხშირად მოიხსენიება, როგორც "კომპიუტერის მამა", 1833
წელს მან შექმნა მანქანა უფრო ზოგადი "ანალიტიკური ძრავით", რომელიც შეიძლება
გამოყენებული ყოფილიყო ნავიგაციის გარდა სხვა სფეროებში. მაგრამ დაფინანსების შეზღუდის
გამო, ბებიჯი გარდაიცვალა ისე, რომ მისი მანქანა დასრულებული არ იყო, თუმცა 1888 წელს, მისმა
ვაჟმა ჰენრიმ დაამთავრა აპარატის ბევრად მარტივი ვერსია, რომელიც წარმატებით წარუდგინეს
საზოგადოებას 1906 წელს.
ადრეული კომპიუტერები არ შემუშავებულა 1900 -იანი წლების შუა ხანებამდე, როდესაც
წყალქვეშა ნავზე დამონტაჟდა უფრო კომპაქტური ანალოგური ელექტრომექანიკური კომპიუტერი,
რომელიც ტრიგონომეტრიას იყენებდა მოძრავი სამიზნეების მიმართ ტორპედოებით სროლის
პრობლემის გადასაჭრელად.
Z2, პირველი ელექტრომექანიკური ციფრული კომპიუტერი, რომელიც გამოიგონა ინჟინერმა
კონრად ზუსემ 1939 წელს, გამოიყენა ელექტრული კონცენტრატორები მართვისთვის და რელეები
გამოთვლების შესასრულებლად. Z2– ის მსგავს მოწყობილობებს ჰქონდათ ძალიან დაბალი
მუშაობის სიჩქარე და საბოლოოდ მათ წარმატებით მიაღწიეს ყველა ელექტრო მანქანამ,
მაგალითად პირველი სრულად ავტომატური 1941 Z3, რომელიც ასევე შეიქმნა ზუსეს მიერ.
კოლოსი, კომპიუტერების ნაკრები, რომელიც შეიქმნა 1943 - 1945 წლებში, ფართოდ არის
აღიარებული, როგორც მსოფლიოში პირველი პროგრამირებადი ელექტრონული ციფრული
კომპიუტერი. მეორე მსოფლიო ომის დროს მისი პოპულარიზაციით კოლოსუსი გამოიყენებოდა
დაშიფრული გერმანული კომუნიკაციების ენიგმის აპარატიდან ჩაჭრისა და გაშიფვრისას.
ინგლისელმა კომპიუტერის მეცნიერმა, მათემატიკოსმა და თეორიულმა ბიოლოგმა ალან ტურინგმა
კონცეპტუალიზაცია გაუკეთა თანამედროვე კომპიუტერებს თავის 1936 წლის სემინარულ
ნაშრომში "გამოთვლადი რიცხვების შესახებ", რომლის საშუალებითაც პროგრამირებადი
ინსტრუქციები ინახება აპარატის მეხსიერებაში.
კიდევ ერთი ადრეული პროგრამირებადი კომპიუტერი იყო მანჩესტერ მარკი 1, რომელიც შეიქმნა
მანჩესტერის ვიქტორიას უნივერსიტეტის მიერ. ფრედერიკ C. უილიამსმა, ტომ კილბერნმა და ჯეფ
ტოტილმა დაიწყეს აპარატზე მუშაობა 1948 წლის აგვისტოში, მაგრამ კომპიუტერის პირველი
ოპერატიული ვერსია გამოსაყენებლად ხელმისაწვდომი არ იყო 1949 წლამდე. როგორც
ელექტრონული ტვინი, რამაც გამოიწვია ხანგრძლივი დებატები მანჩესტერის უნივერსიტეტის
ნეიროქირურგიის განყოფილებასთან. მათ ჰკითხეს, შეიძლება თუ არა ელექტრონული
კომპიუტერი მართლაც შემოქმედებითი იყოს.
ეს იყო მხოლოდ 1951 წლამდე, როდესაც ელექტროტექნიკურმა კომპანიამ Ferranti International plc
შექმნა Ferranti Mark 1; რომ მსოფლიოში პირველი ზოგადი დანიშნულების კომპიუტერი იყო
კომერციულად ხელმისაწვდომი. მას ასევე უწოდებენ მანჩესტერის ელექტრონულ კომპიუტერს,
Ferranti Mark 1 პირველად გამოიყენა მანჩესტერის ვიქტორიას უნივერსიტეტმა.
პირველი კომპიუტერი, რომელიც გამოიყენება კომერციული ბიზნეს პროგრამების დამუშავებაში,
შეიმუშავა ლიონის თეა კორპორაციამ 1951 წელს ბიზნესის გამომუშავების მიზნით - ლომი I.

§1.3. ინფორმაციული ტექნოლოგიების განვითარება ბიზნესში

როგორც უკვე აღვნიშნეთ, კაცობრიობა აგროვებს(მანიპულირებს), ინახავს და ავრცელებს

ინფორმაციას მას შემდეგ, რაც ადრეულმა შუმერებმა შექმნეს პირველი წერილობითი სიტყვა ძველ
მესოპოტამიაში დაახლოებით ძვ. წ. 3000 წ.
დღეს, ინფორმაციული ტექნოლოგია ეხება ყველაფერს, რისთვისაც ბიზნესი იყენებს კომპიუტერს.
ინფორმაციული ტექნოლოგია წარმოადგენს კომპანიისთვის საკომუნიკაციო ქსელების შექმნას,
მონაცემთა და ინფორმაციის დაცვას, მონაცემთა ბაზის შექმნასა და ადმინისტრირებას,
თანამშრომლებს ეხმარება კომპიუტერებში ან მობილურებში პრობლემების გადაჭრაში ან სხვა
სამუშაოების შესრულებაში, რათა უზრუნველყონ ბიზნესის საინფორმაციო სისტემების
ეფექტურობა და უსაფრთხოება. მოთხოვნა ამ დარგის პროფესიონალებზე მაღალი და მზარდია .
ავტორებმა ჰაროლდ ჯ. ლევიტმა და თომას ლ. ვისლერმა განსაზღვრეს რამდენიმე ტიპის
ინფორმაციული ტექნოლოგია:

1. ინფორმაციის სწრაფი დამუშავების ტექნიკა

 2. სტატისტიკური და მათემატიკური მოდელების გამოყენება გადაწყვეტილების
მისაღებად

3. უმაღლესი დონის აზროვნების სიმულაცია კომპიუტერული პროგრამების საშუალებით.

4. მენეჯერული მართვის ორგანიზაცია

“მიუხედავად იმისა, რომ ამ ტექნოლოგიის მრავალი ასპექტი გაურკვეველია, აშკარად ჩანს, რომ
იგი სწრაფად გადავა მენეჯერულ ასპარეზზე და ფართო გავლენას მოახდენს მენეჯერულ
ორგანიზაციაზე”, - წერენ ისინი.
ეს ასევე არის წელი, როდესაც ჰაროლდ ჯ. ლევიტმა და თომას ლ. უისლერმა იწინასწარმეტყველეს,
როგორი იქნებოდა კორპორატიული ცხოვრება 30 წლის შემდეგ.
ბოლო ათწლეულის განმავლობაში, ამერიკულ ბიზნესში ახალი ტექნოლოგია დაიწყო, ისეთი რომ
მისი მნიშვნელობის შეფასება ჯერ კიდევ არ შეეძლოთ. მიუხედავად იმისა, რომ ამ ტექნოლოგიის
მრავალი ასპექტი გაურკვეველი იყო, ჩანდა, რომ ის სწრაფად გადავიდოდა მენეჯერულ
ორგანიზაციაზე. რომელიც მომავალში განსაკუთრებულად შეეხებოდა საშუალო და მსხვილ
ბიზნეს ფირმებს.
ახალ ტექნოლოგიას,როგორც ინფორმაციულ ტექნოლოგიად მოიხსენიებენ. იგი მოიცავს
მრავალპროფილური მიმართულებების ჩარტულობას:
1. დიდი მოცულობის ინფორმაციის სწრაფად დამუშავების ტექნიკას, მაღალსიჩქარიანი
კომპიუტერით განხორციელების შესაძლებლობებთან ერთად.
2. სტატისტიკური და მათემატიკური მეთოდების გამოყენებას გადაწყვეტილების მიღების
ამოცანებზე; ის წარმოდგენილია ახალი ტექნიკით, როგორიცაა მათემატიკური
დაპროგრამება და მეთოდოლოგიები, ოპერაციების კვლევა.
3. პროგრამული აპლიკაციები, უმაღლესი დონის აზროვნების სიმულაციები
კომპიუტერული პროგრამების საშუალებით.
საინფორმაციო ტექნოლოგიები, როგორც ამას ლევიტი და აროლდი
აღნიშნავენ[]სავარაუდოდ, დიდ გავლენას მოახდენს საშუალო და მაღალ მენეჯმენტზე.
შეიძლება წარმოვიდგინოთ ინფორმაციული ტექნოლოგიების დაჩქარებული
განვითარების ზოგიერთი რადიკალურირევოლუციური ეფექტები. მაგალითად,
ორგანიზაციის შიგნით, საშუალო მენეჯმენტის მრავალი სამუშაო შეიძლება შეიცვალოს
ისე, როგორც (მაგრამ უფრო სწრაფად) ფეხსაცმლის მწარმოებლიდან სამკერვალოზე
გადასვლას, ძველი დროის ხელოსნიდან დღევანდელ საათობრივ მუშაკზე გადასვლას.
როგორც ჩვენ გავავლეთ ორგანიზაციული კლასის ხაზი საათობრივ მუშაკსა და ოსტატის
შორის, შეიძლება ველოდოთ, რომ ახალი ხაზის გავლება მძიმედ, თუმცა დახვეწილი
იქნება „უმაღლეს მენეჯმენტსა“ და „შუა მენეჯმენტს“ შორის, რამდენიმე ვიცე-
 პრეზიდენტთან და ბევრ ამბიციურ გარეუბნის უმცროსთან. აღმასრულებლები დაეცა
ქვედა მხარეს.
ცვლილების გავლენა, სავარაუდოდ, განისაზღვრება სამი კრიტერიუმით:
1. გაზომვის სიმარტივე - ამ ეტაპზე უფრო ადვილია ახალი ტექნიკის გამოყენება სამუშაოებზე
წარმოებაში და მის გარშემო, ვიდრე, ვთქვათ, შრომით ურთიერთობებში, ერთი მიზეზი ის არის, რომ
რაოდენობრივი გაზომვა უფრო ადვილია ყოფილ სფეროებში.
2. ეკონომიკური ზეწოლა - სამუშაოები, რომლებიც მოითხოვენ დიდი ფულადი
გადაწყვეტილებების მიღებას, უფრო ადრეულ ინვესტიციებს მიიღებენ საძიებო პროგრამებში, ვიდრე
სხვები.
3. პერსონალის შერჩევა - სამუშაოების ზოგიერთი კლასისთვის და ადამიანებისთვის,
უპიროვნო წესების გამოჩენამ შეიძლება უზრუნველყოს დაცვა ან გათავისუფლება
იმედგაცრუებისგან, პრიორიტეტების განაწილების წესების დაცვით.
ასეთმა ფაქტორებმა უნდა დააჩქაროს დაპროგრამების გამოყენება გარკვეულ სფეროებში. ასე უნდა
გამოიჩინოს დიდი ინტერესი და აქტიურობა ახალი ტექნიკის მიმართ ახლა აკადემიურ და
კვლევით გარემოში. ჩნდება ახალი ჟურნალები და ჩნდება ახალი საზოგადოებები, როგორიცაა
ამერიკის ოპერაციების კვლევის საზოგადოება (დაარსდა 1946 წელს) და მენეჯმენტის
მეცნიერებათა ინსტიტუტი (დაარსდა 1954 წელს).
ინდუსტრიაში მათემატიკოსთა და ეკონომიკურ ანალიტიკოსთა რაოდენობის ზრდა
შთამბეჭდავია, ისევე როგორც განვითარებულ ინდუსტრიაში, ხშირად ტოპ მენეჯმენტის
პერსონალები ჩნდებიან ახალი ეტიკეტებით, როგორიცაა "ოპერაციების მკვლევარები",
"ორგანიზაციის ანალიტიკოსები". ასევე, უბრალოდ "სპეციალური ასისტენტები დაგეგმვისთვის".
ეს ახალი პესონალი არის ინფორმაციული ტექნოლოგიების განვითარების მინიშნება. თავად
პროგრამისტები, ახალი საინფორმაციო ინჟინრები, უნდა ავიდნენ მართვის ზზედა საფეხურებზე.
ისინი სულ უფრო და უფრო მეტად უნდა გამოჩნდნენ საკადრო როლებში. ასევე, სამუშაოებზე
კვლევა და განვითარება წავა ამ მიმართულებით, რადგან ინოვაცია და კრეატიულობა სულ უფრო
მნიშვნელოვანი გახდება უმაღლესი მენეჯმენტისთვის, როდესაც იზრდება საგნების და
ინფორმაციის მოძველების მაჩვენებელი. ბიზნეს გარემოს სკანირებისა და ანალიზისთვის ახალი
ტექნიკის გამოყენება აუცილებლად გაზრდის მომგებიანი წარმოების შესაძლებლობებს. ფირმებს
შორის კონკურენცია სულ უფრო მეტად უნდა იყოს ორიენტირებული ინოვაციების
შესაძლებლობის გარშემო.
ინფორმაციული ტექნოლოგიების დანერგვის პირობებში, როგორც პროგრამირების იდეა იზრდება,
ზოგიერთი ძველი ადამიანური ურთიერთობების პრობლემა შეიძლება ხელახლა განისაზღვროს.
ხელახალი განსაზღვრა სულაც არ გადაჭრის პრობლემებს, მაგრამ შესაძლოა ზოგიერთს მოარიდოს
და ზოგს ახალი პრიორიტეტები მიანიჭოს.
ამგვარად, მორალის და პროდუქტიულობის საკითხი, რომელიც ახლა გვაწუხებს, შეიძლება
გაფერმკრთალდეს პროგრამირების წინსვლისას. დაპროგრამებული პერსონალის მორალი
შეიძლება იყოს ნაკლებად ცენტრალური საზრუნავი, რადგან მათგან ნაკლები (ან სულ მცირე სხვა
სახის) პროდუქტიულობა იქნება მოთხოვნილი. კონტროლირებადი რუტინული მოქმედებების
შესრულება არ საჭიროებს მსახიობების დიდ ენთუზიაზმს.
სხვა აქტუალურმა საკითხმა შეიძლება ასევე მიიღოს ახალი ფორმა: დებატები „შესაბამისობის“
სოციალურ უპირატესობებსა თუ ნაკლოვანებებზე. კონფორმული უმცროსი აღმასრულებელი
პირის სტერეოტიპი, რომელიც უფრო მეტად აინტერესებს მოწონება, ვიდრე მუშაობა, გაცილებით
ნაკლებად მნიშვნელოვანი უნდა გახდეს უაღრესად დეპერსონალიზებულ, მაღალპროგრამირებულ
და უფრო მანქანურ (ციფრულ) საშუალო მენეჯმენტის სამყაროში. რა თქმა უნდა, ზეწოლა
შესაბამისობისკენ, ერთი გაგებით, უფრო ინტენსიური გახდება, რადგან ინდივიდს მოეთხოვება
დარჩეს მისთვის დაწესებული რუტინების ფარგლებში. მაგრამ, მუდმივი ქცევითი ზეწოლა, რომ
იყოთ "კარგი ბიჭი", თანაბრად, არსებობის მიზეზი ნაკლები ექნება.
იმავდროულად, ჩვენ ველით, რომ ტოპ მენეჯმენტი გახდება უფრო აბსტრაქტული, უფრო ძიებასა
და კვლევაზე ორიენტირებული და შესაბამისად ნაკლებად უშუალოდ ჩართული რუტინული
გადაწყვეტილებების მიღებაში. ალენ ნიუელმა ერთ-ერთ ავტორს შესთავაზა, რომ ტოპ-
მენეჯმენტის თამაშის ტალღა შეიძლება იყოს ასეთი ცვლილების ერთ-ერთი გამოვლინება. 1980-
იანი წლების უმაღლესმა მენეჯმენტმა შეიძლება მართლაც დახარჯოს დიდი თანხა და დრო
თამაშების თამაშში, რათა მოახდინონ საკუთარი ქცევის სიმულაცია ჰიპოთეტურ მომავალ
გარემოში.[5]

§1.4. ინფორმაციული სისტემები

კლოდ შენონი (Claude Elwood Shannon) ინფორმაციის თეორიის, როგორც მეცნიერების მამა. კლოდ
შენონი (Claude Elwood Shannon) (1916-2001) „თანამედროვე ინფორმაციული თეორიის მამა“, 1948 წელს
გამოაქვეყნა „კომუნიკაციის მათემატიკური თეორია“. მისმა ნამუშევარმა მისცა ბიძგი საკომუნიკაციო
არხების ფორმალურ შესწავლას:

კომუნიკაციის სისტემა

1. ”ჩემი გონება მიტრიალებს გარშემო და მე სხვადასხვა რამეზე ვფიქრობ დღე და ღამე.

სამეცნიერო ფანტასტიკის მწერლის მსგავსად, მე ვფიქრობ, რა იქნებოდა ასე?

2. ”„ძალიან იშვიათად ვარ დაინტერესებული აპლიკაციებით. მე უფრო მაინტერესებს

პრობლემის ელეგანტურობა. კარგი პრობლემაა, საინტერესო პრობლემაა?”

3. „მე ვიზუალურად წარმოვიდგენ იმ დროს, როდესაც ჩვენ ვიქნებით რობოტებისთვის

ისეთები, რაც ძაღლები არიან ადამიანებისთვის და მე ვეყრდნობი მანქანებს“.

1. განდევნე დეტალები, რომ მხოლოდ მნიშვნელოვანი

დაინახო.
2. პრობლემის გადაწყვეტის საუკეთესო ხერხია შევხედოთ მას
სხვა რაკურსიდან.
3. რაც შეიძლება მეტი ახალი იდეა შეიმუშავეთ ძველი
იდეების საფუძველზე. სწორად მათ შორის არის ის საუკეთესო
ვარიანტი, რომელიც გვეხმარება გადავლახოთ
 სირთულეები, გადავჭრათ პრობლემები და განვვითარდეთ.

ამერიკელი მათემატიკოსი და კომპიუტერის მეცნიერი, რომელმაც საფუძველი ჩაუყარა

ინფორმაციის თეორიას. მისმა თეორიებმა საფუძველი ჩაუყარა ელექტრონულ საკომუნიკაციო
ქსელებს.
1941 წელს შენონმა მუშაობა დაიწყო მათემატიკის განყოფილებაში American Telephone and
Telegraph's Bell Laboratories-ში ნიუ-იორკში, სადაც წვლილი შეიტანა საზენიტო რაკეტების მართვის
სისტემებზე და კრიპტოგრაფიაზე. მისი ნამუშევარი საიდუმლო საკომუნიკაციო სისტემებზე
გამოყენებული იქნა იმავე სისტემის ასაგებად, რომელსაც რუზველტი და ჩერჩილი იყენებდნენ
მეორე მსოფლიო ომის დროს. მისმა ნამუშევრებმა საფუძველი ჩაუყარა ციფრულ გამოთვლებს,
აჩვენა, თუ როგორ შეიძლება ლოგიკური წინადადებების გადაყვანა 1 და 0-ებში.
შენონის ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაშრომი "კომუნიკაციის მათემატიკური თეორია" გამოქვეყნდა
1948 წელს. ამ ფუნდამენტურმა ტრაქტატმა განსაზღვრა მათემატიკური ცნება, რომლითაც
შეიძლებოდა ინფორმაციის რაოდენობრივი დადგენა და აჩვენა, რომ ინფორმაციის საიმედოდ
მიწოდება შეიძლებოდა არასრულყოფილი საკომუნიკაციო არხებით, როგორიცაა სატელეფონო
ხაზები ან უკაბელო კავშირები. ამ ინოვაციურმა გამოგონებამ დასაბამი მისცა საინფორმაციო
ეპოქას. როგორც სამეფო საზოგადოების შენონის ბიოგრაფმა, იოან ჯეიმსმა აღნიშნა, „იმდენად
ფართო იყო მისი შედეგები, რომ თეორია აღწერილი იყო, როგორც კაცობრიობის ერთ-ერთი
ყველაზე საამაყო და უიშვიათესი ქმნილება, ზოგადი სამეცნიერო თეორია, რომელსაც შეუძლია
ღრმად და სწრაფად შეცვალოს კაცობრიობის შეხედულება სამყაროზე“. შენონმა განაგრძო მრავალი
სხვა მნიშვნელოვანი იდეის შემუშავება, რომელთა გავლენა გაფართოვდა „ინფორმაციის თეორიის“
სფეროს მიღმა.
1948 წელს, ინფორმაციის ეპოქის გარიჟრაჟზე, ნებისმიერი სახის ინფორმაციის ციფრულიზაცია
რევოლუციური ნაბიჯი იყო. მისი ნაშრომი შესაძლოა პირველი იყო, ვინც გამოიყენა სიტყვა „ბიტი“(
მოკლედ ორობითი ციფრისთვის), როგორც ინფორმაცის საზომი ერთეული.
შენონმა კვლევას მიმართა ცნობისმოყვარეობის, იუმორისა და მხიარულების გრძნობით.
წარმატებული უნიციკლისტი, ის განთქმული იყო ღამით Bell Labs-ის დარბაზებში ველოსიპედით
და ჟონგლირებით. მისმა შემდგომმა მუშაობამ ჭადრაკის სათამაშო მანქანებზე და ელექტრონულ
თაგვზე, რომელსაც შეეძლო ლაბირინთში მოძრაობა, დახმარება გაუწია ხელოვნური ინტელექტის
სფეროს ჩამოყალიბებაში და მცდელობებს, რომ აეშენებინათ აზროვნების მანქანები. და მისმა
უნარმა დააკავშიროს აბსტრაქტული აზროვნება პრაქტიკულ მიდგომასთან - მას ჰქონდა
მიდრეკილება მანქანების შექმნისკენ - შთააგონა კომპიუტერულ მეცნიერებათა თაობა. დოქტორი
მარვინ მინსკი M.I.T.-დან, რომელიც როგორც ახალგაზრდა თეორეტიკოსი მჭიდროდ
თანამშრომლობდა დოქტორ შენონთან, გაოცებული იყო მისი ენთუზიაზმითა და საქმიანობით.
„რაც არ უნდა ყოფილიყო, ის სიხარულით ჭრიდა პრობლემას რაღაც მოულოდნელი
ინსტრუმენტით - ეს შეიძლება იყოს რაიმე ახალი სახის ტექნიკური კონცეფცია ან ჩაქუჩი და ხის
ნატეხები“, - თქვა ექიმმა მინსკიმ. მისთვის რაც უფრო რთულია პრობლემა, მით მეტია რაიმე ახლის
პოვნის შანსი.
სანამ შენონი მუშაობდა ისეთ სფეროში, რომლისთვისაც ნობელის პრემია არ არსებობდა, მისი
ნამუშევარი უხვად დაჯილდოვდა, მათ შორის მეცნიერების ეროვნული მედლით (1966) და
საპატიო წოდებებით იელის (1954), მიჩიგანის (1961), პრინსტონის (1962), ედინისგან. - ბურგი
(1964), პიტსბურგი (1964), ჩრდილო-დასავლეთი (1970), ოქსფორდი (1978), აღმოსავლეთ ინგლისი
(1982), კარნეგი-მელონი (1984), ტაფტსი (1987) და პენსილვანიის უნივერსიტეტი (1991). ის ასევე
იყო ჰარვის პრიზის (1972), კიოტოს პრემიის (1985) და შენონის პრემიის (1973) პირველი მიმღები. ამ
ჯილდოებიდან ბოლო, მის პატივსაცემად დასახელდა, ენიჭება ელექტრო და ელექტრონიკის
ინჟინრების ინსტიტუტის საინფორმაციო თეორიის საზოგადოებას (IEEE) და რჩება ყველაზე
მაღალი შესაძლო პატივი მკვლევართა საზოგადოებაში, რომელიც ეძღვნება მის გამოგონებას. მისი
კრებული, გამოქვეყნებული 1993 წელს, შეიცავს 127 პუბლიკაციას თემებზე, დაწყებული
კომუნიკაციებიდან გამოთვლებამდე , ჟონგლირებიდან და დამთავრებული მანქანებით,
რომლებსაც აზრების წაკიტხვა შეუძლიათ.[7-9]

§1.5. საინფორმაციო სისტემები ბიზნესში

ბიზნეს საინფორმაციო სისტემები არის ურთიერთდაკავშირებული პროცედურების

ერთობლიობა IT ინფრასტრუქტურის გამოყენებით სასურველი ინფორმაციის გენერირებისა და
გავრცელებისათვის ბიზნეს წარმოებაში.
საინფორმაციო სისტემები ბიზნესში ორგანიზაციებს, კომპანიებსა თუ ფირმებს, ბიზნესის
ეფექტურად მართვის საშუალებას აძლევს, კომპიუტერული სისტემებისა და ტექნოლოგიების
გამოყენებით. ბიზნეს საინფორმაციო სისტემების ძირითადი კომპონენტებია აპარატურები,
პროგრამული უზრუნველყოფის პაკეტები, პლატფორმები, მონაცემები, ძირითადი პროცედურები
(ალგორითმიზაცია, მოდელირება, დიზაინი, გრაფიკა, დოკუმენტაცია და სხვ.) და ადამიანები.
არსებობს IT რესურსების გამოყენებაზე კონტროლისა და უკუკავშირის სისტემები, რომლებიც
სასარგებლო მინიშნებებს გთავაზობენ, ბიზნესისთვის საინფორმაციო სისტემების სარგებლობის
გაზრდისთვის. ბიზნეს საინფორმაციო სისტემები არის ბიზნეს სისტემის ქვესისტემები და
თავისთავად ემსახურებიან ბიზნეს სისტემაში უკუკავშირის და კონტროლის ფუნქციას.

ბიზნეს საინფორმაციო სისტემის ძირითადი მახასიათებლებია:

1. მაღალი კორელაცია ბიზნეს საინფორმაციო სისტემებსა და ბიზნეს გარემოს დინამიკას

შორის, ბიზნესის ინფორმაციული მოთხოვნების გარდაუვალი ცვლილებების სწრაფი ასახვის
მიზნით. IT ინფრასტრუქტურა უნდა იყოს ეფექტურები იმისათვის, რომ დააკმაყოფილონ ბიზნეს
მენეჯერების მოთხოვნები და "რთული დავალების ოსტატები".
2. ბიზნეს საინფორმაციო სისტემები უნდა იყოს პროაქტიული. მათ უნდა განჭვრიტონ
მომხმარებელთა საინფორმაციო მოთხოვნათა ცვლილებები და შესაბამისად, მოერგოს მათ
საჭიროებებს, რომ მენეჯერებმა თავიდან აიცილონ რუტინული აქტივობები .
3. ბიზნეს საინფორმაციო სისტემის დანიშნულებაა, საჭირო ინფორმაციის პირობებში,
გარკვეული შეზღუდვების გათვალისწინებით, ოპტიმალური გადაწყვეტილების მიღება ბიზნესში.
4. ბიზნეს საინფორმაციო სისტემები უნდა იყოს შემუშავებული ბიზნეს საწარმოსთვის
ფინანსური და ადამიანური რესურსების, რეზერვების ხელმისაწვდომობისა და ეფექტური
მართვის გათვალისწინებით.
5. უმთავრეს საკითხს წარმოადგენს, დანახარჯების ეფექტური მართვა, ბიზნეს
საინფორმაციო სისტემების შემუშავებასა და შენარჩუნებაში. ბიზნეს საინფორმაციო სისტემების IT
ინფრასტრუქტურაში ინვესტიციის ეკონომიკური გამართლება მისი არსებობისა და შენარჩუნების
წინაპირობაა.
 თავი II. ალგორითმები ბიზნესში

§2.1. ძირითადი კონცეფციები

უახლესი ტექნოლოგიური მიღწევები ცხადყოფენ, რომ მეცნიერების სხვადასხვა

მიმართულების დარგებში, მათ შორის ბიზნესში პროცესების მართვა დაფუძნებულია
ფუნდამენტური და გამოყენებითი კვლევითი მიმართულებების ინტეგრაციაზე დაწყებული
მოდელირებისა და ალგორითმიზაციდან, დამთავრებული პროგრამული პლატფორმების
შემუშავებითა და დანერგვით .

ბიზნესის ალგორითმიზაცია ნიშნავს, კონკურენტული უპირატესობის მიღწევის მიზნით,

ფუნდამენტური მათემატიკური ალგორითმების დანერგვას ბიზნეს-ინდუსტრიაციაში,
პროცესების ავტომატიზირებული მართვისა და ოპტიმალური გადაწყვეტილების მიღების
ოპტიმიზაციისათვის.
ალგორითმებმა გააჩინა ყველაზე მსხვილი კორპორატიული იმპერიები, როგორიცაა Google, Coca-
Cola, Amazon, Volvo და სხვა. Google დაიბადა იმიტომ, რომ შეიქმნა ალგორითმი, რომელიც
მომხმარებლებს ინტერნეტში ინფორმაციის მოძიებაში დაეხმარა; კოკა-კოლა მრავალი წლის
განმავლობაში ავრცელებდა “ბედნიერებას“ მთელ მსოფლიოში ალგორითმის წყალობით -
ცნობილი როგორც "საიდუმლო რეცეპტი".
ალგორითმული ბიზნესის წარმატება კომპანიებს მისი გამოყენებისკენ უბიძგებს. ამაზონი,
უოლ სტრიტი, ჯანდაცვის ორგანიზაციები და მრავალი სხვა იყენებენ ალგორითმებს, რათა
მართონ თავიანთი საქმიანობა.
ბიზნესში უამრავი სხვადასხვა მონაცემია, რისი დახმარებითაც გროვდება ინფორმაცია
მომხმარებლებზე, მარშრუტის ოპტიმიზაციაზე, მომწოდებლებზე და ა.შ. მონაცემთა
შეგროვება არ არის ადვილი საკითხი. დიდი მონაცემების დამუშავების ერთადერთი გზაა
ალგორითმზე დაფუძნებული პროგრამული უზრუნველყოფა.
ალგორითმი არის ერთგვარი ფუნქცია, რომელიც გამოიყენება მოვლენების
პროგნოზირებისთვის და ახსნისთვის. კერძოდ, ალგორითმები ეხმარება ბიზნესს დიდი
რაოდენობით მონაცემების აღებაში და ამ ყველაფრის გააზრებაში და ბოლოს, ეს მათ ეხმარება
გადაწყვეტილების მიღების პროცესის გაუმჯობესებაში და საბოლოოდ, ბიზნესის საერთო
საქმიანობაში.
მაგალითად, ნარჩენების შეგროვებაზე ხშირად პასუხისმგებელია ადგილობრივი
ხელისუფლება. მისი ეფექტური მართვა მნიშვნელოვანია, თუ მათ სურთ მოსახლეობის
კეთილდღეობა, მაგრამ სატვირთო მანქანების დაზიანება, მუშების გამოუცხადებლობა და ამინდი
ხშირად უშლის ხელს. ალგორითმს შეუძლია გაანალიზოს ყველა სახის მონაცემი - მაგალითად,
ამინდი, დრო, ტრაფიკი და ხელმისაწვდომი რესურსები. ანალიტიკოსთა გუნდის
გამოანგარიშებებს შეიძლება კვირები დასჭირდეს. ალგორითმები შეიქმნა იმისათვის, რომ იგივე
გაანგარიშებები სწრაფად შეასრულოს.
ბოლო წლების განმავლობაში, ორგანიზაციები იყენებენ ალგორითმებს პროგნოზირებისა და
ანალიტიკური პროგრამებისათვის, რაც ხელს უწყობს ინტეგრირებული ბიზნესის დაგეგმვას და
ოპტიმიზაციას. ალგორითმების გარეშე ოპტიმიზაცია შეუძლებელი იქნება.
ალგორითმები განაგრძობენ გაუმჯობესებას. პიტერ სონდერგარდმა, Gartner–ის(იხ.
ნახ.3) უფროსმა, ვიცე – პრეზიდენტმა და კვლევის გლობალურმა ხელმძღვანელმა
განაცხადა, რომ „დინამიური ალგორითმები არის კლიენტებთან ახალი ურთიერთობის
საფუძველი“.

ნახატი 3

ორგანიზაციები აგრძელებენ მომხმარებლების შესახებ ინფორმაციის შეგროვებას.

ბრაიან ჰოპკინსის თანახმად, ”მომხმარებლებზე ორიენტირებული ლიდერები მაღალ
კონკურენტუნარანობას აღწევენ”. ყველა ამ ინფორმაციას ალგორითმები სჭირდება ბიზნეს
პროცესების განსაზღვრისა და უნიკალური, დიფერენცირებული მომხმარებლის
გამოცდილების შესაქმნელად.
ამაზონი(amazon) ამას მცირე მასშტაბით აკეთებს. როდესაც სტუმარი ხშირად ამაზონზე
შედის, მთავარი გვერდი ივსება იმ ნივთებით, რომელთა დამატებაც მას კალათაში სურს. ეს
ელემენტები ეფუძნება ბოლოდროინდელ შესყიდვებს და მომხმარებელთა სხვა
აქტივობებს. თუ ამაზონის ხშირი მომხმარებელი ხართ, გაითვალისწინეთ, რომ შეიძინოთ
ისეთი რამ, რაც ამაზონმა "შემოგთავაზათ".
ორგანიზაციებს შეუძლიათ გაზარდონ მომხმარებელთა ლოიალობა იმით, რომ შეძლებენ
მომხმარებელთა მომსახურების უნიკალური გამოცდილების მიწოდებას. მათ სიცოცხლეც
შეუძლიათ გადაარჩინონ! მაგალითად, ტეხასის საავადმყოფო იყენებს ალგორითმებს
ექიმების ინფორმირებისთვის, თუ რომელ პაციენტს აქვს გულის უკმარისობის რისკი. ეს
უზრუნველყოფს ექიმების აუცილებელ ქმედებებს, რათა შეუნარჩუნონ ჯანმრთელობა მაღალი
რისკის მქონე პაციენტებს, როგორიცაა უფრო ხშირი კონსულტაციების დანიშვნა და
საგანმანათლებლო მასალის გაზიარება. ალგორითმების წყალობით ექიმებს შეუძლიათ
ჯანმრთელობის პრობლემის თავიდან აცილება, სანამ ის წარმოიქმნება.
ორგანიზაციის მიერ გაწეული ერთ-ერთი ყველაზე დიდი ხარჯი თანამშრომლების ხელფასებია.
ალგორითმების მეშვეობით შესაძლებელია თანამშრომელთა ყოველდღიური დავალებების
შესრულება. Gartner– ის თანახმად, ITExpo–ში, წარმოების 20% უჭირავს მანქანებს. მათ
იწინასწარმეტყველეს, რომ 2018 წლისთვის სამ მილიონზე მეტ მუშაკს ზედამხედველობას
გაუწევდა "რობოტბოსი"!
კომპანიები გაცილებით მომგებიანი გახდებიან, რადგან ჭკვიანი მანქანები თანამშრომლებს
ანაცვლებენ. კომპანიები ანვითარებენ ალგორითმებს, რომლებიც შეაფასებენ ინვენტარის დონეს,
მომწოდებლებს, ადგენენ ოპტიმალურ ვარიანტებს და შეუკვეთავენ სასურველ
მომწოდებლებს. ერთადერთი ამოცანა, რომელიც მოითხოვს ადამიანს, არის ბოლო ნაბიჯი:
ხელმოწერები და დათარიღებები. მცირდება დიდი საწარმოებისთვის საჭირო პერსონალის
რაოდენობა, რაც ორგანიზაციებს საშუალებას აძლევს რესურსები გადაანაწილონ სხვა
მიმართულებით.
ორგანიზაციები ეძებენ ყოველდღიურობის ინტერნეტთან დაკავშირების გზებს, რათა შეძლონ
მონაცემთა გაგზავნა და მიღება. ვხედავთ მანქანებს ინტერნეტ კავშირით, ასე რომ ნუ
გაგვიკვირდებათ, როდესაც ტოსტერი დაიწყებს ინტერნეტთან დაკავშირებას, რათა
გამოიანგარიშოს ოპტიმალური დრო პურის გასათბობად.

§2.2. ალგორითმის სტრუქტურა.ალგორითმები და მომხმარებელი

ალგორითმები, შესაბამისი გამოყენებით აღწევენ ოპტიმიზაციის ამოცანის გადაწყვეტას,

საშუალებას აძლევს კომპანიებს იცოდნენ რა უნდა შეიძინონ, რათა დააბალანსონ ოპერაციები და
ასევე, მართონ ფინანსური და სტრატეგიული ასპექტები გადაწყვეტილების მიღებისა და დაგეგმვის
პროცესში.
ალგორითმი არის ერთგვარი ფუნქცია, რომელიც გამოიყენება მოვლენების მიზეზის
პროგნოზირებისთვის და ასახსნელად. კერძოდ, ალგორითმები ბიზნესს ეხმარება მიიღონ დიდი
რაოდენობით მონაცემები და გააცნობიერონ ეს ყველაფერი. საბოლოო ჯამში, ეს ეხმარება მათ
გააუმჯობესონ გადაწყვეტილების მიღების პროცესი და, საბოლოოდ, მათი საერთო ბიზნეს
საქმიანობა.
მაგალითად, ადგილობრივი ხელისუფლება ხშირად პასუხისმგებელია ნაგვის შეგროვებაზე. ნაგვის
ეფექტური გზით ამოღება მნიშვნელოვანია, თუ მათ სურთ მაცხოვრებლების პირობების
შენარჩუნება, მაგრამ სატვირთო მანქანები ფუჭდება, მუშების გამოძახებას ამინდი ხშირად უშლის
ხელს. ალგორითმს შეუძლია ყველა სახის მონაცემის მოძიება, როგორიცაა ამინდი, დრო, მოძრაობა
და ხელმისაწვდომი რესურსები, რათა დადგინდეს ნაგვის შეგროვების საუკეთესო მარშრუტი.
წარსულში კომპანიები ქირაობდნენ ანალიტიკოსებს, შაბლონების მოსაძებნად და მონაცემთა
ტენდენციების შესაქმნელად, ოპტიმალური გადაწყვეტილების დასადგენად. მონაცემთა
სიმრავლიდან გამომდინარე, ანალიტიკოსთა გუნდს გამოსათვლელად შეიძლება კვირეები
დასჭირვებოდათ. ასე რომ, ალგორითმები შემუშავდა, რომ იგივე ხელით გამოთვლები რამდენიმე
წამში გაეტარებინათ.
ორგანიზაციები იყენებენ ალგორითმებს პროგნოზირებადი და დანიშნულების ანალიტიკური
აპლიკაციებისთვის, რომლებიც ხელს უწყობენ ინტეგრირებულ ბიზნეს დაგეგმვასა და
ოპტიმიზაციას. ალგორითმების გარეშე ოპტიმიზაციაც კი შეუძლებელი იქნებოდა.
ალგორითმების წყალობით ორგანიზაციებს შეუძლიათ დამატებითი მომგებიანობის დამატება
ჯვარედინი გაყიდვების(cross-selling) გზით. მათ შეუძლიათ მოთხოვნის ჩამოყალიბება
მიწოდებისა და მოთხოვნის ყველა მეტრიკის გათვალისწინებით.
ბიზნესს შეეძლება ნაკლები პერსონალით მუშაობა. ორგანიზაციის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი
ხარჯი არის თანამშრომლები, მაგრამ ისინი ასევე არის ბიზნესის ყველაზე მნიშვნელოვანი ასპექტი.
ეს კომპანიები ბევრად უფრო მცირე და მომგებიანი გახდებიან, რადგან ჭკვიანი მანქანები
ჩაანაცვლებენ თანამშრომლებს. ამის ნაწილი უკვე იწყება მიწოდების ჯაჭვის ინდუსტრიაში.
კომპანიები ავითარებენ ალგორითმებს, რომლებიც გაზომავენ, როდესაც მარაგის დონე დაბალია,
აფასებენ მომწოდებლებს სხვადასხვა ხარისხზე, აფასებენ მათ და შემდეგ განათავსებენ შეკვეთას
სასურველი მიმწოდებლისგან. ერთადერთი ამოცანა, რომელიც ადამიანს მოითხოვს, არის ბოლო
ნაბიჯი: ხელმოწერა და დათარიღება დამტკიცების ფორმის შესახებ!
შემცირდება მასიური საწარმოების მართვისთვის საჭირო პერსონალის რაოდენობა, რაც
საშუალებას მისცემს ორგანიზაციებს გადაანაწილონ რესურსები სხვა არხებზე, რაც უფრო
მკვეთრად გააუმჯობესებს მომგებიანობას და შემოსავალს.
ბიზნესს შეეძლება დროის მართვა.ორგანიზაციის მომგებიანობა და წარმატება დამოკიდებულია
მათ უნარზე, ამოიცნონ შაბლონები ან ტენდენციები და შემდეგ სწრაფად შეცვალონ თავიანთი
ბიზნესი. როგორ შეიძლება გავლენა იქონიოს ორგანიზაციის წარმატებაზე, თუ მათ მოუწევთ
კვირების ლოდინი ყველა არსებული მონაცემების გასაცნობად, ვიდრე ამის გაკეთება რეალურ
დროში შეძლონ?
დღევანდელ კონკურენტულ გარემოში, რეალურ დროში მუშაობის შესაძლებლობა გვთავაზობს
მნიშვნელოვან კონკურენტულ უპირატესობას.
მაგალითად, ავიღოთ ნავთობის საბურღის ორი კომპანია. ბოლოდროინდელმა აფეთქებამ ბევრი
კომპანია მიიყვანა გაკოტრებამდე, აშშ-ს თითქმის ნახევარი. გადარჩენილი კომპანიები იყვნენ
ისინი, რომლებმაც შეძლეს ტენდენციების დაფიქსირება და თავიანთი ბიზნესის კორექტირება
ნავთობის დაბალ ფასებამდე.
ნავთობგადამამუშავებელი ქარხნები, რომლებმაც დაინახეს ფასების შემცირება, ეძებდნენ
შემოსავლების ალტერნატიულ ნაკადებს და რესურსების განაწილებას. შესაძლოა, ისინი
მართავდნენ ფლოტს, რომელიც აზიდავდა ქვიშას ან წყალს ჭურჭლისთვის, რომელსაც შემდეგ
იყენებდნენ სატვირთო მანქანების სხვა რეჟიმებისთვის. შესაძლოა, მათ შეაჩერეს ზრდა, რათა
გაეუმჯობესებინათ ფულადი სახსრები, რადგან მომგებიანი ბიზნესებიც კი ზოგჯერ აცხადებენ
გაკოტრებას.
ნავთობგადამამუშავებელი ქარხნები ვერ აკონტროლებენ ფასების გარემოს, მაგრამ ის, რაც მათ
შეუძლიათ გააკონტროლონ, არის მათი მუშაობის ეფექტურობა. ამ დაბალ ფასებში და
რენტაბელურობით ნულთან ახლოს, ეფექტურობის გაუმჯობესება ნავთობგადამამუშავებელი
ქარხნის ერთადერთი კონკურენტული უპირატესობაა. და გამოიცანით რა? ეს შესაძლებელია
მხოლოდ რეალურ დროში მუშაობით.

§2.3 არაჩვეულებრივი წარმატებისა და მოგების გასაღები

რატომ არის ალგორითმები წარმატებული ბიზნესის მომავალი?

არსებობს "საიდუმლო ვალუტა", რომელიც დაეხმარა მსოფლიოს ბევრ უდიდეს ექსპონენციალურ
ორგანიზაციას (ExOs) გადალახონ თავიანთი ყველაზე გამომწვევი ოცნებები. ამ "საიდუმლო
ვალუტას" იყენებენ მსოფლიოს წამყვანი ტექნოლოგიური კომპანიები არა მხოლოდ თავიანთი
დარგის სათავეში, არამედ გრძელვადიანი დინასტიების ასაშენებლად და ლეგენდარული
გახდება.ExOs და ტექნოლოგიური კომპანიები, როგორიცაა Facebook, Google და Netflix, მხოლოდ
რამდენიმე კომპანიაა, რომლებიც იყენებენ ამ "საიდუმლო ვალუტას" (არ ვსაუბრობ
კრიპტოვალუტაზე).
საიდუმლო ვალუტა, არის მოანცემი(DATA). დღეს, მონაცემები გახდა ახალი ნავთობი. ის, ალბათ,
მსოფლიოს ყველაზე ძვირფასი რესურსია. მიუხედავად იმისა, რომ ტექნოლოგიები, როგორიცაა
სმარტფონები და ინტერნეტი, მონაცემებს უხვად და საყოველთაოდ აქცევს, ისინი, ვინც წარმატებას
მიაღწევენ, არიან ვინც იცის როგორ გამოიყენოს ის მონაცემები, რომლებზეც მათ აქვთ
წვდომა.სწორედ აქ შემოდის ალგორითმები, ExOs ძირითადი ატრიბუტიდან, რომელიც
დაეხმარება ორგანიზაციებს გაიგონ უზარმაზარი მონაცემები და გამოიყენონ ისინი თავიანთი
ოპერაციებისა და მოგების ასამაღლებლად.
ExOs, რომელიც იყენებს მონაცემებს და ალგორითმებს, თავდაჯერებულად იმარჯვებს
ბიზნეს თამაშში, რადგან ალგორითმებმა ორგანიზაციებს საშუალება მისცა გაეზარდათ
მაშტაბები ისეთი გზებით, რაც ხუთი ან ათი წლის წინათ შეუძლებელი იყო. აი ზოგიერთი
მაგალითი:

UPS–ის ფლოტში 55,000 სატვირთო მანქანა ყოველდღიურად ასრულებს 16

მილიონ მიწოდებისსერვისის გადაადგილების ტურს და შესაბამისად,
არაეფექტური მარშრუტის პოტენციალი უზარმაზარია. ალგორითმების
გამოყენებით, UPS მძღოლებისათვის ზოგავს 85 მილიონ კილომეტრს წელიწადში,
რის შედეგადაც ყოველწლიურად ზოგავს $ 2,55 მილიარდს.

Google არის კიდევ ერთი ორგანიზაცია, რომელმაც დაამუავა მონაცემები და

ალგორითმები. 2002 წელს Google-ის ძებნის ალგორითმმა, მას წელიწადში
ნახევარი მილიარდი დოლარი მოუტანა. ეს ნებისმიერი სტანდარტით,კარგი
შედეგია და ალგორითმებში მათი ინვესტიცია, ამით ნამდვილად
ანაზღაურდა. დღესდრეობით კი, ძებნის ალგორითმის უახლეს ვერსიას, ახლა მხოლოდ სამ დღეში
მოაქვს ნახევარი მილიარდი დოლარი. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, დღეს ისინი, დროის ერთ
პროცენტში, იღებენ იმავე რაოდენობის შემოსავალს ვიდრე ადრე.
ასეთივე აქტუალურია მონაცემების დამუშავება ალგორითმების გამოყენებით პროცესების
ოპტიმიზაციისთვის ან შემოსავლების ნაკადის მართვის საკითხებში, ასევე მრავალ ინდუსტრიაში,
დაწყებული საავტომობილო სისტემიდან Amazon–ის რეკომენდაციის სისტემამდე; დაწყებული
ავიაკომპანიის დინამიური ფასებიდან ჰოლივუდის ბლოკბასტერების წარმატების
პროგნოზირებამდე; საკრედიტო ბარათების გაყალბების გამოვლენიდან იმ შეტყობინებებამდე,
რომელსაც facebook-ი აჩვენებს ტიპიური მომხმარებლისთვის და Uber– ის მგზავრებს.
ალგორითმები ყველგან არის თანამედროვე ცხოვრებაში.
ამრიგად, ალგორითმები ნებისმიერი ტანამედროვე ბიზნესის მნიშვნელოვანი კომპონენტია.
თითქმის ყველა ბიზნეს იდეა და ხვალინდელი გადაწყვეტილება დაფუძნებულია მონაცემებზე.
ეჭვგარეშეა, ალგორითმებში ჩადებული ინვესტიცია ანაზღაურდება ნებისმიერი
ორგანიზაციისთვის, რომელიც ცდილობს სწრაფად გააფართოოს თავისი პროდუქცია და
მომსახურება. იმის გათვალისწინებით, რომ ალგორითმები ბევრად უფრო ობიექტური,
მასშტაბური და მოქნილია, ვიდრე ადამიანის გათვლები, ეს ასევე მათ კრიტიკულად
მნიშვნელოვანს ხდის იმ ორგანიზაციებისთვის, რომლებიც მიილტვიან ექსპონენციალური
ზრდისაკენ.მნიშვნელოვანია გვესმოდეს, თუ როგორ დაეხმარება ბიზნეს ორგანიზაციებს
სხვადასხვა სახის ალგორითმები მონაცემების დამუშავებაში.
ალგორითმების ორგანიზაციაში იმპლემენტაცია დაკავშირებულია შემდეგ ძირითად
ოპერაციებთან:
პირველ რიგში უნდა განხორციელდეს ორგანიზაციის ძირითადი პრობლემის ფორმულირება,
რომლის გადაწყვეტაც მოითხოვს ალგორითმის შემუშავებას
შემდეგი ეტაპი არის ალგორითმის დანერგვა, რომელიც შეიძლება დაიყოს შემდეგ ოთხ
საფეხურად:
1. მონაცემების მოპოვება: ალგორითმული პროცესი იწყება მონაცემების გამოყენებით, რომლებიც
გროვდება სენსორების ან ადამიანების მიერ, ან იმპორტირებულია საჯაროდ ხელმისაწვდომი
მონაცემთა ბაზებიდან.
2. შემდეგი ნაბიჯი არის მონაცემთა ორგანიზება-სტრუიქტუირება, პროცესი ცნობილია როგორც
ETL (extract, transform and load).
ამონაწერი, გარდაქმნა და aტვირთვა).
 3. ალგორითმებზე მიმართვა: მას შემდეგ რაც მონაცემები იქნება ხელმისაწვდომი,
მანქანათმცოდნეობის ინსტრუმენტები, როგორიცაა Hadoop და Pivotal, ან თუნდაც (ღია კოდის)
ღრმა სწავლის ალგორითმები, როგორიცაა DeepMind, Vicarious და SkyMind, ამოიღებენ
შეხედულებებს, გამოავლენენ ტენდენციებს და დაარეგულირებენ ახალ ალგორითმებს ...
4. გამოტანა: ბოლო ნაბიჯი არის შედეგების გამოტანა, თითქოს ეს იყოს ღია პლატფორმა. ღია
მონაცემები და API შეიძლება გამოყენებულ იქნას, რათა ExO საზოგადოებამ შეძლოს პლატფორმის
თავზე შეიმუშაოს ღირებული სერვისები, ახალი ფუნქციები და ინოვაციები, ExO მონაცემების
საკუთართან შერევით. მაგალითები აქ არის Ford Motor Company, Uber, Rabobank, Port of Rotterdam,
IBM Watson, Wolfram Alpha, Twitter და Facebook.
როგორ შეუძლიათ ალგორითმებს შეამცირონ შეცდომების მაჩვენებლები და მოახდინონ ზრდის
სტაბილიზაცია.
აღსანიშნავია და ხშირად ტრაგიკული, რომ დღეს კომპანიების უმეტესობა თითქმის მთლიანად
ხელმძღვანელობს მათი ლიდერების ინტუიციით, რომლებიც ისევე მოხვდებიან
თვითმმართველობის მოტყუებისა და შემეცნებითი მიკერძოების გრძელი ჩამონათვალის
მსხვერპლად.თუმცა, ალგორითმების დანერგვით, ორგანიზაციებს შეუძლიათ სტაბილიზაცია
მოახდინონ ზრდაში, რათა შეამცირონ შეცდომები, რომლებიც ხშირად გამოწვეულია ადამიანის
შემეცნების დამახინჯებით, როგორიცაა: მიკერძოებები ადამიანური შემეცნების ალგორითმები
არის ბიზნესის მომავალი.Google– ის ასეთი წარმატების ერთ – ერთი მიზეზი არის ის, რომ იგი
უფრო დაუნდობელია მონაცემთა მართვაში, ვიდრე სხვა კომპანიები, მისი დაქირავების პრაქტიკის
გამო. ტექნოლოგიისა და სენსორების სწრაფი განვითარებით, რის შედეგადაც შესაძლებელია
უზარმაზარი მონაცემების მოპოვება, ალგორითმები გახდება მომავალში ნებისმიერი წარმატებული
ბიზნესის კრიტიკული კომპონენტი.
ალგორითმებში არ მოითხოვს, რომ იყოთ Google ან Facebook, რომ გამოიყენოთ მონაცემები დიდი
შედეგებისთვის. მონაცემები ყველასთვის ხელმისაწვდომია და ალგორითმებით შეიძლება მუშაობა
როგორც დამწყებ, ისე საშუალო კომპანიაში, ასევე მაღალტექნოლოგიურ კომპანიებში. ამას ემატება
ის ფაქტი, რომ ხელოვნური ინტელექტის სისტემების ღირებულება შემცირდა ბოლო რამდენიმე
წლის განმავლობაში და ისინი ახლა ხელმისაწვდომია მსოფლიოს თითქმის ყველა კომპანიისთვის.

§2.4. მონაცემთა მართვის მეთოდები და ალგორითმები

სტრატეგიებისა და დაგეგმვის გარეშე მონაცემთა ორგანიზებული და მართვა შეუძლებელია, რაც

იწვევს არეულობასა და ქაოსს ბიზნეს-სამყაროში.

ამ პარაგრაფში, მონაცმეთა ორგანიზების ორ მეთოდს გამოვყოფთ:

 ბოლოს მოსული გადის პირველი, რომლის აბრევიატურაა LIFO (Last-in First-out)
 პირველი მოსული გადის პირველი, რომლის აბრევიატურაა FIFO (First -in First-out)
LIFO არის ბიზნეს ოპერაციების მართვის მეთოდი, ეს მეთოდი ემყარება დაშვებას, რომ
რეკურენტული გამოძახებების ბიზნეს დავალებების ჯაჭვში (სტეკი) ბოლო შესრულდება პირველი
ანუ საპირისპირო ქრონოლოგიური თანმიმდევრობა დაიწყება ოპერაციების მართვისას.
LIFO აბრევიატურის მიხედვით მიიღება პრიორიტეტიზირებულ მონაცემთა ან ოპერაციათა სტეკი
(STACK).

ამრიგად, სტეკში შესაძლებელი ხდება რეკურენტულ დამოკიდებლებაში მყოფი ბიზნეს-

ოპერაციების ან მონაცემების, ორგანიზება (სტეკ-კონტენტის აგება), რომლის მართვა
შესაძლებელი ხდება LIFO-ალგორითმების გამოყენებით.
FIFO არის რიგის სტრუქტურებში მონაცმეთა ორგანიზების აბრევიატურა: პირველი მოსული
გადის პირველი, ანუ პირველად შენახული მონაცემი დამუშავდება პირველი. რიგში
ორგანიძებული მონაცემების პრიორიტიზირება ხდება პირველად შენახული მონაცემების
მიმდევრობითი მართვის გზით. მაგალითისათვის,საბანკო განხრით ამის ერთ- ერთი კარგი
მაგალითია როცა კლიენტი მიდის საკრედიტო ოფიცერთან და სურს სესხის გაკეთება. პირველ
რიგში ის განცხადებით ადასტურებს რომ სურს სესხის გატანა . მეორე საფეხურზე უკვე საკრედიტო
ოფიცერი განიხილავს აღნიშნულ განცსახებას . მესამე ეტაპზე უკვე ხდება სახლში საკრედიტო
ოფიცერის სტუმრობა რათა ოფიცერი დარწმუნდეს რომ სესხის არ გადახდის შემთხვევაში მას
შეეძლება ამ სესხის ანაზღაურება. თუ კლიენტი აკმაყოფილებს ბანკის მოთხოვნების აღნიშნული
რიგის მიხედვით, მაშნ ხდება სესხის დამტკიცება

FIFO აპლიკაციები აგრეთვე შეიძლება შეფასდეს, როგორც აქტივების მართვის ტექნიკა,

რომელშიც მაღაზიებიდან საქონლის რეალური გაცემა ან გაყიდვა ხორციელდება უძველესი
ლოტიდან, ცნობილია, როგორც პირველი, პირველი გამოსვლა ან FIFO. იგი მიჰყვება
 ქრონოლოგიურ თანმიმდევრობას, ანუ ის პირველ რიგში განკარგავს ნივთს, რომელიც პირველ
რიგში მოთავსებულია ინვენტარში. ამიტომ, ინვენტარის შეფასების ეს მეთოდი ყველაზე
შესაფერისი და ლოგიკურია. ამიტომ იყენებენ მეწარმე პირთა უმეტესობა ინვენტარის
შენარჩუნებისას.

§2.5. ბიზნეს-მონაცემთა ორგანიზებისა და მართვის პარადიგმული მოდელები

ჰაროლდ ჯ. ლევიტი, ავტორი სტატიის: მენეჯმენტის ექსპერტი, მხარს უჭერდა ორგანიზაციული

გადაწყვეტილების მიღების უფრო დემოკრატიულ მიდგომას და დაასკვნა, რომ ადამიანები დიდ
ჯგუფებში საუკეთესოდ მუშაობენ ბრძანებების ჯაჭვის (არხების) მეშვეობით.
განვიხილოთ,ზღაპარი რწყილი და ჭიანჭველა-ს[] პარადიგმული მოდელი და აღვწეროთ
მოთხოვნა-მიწოდების ჯაჭვის ალგორითმები, სერიული ბიზნეს-სცენარების ორგანიზებისა
და ოპტიმალურ მართვის მიზნით:
როგორც ცნობილია, ამ ზრაპრის მიხედვით, წყალში ჩავარდნილი და დასახრჩობად განწირული ჭიანჭველას
გადასარჩენად, რწყილი დახმარებისათვის მიმართავს ღორს და თოკისთვის ჯაგარს სთხოვს, ღორი
მოსთხოვს რკოს და გააგზავნის მუხასთან, მუხა მოსთხოვს ყვავის ჩამოცილებას და გააგზავნის ყვავთან,ყვავი
მოსთხოვს წიწილას და გააგზავნის კრუხთან, კრუხი სთხოვს ფეტვს და გააგზანის ორმოსთან, ორმო სთხოვს
თაგვის მოშორებას და გააგზავნის თაგვთან, თაგვი სთხოვს კატის მოშორებას და გააგზავნის კატასთან. კატა
სთხოვს რძეს და აგზავნის ძროხასთან, ძროხა სთხოვს ბალახს და გააგზავნის მინდორში . ზღაპრის
შინაასის ამ ნაწილში შეიძლება აიგოს რეკურენტულ მოთხოვნათა ბმული სია
(მოთხოვნათა ჯაჭვი), რაც ნიშნავს, წინა მოთხოვნის შესრულება დამოკიდებულია
მომდევნოზე.
ზღაპრის მეორე ნაწილს შეგვიძლია ვუწოდოთ მიწოდების ჯაჭვი, რომელიც მოთხოვნათა
ჯაჭვის საპირისპირო მიმართულებით სრულდება.
ზღაპრის შინაარსისმიხედვით, მიიღება ორმაგი დანიშნუების მოთხოვნა-მიწოდების ჯაჭვი
(ორადბმული სია) , სადაც ბოლო მოთხოვნა სრულდება პრიველად:„მოთხოვნების ჯაჭვი
იღებს სათავეს ღორიდან და მთავრდება ბალახთან, ხოლო მიწოდების ჯაჭვი იწყება
ბალახიდან უკუმიმართულებით ღორის ობიექტამდე. „მოთხოვნა-მიწოდების“ არხის
მართვა ხდება რეკურსიული ალგორითმებით[], რომელიც უზრუნველყოფს ჭიანჭველას
გადარჩენას: რწყილი მოკრეფს ბალახს და მიუტანს ძროხას, ძროხა მისცემს რძეს და მიუტანს კატას....და
ბოლოს გადაარჩენს ჭიანჭველას. მაგრამ აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ დროისა და სივრცითი
სირთულეების (სივრცითი, საკომუნიკაციო და სხვ.) გათვალისწინებით ბიზნესის
შემთხვევაში (და არა მხოლოდ), არ იყოს მომგებიანი.
არსებობს ალტერნატიული ალგორითმები, რომლებიც დროისა და სივრცითი
სირთულეების ოპტიმიზაციის შესაძლებლობებს იძლევა. ერთერთი გახლავთ დინამიური
პროგრამირების ალგორითმები. კერძოდ კომპანიის ლიდერებმა წინასწარ უნდა ააგონ
„მოთხოვნა-მიწოდების“ არხიამ შემტხვევაში,ბიზნეს-სცენარების პრიორიტიზაციის სტეკ-
კონტენტი წინასწარ არის გაწერილი, რომლის მართვა განხორციელდება LIFO
ალგორითმების საშუალებით.
 რკოს რძის მოთხ.
ღორი მუხა ძროხა ბალახი
რკოს რძის მიწოდ.

ზრაპრის შემთხვევაში, ეს ნიშნავს, რომ რწყილს წინასწარ გამზადებული სათავგადასავლო

სიუჟეტების სტეკი და ის პირდაპირ ბალახიდან შეუდგებოდა მოთხოვნათა არხების
ავტომატიზირებულ მართვას და რწყილის შედარებიტ მოკლე დროში გადარჩენას.
მოცემული მოდელი შეიძლება განზოგადდეს ბიზნეს-ამოცანებში მოთხოვნა-მიწოდების არხების
მართვის შესაბამისი სტეკ კონტენტებისს და მათი მხარდამჭერი ალგორიტმებისა და აპლიკაციების
აგების გზით.
გაყიდვების არხების მართვის საინტერესო პარადიგმულ მოდელს წარმოადგენს ზღაპარი-
თალგამიც. აქაც შექმნილი გარემოებებიდან გამომდინარე, პრობლემის გადაწყვეტა
შესაძლებელი ზრაპრის შინაარსის მიხედვიტ ხდება რეკურსიული ალგორითმების
მეთოდის გამოყენებიტ, თუმცა რეკურენტული გამოძახებების ბიზნეს-დავალებების
სტეკის ჭინასწარ აგება (დამხმარე გუნდის ორგანიზება), LIFO აბრევიატურით
დავალებების შესრულების სიჩქარეს აამარლებს.
ზღაპრის პირველ ნაწილს შეგვიძლია ვუწოდოთ პერსონალის ორგანიზება , ხოლომეორე
ნაწილს პერსონალის მართვა(დავალებების შესრულება):
1. პაპამ თალგამი დარგო. თალგამი დიდზე დიდი გაიზარდა. დაიწყო პაპამ
ამოღება. სწია, სწია - ვერამოსწია.საშველად ბებოს დაუძახა (პროდუქციის რეალიზაცია-გაყიდვის
ამოცანა).ბებო მოეჭიდა პაპას, პაპათალგამს.სწიეს, სწიეს, ვერამოსწიეს.ბებომ გოგონას დაუძახა.
გოგონამოეჭიდაბებოს, ბებოპაპას, პაპათალგამს.სწიეს, სწიეს, ვერამოსწიეს.გოგონამმურასდაუძახა.
მურამოეჭიდაგოგონას, გოგონა ბებიას, ბებია პაპას, პაპა თალგამს.სწიეს, სწიეს, ვერ ამოსწიეს.მურამ კატას
დაუძახა.კატა მოეჭიდა მურას, მურა მოეჭიდა გოგონას, გოგონა მოეჭიდა ბებოს, ბებია მოეჭიდა პაპას, პაპა
მოეჭიდა თალგამს. სწიეს, სწიეს, ვერ ამოსწიეს.კატამ თაგვს დაუძახა.
2. თაგვი მოეჭიდა კატას, კატა მოეჭიდა მურას, მურა მოეჭიდა გოგონას, გოგონა მოეჭიდა ბებოს,
ბებო მოეჭიდა პაპას, პაპა მოეჭიდა თალგამს. სწიეს, სწიეს და თალგამი ამოიღეს!

წარმოვიდგინოთ რომ პაპა კარგი მენეჯერია, მაშინ ის წინასწარ უზრუნველყოფს გაყიდვების

პერსონალთა მიზნობრივი ჯგუფის ორგანიზებას და დაგეგმავს გაყიდვების ოპერაციების მართვას
LIFO ალგორითმების გამოყენებით, რომელიც საშუალებას აძლევს მას თვალყური ადევნოს,
როგორც გაყიდვების არხების პროგრესს, ასევე ექნება შესაძლებლობა, რომ მართველობითი
გადაწყვეტილება მიიღოს გაყიდვების ანგარიშების ეფექტურად მართვის საკითხში.
 Lifo აპლიკაციების საბანკო ოპერაციბში გამოყენების თვალსაჩინო მაგალითია, როცა კლიენტი
მიმართავს ბანკს ამონაწერის ამოსაღებად. ვთქვათ, კლიენტს სურს ბოლო პერიოდის ამონაწერის
ამოღება. ამ შემთხვევაში ბოლოს შესრულებული ოპერაციები წინ უძღვის თავიდან შესრულებულ
საბანკო ოპერაციებს. მაგალითად, თუ კლიენტს სურს 2020 წლის 1 დეკემბრიდან სამი თვის
ამონაწერი(დეკემებრი, იანვარი, თებერვალი), მაშინ ამონაწერში LIFO კონტენტით აისახება
შედეგების სია:პირველად გამოჩნდება თებერვლის თვე შემდეგ იანვრის და ბოლოს დეკემბრის.
ანალოგიურად, შეიძლება პარადიგმული მოდელების მოვიფიქროთ FIFO აბრევიატურის
მიხედვით.

§2.6. გადაწყვეტილების მიღების თანამედროვე მეთოდები

თანამედროვე სამყაროში აქტუალობას იძენს რესურსების ოპტიმალური მართვის ამოცანების

მოდელირებისა და მათი გადაწყვეტის სტრატეგიული ალგორითმების შემუშავების საკითხები,
რომელიც დროითი და სივრცითი სირთულეების მინიმიზაციის კრიტერიუმების
გათვალისწინებით, ეფექტური პროგრამული აპლიკაციების მიღების შესაძლებლობას იძლევა.
სახელმძღვანელოში, თეორიული მიდგომები ეფუძნება ბიზნესში ოპრაციების, კლასიკური
პარადიგმების (ზურგჩანთის ამოცანა, კომივუაჟერის ამოცანა) კონცეფციების მიხედვით
მართვას.
გთავაზობთ, გადაწყვეტილების მიღების ზოგად ევრისტიკულ მიდგომებს ხარბი სტრატეგიების
( არასოდეს გადახედო გადაწყვეტილებებს) გამოყენებით.
ევრისტიკა [](ბერძნულიდან εὑρίσκω "მე ვპოულობ, აღმოვაჩენ") არის ტექნიკა, რომელიც შექმნილია
პრობლემის უფრო სწრაფად გადასაჭრელად, როდესაც კლასიკური მეთოდები ძალიან ნელია, ან
სავარაუდო ამოხსნის პოვნა, როდესაც კლასიკური მეთოდები ვერ პოულობენ ზუსტ გადაწყვეტას.
გარკვეული გაგებით, ეს შეიძლება ჩაითვალოს პრობლემის გადაწყვეტის უმოკლეს გზად.
ხარბი ალგორითმი[] არის ნებისმიერი ალგორითმი, რომელიც მიჰყვება პრობლემის გადაჭრის
ევრისტიკას ადგილობრივად ოპტიმალური არჩევანის გაკეთების თითოეულ ეტაპზე.ბევრ
პრობლემაში, ხარბი სტრატეგია არ იძლევა ოპტიმალურ გადაწყვეტას, მაგრამ ხარბ ევრისტიკას
შეუძლია გამოიტანოს ლოკალური ოპტიმალური გადაწყვეტილებები, რომლებიც უახლოვდება
გლობალურ ოპტიმალურ გადაწყვეტას გონივრულ დროში.
ამ ალგორითმის მიხედვით წინასწარ ხდება მონაცემთა პრიორიტიზირებული რიგის აგება და
შემდეგ შერჩევის ოპერაციაზე გადასვლა (ზემოდან აიღე საუკეთესო). ამასთან, რადგან ეს
პროცედურა არ არის გარანტირებული საუკეთესო პასუხის მიღებაზე, მას "ევრითიული" ეწოდება.
შესაბამისად, შერჩეული მონაცემები არის "ხარბი ევრითიული" ალგორითმით მიღებული. ხარბი
პროცედურები, გამოსავლის ძიების მიხედვით მიმზიდველია პრობლემის გადაწყვეტაში, რადგან
ზოგადად ინტუიციურია. ხარბი სტრატეგია ნიშნავს რომ თავიდანვე ხდება არჩევანის გაკეთება
საუკეთესოზე. ანუ რაც შეიძლება მეტი საუკეთესო ნივთი შეირჩეს გადაწყვეტილების მიღების
დროს.
მიუხედავად იმისა, რომ ხარბი პროცედურა ყოველთვის არ აგვარებს ოპტიმიზაციის საკითხს,
ოპერაციების მართვაში ასეთი პროცედურა საუკეთესო გამოსავალს პოულობს. ამავე დროს, ხარბი
ალგორითმების აპლიკაციები მარტივი, ინტუიციური, მინიატურული და სწრაფია. სამწუხაროდ,
ის არ გვთავაზობს საუკეთესო გამოსავალს ყველა პრობლემისთვის, მაგრამ საუკეთესო შედეგებს
სწრაფად იძლევა. მაშინაც კი, როდესაც ისინი მთავარ პასუხებს არ გვთავაზობენ, მათ შეუძლიათ
 არაოპტიმალური ამოხსნის მოცემა, რომელიც შეიძლება საკმარისი იყოს ან შეგიძლიათ
გამოიყენოთ სხვა ალგორითმული სტრატეგიის შემდგომი დახვეწის საწყის წერტილად.
ხარბი ალგორითმის ძირითადი ბრძანებებია:
1. მონაცემთა ხარისხობრივი მაჩვენებლის დადგენა(V/W)
2. მონაცემთა სორტირება და პრიორიტეტიზაციის რიგის მიხედვით შერჩევა

§2.6.1 ზურგჩანთის პრობლემა ბიზნეს-ამოცანებში

ზურგჩანთის პრობლემა საუკუნეზე მეტია შესწავლილი. ადრეული ნამუშევრები ჯერ კიდევ 1897
წლით თარიღდება[]. სახელწოდება „საკუჭნაო პრობლემა“ თარიღდება მათემატიკოს ტობიას
დანციგის (1884–1956) ადრეული ნაშრომებიდან [] და ეხება ყველაზე ძვირფასი ან სასარგებლო
ნივთების შეფუთვის ჩვეულებრივ პრობლემას ბარგის გადატვირთვის გარეშე.
"ზურგჩანთის პრობლემა" მრავალი ფორმით ჩნდება ეკონომიკაში, ინჟინერიაში და ბიზნესში.
ნებისმიერი სფეროში, სადაც წარმოიშობა დეფიციტი რესურსის გამოყოფის პრობლემა, მრავალ
პრეტედენტ საგნებს შორის უნდა შეირჩეს რამოდენიმე პრედეტენტი სხვადასხვა კანდიდატ
ფირმებსს შორის. ამ სახით დასმულმა პრობლემამ შეიძინა ზურგჩანთის კლასიკური ამოცანის
სახელწოდება ("knapsack problem"), რადგან ბარგის ჩალაგება ყოველთვის ქმნის პრობლემას
ნივთების შერჩევაში, როცა ზომა შეზღუდულია.
ზურგჩანთის დისკრეტული ამოცანა (0-1 knapsack problem): ვთქვათ ქურდი შეიპარა
საწყობში(იხ.სურ1), რომელშიც ინახება n სხვადასხვა სახის ნივთი, თითო – თითო ეგზემპლარი
(ამაზე მიუთითებს 0-1 ამოცანის დასახელებაში: ნივთი ან არის, ან არა). i -ური ნივთი ღირს v i
დოლარი და იწონის wi კილოგრამს ( vi და wi - მთელი რიცხვებია). ქურდს სურს წაიღოს
მაქსიმალური საფასურის საქონელი, ამასთან მაქსიმალური წონა, რომელიც მან ზურგჩანთით
შეიძლება წაიღოს, W -ს ტოლია ( W მთელი რიცხვია). რომელი ნივთები უნდა ჩაალაგოს ქურდმა
ზურგჩანთაში?
ზურგჩანთის უწყვეტი ამოცანა (fractional knapsack problem)დისკრეტულიამოცანისაგან იმით
განსხვავდება, რომ ქურდს შეუძლია დაანაწევროს მოპარული ნივთები ს ისინი ზურგჩანთაშუ
ჩაალაგოს ნაწილ-ნაწილ და არა მთლიანად(შეგვიძლია ვტაქვათ, რომ დისკრეტულ ამოცანაში
ქურდს საქმე აქვს ოქროს ზოდებთან, ხოლო უწყვეტ ამოცანაში -ოქროს ქვიშასთან.)

სურათი1.
 §2.6.2 ოპტიმიზაციის ამოცანები ზურგჩანთის კონცეფციის მიხედვით

ალისა და ბობი(იხ.სურ) გატაცებული არიან ველო- ტურით, რომელიც დაგეგმეს რამოდენიმე

ხნით ადრე. მათ გადაწყვიტეს მხოლოდ მსუბუქი ბარგით გადაადგილება და ღამით
სასტუმროებში გაჩერება.
ალისამ შესთავაზა ბობს კოორდინირება ბარგის შეფუთვაში, რათა თავიდან აიცილონ ნივთების
დუბლირება და ზედმეტი წონა..
ალისას უნდა ჩაელაგებინა ხელსაწყოები: კომპასი, ჯაჭვის ამომრთველი, ტუმბო, საბურავი, ზეთი
და ბობს უნდა შეეფუთა სახარჯო მასალები: წყალი, ტუალეტის ქაღალდი, მზისგან დამცავი
საშუალება, საპონი, საკვები პროდუქტი.ისინი შეთანხმდნენ წონაზე და გადაწყვიტეს C = 7 ფუნტზე
მეტი წონის ბარგი არ ეტარებინათ.
მოგზაურობის წინა ღამეს ალისამ(ბობი) შეაგროვა ყველაფერი სამზარეულო მაგიდაზე და
მოემზადა
ბარგის შეფუთვაში; მაგრამ სწრაფად გაირკვა, რომ შესაფუთი ნივთების წონა ერთად აღებული
აღმოჩნდა 7 ფუნტზე მეტი, ხოლო გადაწყვეტილების მიღების დრო იყო შეზღუდული.
ალისა იყო პერფექციონისტი. მან გააცნობიერა შეფუთვის მოცულობის პრობლემა და მზად იყო
ამაზე ყურადღებით ეფიქრა. მან მეთოდურად აღრიცხა და დაარეგისტრირა შესარჩევი ნივთების
(Item) კანდიდატურა და ჩამოთვალა ისინი წონის ( Weight) )და ღურებულებეის (Value) მიხედვით
(იხ. ცხრილი ( Table2.1; 22)):

და გადაწყვიტა სამგზავროდ მაქსიმალური ღირებულების შეფუთვა ეწარმოებინა. შეფუთვის

ღირებულების გაზომვა კი შესაძლებელი იყო მხოლოდ შესაფუთი კანდიდატი-ნივთების
ღირებულებების შედარების გზით. ამ ვარაუდით, ნათელი გახდა, რომ მე-2, მე-4 და მე-5
ელემენტების შეფუთვა, რომელსაც აქვს საერთო ღირებულება 6 + 4 + 5 = 15, ნაკლებად სასურველია,
მიუხედავად იმისა, რომ იგი ავსებს ზურგჩანთას და რაოდენობრივად ტოლია 3-ის, ვიდრე მე-2 და
 მე-3 ნივთების შეფუთვა, რაც არ ავსებს ზურგჩანთას, მაგრამ აქვს საერთო ღირებულების
მნიშვნელობა 6 + 11 = 17. ალისამ (ბობი) დაინახა, რომ მას შეუძლია მოძებნოს საუკეთესო
ნივთების შეფუთვა შემდეგი ოპერაციების მიმდევრობით ჩატარების გზით (ალგორითმით):

 შეადგინოს საგნების შერჩევის ყველა შესაძლო სია,

 განიხილოს თითოეული სიისათვის საერთო ღირებულება და წონა
 უარყოს ის სია , რომლის წონაც გადააჭარბებს 7-ფუნტს
 შეარჩიოს უდიდესი ღირებულების სია
ანუ აღნიშნული ალგორითმით-„განიხილე ყველა შესაძლო შემთხვევა“, ამოცანის გადაწყვეტა
ალისასთვის მიუღებელია, რადგან დრო შეზღუდულია და კომბინატორული ანალიზის მიხედვით
აქ განსახილველი ვარიანტების რაოდენობა გამოითვლება ფორმულით:n!/m!*(n-m)!(ანუ 5-დან 3-
ელემენტანი და 2-ელემენტიანიდაჯგუფებების რაოდენო გამოდის 10-10, ჯამში=20 ვარიანტი),
ხოლო რეკურსიული გამოძახებების მიხედვით 25=32 შემთხვევა.
რა თქმა უნდა, knapsack პრობლემის ეს შემთხვევა იმდენად მიუღებელია ალისასთვის(ბობი),
რამდენადაც მას მთელი ღამის გათევა მოუწევს ყველა მათგანის შესაფასებლად.
ამ პრობლემის უფრო დიდი ვერსიებისთვის: 100 ელემენტიდან არჩევანის გაკეთება მოითხოვს
2 100 = 1,267,650,600,228,229,401,496,703,205,376 შესაძლებლობების შეფასება და ამას ალისა მთელი
სიცოცხლე მოუნდება.
Knapsack პრობლემის ზოგადი სტრუქტურა ხარბი ალგორიტმების მიხედვით: ხარისხობრივი
მაჩვენებლის მიხედვით (ბენეფიტები) ნივთების სორტირება-პრიორიტატიზაცია. ნივთების
შერჩევა მიღებულ რიგში ხდება მანამ სანამ ზურგჩანთის მოცულობა ამის შესაძლებლობას იძლევა.

§2.6.3 ალისას ზურგჩანთის პრობლემა

მის პროფესიულ ცხოვრებაში ალისა არის ფონდის მენეჯერი, რომელიც მეთვალყურეობს
ინვესტიციების პორტფელებს. ამჟამად ის განიხილავს 100-ზე მეტ პოტენციურ ინვესტიციას და
შეაფასა თითოეული მათგანის მომგებიანობა. მაგრამ თითოეულ ინვესტიციას აქვს გარკვეული
ღირებულება და შესაძლოა აღემატებოდეს ალისას ბიუჯეტს. რომელი ინვესტიციები უნდა
აირჩიოს ალისამ ასეტი შეზრუდვების პირობებში? ალისასთვის ეს ველოსიპედის მოგზაურობის
შეფუთვის პრობლემასთან ასოცირდება: როგორ აირჩიოს მაქსიმალური მნიშვნელობის მქონე
ელემენტი, რომ არ აღემატებოდეს ჯამურ ზღვარს "წონას". ველოსიპედის მოგზაურობისთვის,
"მნიშვნელობა" მნიშვნელობის სუბიექტური გამოხატულება იყო და "წონა" იყო ფიზიკური წონა.
ინვესტიციის პორტფელისთვის შეფასებულია "ღირებულება" დაბრუნება, რომელიც ალბათ
ფინანსური ან ეკონომიკური მოდელის საშუალებითაა შექმნილი; და "წონა" არის ინვესტიციის
ღირებულება.
არჩევანის ამ პრობლემების საერთო სტრუქტურას ეწოდება ზურგჩანთის პრობლემა
მისი გადაწყვეტა შესაძლებელია შემდეგი მეთოდებით:

 დინამიური პროგრამირების მეთოდი;

 განიხილე ყველა შემთხვევა;
 ევრითიული(ხარბი მეთოდი);

ამ პრობლემის ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაწილი არის შეზღუდული რესურსი. ჩვენ

გვაქვს გამოწვევა გამოვიყენოთ ისინი გონივრულად, უდიდესი მიზნის მისაღწევად. ველოსიპედის
მოგზაურობისთვის, ეს რესურსიზურგჩანთის წონის სიდიდეა. ინვესტიციის პორტფელისთვის, ეს
რესურსი ბიუჯეტია. ზურგჩანთა პრობლემა არის გადაწყვეტილების გადახედვის საშუალება,
რომელიც ამ ერთიან შეზღუდვაზე აკეთებს აქცენტს.
ველოსიპედის მოგზაურობისთვის ალისამ და ბობმა გადაწყვიტეს, რომ წონა მათთვის ყველაზე
მნიშვნელოვანი საკითხია და მათზე დაწესებული ზღვარი აქვთ დაწესებული. ალისამ შეიძლება
შეამოწმოს შედეგი მოცემული მოცულობისათვის მისაღებია თუ არა. და თუ არა, მან შესაძლოა
ხელახლა დააყენოს თავისი პრობლემა, როგორც ფონდის მენეჯერი, საკმაოდ გადაჭარბებულია
ყველა შესაძლო გადაწყვეტის განხილვა (პროცესი, რომელიც ცნობილია როგორც ”მთლიანი
დათვლა”);
ზურგჩანთად შეგვიძლია მოვიაზროთ ფონდის ბიუჯეტი, საიდანაც ფინანსდება მაგალითად,
რეკლამირების, გაყიდვების სტიმულირების, პერსონალური გაყიდვების არსებული პროდუქტების
განთავსება საცალოდ მოვაჭრეთა თაროებზე; პირდაპირი მარკეტინგის, სხვადასხვა სოციალური
პროგრამების ხარჯები. ალისა ამ კომპანიის ფინანსისტია. მან უნდა მოახდინოს საბიუჯეტო
თანხების გადანაწილება. ბიუჯეტი კი მხოლოდ გარკვეული მოცულობის ბიზნეს ოპერაციის
შესრულების საშუალებას იძლევა. შეზღუდული ბიუჯეტის ფარგლებში არსებული
ალტერნატივებიდან ალისა თანხებს იმ საქმიანობაზე მიმართავს, რომელიც მომგებიანობის
თვალსაზრისით უკეთესი იქნება. იგი პროგრამებს, რაზეც უნდა გაიწეროს საბიუჯეტო თანხები
აჯგუფებს „წონისა“ და „ღირებულების“ მიხედვით. ალისა ახდენს პაკეტების ღირებულების
შედარების გზით ოპტიმალური ვარიანტის არჩევას და იყენებს ხარბ ალგორითმს. კომპანიის
ბიუჯეტისათვის „წონა“ არის თანხების ჯამური ზღვარი და „ღირებულება“ პაკეტებზე გაწეული
დანახარჯებიდან მიღებული სარგებლიანობა. ეკონომიკურმა კონტექსტმა მას გარკვეული
წარმოდგენა მისცა და გაუმარტივა გადაწყვეტილების მიღება. ალისას პრობლემა ზურგჩანთის
დისკრეტული ამოცანის (0-1 knapsack problem) მოდელია. ალისა ირჩევს ევრიტიული
ალგორიტმების სტრატეგიას მოცემული პრობლემის გადასაწყვეტად. კერძოდ გადაწყვეტილების
მისაღებად ხარბი ალგორითმის მეთოდის გამოყენებით განახორციელებს შემდეგ ოპერაციებს:
ნაბიჯი 1: თითოეული ელემენტისთვის შეფასდეს თვითღირებულება: vi / wi .(იხ Table2.3)

ნაბიჯი 2: მიღებული შედეგების მიხედვით ელემენტების სორტირება კლებადი მიმართულებით

ნაბიჯი 3: მიღებული პრიორიტიზირებული სიიდან ელემენტების შერჩევა, ვიდრე ზურგჩანთის
მოცულობ ამის შესაძლებლობას იძლევა
ამ პროცედურების გამოყენებით ალისა ირჩევს პირველ და მე-2 ნივთს
რომლებიც ერთად იწონიან 3 + 2 = 5 ფუნტს და ღირებულება: 10 + 6 = 16.
ხარბი ალგორითმის მიხედვით მიღებული შედეგი, როგორც ამ კონკრეტლი მაგალითიდან ჩანს
შეიძლება არც იყოს საუკეთესო გამოსავალი - ასეთი მცირე პრობლემისთვის შეიძ ₾ება არც
საუკეთესო გამოსავალი, გადაწყვეტილების მიღებაში( რა თქმა უნდა უკეთესი შეფუთვაც
შეიძლებოდა), მაგრამ საქმის წარმოება ძალიან ადვილი იყო. უფრო მეტიც, მიღებული შედეგი
შეიძლება არც ისე შორს იყოს საუკეთესოსგან, რადგან უდავოა პროცედურის დასრულების
ლოგიკა: შეარჩიეთ ის ნივთები, რომლებიც საუკეთესოდ იყენებენ შეზღუდული რესურსის
ათვისებას.
 §2.6.4. ბობის ზურგჩანთის პრობლემა

ბობმა უნდა შეფუთოს სახარჯო მასალები, რასაც მოხერხებულობისთვის ზუსტად ჰქონდა

იგივე წონა, რაც მოცემულია ცხრილში 2.1. მან მაშინვე შენიშნა, რომ მეტი არჩევანი აქვს
შეფუთვაში, ვიდრე გააკეთა ალისამ: იმის გამო, რომ მისი ნივთები ექვემდებარება დაყოფას და
საჭიროების შემთხვევაში მხოლოდ ნაწილს აიღებს; ამიტომ მისი პრობლემა იყო იმის გადაწყვეტა,
თუ რომელი არ უნდა შეფუთულიყო. ალისას მსგავსად, მან დაინახა, რომ ზოგიერთი ნივთი
სხვებზე უფრო მნიშვნელოვანია. მაგალითად, მან წყალი უფრო დააფასა, ვიდრე საპონი, და ა.შ.
ბობმა ჩამოთვალა თითოეული ელემენტის ფარდობითი მნიშვნელობა, და "ხარბი" ალგორითმის
გამოყენებით გადაწყვიტა პრობლემა.
მოდით, ბობის გადაწყვეტილების პროცესი უფრო სპეციფიკური გავხადოთ და მას მივანიჭოთ
ზურგჩანთის უწყვეტი ამოცანის(fractional knapsack problem) სტატუსი.
ხარბი ალგორითმის მიხედვით შემდეგი ოპერაციები სრულდება:
ნაბიჯი 1: თითოეული ნივთისთვის i, გამოთვალეთ მისი bang-for-buck vi / wi . (იხ Table2.3)
ნაბიჯი 2: ნივთების დასორტირება კლებადი მიმართულებით.
ნაბიჯი 3 : აარჩიეთ ნივთები სრული მოცულობით სიის ზემოდან, ზურგჩანთის მოცულობა ამის
შესაძლებლობას იძლევა
ნაბიჯი 4 : აიღეთ მხოლოდ იმდენი ნაწილი, რაც შეავსებს ზურგჩანთის დარჩენილ ნაწილს(თუ
სრულად აღების საშუალებას ზურგჩანთის დარჩენილი ნაწილი არ იძლევა).
Knapsack- ის პრობლემის ამ ვერსიისთვის, რომელშიც ელემენტის გაყოფა შესაძლებელია,
ზურგჩანთას უფრო მეტი საერთო ღირებულება ექნება. ვთქვათ ამ ალგორითმით მიღებული
მნიშვნელობაა V *. ის ყველაზე დიდი შესაძლო ღირებულება, რომელიც შეიძლება განხორციელდეს
შესარჩევი კანდიდატების სიიდან, რომლებიც ექვემდებარება წონის ლიმიტს.
ალისა ხედავს , რომ ხარბი ალგორითმის არჩევით მიიღება საუკეთესო გადაწყვეტილება
ბობისთვის; მაგრამ მან დაინახა, რომ ეს მისთვის არ გამოდგება მისი საგნები არათვლადია და არ
ექვემდებარება დაყოფას, ანუ ჯაჭვის ჩამტენი ნახევარი იქნებოდა უსარგებლო: მისი თითოეული
ელემენტი ან მთლიანად უნდა იყოს შეფუთული, ან საერთოდ არ უნდა ყოფილიყო არჩეული და
ასე რომ, მან ვერ შეძლო "ზევით"დარჩენილი წონის შევსება სხვა ელემენტის ნაწილობრივ
დამატებით.
ალისამ დაინახა, რომ მისი პროცედურა ბობის მსგავსი იყო, იმ განსხვავებით, რომ იგი ერთი
ნაბიჯით ადრე გაჩერდა.
ბობის პროცედურა შეიძლება განხორციელდეს ცოტათი უფრო ეფექტურად იმით, რომ იგი
ცდილობს თითოეული წარმატებული კანდიდატი უფრო მეტი ჩააგდოს ჩანთაში, ვიდრე პირველ
მარცხზე გაჩერდეს და დრო მოიგოს. ამ პროცედურების გამოყენებით ბობი ირჩევს პირველ და მე-2
ნივთს სრულად, მაგრამ მე-3 ნივთის მხოლოდ ნაწილს(2ფუნტს 4ფუნტიდან)
რომლებიც ერთად იწონიან 3 + 2+2 = 7 ფუნტს და ზურგჩანთის ღირებულება იქნება: 10 + 6+11/2 =
21,5
ორივე (ალისა და ბობი) შემთხვევაშჲ გამოყენებულია ხარბი ალგორითმების
მეთოდი და მთავარი უპირატესობა შექმნილი გარემეობების პირობებში არის პრობლემის
სწრაფად გადაწყვეტა.

§2.7. შეკვეთების მართვის ალგორითმები ბიზნესში

 განვიხილოთ ამოცანა შეკვეთების ეფექტური მართვის შესახებ. ვთქვათ მოცემულია
კომპანია, რომელიც აწარმოებს რაიმე პროდუქტს და სურს მისი დანაწილება n მაღაზიაში.
კომპანიას ჰყავს პრისელერი. ის წინასწარ მოივლიან n რაოდენობით მაღაზიას, რათა გაიგოს
ინფორმაცია იმის შესახებ, თუ რა რაოდენობის პროდუქტის შეკვეთა სურთ და დაადგინოს
კონკრეტული რაოდენობის პროდუქტის მიწოდების შემთხვევაში რა მოგება დარჩება კომპანიას.
თუ სულ მაღაზიებმა მიაწოდეს m რაოდენობის ინფორმაცია, მაშინ თითოეული მაღაზიისთვის
პროდუქტის მიწოდების შემთხვევაში, კომპანია მიიღებს Rij (i=1, n ; j=1 ,m )
მოგებას. თუ მოცემულმა კომპანიამ სულ აწარმოა S პროდუქტი და საჭიროა ყველა ამ პროდუქტის
განაწილება, მაშინ უნდა ვიპოვოთ მაქსიმალური მოგება რისი მიღებაც შესაძლებელია და ამ
მოგებების შესაბამისი გეგმა (რომელ მაღაზიას რა რაოდენობის პროდუქტი უნდა მიაწოდოს
დისტრიბუტორმა). უნდა ავაგოთ პროდუქტების მიწოდების დინამიური პროცესის მართვის
პარამეტრების ისეთი {Cij}n,mi=1,j=1 მატრიცა, რომელიც შეზღუდვის შემდეგი პირობების დაცვით:
n m n∑ m∑

∑ ∑ Cij ≤ S უზრუნველყოფს მაქსიმალური შემოსავლის მიღებას ე.ი ∑ ∑ R ij ⇒ max

i j i j

მოცემული ამოცანის გადაწყვეტა შესაძლებელია სხვადასხვა ალგორითმების გამოყენებით,

როგორიცაა ხარბი ალგორითმი, შერჩვეითი მეთოდების გამოყენებით და ა.შ. მათ შორის ყველაზე
საუკეთესო შედეგ, დროისა და მეხსიერების თვალსაზრისით, იძლევა დინამიური დაპროგრამების
გამოყენებით მოცემული ამოცანის ამოხსნა[14]. განვიხილოთ დასმული ამოცანა შემდეგი
მნიშვნელობებისთვის: n = 3, m = 4, s = 5, C ij ( i=1 ,... , 3 ; j=1 , ... , 4 ), Rij (i=1, ... , 3; j=1 ,... , 4 ) (სურ. 9).

სურათი 9. ამოცანის მოცემულობა

ამ მონაცემებზე დაყრდნობით ავაგოთ გრაფი, რომლის თითოეულ წვერო წარმოადგენს ჯამურად

დატოვებულ პროდუქტს მაღაზიებში, ხოლო წიბოებში შენახული იქნება ინფორმაცია ამ წვეროდან
მომდევნო წვეროში მისვლისათვის მიღებული მოგების შესახებ. აგებულ გრაფს ექნება შემდეგი
სახე (სურ. 10).
 სურათი 10. აგებული გრაფი

გრაფის წვეროების (კვადრატის ფორმის ლურჯ ფიგურების) ცენტრში ინახება მიწოდებული

პროდუქტების ჯამური მნიშვნელობები მოცემული ეტაპისათვის (დაწყებული საწყისიდან). საწყის
ეტაპზე მიწოდებული პროდუქტის ჯამური მნიშვნელობა იქნება 0. ხოლო საბოლოო ეტაპზე
მიწოდებული პროდუქტის ჯამური მნიშვნელობა იქნება S (მოცემულ მაგალითში (S = 5)). სხვა
ეტაპებზე მიწოდებული პროდუქტის ჯამური მნიშვნელობა შეიცვლება 0-დან S-მდე, S-ის
ჩათვლით. სვეტები გადავნომროთ შესაბამისად 0-დან n + 1-მდე. მაგ. მონიშნული წვერო (სურ. 11)
მდებარეობს 1 სვეტის 3 პოზიციაზე.
 სურათი 11. გრაფში ნომიშნული 1:2 წვერო

თითოეულ წვეროს მარცხენა და მარჯვენა მხარეს განთავსებულია „ : “ სიმბოლოთი გამოყოფილი

ორი რიცხვი, რომლებიც მდებარეობენ წვეროდან გამომავალი წირის ცენტრში. მარცხენა მხარეს
განთავსებული „ : “ სიმბოლოთი გამოყოფილი პირველი რიცხვი მიუთითებს პროდუქტების
რაოდენობას, რაც მიეწოდებოდა შესაბამისი წირით დაკავშირებული წვეროდან, მოცემულ
წვეროზე გადმოსვლის შემთხვევაში, ხოლო „ : “ სიმბოლოთი გამოყოფილი რიცხვების მარჯვენა
მხარეს განთავსებული რიცხვი მიუთებს ჯამურ მაქსიმალურ მოგებას, რაც მიიღება შესაბამისი
წირით დაკავშირებული წვეროდან მონიშნულ წვეროში გადმოსვლისას და ტოლია წინა წვეროს
მაქსიმალური მოგებისა და წინა წვეროდან ახლანდელ წვეროში მისვლისათვის საჭირო
მისაწოდებელი პროდუქტის რაოდენობის ჯამის. მაგ. განვიხილოთ ბოლო წვეროს მარცხენა მხარეს
განთავსებული რიცხვები (სურ. 12). მონიშნული წვერო აღნიშნულია წითელი ფერით. ამავე
ფერისაა ყველა ის წირიც, რომელიც უკავშირდება შესაბამის წვეროს. ცენტრში განთავსებულია
რიცხვი (5), რაც აღნიშნავს ჯამურ მიწოდებულ პროდუქტს. რადგანაც ბოლო წვეროა ჯამური
მიწოდებულ პროდუქტი იქნება S (5). განვიხილოთ მონიშნული წვეროს მარცხენა მხარეს მდებარე
რიცხვები, ზემოდან ქვემოთ. პირველი არის „ 5 : 7 “ და მდებარეობს მონიშნული წვეროსა და წინა
სვეტში 0 პოზიციაზე მდებარე წვეროს დამაკავშირებელი წირის ცენტრში. რადგანაც წინა წვეროში
პროდუქტების რაოდენობა რაოდენობა არის 0 (რაც მის ცენტრში წერია) და მონიშნული წვერო
მდებარეობს ბოლო სვეტში შესაბამისად 5 პროდუქტით, ამიტომ მონიშნულ წვერომდე
მისასვლელად საჭირო იქნება მესამე მაღაზიაში 5 პროდუქტის დატოვება „ : “ გამყოფი სიმბოლს
მარჯვენა მხარეს განთავსებული რიცხვი (7) კი აღნიშნავს მესამე მაღაზიაში 5 პროდუქტის მიტანის
შესაბამის მოგებისა (7) და წინა სვეტის 0 წვეროში მოგების მაქსიმალური მნიშვნელობის (0) ჯამს.
განვიხილოთ შემდეგი რიცხვები „ 4 : 11 “, რომლებიც მდებარეობენ წინა სვეტის 1 წვეროსთან
დაკავშირებული წირის ცენტრში. 4 აღნიშნავს პროდუქტების რაოდენობას (5 – 1 = 4), რაც საჭიროა
მიეწოდოს მესამე მაღაზიას, რათა ჯამური რაოდენობა მონიშნულ წვეროში გამოვიდეს 5, ხოლო „ : “
სიმბოლოს მარჯვნივ მდებარე რიცხვი 11 მიუთითებს მესამე მაღაზიისთვის 4 პროდუქტის
მიწოდების შემთხვევაში მიღებული მოგებისა (4) და წინა სვეტის 1 წვეროში მაქსიმალური მოგების
(7) ჯამს. შემდეგი რიცხვები „ 3 : 14 “, რომლებიც მდებარეობენ წინა სვეტის 2 წვეროსთან
დაკავშირებული წირის ცენტრში. 3 აღნიშნავს პროდუქციის რაოდენობას (5 – 2 = 3), რაც საჭიროა
მიეწოდოს მესამე მაღაზიას, რათა ჯამური მიწოდებული პროდუქტები მონიშნულ წვეროში
გამოვიდეს 5, ხოლო „ : “ სიმბოლოს მარჯვნივ მდებარე რიცხვი 14 აღნიშნავს მესამე მაღაზიაში 3
პროდუქტის მიწოდების შემთხვევაში მიღებული მოგებისა (7) და წინა სვეტის 2 წვეროში
მაქსიმალური მოგების (7) ჯამს. განვიხილოთ შემდეგი რიცხვები „ 2 : 15 “, რომლებიც მდებარეობენ
წინა სვეტის 3 წვეროსთან დაკავშირებული წირის ცენტრში. 2 აღნიშნავს პროდუქტების
რაოდენობას (5 – 3 = 2), რაც საჭიროა მიეწოდოს მესამე მაღაზიას, რათა ჯამური რაოდენობა
მონიშნულ წვეროში გამოვიდეს 5, ხოლო „ : “ სიმბოლოს მარჯვნივ მდებარე რიცხვი 15 მიუთითებს
მესამე მაღაზიაში 2 რაოდენობის პროდუქტის მიწოდების შემთხვევაში მიღებული მოგებისა (6) და
წინა სვეტის 3 წვეროში მაქსიმალური მოგების (9) ჯამს. შემდეგი რიცხვებია „ 1 : 15 “, რომლებიც
მდებარეობენ წინა სვეტის 4 წვეროსთან დაკავშირებული წირის ცენტრში. 1 აღნიშნავს
პროდუქტების რაოდენობას (5 – 4 = 1), რაც საჭიროა მიეწოდოს მესამე მაღაზიას, რათა ჯამური
რაოდენობა მონიშნულ წვეროში გამოვიდეს 5, ხოლო „ : “ სიმბოლოს მარჯვნივ მდებარე რიცხვი 15
მიუთითებს მესამე მაღაზიაში 1 პროდუქტის მიწოდების შემთხვევაში მიღებული მოგებისა (3) და
წინა სვეტის 4 წვეროში მაქსიმალური მოგების (12) ჯამს. შემდეგი რიცხვებია „ 0 : 15 “, რომლებიც
მდებარეობენ წინა სვეტის 5 წვეროსთან დაკავშირებული წირის ცენტრში. 0 აღნიშნავს
პროდუქტების რაოდენობას (5 – 5 = 0), რაც საჭიროა მიეწოდოს მესამე მაღაზიას, რათა ჯამური
რაოდენობა მონიშნულ წვეროში გამოვიდეს 5, ხოლო „ : “ სიმბოლოს მარჯვნივ მდებარე რიცხვი 15
მიუთითებს მესამე მაღაზიაში 0 პროდუქტის მიწოდების შემთხვევაში მიღებული მოგებისა (0) და
წინა სვეტის 5 წვეროში მაქსიმალური მოგების (15) ჯამს.

სურათი 12. გრაფში მონიშნული ბოლო წვერო

თითოეული წვეროს, გარდა ბოლო წვეროსა, მარჯვენა მხარეს ასევე განთავსებულია „ : “

სიმბოლოთი გამოყოფილი რიცხვები. ეს რიცხვები მდებარეობენ მოცემული წვეროს, მომდევნო
სვეტის წვეროებთან დაკავშირებული წირების ცენტრებში. გამყოფი სიმბოლოს მარცხენა მხარეს
მდებარე რიცხვი მიუთითებს პროდუქტების რაოდენობას, რაც საჭიროა მოცემული წვეროდან
შესაბამისი წირით დაკავშირებულ წვერომდე მისვლისათვის, ხოლო მარჯვენა რიცხვი აღნიშნავს ამ
რაოდენობის მიწოდების შემთხვევაში მიღებულ მოგებას. მაგ. განვიხილოთ პირველი სვეტის
(გადანომრვა 0-დან იწყება) 0 წვეროს მარჯვენა მხარეს მდებარე რიცხვები სურ. 13. ქვემოდან
ზემოთ. მონიშნული წვერო აღნიშნულია წითელი ფერით. ამავე ფერისაა ყველა ის წირიც,
რომელიც აკავშირებს შესაბამის წვეროს მომდევნო და წინა სვეტის წვეროებთან. ამ შემთხვევაში
განიხილება მხოლოდ მომდევნო სვეტის წვეროები. ბოლო რიცხვები არის „5 : 10“, რომლებიც
მდებარეობენ მონიშნული წვეროსა და მომდევნო სვეტის 5 წვეროს შემაერთებელი წირის ცენტრში.
5 აღნიშნავს, პროდუქტების რაოდენობას, რაც საჭიროა მიეწოდოს მეორე მაღაზიას, რათა ჯამური 0
პროდუქტიდან მივიღოთ 5. ხოლო 10 მიუთითებს მეორე მაღაზიაში 5 პროდუქტის მიწოდების
შემთხვევაში მიღებულ მოგებას. შემდეგი რიცხვებია „4 : 10“, რომლებიც მდებარეობენ მონიშნული
წვეროსა და მომდევნო სვეტის 4 წვეროს შემაერთებელი წირის ცენტრში. 4 აღნიშნავს, პროდუქტის
რაოდენობას, რაც საჭიროა ჩაიდოს მეორე მაღაზიაში, რათა ჯამური 0 პროდუქტიდან მივიღოთ 4.
ხოლო 10 მიუთითებს მეორე მაღაზიაში 4 პროდუქტის მიწოდების შემთხვევაში მიღებულ მოგებას.
შემდეგი რიცხვებია „3 : 8“, რომლებიც მდებარეობენ მონიშნული წვეროსა და მომდევნო სვეტის 3
წვეროს შემაერთებელი წირის ცენტრში. 3 აღნიშნავს, პროდუქტის რაოდენობას, რაც საჭიროა
მიეწოდოს მეორე მაღაზიას, რათა ჯამური 0 რაოდენობიდან მივიღოთ 3. ხოლო 8 მიუთითებს
მეორე მაღაზიისთვის 3 პროდუქტის მიწოდების შემთხვევაში მიღებულ მოგებას. შემდეგი
რიცხვებია „2: 5“, რომლებიც მდებარეობენ მონიშნული წვეროსა და მომდევნო სვეტის 2 წვეროს
შემაერთებელი წირის ცენტრში. 2 აღნიშნავს, პროდუქტების რაოდენობას, რაც საჭიროა მიეწოდოს
მეორე მაღაზიას, რათა ჯამური 0 რაოდენობიდან მივიღოთ 2. ხოლო 5 მიუთითებს მეორე
მაღაზიაისთვის 2 პროდუქტის მიწოდების შემთხვევაში მიღებულ მოგებას. მონიშნულ წვეროს
კავშირი არაქვს მომდევნო სვეტის 1 წვეროსთან, რადგან არაა მოცემული მეორე მაღაზიაში 1
პროდუქტის მიწოდების შემთხვევაში მიღებული მოგება. შემდეგი რიცხვებია „0: 0“, რომლებიც
მდებარეობენ მონიშნული წვეროსა და მომდევნო სვეტის 0 წვეროს შემაერთებელი წირის ცენტრში.
0 აღნიშნავს, პროდუქტების რაოდენობას, რაც საჭიროა მიეწოდოს მეორე მაღაზიას, რათა ჯამური 0
პროდუქტიდან მივიღოთ 0. ხოლო მარჯვენა მხარეს მდებარე 0 მიუთითებს მეორე მაღაზიაში 0
პროდუქტის მიწოდების შემთხვევაში მიღებულ მოგებას.
 სურათი 13. გრაფში მონიშნული 1:0 წვერო

პროდუქტების განაწილება განვიხილავთ, როგორც დინამიურ პროცესს. ამოცანის გადაწყვეტის

პირველ ეტაპზე გამოიყოფა პროდუქტის რაოდენობა პირველი მაღაზიისთვის. აქ შესაძლებელია
პროდუქტების განთავსების 6 ვარიანტი. 0 პროდუქტიდან 5 პროდუქტამდე. ეს ვარიანტები
ჩაწერილია პირველი სვეტის კვადრატების ცენტრში და განსაზღვრავენ სისტემის შესაძლო
მდგომარეობას პირველ მაღაზიაში მიწოდების შემდეგ. ამოცანის გადაწყვეტის მეორე ეტაპზე
გამოიყოფა პროდუქტები პირველი ეტაპის შემდეგ დარჩენილი რაოდენობიდან მეორე
მაღაზიისთვის. აქაც შესაძლოა სისტემის 6 ალტერნატიური მდგომარეობა, 0-დან 5-მდე, რაც
განთავსებულია მეორე სვეტის წვეროების ცენტრში. ამოცანის გადაწყვეტის მესამე ეტაპზე
გამოიყოფა პროდუქტები პირველი და მეორე ეტაპის შემდეგ დარჩენილი პროდუქტებიდან მესამე
მაღაზიისთვის. მესამე მაღაზიაში მიწოდებული პროდუქტების ყველა შესაძლო გეგმის შედეგად
უნდა მოხდეს 5 რაოდენობის პროდუქტის ამოწურვა, ამიტომ მესამე სვეტი შედგება მხოლოდ ერთი
წვეროსაგან, აღნიშნავს სისტემის ერთადერთ საბოლოო მდგომარეობას და ტოლია S (მოცემულ
მაგალითში S = 5).

გრაფის აგების შემდეგ თითოეულ წვეროში შენახული იქნება შემდეგი ინფორმაციები: i - სვეტის
ინდექსი, j - იურ სვეტში მერამდენე წვეროა, მშობლების სია (რომელშიც განთავსებულია იმ
წვეროების მისამართები, რომლებიდანაც შეიძლება მოცემულ წვეროში მოსვლა და ასევე
თითოეული წვეროდან მოცემულ წვეროში მისვლის შემთხვევაში r მოგება), შვილების სია (იმ
წვეროები, რომლებშიც შესაძლებელია მოცემული წვეროდან მისვლა) და მოცემულ წვეროში
მაქსიმალური მოგება. გრაფის აგების შემდეგ ბოლო წვეროში უკვე შეგვეძლება ვნახოთ მოცემული
S პროდუქტის განაწილებით რა მაქსიმალური რაოდენობის მოგება შეგვიძლია მივიღოთ. შემდეგ
ეტაპზე უნდა დავადგინოთ S პროდუქტი, როგორ უნდა გავანაწილოთ 1, 2 ... n მაღაზიაში, ისე, რომ
მიღებული მოგება იყოს მაქსიმალური. გზების პოვნას ვიწყებთ ბოლო წვეროდან. ბოლო წვეროში
შენახული იქნება მშობელი წვეროების სია და მათგან ამ წვეროში მისვლის შემთხვევაში მიღებული
მოგება. რადგანაც ვიცით ბოლო წვეროში რამდენია მაქსიმალური მოგება, რეკურსიულად
გავყვებით ყველა იმ მშობელს, რომლიდანაც მოცემულ წვეროში გადმოსვლისას მიღებული მოგება
ტოლია შესაბამის წვეროში მაქსიმალური მოგებისა. მაგ. მოცემული მაგალითის საფუძველზე (სურ.
12) ბოლო წვეროში მარცხენა მხარეს წერია მაქსიმალური მოგებები შესაბამისი წინა სვეტის
წვეროდან გადმოსვლის შემთხვევაში. ესენია: 7, 11, 14, 15, 15, 15. უნდა ავარჩიოთ ამათგან ისინი,
რომლებშიც შესაბამისი მოგება მაქსიმალურია (15), რეკურსიულად მივყვეთ სანამ საწყის წვერომდე
არ მივალთ. საწყის წვეროში მისვლა კი იმას ნიშნავს, რომ პროდუქტების განაწილების ერთი გზა
ნაპოვნია. ესეიგი ნაპოვნია პროდუქტების ოპტიმალური განაწილების ერთი ისეთი ვარიანტი,
რომლითაც მიღებული მოგება მაქსიმალურია. ბოლო წვეროს მაქსიმალური მოგება არის 15, რაც
მიიღება მასში წინა სვეტის 3, 4 და 5 წვეროებიდან მოსვლის შედეგად. განვიხილოთ თითოეული
ცალ-ცალკე. ჯერ განიხილება მეორე სვეტის მესამე წვერო (სურ. 14)

სურათი 14. გრაფში მონიშნული 2:3 წვერო

მონიშნულ წვეროში შესაძლებელია მიღებულ იქნას 8, 9 და 7 მოგება, შესაბამისად წინა სვეტის 0, 1

და 3 წვეროებიდან 3, 2 და 0 პროდუქტის მიწოდების შემთხვევაში. ამათგამ მაქსიმალურ მოგება (9)
მიიღება პირველი სვეტის 1 წვეროდან გადმოსვლისას და ნიშნავს. ამისათვის მეორე მაღაზიას უნდა
მიწეოდოს 2 რაოდენობის პროდუქტი, რაც იძლევა 5 ფულად ერთეულ მოგებას. ხოლო რადგანაც
პირველი სვეტის პირველ წვეროში მაქსიმალური მოგება იყო 4, ამიტომაც მონიშნული წვეროს
მაქსიმალური მოგება გამოვა 9 (მათი ჯამი). ამის შემდეგ განიხილება პირველი სვეტის 1 წვერო
(სურ. 15).

სურათი 15. გრაფში მონიშნული 1:1 წვერო

მონიშნულ წვეროში მისვლა შესაძლებელია მხოლოდ ერთი წვეროდან (საწყის წვეროდან), ამიტომ
მასში მისვლის მაქსიმალური მოგება იქნება ის, რაც მიიღება პირველ მაღაზიაში 1 რაოდენობის
პროდუქტის მიწოდების შემთხვევაში (4). რადგანაც მეტი წვეროები განსახილველად ამოიწურა,
მივიღეთ პროდუქტების განაწილების პირველი ოპტიმალური გეგმა, რაც შემდეგნაირად
გამოიყურება (სურ. 16). პირველ მაღაზიას მიეწოდება 1 რაოდენობის პროდუქტი, მეორე მაღაზიას
- 2 და მესამე მაღაზიას - 2 (0-1-3-5), რაც ჯამში იძლევა 15 ფულად ერთეულ მოგებას.
 სურათი 16. ოპტიმალური გზა #1

რადგანაც 15 ფულადი ერთეულ მოგებას რამდენიმე გზა გვაძლევს, ამიტომ განვიხილოთ შემდეგი
ვარიანტი. ბოლო წვეროდან 15 მოგების მომცემი შემდეგი წვერო არის მეორე სვეტის 4 წვერო.
რომელშიც მაქსიმალური მოგებაა 12 ხოლო ბოლო წვერომდე მისვლისათვის საჭიროა მესამე
მაღაზიაში 1 რაოდენობის პროდუქტის მიწოდება, რაც იძლევა 3 ფულად ერთეულ მოგებას (სურ.
17). მეორე სვეტის 4 წვეროში მისასვლელ გზებს შორის მაქსიმალურ მოგებას (12) იძლევა ორ
შემთხვევაში. პირველი სვეტის პირველი წვეროდან და პირველი სვეტის 4 წვეროდან
გადმოსვლისას.
 სურათი 17. გრაფში მონიშნული 2:4 წვერო

განვიხილოთ პირველი სვეტის 1 წვერო (სურ. 15). მონიშნულ წვეროში მისვლა შესაძლებელია
მხოლოდ ერთი წვეროდან (საწყის წვეროდან), ამიტომ მასში მისასვლელი მაქსიმალური მოგება
იქნება ის, რაც მიიღება პირველი მაღაზიისთვის 1 რაოდენობის პროდუქტის მიწოდების (4).
რადგანაც მეტი წვეროები განსახილვერი აღარაა, მივიღეთ მეორე ოპტიმალურ გეგმას, რაც
შემდეგნაირად გამოიყურება (სურ. 18). პირველ მაღაზიას მიეწოდება 1 რაოდენობის პროდუქტი,
მეორე მაღაზიაში - 3 და მესამე მაღაზიაში - 1 (0-1-4-5), რაც ჯამში იძლევა 15 ფულად ერთეულ
მოგებას.
 სურათი 18. ოპტიმალური გზა #2

მეორე სვეტის 4 წვეროს მაქსიმალური მოგება არის 12 ფულადი ერთეული, რომლის მიღებაც
შეიძლება ორი გზით მიხედვითაც. პირველი გზა იყო ზემოთ განხილური (0-1-4-5), ხოლო მეორე
გზა იქნება შემდეგნაირი. მეორე სვეტის 4 წვეროში გადავალთ პირველი სვეტის 2 წვეროდან.
განვიხილოთ პირველი სვეტის 2 წვერო (სურ. 19).
 სურათი 19. გრაფში მონიშნული 1:2 წვერო

მონიშნულ წვეროში მისვლა შესაძლებელია მხოლოდ საწყის წვეროდან, ამიტომ მასში მისვლის
მაქსიმალური მოგება იქნება ის, რაც მიიღება პირველ მაღაზიაში 2 რაოდენობის პროდუქტის
მიწოდებით (7). რადგანაც მეტი წვერო განსახილველი აღარაა, მივიღებთ მესამე ოპტიმალურ
გეგმას, რაც შემდეგნაირად გამოიყურება (0-2-4-5) (სურ. 20). პირველ მაღაზიას მიეწოდა 2
რაოდენობის პროდუქტი, მეორე მაღაზიაში - 2 და მესამე მაღაზიას 1, რაც ჯამში იძლევა 15 ფულად
ერთეულ მოგებას.
 სურათი 20. ოპტიმალური გზა #3

15 ფულადი ერთეული მოგების მისაღებად დარჩენილია კიდევ ერთი გზა, რაც მიიღება მეორე
სვეტის 5 წვეროში გადასვლით (სურ. 21). მონიშნულ წვეროში მაქსიმალური მოგებაა 15 ფულადი
ერთეული. მიღებული პირველი სვეტის 2 წვეროდან გადმოსვლის შემთხვევაში.
 სურათი 21. გრაფში მონიშნული 2:5 წვერო

პირველი სვეტის 2 წვეროში მისვლა შესაძლებელია მხოლოდ საწყისი წვეროდან (სურ. 19), ამიტომ
მასში მისვლის მაქსიმალური მოგება იქნება ის, რაც მიიღება პირველ მაღაზიაში 2 რაოდენობის
პროდუქტის მიწოდების შემთხვევაში (7). რადგანაც მეტი წვერო განსახილველი აღარაა, მივიღებთ
მეოთხე ოპტიმალურ გეგმას, რაც შემდეგნაირად გამოიყურება (0-2-5-5) (სურ. 22). პირველ მაღაზიას
მიეწოდა 2 რაოდენობის პროდუქტი, მეორე მაღაზიას - 3 და მესამე მაღაზიას - 0, რაც ჯამში იძლევა
15 ფულად ერთეულ მოგებას.

სურათი 22. ოპტიმალური გზა #4

ამ ეტაპის დასრულების შემდეგ მივიღებთ პროდუქტების განაწილების ოთხ შესაძლო გეგმას,
რომელთაგანაც თითოეული იძლევა მაქსიმალურ მოგებას. ესენია:
1) 0 – 1 – 3 – 5 (პირველ მაღაზიაში 1, მეორეში 2, მესამეში 2)

2) 0 – 1 – 4 – 5 (პირველ მაღაზიაში 1, მეორეში 3, მესამეში 1)

3) 0 – 2 – 4 – 5 (პირველ მაღაზიაში 2, მეორეში 2, მესამეში 1)

4) 0 – 2 – 5 – 5 (პირველ მაღაზიაში 2, მეორეში 3, მესამეში 0)

ამრიგად, ნაშრომში აგებულია შეკვეთების ოპტიმალური მართვის ალგორითმი დინამიური

პროგრამირების (პირდაპირი და უკუსვლის) მეთოდის გამოყენებით, კერძოდ პირდაპირი
მეთოდით ხდება პროდუქციის შეკვეთების რეკურენტული მიმართვის გრაფის მოდელის აგება,
ხოლო უკუსვლის მეთოდით ხდება მოგებების ეტაპობრივი შეფასება და ოპტიმალური
განაწილების გეგმის მიღება.

§2.7.1. შეკვეთების ამოცანა ზურგჩანთის კონცეფციის მიხედვით

მოცემულ პარაგრაფში განხილულია ფირმის შეკვეთების ამოცანა ზურგჩანთის (knapsack
problem) განზოგადებული ამოცანის კონცეფციების მიხედვით, რომელიც გადაწყვეტილია ხარბი
ალგორითმის მეშვეობით.
ზურგჩანთის ამოცანის მიხედვით ფორმულირებულია ფირმის შესყიდვების ოპტიმიზაციის
ამოცანა. მაგალითისათვის განხილულია საქართველოს ბაზარზე მოქმედი ფირმის საქმიანობა და
აგებულია ზურგჩანთის ამოცანის შესაბამისი ბიზნესმოდელი. ამოცანა მდგომარეობს შემდეგში:
ფირმა აწარმოებს უცხოური პროდუქციის საზღვარგარეთ შესყიდვას და შემდგომ ადგილობრივ
ბაზარზე გაყიდვას. შეკვეთის გაფორმება ანუ შესყიდვის ეტაპი მეტად საპასუხისმგებლო
ფინანსური გადაწყვეტილებაა და საჭიროებს ეფექტურ ფინანსურ მენეჯმენტს, რადგან იგი
დაკავშირებულია გარკვეულ რისკებთან და სხვადასხვა სახის დანახარჯებთან. შეკვეთისას ფირმა
იღებს გადაწყვეტილებას სამი სახეობის პროდუქტის იმპორტზე: მაგიდა, სკამი და საქანელა.
სამივე პროდუქტის შეძენა დაკავშირებულია შემდეგ პარამეტრებთან: პროდუქტის
თვითღირებულება და რაოდენობა. ასევე, შეიძლება ადგილი ჰქონდეს სხვა გაუთვალისწინებელ
ხარჯებს (ფასების ცვლილება, ინფლაცია, ვალუტის კურსი, ტრანსპორტირება, დაზღვევა).
საბაზრო ეკონომიკის პირობებში, ცნობილი ფაქტია, რომ ყოველი ბიზნეს-სუბიექტი შეზღუდულია
რესურსებში. სწორედ ამიტომ სწორი ფინანსური მენეჯმენტი ოპტიმალური გადაწყვეტილების
მიღების შესაძლებლობას იძლევა. ყოველ ფირმის ინტერესებშია საკუთარი ფინანსური
პორტფელის ეფექტური მართვა, შერჩეული პროდუქციის შესყიდვის ოპტიმალური გეგმის
წინასწარ შედგენის გზით. რაც თავისმხრივ დაკავშირებულია შესაბამისი ალგორითმების აგებასა
და შემდგომ პროგრამულ იმპლემენტაციასთან.
ფინასური მენეჯმენტის ოპტიმიზაციის ამოცანა დანახარჯების მინიმიზაციის კრიტერიუმით
გავლენის მქონე ფაქტორია ფირმის მოგების ზრდასთან დაკავშირებით. თემაში მაგალითისათვის
დასმულია ზურგჩანთის ამოცანა შემდეგი კონკრეტული მონაცემების პირობებში: ვთქვათ, ფირმას
გააჩნია 30000 ლარის ღირებულების საქონლის შესასყიდი რესურსი (W) და აპირებს შეუკვეთოს
მომწოდებელს A (სკამი), B (მაგიდა) და C (საქანელა), რომლებიც წინასწარ შეფასებულია
შესყიდვისა (w) და გაყიდვის (v) ფასების ანუ შემოსავლების მიხედვით:
 w(A)=10000 ლარი, w(B)=15000 ლარი და w(C)=20000 ლარი.
v(A)=15000 ლარი, v(B)=21000 ლარი და v(C)=26000 ლარი.

შესაბამისად, ფირმა ცდილობს შესყიდვის ოპტიმიზაციას შემოსავლების მაქსიმიზაციის

კრიტერიუმით:

წონა=w1
A
ღირებულება=v1
წონა=w2
B მოცულობა=W
ღირებულება=v
წონა=w3
C
ღირებულება=v

ამ ამოცანის გადაწყვეტა ხდება ხარბი ალგორითმის გამოყენებით[26]. N ერთეულის წონისა და

მნიშვნელობების გათვალისწინებით, ჩვენ უნდა ჩავსვათ ეს ელემენტები W მოცულობის ჩანთაში,
რომ მივიღოთ მაქსიმალური საერთო ღირებულება.
 §2.8. სატრანსპორტო-ლოჯისტიკის მართვის ალგორითმები

დღეისათვის აქტუალურია პროდუქციის სხვადასხვა მიმარტულებით გადაზიდვების

ოპტიმალური გეგმის ამოცანა მარშრუტიზაციის ხარჯების მინიმიზაციის კრიტერიუმით.
გადავწყვიტოთ ეს პრობლემა თანამედროვე პირობებში “მოხეტიალე მოვაჭრის” კლასიკური
სატრანსპორტო მოცანის მაგალითზე:
მოცემულ პარაგრაფში განხილულია ფირმის ლოჯისტიკის ამოცანა კომივუაჟერის (TSP)
განზოგადებული ამოცანების კონცეფციის მიხედვით, რომელიც გადაწყვეტილია დინამიური
პროგრამირების ალგორითმების მეშვეობით.
კომივოიაჟერის ამოცანის კონცეფციაზე დაფუძნებული ფირმის სატრანსპორტო ხარჯების
ოპტიმიზაციის ამოცანა მეტად აქტუალურია. სავაჭრო ფირმები ხასიათდებიან ქსელურობით,
შესაბამისად ასეთი ფირმა აწყდება ერთ-ერთ მთავარ პრობლემას, როგორიცაა ქსელში გასაყიდი
პროდუქტით მომარაგება და მასთან დაკავშირებული ტრანსპორტირების ხარჯები, რაც
ოპტიმალურ გადაწყვეტას მოითხოვს და დაკავშირებულია როგორც ფინანსურ, აგრეთვე დროით
დანახარჯებთან.
ამოცანის ფორმულირება: ფირმის განკარგულებაშია n ქალაქი. ამ ქალაქებში გადაადგილება
ყოველი ქალაქიდან ყველა მიმართულებით არის შესაძლებელი. ფირმის ინტერესებშია
ალტერნატიული ტურებიდან შეარჩიოს მინიმალური დანახარჯის ტური.
კონკრეტული მაგალითისათვის გვაქვს 4 ლოკაცია. სამგზავრო დანახარჯების მატრიცა წინასწარ
არის განსაზღვრული:

1 2 3 4

1 0 10 15 20

2 10 0 35 25

3 15 35 0 30

4 20 25 30 0
 გრაფის წვეროებში (კვადრატებში) ჩაწერილია რიცხვები , რომლებიც შეესაბამება სატრანსპორტო
ობიექტებს. G-გრაფის წირები აღნიშნავენ ერთი მდგომარეობიდან მეორე მდგომარეობაში
გადაადგილების პროცესს და დაჭდევებულია მნიშვნელობებით, რომლებიც შეესაბამებიან
შესაბამისი გადაადგილების
გამოვიყენებთ დინამიური პროგრამირების მეთოდს, რომელიც მთავარ ამოცანას
გადაწყვეტს ქვეამოცანების მეშვეობით. ამოცანის შეზღუდვა მდგომარეობს იმაში რომ
ვიწყებთ სასტარტო 1-ლი ქალაქიდან და ვბრუნდებით ისევ 1-ელ ქალაქში (ციკლური
შეზღუდვა). ასევე შეზღუდვაა ისიც, რომ თითოეულ ქალაქში ერთხელ შევდივართ და აღარ
ვუბრუნდებით მეორედ. დინამიური პროგრამირების ზოგადი პრინციპები პირველად აღწერა
ამერიკელმა მათემატიკოსმა რიჩარდ ბელმანმა მეოცე საუკუნის 50-იან წლებში და ეს მეთოდი
დღეისათვის წარმოადგენს ერთ-ერთ ყველაზე მძლავრ საშუალებას ერთი შეხედვით
პოლინომიალური ამოცანების ფართო კლასის ამოსახსნელად. დინამიური პროგრამირება
გამოიყენება ისეთი ამოცანებისათვის, სადაც საძებნი პასუხი შედგება ნაწილებისაგან,
რომელთაგანაც თითოეული თავის მხრივ იძლევა რომელიღაც ქვეამოცანის ოპტიმალურ ამოხსნას.
დინამიური პროგრამირება სასარგებლოა მაშინ, როცა მრავალგზის გვიხდება ერთი და იგივე
ქვეამოცანების ამოხსნა და ასეთ დროს ძირითადი ტექნიკური საშუალებაა – დავიმახსოვროთ ამ
ქვეამოცანის ამოხსნები იმ შემთხვევისათვის, როცა ისინი ისევ შეგვხვდებიან. დინამიური
პროგრამირების მეთოდი შეიძლება დავყოთ ოთხ ბიჯად:
1) აღვწეროთ ოპტიმალური ამოხსნის აგებულება;
2) ვიპოვოთ რეკურენტული თანაფარდობა ქვეამოცანებსა და ოპტიმალურ ამოხსნას შორის;
3) ქვემოდან ზემოთ მოძრაობისას გამოვთვალოთ პარამეტრის ოპტიმალური მნიშვნელობა
ქვეამოცანებისათვის;
4) მიღებული ინფორმაციის საფუძველზე გამოვთვალოთ ოპტიმალური ამოხსნა.
სამუშაოს ძირითად ნაწილს წარმოადგენენ 1-3 ბიჯები. თუ ჩვენ გვაინტერესებს მხოლოდ
პარამეტრის ოპტიმალური მნიშვნელობა, მაშინ მე-4 ბიჯი საჭირო არ არის, ხოლო თუ მე-4 ბიჯი
აუცილებელია, მაშინ მე-3 ბიჯის შესრულების დროს მოგვიწევს დამატებითი ინფორმაციის მიღება
და შენახვა.
 დინამიური პროგრამირების მიდგომაა თითოეული ქვეპროგრამის მხოლოდ ერთხელ გადაჭრა,
რითაც შემცირდება გამოთვლების რაოდენობა. ეს განსაკუთრებით სასარგებლოა იმ შემთხვევებში,
როდესაც განმეორებადი ქვეამოცანების რაოდენობა ექსპონენციალურად დიდია. ამრიგად, ფართო
გაგებით დინამიური პროგრამირება წარმოადგენს პროცესის ოპტიმალურ კონტროლს, თითოეულ
ეტაპზე კონტროლირებადი პარამეტრების შეცვლით და შესაბამისად, პროცესის მიმდინარეობაზე
ზეგავლენის მოხდენა, სისტემის მდგომარეობის შეცვლა თითოეულ ეტაპზე.
ამ ალგორითმის მიხედვით ამოცანის გადაწყვეტისათვსი, უნდა ავაგოთ რეკურენტული
დამოკიდებულებების ქვეამოცანათა იერარქიული ხე: პირველ წვეროში მინიმალური ხარჯის
(საბოლოო პასუხი CTSP) დაანგარიშება შეაძლებელია მე-2, მე-3 და მე-4 წვეროებში მიღებული
მინიმალური ხარჯების გამოანგარიშების რეკურენტული ამოცანების გადაწყვეტის გზით:

მოცემულ შემთხვევაში, კომივუაჟერის კონცეფციის პირობებში, დინამიური პროგრამირება

მოითხოვს შემდეგი რეკურენტული ქვეამოცანების ოპტიმალურ გადაწყვეტას:
Min(CSTP)=min{1}=min{2,3,4}. min(1)=min{min(2)+10, min(3)+15, min(4)+20} აქედან,
min(2)=min{min(3)+35, min(4)+25}; min(3)=20+30=50 ხოლო, min(4)=15+30=45. ანუ min(2)=min{50+35,
45+25}=min{85,70}=70. min(3)=min{min(2)+35, min(4)+30} ; min(2)=20+25=45 min(4)=10+25=35. ანუ
min(3)=min{45+35, 35+30}=min{80, 65}=65. min(4)=min{min(2)+25, min(3)+30} ; min(2)=15+35=50
min(3)=10+35=45. შესაბამისად, min(4)=min{50+25, 45+30}=min{75, 75}=75. აქედან გამომდინარე
min(1)=min{70+10, 65+15, 75+20}=min{80, 80, 95} საბოლოო ტური იქნება:1-2-4-3-1(ღირებულება 80);
1-3-4-2-1(ღირებულება 80).

§2.8.1.მარშუტიზაციის ალგორითმები კომივუაიაჟერის ამოცანის კონცეფციების მიხედვით

 ამ მეთოდის თანახმად პირველ ეტაპზე ტურების აპროქსიამაციის საზღვრად (საბაზისო ტური)
განიხილება ერთი კონკრეტული განშტოება შესაბამის ჯამური ღირებულებით. სურათზე ასეთ
განშტოებას წარმოადგენს ტური:1-2-3-4-1., რომლის ჯამური ღირებულებაა 19-ფულადი
ერთეული. მეორე ეტაპზე განიხილება ახალი განშტოება და გნაშტოების ყოველ ეტაპზე
მიღწეული შედეგი(ღირებულება ) ედარება 19-ს. იხ: 7-ფულადი ერთეულის ღირებულების
ტური:1-2-4-3-1.
რადგან 7<19 ამიტომ აპროქსიმაციის საზღვრად განიხილება ეს ტური: და ა. შ. ამ მეთოდის
საუკეთსეო მხარეს წარმოადგენს ის რომ თუ დარჩენილი ტურების ეტაპობრივ განშტოებებზე უკვე
მიიღწევა უკვე არსებულ ტურზე მაღალი ღირებულება, ის ბოლომდე აღრ განიხილება(შეწყდება ამ
ტურის გნხილვა) , მაგალითად ტური 1-4 თავშივე წყდება, რადგან აქ მიღწეული სამგზავრო
ღირებულება უკვე 10-ის ტოლია, ანალოგიურად არ ხდება ბოლომდე შემდეგი ტურის განხილვა:1-
3-2-4(ჯამური რირებულება ამ ეტაპზე არის 8). ამ მეთოდის შედეგად შეირჩა 2 საუკეთესო ტური:1-
2-4-3-1(ჯამური ღირებულება:7);1-3-4-2-1(ჯამური ღირებულება:7).

§2.8.2 TSP აპლიკაციები მარკეტინგში

უორტონის მარკეტინგის მკვლევარები თვლიან, რომ „მოგზაური გამყიდველის პრობლემა“ ( TSP )

[]კონცეფცია საინტერესოშედეგს იძლევა სასურსათო პროდუქტების მყიდველების ოპტიმალური
გადაადგილების ტურის შესასწავლად. TSP, როგორც მას ოპერაციების კვლევაში უწოდებენ,
გულისხმობს ფუნდამენტური კითხვის გადაჭრას: თუ გამყიდველს უწევს რამდენიმე ქალაქის
მონახულება, რა არის უმოკლესი მარშრუტი, რომლითაც მას შეუძლია ყველგან გაჩერება და შემდეგ
სახლში დაბრუნება?უორტონის მარკეტინგის პროფესორის პიტერ ს. ფეიდერის თქმით, სურსათის
მყიდველები იგივე გამოწვევას აწყდებიან, როდესაც ისინი აგროვებენ რძის, პურის, ფუნთუშების ან
სხვა ნივთების სიას. „TSP ძალიან ჰგავს პრობლემას, რომელსაც აწყდება ტიპიური სურსათის
მყიდველი, რომელიც გეგმავს სასურსათო მაღაზიაში ნივთების გარკვეული სიის შეძენას“, - წერენ
ფეიდერი და მისი მკვლევარი კოლეგები - უორტონის მარკეტინგის პროფესორი ერიკ ბრედლოუ
და დოქტორანტი სემ ჰუი ახალ ნაშრომში. სათაურით:“The Traveling Salesman Goes Grocery
Shopping: The Systematic Inefficiencies of Grocery Paths.” „მოგზაური გამყიდველი დადის სურსათის
საყიდლებზე: სისტემატურად სურსათის საყიდლების არაეფექტური გადაადგილება “.
მყიდველისთვის, მკვლევარები წერენ, „TSP გთავაზობთ „ოპტიმალურ“ გადაადგილების ტურს,,
რომელიც აკავშირებს ერტმანეთთან მარკეტის შესასვლელს, ყველა შესაძენ პროდუქტს, და
სალარო დახლს“.იმისთვის, რომ მიაღწიოს იგივე ეფექტურობას გადაადგილებაში,, როგორც
გამყიდველი, რომელიც ზედმიწევნით ადგენს თავის მარშრუტს, მყიდველმა უნდა იცოდეს სად
მდებარეობს პროდუქტები და ჰქონდეს გადაადგილების გეგმა, თუ როგორ შეაგროვოს
პროდუქტები მის სიაში და დაფაროს რაც შეიძლება ნაკლები მანძილი. მაგრამ მართლა იქცევიან კი
ადამიანები ასე, როდესაც ისინი მიდიან თავიანთ სამეზობლო სუპერმარკეტში?ფეიდერმა და მისმა
კოლეგებმა შეისწავლეს დაახლოებით 1000 სასურსათო მყიდველის მიერ გავლილი ბილიკები
დაუდგენელ მაღაზიაში დასავლეთ აშშ-ში და დაადგინეს, რომ მყიდველები, მაღალი
ორგანიზებული მოგზაური გამყიდველისგან განსხვავებით, ხშირად საკმაოდ არაეფექტურები
არიან. ვაჭრობის კალათებზე განთავსებული რადიოსიხშირული იდენტიფიკაციის (RFID)
ტეგებიდან თვალთვალის მონაცემების გამოყენებით და საგადასახადო სკანერებიდან გაყიდვების
მონაცემების გამოყენებით, WHARTON-ის მკვლევარებმა შეძლეს დაენახათ ეფექტურობის ორი
საზომი: შეკვეთა, რომელსაც მყიდველები ასრულებდნენ ნივთების შეგროვებისას და მანძილი,
რომელიც მათ გაიარეს ერთი ნივთიდან შემდეგზე.მიდრეკილნი არიან თუ არა მყიდველები
გარკვეულწილად „ოპტიმალური“ თავიანთი შოპინგებში და როგორ შორდებიან ისინი
სისტემატურად „ოპტიმალურობას“?“ - ასეთ კითხვას სვამენ კითხულობენ ფეიდერი და მისი
კოლეგები თავიანთ ნაშრომში. მათ აღმოაჩინეს, რომ მიუხედავად იმისა, რომ მყიდველები საკმაოდ
კარგად ირჩევენ შეკვეთებს(კარგი შემკვეთები არიან) მათი შესყიდვების კალათისთვის, მათი
სასურსათო მოგზაურობის არაეფექტურობა უმეტესწილად დაკავშირებულია სასურსათო
შესყიდების დიდ მანძილზე გადაადგილებასთან “მყიდველებს „შეიძლება ჰქონდეთ კარგად
გათვლილი შეკვეთა, მაგრამ მათ ძალიან დიდი დრო სჭირდებათ და ძალიან შორს მიდიან ერთი
ლოკაციიდან სხვა ლოკაციამდ მისასვლელად“, ამბობს ფეიდერი. ”როგორც ჩანს, ადამიანები
გარკვეული რაოდენობის „ხეტიალს „ ასრულებენ, მიუხედავად იმისა, თუ რამდენს ყიდულობენ.”
დროის იმმომენტისათვის, როდესაც ისინი სალაროსთან მიდიან, არმოჩნდება, რომ არაეფექტურ
მყიდველებს უფრო მეტი აქვთ თავიანთ კალათებში, ვიდრე ეფექტურ მყიდველებს, ნათქვამია
კვლევაში.ფადერის ვარაუდით, მკვლევარების დასკვნები გავლენას ახდენს როგორც მაღაზიის
მფლობელებზე, ასევე პროდუქტის მწარმოებლებზე. მაღაზიის მფლობელებს სურთ, რომ მათ
კლიენტებს ჰქონდეთ სასიამოვნო, დამაკმაყოფილებელი გამოცდილება, მიუხედავად იმისა, ისინი
აგროვებენ შეკვეთებს კვირის განმავლობაში თუ მიდიან სადილისთვის რამდენიმე ნივთის
შესაძენად. მათ ასევე სურთ, გაყიდვების მაქსიმალურად გაზრდა მყიდველების წახალისებით,
იყიდონ არა მხოლოდ ის, რაც მათ სიაშია, არამედ სხვა ნივთებიც. პროდუქტის მწარმოებლებს,
ამავდროულად, სურთ დარწმუნდნენ, რომ მათი პროდუქცია სტრატეგიულად განლაგებულია ისე,
რომ მყიდველებმა სავარაუდოდ აირჩიონ ისინი.იმის ცოდნა, თუ როგორ გადაადგილდებიან
სასურსათო მყიდველები მაღაზიაში შესყიდვების გასაკეთებლად, შეიძლება გამოიწვიოს მაღაზიის
განლაგების გაუმჯობესება, გადახედვა იმაზე, თუ სად არის საუკეთესო ჩვენების ადგილები და
კიდევ უკეთესი ინვენტარის მართვა.უორტონის კვლევა მარკეტინგული კვლევის ნაწილია,
რომელიც მოიცავს „ბილიკების მონაცემების“ შეგროვებას, შ, როდესაც ისინი იღებენ ყიდვის
გადაწყვეტილებებს. ფაიდერი ამბობს, რომ ბევრი რამის სწავლა შეიძლება იმის გაანალიზებით, თუ
როგორ ათვალიერებენ ონლაინ მყიდველები და აწკაპუნებენ საიტს, სანამ არ შეასრულებენ
შესყიდვას. გზასთან დაკავშირებულმა კვლევამ ასევე შეიძლება ჩართოს მრავალი ბიზნესი.
მაგალითად, სავაჭრო ცენტრის დიზაინერებს, რომლებსაც სურთ შექმნან იდეალური სავაჭრო
გამოცდილება, უნდა განიხილონ, თუ როგორ გადაადგილდებიან მყიდველები მაღაზიიდან
მაღაზიაში.
ტექნოლოგიამ მნიშვნელოვნად გაზარდა მკვლევართა შესაძლებლობა შეაგროვოს ბილიკის
მონაცემები. მარკეტინგის მკვლევარებს უწევდათ თვალყური ადევნონ მყ
ფეიდერი თავის კვლევას ასე აჯამებს: ”ეს კვლევა არავითარ შემთხვევაში არ წყვეტს ყველა მწვავე
კითხვას, რომელიც საცალო ვაჭრობას ეხება, მაგრამ ეს არის ნაბიჯი სწორი მიმართულებით.
მთავარი ის არის, რომ ალგორითმების შემუშავება, მაღაზიებში ინტუიციური მიდგომების
სტრატეგიული გადაადგილების გეგმით ჩანაცვლების შესაძლებლობას იძლევა.
მაგალითები:

§2.9.რესურსების ოპტიმალური მართვის ალგორითმები

თანამედროვე საბაზრო ეკონომიკის პირობებში ყოველი ფირმის საქმიანობაში ფინანსების

სწორი მენეჯმენტი რთული და საპასუხისმგებლო ნაწილია. ფინანსური მენეჯმენტი ფირმის
ფინანსური რესურსების ფორმირებასთან, განაწილებასთან, გამოყენებასთან და ფულადი
რესურსების ბრუნვის ორგანიზებასთან დაკავშირებული მმართველობითი გადაწყვეტილებების
დამუშავებისა და რეალიზაციის პრინციპებისა და მეთოდების სისტემას წარმოადგენს.
ფირმას მრავალი ფინანსური პრობლემის დაძლევა და ეფექტური მართვის უზრუნველყოფა
რიგი პრინციპების რეალიზაციის გზით შეუძლია. ფირმის რომელ სფეროშიც არ უნდა
მიიღებოდეს მმართველობითი გადაწყვეტილება, ის მოქმედებს ფულადი ნაკადებსა და ფინანსურ
შედეგებზე. ფირმისთვის ფინანსური საქმიანობის ძირითადი მიმართულებაა ამ რესურსების უფრო
ეფექტიანად გამოყენების უზრუნველყოფა და ფორმირებული ფინანსური რესურსების
მოცულობის განაწილების ოპტიმიზაცია, ასევე ფულადი ბრუნვის ოპტიმიზაცია,ფირმის
დაგეგმილი ფინანსური რისკის პირობებში მოგების მაქსიმიზაციის უზრუნველყოფა, ფირმის
განვითარების მიზნებზე ორიენტირება. ორგანიზებული და ეფექტური ფინანსური მენეჯმენტი
ფირმაში სამეწარმეო საქმიანობის განვითარებისა და ბაზარზე კონკურენტუნარიანობის
შესაძლებლობას იძლევა.
ფირმაში დგას ძირითადი ამოცანების გადაწყვეტის საკითხი, როგორებიცაა: ფირმის სამომავლო
განვითარებისთვის ფინანსური რესურსების ფორმირების უზრუნველყოფა, მმართველობითი
გადაწყვეტილებების ფორმირების კომპლექსურობა, მართვის დინამიზმი, ფირმის მოგების
დაგეგმვის პირობებში რისკის მინიმიზაციის უზრუნველყოფა, ფირმის განვითარების პროცესში
ფინანსური სტაბილურობის მუდმივი დონის უზრუნველყოფა, რესურსების სხვადასხვა
წყაროებით ფორმირების მოცულობის ეფექტური პროპორციები, საინვესტიციო მოთხოვნილებების
თვითდაფინანსების საკმარისი დონის მიღწევა, ასევე სწორი მენეჯმენტი თუ რა აწარმოოს, რა
ასორტიმენტი და სახეობების საქონელი და მომსახურება, იქვე დგას საკითხი წარმოებული თუ
სარეალიზაციოდ გამზადებული პროდუქციის თვითღირებულებასა და გასაყიდ ფასებთან
დაკავშირებით ბაზარზე კონკურენტუნარიანობის შენარჩუნებისა და მეტი მოგების მიზნით.
მაგალითად ფირმებს, რომლებიც ეწევიან ეკონომიკურ საქმიანობას ვაჭრობის სფეროში, უწევთ
გადაწყვეტილების მიღება შესასყიდი პროდუქტის ირგვლივ დასმულ საკითხებზე, რასაც
საბოლოოდ მივყავართ იქამდე თუ რომელი პროდუქტი რა რაოდენობით შეიძინოს, რათა
შემდგომში მიიღოს მეტი მოგება, ხოლო თანამედროვე ფირმების ქსელური ხასიათიდან
გამომდინარე, ხშირად დგას ტრანსპორტირებისა და ლოჯისტიკური საკითხები, რაც მოითხოვს
დროში სწრაფ და ოპტიმალურ გადაწყვეტას ხარჯების მინიმალური ოდენობით. თანამედროვე
ტექნოლოგიებისა და სტრატეგიების გამოყენება აღნიშნულ პრობლემას კარგად წყვეტს და
აქტიურად გამოიყენება ბიზნეს-პროცესებში.
რა არის ფინანსური მართვის სისტემა? ფინანსური მართვის სისტემა შედგება პროგრამული და
სტრატეგიული საშუალებებისგან, რომელთა საშუალებითაც კომპანიებს შეუძლიათ ფინანსების
ზედამხედველობა და მართვა, შემოსავლების, ხარჯების და აქტივების ჩათვლით, მოგების
გაზრდისა და სტაბილური შემოსავლის შენარჩუნების მიზნით.განვიხილოთ ამოცანა
წარმოებისრესურსების ოპტიმალური განაწილების შესახებ. A ვთქვათ, N საწარმოს გააჩნია m
 რაოდენობის საწარმოო პროექტები, რომელთა დასაფინანსებლად გამოყოფილი ინვესტიციების

რაოდენობა შეადგენს S ფ. ერთ.,

C ij (i=1,n; j=1,m ) - არის i-ურ წარმოებაზე გამოყოფილი

ინვესტიცია j-ური პროექტის დასაფინანსებლად.

Rij ( i=1,n; j=1,m ) - j- ურ პროექტზე
გამოყოფილი ინვესტიციიდან i-ური წარმოების შემოსავალი.
საჭიროა ინვესტიციების განაწილების ისეთი გეგმის პოვნა, რომლის დროსაც წარმოებათა
საერთო შემოსავალი იქნება მაქსიმალური.
ამოცანის ფორმულირება:ავაგოთ ინვესტიციების ოპტიმალური განაწილების გეგმა{Xij}n,mi=1,j=1
მატრიცა, რომლისთვისაც შესრულებული იქნება შემდეგი პირობები:
n m
შეზღუდვის პირობა: ∑ ∑ (C ¿ ¿ ij∗X ji )≤ S ¿,
i=1 j=1
n m
მიზნის ფუნქციონალი: ∑ ∑ (R ¿ ¿ ij∗X ji )→max ¿
i=1 j=1

P1 P2

0
0 0
P3
P0
0 0 3
1 1
8
5 12 9 3
0
6 2 2 3
8
0 6 12 5
8 9 3
0
3 3
6 9 3
8
12
0
6 4 4 0

0
5 5

გრაფის წვეროებში(კვადრატებში) ინახება ინვესტიციების ჯამური მნიშვნელობები მოცემული

ეტაპისათვის(დაწყებული საწყისიდან), Gგრაფის წირები აღნიშნავენ სისტემის ერთი
მდგომარეობიდან მეორე მდგომარეობაში გადასვლის პროცესს და დაჭდევებულია მცემული
ინვესტირების გეგმის შესაბამისი მოგებით. მაგალითად,
P2 სვეტის 4-კვადრატის P3 სვეტი 5- კვადრატთან შეერთებულ წირის ჭდე მიუთითებს რომ მესამე
საწარმოზე 1მლნ.ერთ ინვესტირების შესაბამისი მოგებაა 3მლნ.ერთ.
ინვესტიციების განთავსებას განვიხილავთ, როგორც დინამიურ პროცესს. ამოცანის გადაწყვეტის
პირველ ეტაპზე გამოიყოფა ფულადი რესურსები პირველი საწარმოსათვის (P1). აქ შესაძლებელია
ინვესტიციების განთავსების 6 ვარიანტი -0- ფულადი ერთეულიდან 5 მლნ. ერთეულამდე. (P1-
სვეტის კვადრატების შიგნით ჩაწერილია ეს ვარიანტები).Eეს ალტერნატივები განსაზღვრავენ
სისტემის შესაძლო მდგომარეობას პირველ წარმოებაში ინვესტირების ოპერაციის დასრულების
შემდეგ.
ამოცანის გადაწყვეტტის მეორე ეტაპზე გამოიყოფა ინვესტიციები პირველი ეტაპის შემდეგ
დარჩენილი რესურსებიდან მეორე საწარმოსთვის (P2). აქაც შესაძლოა სისტემის 6 ალტერნატიული
მდგომარეობა (P2 სვეტის კვადრატების შიგნით ჩაწერილია ციფრები, რომლებიც შეესაბამებიან
ჯამური ინვესტირების შედეგს პირველ და მეორე წარმოებებში ერთად).

ამოცანის გადაწყვეტტის მესამ ეტაპზე გამოიყოფა ინვესტიციები პირველი და მეორე ეტაპის შემდეგ
დარჩენილი რესურსებიდან მესამე საწარმოსთვის (P3). Mმესამე წარმოების ინვესტირების ყველა
შესაძლო გეგმის შედეგად უნდა მოხდეს 5 მლნ. ინვესტიციის ამოწურვა, ამიტომ მესამე სვეტი (P3),
ცხადია შედგება მხოლოდ ერთი კვადრატისაგან (სისტემის ერთადერთი საბოლოო მდგომარეობა).
(P0) სვეტი ფორმალური მნიშვნელობისაა და ახასიათებს სისტემის საწყის მდგომარეობას(ის
ერთადერთია).

ამოცანის გადაწყვეტის პროცესი იწყება ბოლოდან. სისტემის საბოლოო მდგომარეობა

ერთადერთია-5 მლნ. განვიხილოთ P2-სვეტი, მასში წარმოდგენილია სისტემის 6 შესაძლო
მდგომარეობა (P3)-საწარმოში ინვესტირების წინ. P2-სვეტის თითოეულ წვეროში პირობითი
ოპტიმალური მნიშვნელობებია: 3მლნ. P1-სვეტის წვეროებში პირობითი ოპტიმალური
მნიშვნელობებია:

• 0-წვროში: 3+12=15მლნ.(ექვს ალტერნატიულ მნიშვნელობბს შორის )

• 1-წვროში: 3+12=15მლნ.(ექვს ალტერნატიულ მნიშვნელობბს შორის )

ინვესტირების ფულადი რესურსების პირობითი ოპტიმალური მნიშვნელობები მესამე

საწარმოსათვის (P3) მეორე საწარმოსთვის(P2) განხილული ალტერნატიული ინვესტირების
პირობებში წარმოდგენილია გრაფში, მაგ. -P2 სისტემის მდგომარეობიდან -P3 სისტემის
მდგომარეობაში გადასვლის ერთერთი ალტერნატიული გეგმის-1-5(P2-ში ჩადებულია 1-მლნ.ერთ.,
P3-ში ჩადებულია 4-მლნ.ერთ) პირობითი ოპტიმალური მოგება ტოლია-3მლნ.ერთ..

ანალოგიურად, განვიხილოთ P1-სვეტი, მასში წარმოდგენილია სისტემის ყველა შესაძლო

მდგომარეობა P2-საწარმოში ინვესტირების წინ. M
ინვესტირების ფულადი რესურსების პირობითი ოპტიმალური მნიშვნელობების რაოდენობა მეორე
საწარმოსათვის (P2) პირველი საწარმოსთვის (P1) ალტერნატიული მოგებების განხილვის
პირობებში წარმოდგენილია გრაფში, მაგ განვიხილოთ -P1 სისტემის მდგომარეობიდან -P2
სისტემის მდგომარეობაში გადასვლის ერთერთი ალტერნატიული გეგმა-1-4(P1-ში ჩადებულია 1-
მლნ.ერთ., P2 ში ჩადებულია 3-მლნ.ერთ) ამ გეგმის ჯამური მოგება მოცემულ ეტაპზე ტოლია
9+3=12.
გადავიდეთ P0-სვეტზე, აქ სისტემის მდგომარეობა ერთადერთია და უდრის 0. ამ მდგომარეობიდან
P1-ში (0-დან 5-მდგომარეობაში) გადასვლა იძლევა შემდეგ მოგებებს შესაბამისად: (იხ.გრაფი) 0-
0+15=15; 1- 5+12=17; 2- 6+11=17; 3- 6+8=14; 4- 6+3=9; 5- 6+0=6; ოპტიმალური მოგებაა-17, რომელიც
განხორციელებადია შემდეგი ალტერნატიული მარშრუტებით:
0-1-4-5 ამ გეგმის მიხედვით განხორციელდა შემდეგი ინვესტირება: პირველ საწარმოში-1, მეორე
საწარმოში-3, მესამე საწარმოში-1;
0-1-5-5 ამ გეგმის მიხედვით განხორციელდა შემდეგი ინვესტირება: პირველ საწარმოში-1, მეორე
საწარმოში-4, მესამე საწარმოში-0;
0-2-4-5 ამ გეგმის მიხედვით განხორციელდა შემდეგი ინვესტირება: პირველ საწარმოში-2, მეორე
საწარმოში-2, მესამე საწარმოში-1.

§2.9.კრედიტ- რისკების მართვის თანამედროვე მეთოდები

საბანკო სისტემაში კრედიტ ოფიცრის მთავარი ამოცანაა კლიენტთა საკრედიტო განაცხადების
შერჩევა, კერძოდ განსაზღვროს პოტენციური გადახდისუნარიანობა, და ამის საფუძველზე გაიცეს
დაბალრისკიანი სესხები. რაც ერთისმხრივ ბანკს და მეორესმხვრივ კრედიტ-ოფიცერს მოუტანს
მოგებას. ამიტომ წარმოდგენილ სამაგისტრო თემაში წარმოდგენილია იმ პრობლემის
გადაწყვეტის გზა, თუ როგორ შემუშავდეს კრედიტ-ოფიცრის პერსონალური ბექოფისი.
კრედიტების ოპტიმალური განაწილების ამოცანის ფორმულირება:
ვთქვათ, კრედიტ ოფიცერს სურს გასცეს გეგმიურად გათვალისწინებული გარკვეული რაოდენობის
სესხი(წინასწარ განსაზღვრული პერიოდების.ზოგადად n და m ნომრების კლიენტთა განაცხადები
თავსებადია. ამოცანა განაცხადების შერჩევაზე მდგომარეობს იმაში რომ ამოვირჩიოთ
ერთმანეთთან თავსებადი მაქსიმალური რაოდენობის განაცხადი კრედიტ -რისკების მინიმიზაციის
კრიტერიუმით.
ამოცანის გადაწყვეტა შედგება შემდეგი პროცედურებისაგან:
რისკის ოპტიმალური გეგმის დინამიური პროგრამირების ორიენტირებული გრაფ-მოდელის აგება.
ამ მოდელის აგება ხდება დინამიური პროგრამირების მეტოდით

მაგალითისათვის განხილულია კონკრეტული მნიშვნელობების ცხრილი(ცხრილი.1) და

წარმოდგენილია შესაბამისი ორიენტირებული გრაფი (იხილეთ სურათი.1)

პერიოდი კლიენტი1 კლიენტი2 კლიენტი 3

C1 C3
R1 (სესხის R2 C2 R3 (სესხის
თვე ( რისკი 1) თანხა) (რისკი2) (სესხის თანხა) (რისკი 3) თანხა)
120.6 10.7 30.5 2
240.8 20.8 50.7 4
360.9 30.9 60.9 5

ცხრილი.1 რისკების მატრიცა კლიენტთა სტეკ-კონტენტის მიხედვით

ცხრილი1.-ის სტრიქონებში წარმოდგენილია განაცხადების პერიოდები. ხოლო მატრიცის

სვეტების სახით წარმოდგენილია განაცხადების ნომრები.მატრიცის ელემენტები წარმოადგენს ორ
ველიან (R-რისკის ველი, C- გასაცემი სესხის ველი) ჩანაწერული ტიპის სტრუქტურებს.
 სurათი1. რისკის optimaluri gegmis orientirebuli grafი

სურათი1.-ზე გრაფის წვეროებში (კვადრატებში) ჩაწერილია გაცემული კრედიტების ჯამური

მნიშვნელობა მოცემული ეტაპისათვის( ათვლილი ქსელის დასაწყისიდან), Gგრაფის წირები
აღნიშნავენ სისტემის ერთი მდგომარეობიდან მეორე მდგომარეობაში გადასვლის პროცესს და
დაჭდევებულია კრედიტ რისკების მნიშვნელობებით, რომლებიც შეესაბამებიან მოცემულ
დაფინანსებას. სისტემის საწყისი(კვადრატი-0) და საბოლოო მდგომარეობა ერთია (კვადრატი-10).
მაგ. 5 და 10 კვადრატების შემაერთებელი წირის ჭდეა 0,9, რაც ნიშნავს მესამე კლიენტზე
5მლნ.ერთ. კრედიტის გაცემის შემთხვევაში შესაბმისი რისკია 0,9.
ამ ამოცანის გადაწყვეტა დინამიური პროგრამის მეთოდით.
კერძოდ, ინვესტირების ოპერაციის მრავალეტაპიან რეკურსიულ პროცედურებად, დაყოფის
მეთოდით.
კრედიტების გაცემის mრავალეტაპიანი ოპერაციის დაგეგმვისას თითოეულ ეტაპზე ხდება მართვის
პარამეტრების შერჩევა მომავალში განსახორციელებელი ეტაპების შედეგებისა და მიმდინარე
შედეგების გათვალისწინებით ერთად. ანუ N ეტაპიანი ოპერაციის დაგეგმვისას თითოეულ i-ურ
ეტაპზე შეირჩევა მართვის პარამეტრების ისეთი მნიშვნელობა, რომ რისკ მაჩვენებლს მოცემულ
ბიჯზე, დამატებული ოპტიმალური რისკი მომდევნო ბიჯებისათვის იყოს მინიმალური, ანუ
მოხდეს რელაქსაცია.წიბოს რელაქსაცია შემდეგში მდგომარეობს: მოწმდება შეიძლება თუ არა
მოცემულ წვერომდე აქამდე არსებული რისკის გაუმჯობესება[] .
დადებითი პასუხის შემთხვევაში ხდება რისკის განახლება
RELAX(u,v,w)
1 if d vd u(u,v)
2 d vd u(u,v)
3parentvu

ბიჯებს შორის რეკურსიული დამოკიდებულებებიდან გამომდინარე, დინამიური

პროგრამირების ამოცანების ოპტიმიზაციის გადაწყვეტის მრავალეტაპიანი პროცესი
მართვის ობიექტს გაივლის ორჯერ. პირველად, ბოლოდან საწყისისაკენ და მეორედ,
საწყისიდან ბოლოსაკენ[].
პირველ შემთხვევაში იგეგმება ბოლო m-ეტაპი. m-1 ბიჯისათვის ხდება პირობითი
ოპტიმალური მართვის შერჩევა m-1 ეტაპზე განხილული ალტერნატიული მოგებების
ადექვატურად და შესაბამისად პირობითი ოპტიმალური რისკის მიღება m- ბიჯისათვის,
ანალოგიურად ხდება მართვის ოპტიმიზირება m-1 ბიჯისათვის და ა. შ. გრძელდება აღნიშნული
პროცესი უკუმიმდევრობით დანარჩენი m-2, m-3,…,1- ეტაპებისათვის.
ვთქვათ, პირობითი ოპტიმალური მართვები და შესაბამისად პირობითი ოპტიმალური რისკი
ყოველი ბიჯისათვის ცნობილია მთელი პროცესისათვის დაწყებული მოცემულიდან
დამთავრებული ბოლომდე. მაშინ ცნობილი ხდება როგორ ვმართოთ მოცემულ ეტაპზე პროცესი
და რა ოპტიმალური რისკი მიიღება ბოლოს, როგორ მდგომარეობაშიც არ უნდა იმყოფებოდეს
სისტემა პირველი ბიჯის წინ, ანუ შესაძლებელი ხდება i-ურ ბიჯზე აიგოს არა პირობითი
ოპტიმალური, არამედ ოპტიმალური მართვა და ვიპოვოთ არა პირობითი ოპტიმალური არამედ
ოპტიმალური რისკი .
ამრიგად, დინამიური პროგრამირების ამოცანებში საწყისიდან ბოლოსაკენ მრავალეტაპიანი
პროცესის გავლისას, ხდება უკვე მზა რეკომენდაციების წაკითხვა და უპირობო ოპტიმალური
მართვის პოვნა თითოეული ეტაპისათვის და მთელი ოპერაციისათვის ერთად.
კრედიტების ოპტიმალური განაწილების ფსევდო კოდის ალგორითმი შემუშავებულია რიგების,
სტეკებისა და გრაფის მონაცემთა სტრუქტურების გამოყენებიტ
ზურგჩანთის ამოცანის იმპლემენტაცია (0-1 knapsack problem)განაცხადების სტეკ-კონტენტების
მიმართ. შემოვიტანოთ შეარჩევი კრედიტების ბულის ვექტორი: X =( X ¿¿ ji)mxn ¿ , სადაც [10]
X ji = {0 1,if, ifproject
project is selected
is' nt selected
პროექტი შერჩეულია
პროექტი არ არის შერჩეული
მაშინ შემოსაზღვრულობათა პირობა მიიღებს სახეს:

n m

∑ ∑ (C ¿ ¿ ij∗X ji )≤ S ¿ target (1)

i=1 j=1

ოპტიმიზაციის კრიტერიუმი მიიღებს სახეს:

n m

∑ ∑ (R ¿ ¿ ij∗X ji)→max ¿ min(2)

i=1 j=1

სადაც target- წარმოადგენს გასაცემი კრედიტების პორტფელიოს.

ალგორითმი გადაწყვეტილია სტეკების მონაცემთა სტრუქტურების გამოყენებით და მირებულია
გასაცემი კრედიტების სტეკ-კონტენტი.

§2.11. დროის სტრატეგიული მენეჯმენტის მხარდამჭერი ალგორითმები

არაორგანიზებულობისა და ეფექტური მენეჯმენტის გარეშე, თანამედროვე ბიზნესთან
დაკავშირებულმა გადატირთულმა გრაფიკმა შეიძლება გამოიწვიოს სტრესი და დაბნეულობა.
მენეჯმენტის ეფექტურ სტრუქტურას შეუძლია შეამციროს სტრესი და თანამშრომლების
პროდუქტიულობა განავითაროს ბიზნესის ზრდისა და მოგების მიმართულებით.
აქტივობის შერჩევის ამოცან არის ერთ – ერთი ყველაზე ცნობილი ზოგადი პრობლემა, რომელიც
გამოიყენება ოპერაციების მართვის საკითხებში ბიზნესის პრობლემების გადასაწყვეტად.
 ქვემოთ მოცემულია აქტივობები სასტარტო და დასრულების დროის მონაცემების მიხედვით.
ამ ამოცანის გადაწყვეტა ხდება ხარბი ალგორითმის მიხედვით:

 აქტივობები დავასორტიროთ ზრდადობით, დასრულების დროის ჩანაწერული ველის მიმართ

 Fifo აბრევიატურით მოხდება აქტივობების განხილვა
 პირველი აქტივობა აღმოჩნდება შერჩეულ კანდიდატებს შორის(A3)
 ყოველი მომდევნო აქტივობის შერჩევა ხდება შემდეგი პირობით:
შესარჩევი აქტივობის დაწყების დრო უნდა იყოს მეტიან ტოლი წინა შერჩეული აქტივობის
დასრულების დროზე: StartT(i+1)>= Finish(i)(i-აქტივობის ნომერია )
მოცემული ცხრილის შემთხვევაში სორტირებული სხრილი მიიღებს სახეს:

შერჩეული აქტივობებია:A3->A2->A5->A6

§2.11.1.ბიზნეს-აქტივობების ერთდროულად დაგეგმვის ალგორითმები

რომელიც, ინტერეს იწვევს როგორც თეორიული, ასევე პრაქტიკული გამოყენების

პერსპექტივიდან.
ბიზნეს-ოპერაციების მართვაში არის მრავალი კითხვა, რომელიც შეიძლება ჩამოყალიბდეს
როგორც გრაფის შეღებვის პრობლემა. განვიხილოთ შემდეგი მაგალითი:
კომიტეტის სხდომების დაგეგმვა. დავუშვათ, რომ ორგანიზაციაში ფუნქციონირებს რამდენიმე
კომიტეტი და უნდა დაიგეგმოს შეხვედრები ყველა ამ კომიტეტისთვის. თუ პირი რამდენიმე
სხვადასხვა კომიტეტის წევრია, მაშინ ამ კომიტეტების სხდომები უნდა დაინიშნოს სხვადასხვა
დროის მონაკვეთზე.
ამ პარაგრაფში გთავაზობთ, აქტივობების დაჯგუფების უზრუნველყოფის ალგორიტამებს გრაფის
შეღებვის ამოცაის კონცეფციის მიხედვით.
გრაფის შეღებვის ამოცანა გრაფთა თეორიაში ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული თემაა.
 განვიხილოთ გრაფი G, სადაც თითოეული კომიტეტი წარმოდგენილია წვეროებით, თუ
კომიტეტებს ჰყავთ მინიმუმ ერთი საერთო წევრი, მათი შესაბამისი წვეროები
გრაფშიდაკავშირებულია წირით (ასეთ წვეროებს მეზობელ წვეროებს დავარქმევთ).
ალგორიტმის მიხედვით ერთ ფერში იღებება ერთად დაჯგუფებული აქტივობები, ანუ
არამეზობელი წვეროები გრაფში. ოპტიმიზაციის ამოცანა მდგომარებოს გრაფის გაღებვაშ,
მინიმალურ ფერთა დანახარჯის გზით . რაც ნიშნავს ერთად დროის ერტ მონაკვეთში რაგინდ მეტი
იმ აქტივობების დაგეგმვას, რომლებიც ერტმანეტს ხელს არ უშლიან.
გრაფის შეღებვის ალგორითმი :
 დავასორტიროთ წვეროები,ანუ მივანიჭოთ ნომრები
 Fifo აბრევიატურით მოხდება კომიტეტების( გრაფის წვერო) განხილვა
 პირველი წვერო იღებება ახალ ფერში(ყვითელი)
 ვეძებთ მომდევნო არამეზობელ წვეროს ვანიჭებთ იგივე ფერს
 ამის შემდეგ ვეძებტ ყვიტელფერში გაღებილი წვეროების არა მეზობელ წვეროებს და ვღებავთ
იგივე ფერში
 შემდეგ ვირჩევტ ახალ ფერს(ცისფერს) დავრებავტ მომდევნო შეუღებავ წვეროს
 ვაგრძელებთ ამ ფერში შეღებილი წვეროებისატვის არამეზობელი შეუღებავი წვეროების ზებნას და
ვანიჭებტ ჩისფერს
 და ა. შ. გაგრძელდება ანა სანამ გრაფიბოლომდე არ შეიღებება

მიღებული გრაფის მიხედვით დროის სხვადასხვა მონაკვეთებში ერტდროულად შეიძლება შეირჩეს

1 და 4 კომიტეტების, ასევე 2 და 5 კომიტეტების სხდომები,და 3კომიტეტი განსხვავებულ დროს
დაიგეგმება.
§2.11.2.ბიზნეს ოპერაციების ტოპოლოგიური სორტირების ალგორითმები
ტოპოლოგიური სორტირების გამოყენება ხდება ბიზნეს-ოპერაციების ან ამოცანების
თანმიმდევრობის დაგეგმვაში მათი დამოკიდებულებების მიხედვით. ამ ალგორითმის
წინაპირობას წარმოადგენს დაგეგმილი ბმულ-დამოკიდებულებაში მყოფი დავალებების ბიზნეს-
მოდელირება გრაფ-დიაგრამის გამოყენებით. შემდეგ, ტოპოლოგიური დალაგება იძლევა
სამუშაოების შესრულების მიმდევრობას. ტოპოლოგიური დახარისხების ალგორითმები პირველად
იქნა შესწავლილი 1960-იანი წლების დასაწყისში PERT პროექტის მენეჯმენტის პრობლემის
გადაწყვეტისტვის. ამ აპლიკაციაში, გრაფიკის წვეროები წარმოადგენს პროექტის ეტაპებს, ხოლო
წირები წარმოადგენს ამოცანებს, რომლებიც უნდა შესრულდეს ერთსა და მეორე ეტაპს შორის.
ტოპოლოგიური დახარისხება ქმნის პროექტის შესრულებისკრიტიკული გზის მოძებნის
შესაძლებლობას, ეტაპებისა და ამოცანების თანმიმდევრობას, რომელიც აკონტროლებს პროექტის
მთლიანი განრიგის ხანგრძლივობას. მაგალითისათვის განვიხილოტ შემდეგი გრაფ-მოდელი:
ტოპოლოგიური დახარისხების პოვნის ალგორითმი:
ტოპოლოგიურ დახარისხებაში ვიყენებთ დროებით stak-სტრუქტურას დაგეგმილი ღონისძიებების
წინასწარი მოკვლევისათვის სხვა ღონისძიებებთან კავშირების მიხედვით და რეკურსიულად
ხდება განხილვა გრაფში მონაწილე თითოეულ წვეროსათვის( სტეკში მიმდინარე წვერო
აღმოჩნედბა მხოლოდ მისი მეზობელი წვეროების მოკვლევისა და შენახვის შემდეგ). შემდეგ კი
მიღებულ სტეკ-კონტენს ვბეჭდავთ LIFO აბრევიატური რეჟიმში და ვღებულობთ დაგეგმილი
ღონიძიებების შესრულების მიმდევრობას. ამ ალგორითმის მიხედვით სტეკში მოცემული გრაფის
წვეროები აღმოჩნდება შემდეგი მიმდევრობიტ: A,C,B,D,E
ამ კონტენტის დატვალიერება მოგვცემს რონისძიებეის ჩატარების შემდეგ მიმდევრობას:ACBDE

§2.11.3. დოკუმენტბრუნვის ოპტიმიზაციის ალგორითმები

დოკუმენტების მენეჯმენტი არის სხვადასხვა ფორმის ორიგინალური დოკუმენტების შენახვის

პროცესი, რომელიც უშუალოდ აღრიცხავს ოპერაციებთან დაკავშირებულ ძირითად ინფორმაციას.
კომპიუტერული ტექნოლოგიების გამოყენებამ მნიშვნელოვნად გააუმჯობესა დოკუმენტბრუნვის
დიგიტალიზაცია და ციფრული დოკუმენტების ეფექტური მართვა. თუმცა, პერსონალური
დოკუმენტების მართვის საკითხი კვლავ აქტუალურია ორგანიზაციის მენეჯერებისთვის. დრო
ძვირფასი რესურსია. თუმცა რატომღაც - მაშინაც კი, როცა მენეჯერები დიდი მონდომებით
ცდილობენ მნიშვნელოვანი დოკუმენტების თვალყურის დევნებას და ორგანიზებას, არმოჩნდება
თუ რამდენად დიდი დრო იკარგება დეზორგანიზაციის შედეგად.

მაგალითად, მიკროსაფინანსო -საბანკო ორგანიზაციებში არქივაციის პროცესი დიდ ძალისხმევასა

და შრომას მოითხოვს. მსხვილი პორტფელიოს მქონე რამდენიმე ფილიალის დოკუმენტები
ერთდროულად იგზავნება არქივში დასამუშავებლად, რაც იწვევს საქმის გაჭიანურებას და
პარტნიორ ორგანიზაციებში დოკუმენტების დაგვიანებით გაგზავნას. ამ ყველაფერმა შესაძლოა
ზიანი მიაყენოს კომპანიის იმიჯს და მოიტანოს ფინანსური ზარალი. მაგრამ ეფექტურ მენეჯმენტს
შეუძლია შეამციროს პრობლემები და გაზარდოს ეფექტურობა.
ეს პარაგრაფი ეხება პერსონალური ელექტრონული პორტფელიოს მართვის ეფექტური
ალგორითმების შექმნას და საკრედიტო ორგანიზაციის მიერ ელექტრონული დოკუმენტების
საკუთარი სტრატეგიების შემუშავება კლიენტების საკრედიტო ისტორიის შესასწავლად.რათა
არქივატორმა შეასრულოს პირადი სამუშაო დროულად და უსაფრთხოდ, შეცდომების გარეშე,
უპასუხოს კლიენტს სწრაფად და ეფექტურად.

ჩვენს შემთხვევაში, მაგალითისათვსი განვიხილავთ კლიენტთა საკრედიტო ხელშეკრულებების

არქივაციის პროცესი საკრედტი ორგანიზაციებისათვს.

იტერაციული ალგორითმის აღწერა:

 ბანკების ფილიალების ქსელის ტოპოლოგიის აგება

 მონაცემთა ერთ წრფივ სტრუქტურაში ორგანიზება ორდირების ალგორითმების
გამოყენებით.
 E-დოკუმენტების სორტირებაგასაღების ველის მიმართ(კრედიტის მოცულობა).
 ელექტრონული დოკუმენტების კლასტერიზაცია სტეკ-კონტენტების სახით
 კლასტერების დამუსავების პრიორიტეტული რიგის შექმნა.
სტრატეგიული მენეჯმენტი გამოიწვევს დროის ეფექტურ მართვას, პრობლემების
შემცირებასა და სამუშაო ეფექტიანობის ამაღლებას. მენეჯმენტი პირდაპირ კავშირიშია
მონაცემტა სტრუქტურების გამოყენებასთან. ჩვენს შემტხვევაში მნიშვნელოვანი ადგილი
უკავია დასამუშავებელი ელექტრონულიდოკუმენტების პრიორიტიზირებუი რიგების
შემნას, რისტვისაც წარმატებით ვიყენებთ მონაცემთა სტურქურა გროვას და მასზე

განსაზღვრული ფუნქციების მოდიფიკაციის გზით შევქმნით ოპტიმალურ განრიგს

ფილიალებისთვის, რათა დოკუმეტბრუნვის განყოფილებაში მომუშავე პერსონალმა ზედმეტი
ძალისხმევის და აჩქარების გარეშე შეძლოს მათზე დაკისრებული მოვალეობის ხარისხიანად
შესრულება. თუმცა სანამ მონაცემების პრიორიტიზირების ალგორთმს შევეხებით, საჭიროა
წინასწარ გავითვალისწინოთ ერთი უმნიშვნელოვანესი ფაქტორი. იმისათვის, რომ მონაცემები
არ დაიკარგოს ან გაიბნეს სორტირებამდე აღებული უნდა იყოს თითოეული ფილიალს
მონაცემები. ამაში კი დაგვეხმარება ხის იერარქიული სტრუქტურა. ორგანიზაციაში არსებობს
ფილიალების ტოპოლოგიური რუკა, რომლის მიხედვითაც ფილიალები დანაწილებულია
რეგიონების მიხედვით და თითოეული ფილიალი ქსელის საშუალებით იერარქიულად
დაკავშირებულია ერთმანეთთან. საბოლოოდ კი ჩვენთვის საინტერესო თითოეული მონაცემი
თავს იყრის სათაო ოფისის არქივში. ამ ყველაფრის ვიზუალიზაციისათვის შემოვიტანოთ ხის
იერარქიული სტრუქტურა და სიმეტრიული ორდირების ალგორითმით გავაწრფივოთ და თავი
მოვუყაროთ ერთ მასივში.მაგალითისათვის, დავუშვათ სახეზეა საბანკოფილიალების
იერარქიული რელაციის ტოპოლოგიური მოდელი ხის შემდეგი სტრუქტურის სახით(იხ.სურ),
რომლის წვეროები(ფილიალების ლოკაციები) ჩანაწერული ტიპის
სტრუქტურებია(იხ.სურ),.კერძოდ გვაქვს ოთხ ველიანი ჩანაწერული ტიპის სტრუქტურა,
რომლის აღწერის ინსტრუქცია წარმდგენილია შემდეგი სახით:

სურ3.2 საბანკოფილიალების იერარქიული ხის სტრუქტურა

სადაც,

ხის მარცხენა შვილზე 0/ a/ ხის მარჯვენა შვილზე

მიმართვა კრედიტი ფილიალი მიმართვა
(Key
ველი)
სურ 3.3 იერარქიული ხის ელემენტის აღწერა

იერარქიული ხის სიმეტიურლი ორდირების რეკურსიული ალგორითმი ასე გამოიყურება:

 მარცხენა შვილი->მშობელი->მარჯვენა შვილი

მოცემული ალგორითმის საშუალებით მიღებულია ფილიალების გაწრფივებული

დინამიური მასივი, რომელთა დოკუმენტაცია გადაცემულია არქივში დასამუშავებლად.
ეს ფილიალები მასივში წარმოდეგენილია ორ-ველიანი ჩანაწერით: ერთი ველი
კრედიტის მოცულობას ასახავს, მეორ ფილიალის საიდენტიფიკაციო
სიმბოლოა(იხ.სურ)

(80,’c’) (20,’p’) (30,’d’) (0,’a’) (100,’k’) (40,’b’)

სურ 3.4 სიმეტრიული ორდირებით მიღებული მასივი

შემდეგ ეტაპზე ხდება მასოვის სორტირება:

(100, k) (80, c) (40, b) (30, d) (20, p) (0, a)

შემდეგ ეტაპზე ხდება ტერმინალური წვეროების კლასტერიზაცია სტეკებში:

§2.12. ბიზნესის სასიცოცხლო ციკლის მოდელები

ამ პარაგრაფის მიზანია დაადგინოს შესაძლებელია თუ არა, რომ
კონკურენტული კორპორაციები მოდელირებული იყოს LV-მოდელით
არსებობს უამრავი კვლევა, სადაც ეკონომიკური სიტუაციების გააალიზება ხდება აღნიშნული
მოდელის გამოყენებით. მაგალითად, კორეის საფონდო ბაზარი (Lee, Lee & Oh, 2005) და
კონკურენცია ბურთულიან კალამსა და სახელურიან კალმებს შორის (Modis, 2003). ამ პროექტში
გამოყენებული მტაცებლი-მსხვერპლის უმარტივესი მოდელი Lotka-Volterra მოდელი, სადაც ერთი
მტაცებლის სტატუსიტ არის, ხოლო მეორე მსხვერპლის მოცემულ მოდელში
ლოტკა-ვოლტერას მოდელი გაფართოვდა და გარკვეული მოდიფიკაციების გზით, გამოყენებულია
გარკვეული სიტუაციების უკეთ მოდელირებისთვის, რომელიც უზრუნველყოფს კორპორაციების
კონკურენტულ ქცევას კონკურენტებთან მიმართებაში
გარდა, კონკრეტულ კომპანიებს შორის ურთიერთობის მოდელების შესახებ, მრავალი კვლევა
ჩატარდა მტაცებელ-მტაცებლის მოდელებზე ეკონომიკაშიც. ფუნდამენტური ეკონომიკური
მოდელი არის გუდვინის მოდელი[], რომელიც ცდილობს ზოგადად ეკონომიკური რყევების
მოდელირებას ანაზღაურებისა და რეალური დასაქმების კავშირების მიხედვით.

გუდვინის მოდელი ადვილად შეიძლება დაუკავშირდეს Lotka-Volterra მოდელს.

ეკონომიკის სფეროში ერთი, განსაკუთრებით საინტერესო და აქტუალურია
სეონგ-ჯუნ ლი, დეოკ-ჯო ლი და ჰიუნგ-სიკ ოჰ ( Seong-Joon Lee, Deok-Joo Lee, and Hyung-
Sik Oh (2005) ) მეცნიერთა კვლევები კორეის საფონდო ბირჟა (KSE) და კორეის ფასიანი
ქაღალდების დილერების ავტომატური კოტირების დინამიკაში (KSDAQ), ორი კონკურენტი
კორეული საფონდო ბაზარი. კვლევის მიხედვით, KSE მსხვერპლის როლს ასრულებდა KSDAQ-თან
მმართებაში., სანამ საბოლოოდ ორი ბაზარი არ დასტაბილურდა სუფთა კონკურენციის პირობებში.
თეოდორ მოდისის (2003) სტატიაში []განხილულია ტარიანი კალმების შედარებითი წარმატება
ბურთულიანი კალმები 1929 წლიდან 2000 წლამდე.
ედვარდ გრაციას (2004) კვლევა განხორციელდა ბიზნეს სასიცოცხლო ციკლის Lotka-Volterra
(მტაცებელი-მტაცებლის) მოდელისთვის. საინტერესოა მისი შედეგები, შეესაბამება თუ არა
ეფექტური ბაზრის ჰიპოთეზას. ადვილი მისახვედრია, რომ არსებობს ამ მოდელების პლატფორმის
შესაბამისი აპლიკაციები ეკონომიკაში, თუმცა არსებობს სხვა სტატისტიკური პაკეტები, როგორიცაა
SPSS(Exsel-statistic). რიცხვითი გამოთვლითი პროგრამა MATLAB დიფერენციალური
განტოლებების მათემატიკური მოდელის, პარამეტრების პირდაპირ შესაფასებლად.

§2.9.1 ბიზნეს-ამოცანების გადაწყვეტის LV-მოდელი

მსოფლიო ეკონომიკურმა კრიზისმა თავის დროზე მეცნიერების ყურადღება მიიპყროეკონომიკური
თეორიის მიმართ. ეკონომიკაში მუდმივად ყალიბდება და ვითარდება მთელი რიგი თეორიებისა.
ერთ-ერთ მათგანია ციკლების თეორია. მიუხედავად იმისა რომ ეს თეორია ჯერ ისევ განვითარების
პროცესშია, მას არა მარტო თეორიული, არამედ პრაქტიკული მნიშვნელობა აქვს.ეკონომიკური
თეორიის სახელმძღვანელოებში არის მხოლოდ იმ ციკლების აღწერა,რომელთაც ადგილი ქონდათ
წარსულში, არსებობს ციკლების კლასიფიკაცია პერიოდების მიხედვით, მაგრამ არ არსებობს მათი
გამოთვლის ზუსტი ფორმულები. არის მითითება იმაზე, რომ ციკლის გამოწვევა ხდება საბაზრო
ეკონომიკის თავისებურებებით, როცა კერძო ინტერესები იწვევენ გლობალურ ზედმეტწარმოებას
და შემდგომ კრიზისს. კრიზისი არის საქონლის საერთო მოცულობის შეუსაბამობა ფულის საერთო
მოცულობასთან. გაუგებარია, როგორ ხდება მომავალში ამ შესაბამისობის აღდგენა, ანუ როგორ
წარმოიქმნება ციკლი.ლიტერატურაში გვხვდება ამ მათემატიკური თეორიის პირველი
მიახლოებების აგების მცდელობები. მაგალითად, ამ მიზნისათვის ვოლტერა და ლოტკას
განტოლებების, ან მათი მოდიფიკაციების, გამოყენების ფაქტები. ეს განტოლებები, თავის დროზე,
აღმოჩნდნენ ძალიან საინტერესო “მტაცებლის და მსხვერპლის” პოპულაციების აღწერისათვის.
თუმცა მერე აღმოჩნდა, რომ ამ გატოლებების ამონახსნები ზუსტ ანგარიშს არ იძლევიან, არემედ
გვაძლევენ ევრისტიულ იდეებს ამ პოპულაციების მართვისათის პრაქტიკული გადაწყვეტილების
მიღებისას. “მტაცებელი-მსხვერპლი”-ს მოდელი შექმნილი იყო ბიოლოგიურ სისტემებისათვის,
თუმცა მისი გამოყენება, გარკვეული კორექტირებით. შეიძლება ეკონომიკური, ეკოლოგიური,
სოციალური და სხვა პრობლემატიკისათვის. ვოლტერა და ლოტკას განტოლებების გამოყენებას
ეკონომიკაში აგრეთვე აქვთ მხოლოდევრისტიკული როლი, ისინი არ იძლევიან ზუსტ
პროგნოზებს. მაგრამ მათი ეკონომიკური ახსნაგანმარტება საკმაოდ სასარგებლოა, ვინაიდან
ეყრდნობა რა გამარტივებულ აბსტრაქტულ ეკონომიკურ მოდელს, აჩვენებს ეკონომიკის
განვითარების სწორედ ციკლურ არსისგარდაუვალობას. განვიხილოთ ეს მოდელი. ვთქვათ,
იწარმოება მხოლოდ ერთი სახის საქონელი, მაგალითად, პინკ-პონკის ბურთი. ვთქვათ, ერთი
ბურთი ღირს 1 ლარი. სხვა არავითარი საქონელი ამ მოდელშიარ განიხილება, ესე იგი
იგულისხმება ერთი საქონლის ეკონომიკა. ვთქვათ, ყოველ დროის t მომენტში არის N(t) N ბურთი,
ხოლო ფული არის P(t) . “კარგ” ეკონომიკაში უნდა სრულდებოდეს N(t) = P(t) შევთანხმდეთ, რომ
საქონელი ამ მოდელში ასრულებს “მსხვერპლის”, ხოლო ფული “მტაცებლის” როლს. მივიღებთ
“საქონელი - ფულის”-ს მოდელის განტოლებებს და ვოლტერა-ლოტკას მოდელი ჩაიწერება
dN dP
=mN −bPN =−cp +aPN
სისტემით: dt , dt (იხ.სურ.)
მაგალითისათვის განვიხილოთ ბიზნესის სასიცოცხლო ციკლის მართვის ფაზური პორტრეტი LV-
მოდელის მიხედვით ოპერაციების ციკლი “მტაცებელი-მსხვერპლის” ალგორითმის მიხედვით:
დავუშვათ კომპანია აწარმოებს მანქანას. რომელსაც ყიდის გარკვეული ღირებულებით. ვთქვათ,
ყოველ დროის T მომენტში არის N(T) N მანქანა ანუ ბაზარს მიაწოდებს N რაოდენობის საქონელს,
ხოლო ფასი არის P(T). იმის გამო რომ მიწოდების რაოდენობა დამოკიდებულია ბაზარზე არსებუl
ფასებზე–შევთანხმდეთ, რომ მიწოდებული საქონელი ამ მოდელში ასრულებს “მსხვერპლის ”,
ხოლო ფული “მტაცებლის” როლს. ფასს კი განსაზღვრავს საქონელზე მოთხოვნა. A წერტილში
იწყება პროცესი ახალი საქონელი მოთხოვნადია, ამიტომაც ფასები იზრდება, მაგრამ B
წერტილამდე კომპანია წარმოებას ვერ ზრდის. B წერტილიდან იზრდება პროდუქცის ცნობადობა,
მოთხოვნა იზრდება, რაც იწვევს იმას რომ ფირმა ზრდის პროდუქციის მიწოდებას. ფასების ზრდა
ხდება გარკვეულ C წერტილამდე. ამ მომენტიდან ფასებმა მაქსიმუმს მიაღწია და რადგანაც
საქონელი ბაზარზე ბევრია და მოთხოვნა კი იმდენი აღარაა, ფასები მცირდება. კომპანია აწარმოებს
საქონელს, მაგრამ უკვე ისეთი ტემპით აღარ. ეს გრძელდება D წერტილამდე, სადაც კომპანია
საგრძნობლად ამცირებს პროდუქციის წარმოებას და მოვდივართ კვლავ A წერტილში, საიდანაც
ციკლი თავიდან იწყება.
ანალოგიურად შეიძლება განხილულ იქნას კოოპერატიული მოდელები(მსხვერპლი-მსხვერპლი)და
ოლიგარქულიკომპანიები(მტაცებელი-მტაცებელი).
 ეკონომიკური კრიზისებისა და ციკლების ფაზური ტრაექტორია

საკონტროლო კითხვები და ქეისები:

1. შეადგინეთ ზურგჩანთის ოპტიმიზაციის ამოცანის ალისას ბიზნეს-მოდელი და

აღწერეთ გადაწყვეტის ალგორითმი.
2. შეადგინეთ ზურგჩანთის ოპტიმიზაციის ამოცანის ბობის ბიზნეს-მოდელი და აღწერეთ
გადაწყვეტის ალგორითმი.
3. შეადგინეთ ბიზნეს-ოპერაციების პრიორიტეტიზაციის რიგი FIFO აბრევიატურის
მიხედვით.
4. შეადგინეთ სატრანსპორტო-ლოჯისტიკის ამოცანა კომივუაჟერის კონცეფციის
მიხედვით
5. მოახდინეთ კომივუაჟერის კონცეფციის იმპლემენტირება სუპერმარკეტის პირობებში,
სადაც მყიდველს აქვს შესაძლებლობა შეიძინოს სხვადასხვა დასახელების კვების
პროდუქტები შესაძენი პროდუქტების სიიდან:პური, რძე და ა.შ.. მოიყვანეთ შესაბამისი
მაგალითი.
6. ააგეთ გაყიდვების (შესყიდვების) ოპერაციების სტეკკონტენტი LIFO აბრევიატურის
მიხედვით.
7. შეადგინეთ განაცხადების შერჩევის ამოცანის ბიზნეს -მოდელი და აღწერეთ
გადაწყვეტის ალგორითმი.
8. შეადგინეთ განაცხადების ოპტიმალური განაწილების გეგმა ხარბი ალგორითმის
მიხედვით.
9. შეადგინეთ გრაფის შეღებვის ამოცანის ბიზნეს მოდელი და აღწერეთ გადაწყვეტის
ალგორითმი.
10. შეადგინეთ ფინანსური პორტფელიოს ოპტიმალური მართვის ამოცანა ზურგჩანტის
ამოცანის კონცეფცის მიხედვით და აღწერეთ გადაწყვეტის ალგორითმი.

თავი.III. ელექტრონული კომერცია

 §3.1. ელექტრონული კომერცია . ძირითადი მოდელები

ელ. კომერცია (e-commerce) — ინდუსტრიის ტიპი, სადაც პროდუქტებისა და მომსახურების

ყიდვა და გაყიდვა ხორციელდება ელექტრონული საშუალებების მეშვეობით, როგორებიცაა
ინტერნეტი და სხვა კომპიუტერული ქსელები. ელექტრონული კომერცია დაფუძნებულია
მობილურ კომერციაზე, საშუალებების ელექტრონულ გადაცემაზე, ჯაჭვური მენეჯმენტის
უზრუნველყოფაზე, ინტერნეტ მარკეტინგზე, ტრანზაქციის ონლაინ პროცესებზე, ელექტრონული
მონაცემების გაცვლაზე (EDI), ინვენტარის მენეჯმენტის სისტემებზე. თანამედროვე ელექტრონული
კომერცია ჩვეულებრივ იყენებს მსოფლიო აბლაბუდას (World Wide Web)[1] ყველაზე მცირე
შეთანხმების ციკლის ერთ სტადიაზე, თუმცა მან შეიძლება მოიცვას უფრო ფართო
ტექნოლოგიების სპექტრი, როგორებიცაა: ელ.ფოსტა, მობილური მოწყობილობები, სოციალური
მედია და აგრეთვე ტელეფონები.
ელექტრონული კომერცია, როგორც წესი ითვლება ელექტრონული ბიზნესის ასპექტების
გაყიდვiთ. ის ასევე მოიცავს მონაცემების გაცვლას, რომლებიც აადვილებენ ბიზნესის
ტრანზაქციების ფინანსებისა და გადახდის ასპექტებს. ეს არის ეფექტიანი და კომუნიკაციის
პროფიტაბელური გზა ბიზნეს ორგანიზაციებს შორის და ყველაზე ხელსაყრელია ამ გზით
ბიზნესის წარმართვა.ტექნოლოგიურმა პროგრესმა რადიკალურად შეცვალა ბიზნესის მართვის
გზები. უამრავმა ბიზნესმა გლობალური მასშტაბით დაიწყო ვაჭრობა და პროდუქცია მიაწოდა
მომხმარებლებს ისეთ ქვეყნებში, რომლებზეც არც კი უოცნებიათ.ბიზნესი, რომელიც
ელექტრონული კომერციის საშუალებით მუშაობს, სხვადასხვა ტიპისაა:

B2B ელექტრონული კომერცია

ამ ბიზნეს მოდელში ის მხოლოდ კომპანიებსა და კომპანიებს მოიცავს, ამ მოდელში არც ერთი
ინდივიდუალური მომხმარებელი არ არის ჩართული. B2B მოდელი განსაკუთრებით მიწოდების
ჯაჭვში არის აშკარაა. ერთი კომპანია ყიდულობს ნედლეულს მეორე კომპანიისგან და
დასრულებულ პროდუქციას გაყიდის კლიენტებზე ბიზნეს ტრანზაქციის გზით.

ვნახოთ, როგორ მუშაობს B2B მოდელები შემდეგკომპანიებში

- Apple და Samsung
სმარტფონების ორი გიგანტური მწარმოებელი შეიძლება იყოს ბიზნეს-ბიზნესის მაგალითი
რეალურ ცხოვრებაში, რადგან Samsung არის Apple-ის უდიდესი მწარმოებელი, ამიტომ ისინი არა
მხოლოდ კონკურენტუნარიანები არიან ერთმანეთთან, არამედ აქვთ ბიზნეს-ბიზნესის
ურთიერთობა. იმავდროულად, Apple-ს ასევე აქვს B2B ურთიერთობა სხვა კომპანიებთან,
როგორიცაა Intel და Qualcomm.
- Tesla და Panasonic
Tesla-ს გამორჩეული პროდუქციების მიწოდებაელექტრომობილისა და მასიური ბატარეების სახით
Panasonic-ისგან ხდება.
B2C ელექტრონული კომერცია ეს არის ყველაზე გავრცელებული ელექტრონული კომერციის
მოდელი - ბიზნესი პროდუქტს პირდაპირ მომხმარებელს აწვდის, შუამავალის გარეშე.
B2C არის საბოლოო მომხმარებლებისთვის პირდაპირ გაყიდვების მოდელი, რაც ამჟამად ყველაზე
გავრცელებულია. ჩვენ, როგორც მომხმარებლები, ონლაინ მაღაზია B2C მოდელია. ეს მოდელი
მაქსიმალურად შემუშავდა ბოლო წლების განმავლობაში, რადგან მოხერხებულობის წყალობით,
B2C–ის შესყიდვის გადაწყვეტილების პროცესი გაცილებით მოკლეა, ვიდრე B2B მოდელი,
განსაკუთრებით დაბალი ღირებულების კატეგორიებისთვის. ცხადია, B2C საწარმოთა შეკვეთის
საშუალო ღირებულება და განმეორებითი შესყიდვა ასევე დაბალია B2B მოდელთან შედარებით.
B2C ბიზნესი ეხება ტრანზაქციას კომპანიებსა და მომხმარებლებს შორის. კომპანიები არიან ამ
პროდუქტის ან სერვისის პირდაპირი მიმწოდებელი, ხოლო მომხმარებლები არიან ამ
პროდუქტების ან სერვისების საბოლოო მომხმარებელი. როგორც ჩანს, ბიზნესები, როგორიცაა
რესტორნები და სუპერმარკეტები, არის B2C მოდელები.
ნახეთ, როგორ მუშაობს B2C მოდელები ამ კომპანიებში
- Starbucks (ყავის სახლების ქსელი)
- მაკდონალდი (ამერიკული სწრაფი კვების კომპანია)
- Uber (გთავაზობთ მანქანების დაქირავებას და საკვების მიტანის სერვისს)
განვიხილეთ ელექტრონული კომერციის ბიზნეს მოდელის მაგალითი მოცემული პლატფორმის
მიხედვით:
ვთქვათ კომპანია არის წიგნების მწარმოებელი, რომელიც თავის პროდუქციას საბოლოო
მომხმარებლებზე ყიდის. ელექტრონული კომერციის საშიალებით ის პროდუქციას აწვდის ერთ
ორგანიზაციას, რომლებიც ასაწყობებს შეძენილ საქონელს თავის საწყობში და შემდეგ ასევე
ელექტრონული კომერციის საშიალებით აწვდიან საბოლოო მომხმარებლებს.
B2B2C ელექტრონულ კომერციას შეუძლია თქვენი ბიზნესის გარდაქმნა.
B2B2C ელექტრონული კომერციის პლატფორმა გაძლევთ შანსს დაიცვათ და გაზარდოთ ბაზრის
წილი უშუალოდ თქვენს საბოლოო მომხმარებლებთან, და არა თქვენი დისტრიბუტორების მიმართ
დამოკიდებულებით, რათა მათ გაყიდონ შეძენის ადგილზე.B2B2C გაყიდვების მოდელი შეიძლება
გამოვლინდეს რამდენიმე გზით. როგორც წესი, ის მოიცავს მწარმოებელს ან სერვისის პროვაიდერს,
რომელიც ყიდის მომხმარებლებze საცალო ვაჭრობის ან დისტრიბუტორის მეშვეობით.
მაგალითად, Coca-Cola ყიდის პროდუქტებს ფართო სადისტრიბუციო ქსელის მეშვეობით, მაგრამ
Coca-Cola ასევე ყიდის თავის პროდუქტებს პირდაპირ მომხმარებლებze.
C2C ელექტრონული კომერციაეს არის პლატფორმა, რომელიც მომხმარებლებს საშუალებას აძლევს
პროდუქცია სხვა მომხმარებლებს მიჰყიდონ. ეს პროგრამა იმით განსხვავდება სხვებისგან, რომ
პროდუქტის გამყიდველი, ამავდროულად, მისი მომხმარებელიცაა. ასეთი საიტები შემოსავალს
რეკლამით ან გაყიდვებიდან აღებული საკომისიოთი გამოიმუშავებენ. მაგალითები: OLX, Letgo,
Kickstarter და უკვე ნახსენები Amazon.com.
C2C ბიზნესი უშუალოდ აკავშირებს მომხმარებელს, გაცვლის საქონელსა და მომსახურებას, ხოლო
ვებსაიტებზე მეორად თუ გამოუყენებელ საქონელს ყიდის C2C მოდელი. კომპანიები, როგორიცაა
Craigslist და eBay, პიონერი გახდნენ ამ მოდელის ინტერნეტით ადრეულ პერიოდში. C2C ბიზნესმა
ისარგებლა მოთხოვნილ მყიდველებსა და გამყიდველებზე თვითგამოყენებული ზრდის შედეგად,
მაგრამ ხარისხის კონტროლისა და ტექნოლოგიების შენარჩუნების სირთულეების წინაშე დგას.
C2B ელექტრონული კომერციაეს ის შემთხვევაა, როდესაც ბიზნესი პროდუქციას და მომსახურებას
მომხმარებლისგან ყიდულობს. ეს მოდელი, ძირითადად, გულისხმობს freelance მომსახურებას და
სპეციალიზებულ პროდუქციას. C2B-ს მაგალითებია ისეთი recommerce საიტები, როგორიცაა:
Cashify, freelance, Upwork და ა. შ.ამ ოთხი მოდელის გარდა, ელექტრონული კომერციით
დაკავებულ ბიზნესს ბევრი სხვა კლასიფიკაციაც აქვს, თუმცა ყველა დანარჩენი სწორედ მათგან
გამომდინარეობს.ელექტრონული კომერციის ბიზნესმოდელიელექტრონული კომერციის
ბიზნესმოდელი არის თქვენი b2b, b2c, c2c ან c2b ბიზნესსტრატეგიის კონცეპტუალური
სტრუქტურა. ეს ცნება მოიცავს კომპანიის მიზნებს, ამოცანებს და მათი მიღწევის გზებს.
C2B მოდელი არის ინდივიდუალური ბიზნეს სერვისების ან გაყიდვების მოდელი. ეს მოდელი
არის სრული განსხვავება B2C მოდელში, რომელიც შესაფერისია ხალხმრავალის პროექტებისთვის.
პრაქტიკაში, ეს მრავალი განსხვავებული ფორმით გამოირჩევა, რაც მეტ მოქნილობას
უზრუნველყოფს როგორც საწარმოსთვის, ასევე იმ პირისთვის, რომელიც უზრუნველყოფს
მომსახურებას.

§3.2. ინოვაციური ელექტრონული კომერციის მოდელები

ინოვაციური ელექტრონული კომერცია გულისხმობს ახალი მეთოდებით ელექტრონული

კომერციის ბაზრის შექმნა. განვიხილოთ ინოვაციური ელექტრონული კომერციის რამოდენიმე
მოდელი:
D2C(direct to client)- პირდაპირ მომხმარებელზე

უფრო მარტივად რომ ვთქვათ, D2C მოდელს წარმოადგენს "შუამავალი არ არის", როდესაც
მომსახურება გათვლილია პირდაპირ საბოლოო მომხმარებელზე. D2C მოდელის უპირატესობები
მდგომარეობს იმაში, რომ ის არა მხოლოდ მომსახურების შუალედურ რგოლებს გამორიცხავს, და
დაზოგავს უამრავ ხარჯს, არამედ ქმნის უშუალო და ეფექტურ საკომუნიკაციო არხს კომპანიებსა
და მომხმარებლებს შორის. D2C მოდელი საწარმოებისთვის მოსახერხებელია ბრენდების მართვისა
და მომხმარებლის შესახებ ინფორმაციის შეგროვების მიზნით. მაგალითად:კასპერი, ბოლო წლების
პოპულარული მატრასების გამყიდველი შეერთებულ შტატებში, Away, ჩემოდანი ბრენდის ორივე
ლიდერია D2C სფეროში.
თეთრი ეტიკეტი და პირადი ეტიკეტი
ონლაინ გაყიდვების წარმოება სხვა ბრენდების (ცნობადი) ქვეშ ან საკუთარი ბრენდის შექმნით,
გაყიდოთ თქვენი საკუთარი ბრენდის პროდუქტები და ასევე სხვა მწარმოებლების მიერ
წარმოებული პროდუქტები საკუთარი ბრენდის ქვეშ.
შეგიძლიათ შეიძინოთ თეთრი ეტიკეტის პროდუქტები, ასევე დაიქირაოთ მწარმოებელი, რომ
შექმნათ უნიკალური პროდუქტები თქვენი ექსკლუზიური გაყიდვებისთვის. ორივეთან ერთად,
თქვენ შეგიძლიათ მოძებნოთ ტექნიკური და მარკეტინგული უპირატესობები, დიზაინსა და
წარმოებაში ინვესტიციების საფუძველზე.
საბითუმო მოდელი, სადაც საცალო ვაჭრობა ყიდულობს პროდუქტებს ერთიანი ფასდაკლებით.
საბითუმო მოდელი ტრადიციულად მუშაობს B2B პრაქტიკით, მაგრამ ბევრი საცალო ვაჭრობა
პირდაპირ ყიდის c-end მომხმარებლებზე B2C გარემოში.
დროფშფინგი (Dropshipping )– ქართულად დროპშიფინგი ეს არის 2 ბაზრის შეერთება.
ეს არის ელ-მოდელი სტრატეგიით: ”არა დაქირავებას, არა მარაგს, არა გადაზიდვას” მოდელი, და
რომელიც განსაკუთრებით სწრაფად განვითარდა ბოლო წლებში. მისი უპირატესობები შესვლის
დაბალი ბარიერია, არ არის საჭირო პროდუქტის მიწოდების ჯაჭვი და ყიდის პირდაპირ
მომხმარებელზე.ამასთან, Dropshipping– ში შესაძლებელია მუდმივად შეცვალოთ პროდუქტები,
ვერ აკონტროლებთ პროდუქციის ხარისხს, პროდუქტის შეფუთვას, ლოგისტიკას, მომხმარებლებს,
და ა.შ.
თქვენ პოულობთ პროდუქციას იქ, სადაც იაფია და ყიდით იქ, სადაც იგივე პროდუქტი უფრო
ძვირად ფასობს , ეს ყოველივე ხდება რათქმაუნდა ონლაინ რეჟიმში.
ეს ყოველივე რომ უფრო სიღრმისეულად გავიდოთ, მოგიყვანთ რელურ მაგალითს:
თქვენ მოძებნეთ გარკვეული პროდუქტი ალიექსპრესზე 1 დოლარად, ხოლო იბეიზე იგივე
პროდუქტი 6-7 დოლარი ღირს. თქვენ შეგიძლიათ განათავსოთ იბეიზე პროდუქტი ისე, რომ
საერთოდ არ გქონდეთ ეს პროდუქტი თქვენ ანუ, დროპშიფინგი ეს არის ონლაინ კომერციის ის
სახეობა, როდესაც თქვენ ყიდით სხვის პროდუქტს ანუ ყიდით ისე, რომ არანაირი მარაგი არ
გაგაჩნიათ ამ პროდუქტის .
ამ საქმიანობის დაწყება ნულოვანი სასტარტო კაპიტალით არის შესაძლებელი. დროპშიფინგი
შეგიძლიათ აკეთოთ უკვე შემდგარ საიტებზე, რომლებსაც ყავთ საკუთარი ტრაფიკი (მაგალითად
ამაზონი იბეი, ეთსი, ვოლმარტი), თუმცა, ყველაზე ,,მაღალ დონედ”, მომგებიან და უსაფრთხო
გზად მიიღჩევა დროპშიფინგის კეთება საკუთარი საიტის საშუალებით.
5. გამოწერის სერვისი
გამოწერის მოდელი ახალი არ არის. 17 საუკუნის დასაწყისში, ბრიტანული საგამომცემლო
კომპანიები იყენებდნენ მას ყოველთვიურად წიგნებს სთავაზობდნენ ერთგულ მომხმარებლებს.
მაგრამ მხოლოდ ელექტრონული კომერციის გაჩენის შემდეგ, გამოწერილი შინაარსი და
მომსახურება ძალზე მდიდარი გახდა.
დროპშიფინგის კეთება შესაძლებელია უკვე შემდგარ საიტებზე, რომლებსაც ყავთ საკუთარი
ტრაფიკი (მაგალითად ალიექსპრესი, იბეი, ეთსი, ვოლმარტი), თუმცა, ყველაზე ,,მაღალ დონედ”,
მომგებიან და უსაფრთხო გზად მიიჩნევა დროპშიფინგის კეთება საკუთარი საიტის
საშუალებით.ინტერნეტ-მაღაზიის შექმნა, რომელშიც გამოიყენება პირდაპირი მიწოდების
(დროპშიფინგის) ბიზნეს-მოდელი – შესანიშნავი ვარიანტია, რადგან თქვენ არასოდეს მოგიწევთ
რაიმე მარაგის გაკეთება. თქვენ შეძლებთ დროისა და რესურსების მიმართვას ინტერნეტ-მაღაზიის
გაფართოებასა და გაყიდვების გაზრდაზე.
დროპშიფინგის პროცესისათვის ვებსაიტი შეუცვლელია.
საერთოდ დროპშიფინგისთვის 2 ტიპის ვებსაიტის ფორმას გამოყოფენ: ,,ლენდინგ ფეიჯი” და
ინტერნეტ მაღაზია.
ინტერნეტ მაღაზია შეიძლება სხვადასხვა სისტემაზე იყოს აწყობილი, მათ შორის, ძირითად
შემთხვევებში: Shopify; Woocomerce.

§3.3. მარკენტიგული ტექნონლოგიები

 მარკეტინგული ტექნოლოგიები არის ბიზნესის მარკეტინგული პროცესების
ავტომატიზაცირებული მართვის მხარდამჭერი პროგრამული აპლიკაციები და პლატფორმები,
რომლის სემანტიკრი ბირთვი განისაზღვრება მარკეტინგული სიუჟეტების მიხედვით ბიზნესში.
წარმატებული ონლაინ მარკეტინგი ბიზნესში მჭიდროდ არის დაკავშირებული მარკეტინგული
ტექნოლოგიის სტეკ-კონტენტის განსაზღვრასთა. მარკეტინგული ტექნოლოგიის სტეკი (ასევე
ცნობილია როგორც martechstack არის პროგრამული გადაწყვეტილებების (ინსტრუმენტალიების)
სია, რომელსაც მარკეტოლოგები იყენებენ წარმატებული მარკეტინგული კამპანიების დაგეგმვის,
დაწყების, თვალყურის დევნისა და სრულყოფის მიზნით საჭირო ოპერაციების მკაცრად
სტრუქტუირებისათვის. martechstack ინსტრუმენტები რომელთაგან თითოეული ასრულებს
განსხვავებულ ფუნქციას, არ არის დამოუკიდებელი ობიექტები, არამედ ერთმანეთთან არის
ინტეგრირებული ისე, რომ საჭიროებისამებრ მონაცემთა გადაცემა ხდება ერთიდან მეორეზე და
ქმნიან რეკურენტული დამოკიდებულების ჯაჭვს(ბმულ სიას)ეს ხელს უწყობს მარკეტინგული
პროცესების გამარტივებას, დაინტერესებულ მხარეებს შორის კომუნიკაციას, დროისა და
რესურსების ოპტიმიზაციას, ხაზს უსვამს ინოვაციებისა და ავტომატიზაციის შესაძლებლობებს.
რატომ არის martech stack წარმატებული მარკეტინგის განმსაზღვრელი? ის პირდაპირ კავშირშია
დროისა და რესურსების (სივრცითი, საკომუნიკაციო) ოპტიმიზაციასთან.
მაშ, როგორ იწყებს მცირე და საშუალო ბიზნესი მარკეტინგული ტექნოლოგიების სტეკის აგებას?
მცირე და საშუალო ბიზნესმა თავი უნდა შეიკავოს თავი ფანტასტიური ინსტრუმენტებისკენ
ყურადღების გადატანისგან და სამ ძირითად მიმართულებაზე გაამახვილოს ყურადღება:
ჩართულობა, ოპერაციები და ანალიტიკა.

ჩართულობის პროგრამული უზრუნველყოფის ორი პოპულარული ტიპი, რომელიც საშუალებას

მოგცემთ შექმნათ ეფექტური მიზნობრივი მარკეტინგული კამპანიები, არის ელექტრონული
ფოსტის მარკეტინგის პროგრამული უზრუნველყოფა და სოციალური მედიის მარკეტინგის
პროგრამული უზრუნველყოფა.
რა არის ელექტრონული ფოსტის მარკეტინგის პროგრამა?ელექტრონული ფოსტის მარკეტინგის
პროგრამული უზრუნველყოფა არის სისტემა, რომელიც ავტომატიზირებს ელექტრონული ფოსტის
კომუნიკაციას ბიზნესსა და მის პოტენციურ კლიენტებს შორის. ის გთავაზობთ ფუნქციებს,
როგორიცაა მასობრივი დაგზავნის ელფოსტები, საკონტაქტო მონაცემთა ბაზა, გამოწერა და
გამოწერის გაუქმება ,ელ.ფოსტის შაბლონების შექმნა.პროგრამული უზრუნველყოფა ასევე
გეხმარებათ თვალყური ადევნოთ თქვენს ელ.ფოსტის მარკეტინგის მუშაობას და გააუმჯობესოთ
შესრულება არსებული და წარსული კამპანიების მუშაობის პრაქტიკული
შეხედულებებით.ელ.ფოსტის მარკეტინგის ინსტრუმენტები დაგეხმარებათ ისეთი ამოცანების
შესრულებაში, როგორიცაა:
• ელ.ფოსტის შაბლონების მართვა
• მომხმარებელზე ორიენტირებული საინფორმაციო ბიულეტენების შექმნა.
• წერილების გაგზავნა გამოკითხვებით
• სარეკლამო კამპანიების ჩატარება.
 ელ.ფოსტის კამპანიის შექმნა

თქვენმა ბიზნესმა უნდა განიხილოს ელ.ფოსტის მარკეტინგის პროგრამული უზრუნველყოფის

დამატება თავის მარკეტინგულ ტექნოლოგიურ სტეკში, თუ თქვენი გუნდი ეძებს გზას, რათა
ეფექტურად მიაწოდოს ელ.წერილი პოტენციურ და არსებულ კლიენტებს და თვალყური ადევნოს
ურთიერთქმედების წარმატებას ერთ ცენტრალიზებულ ჰაბში.

სოციალური მედიის მარკეტინგის პროგრამული უზრუნველყოფა არის სისტემა, რომელიც

საშუალებას აძლევს მარკეტინგულ გუნდებს შექმნან ბრენდის აღიარება და მომხმარებელთა
ლოიალობა, ხოლო სოციალური მედიის ყველა აქტივობა და კომუნიკაცია ერთ პლატფორმაზე
ცენტრალიზდება. როგორც წესი, პროგრამული უზრუნველყოფა გვთავაზობს ფუნქციებს,
როგორიცაა ავტომატური გამოქვეყნება, შინაარსის მენეჯმენტი და მომხმარებელთა
შერჩევა.სოციალური მედიის ინსტრუმენტები მარკეტინგის გუნდებს ეხმარება ისეთი ამოცანების
შესრულებაში, როგორიცაა:

• პოსტების დაგეგმვა და თვალთვალი

• კონვერტაციის თვალყურის დევნება

• მრავალ ანგარიშის მართვა

• კალენდრის შექმნა

როდის უნდა განიხილოს სოციალური მედიის მარკეტინგის პროგრამული უზრუნველყოფა?

თქვენმა ბიზნესმა უნდა იფიქროს სოციალური მედიის მარკეტინგის პროგრამული
უზრუნველყოფის დამატებაზე თავის მარკეტინგულ ტექნოლოგიებში, თუ გსურთ შექმნათ
სოციალური მედიის არსებობა არსებულ კლიენტებთან ურთიერთობების გასაძლიერებლად.

§3.3. 1.ოპერაციები მარკეტინგულ ტექნოლოგიებში

Gartner-ის []თანახმად, ოპერაციების კატეგორიის ინსტრუმენტები გთავაზობთ ერთ საცავს თქვენი

მარკეტინგული შინაარსისთვის და გეხმარებათ თვალყური ადევნოთ თქვენს კამპანიებს.
მენეჯმენტის ხელსაწყოები შეიძლება იყოს თქვენი ყველა აქტივის განთავსება, ან ისინი შეიძლება
იყოს ინსტრუმენტები, რომლებიც დაგეხმარებათ განმეორებადი ამოცანებისა და პროცესების
გამარტივებაში და ავტომატიზაციაში (სრული სტატია ხელმისაწვდომია Gartner-ის
მომხმარებლებისთვის).

მოდით გადავხედოთ ორ ყველაზე გავრცელებულ ოპერაციულ პროგრამულ უზრუნველყოფას

თქვენი მარკეტინგული ტექნოლოგიების სტეკისათვის: მარკეტინგული ავტომატიზაციის და
კონტენტის მართვის პროგრამული უზრუნველყოფა.
რა არის მარკეტინგის ავტომატიზაციის პროგრამა?
მარკეტინგის ავტომატიზაციის პროგრამული უზრუნველყოფა ეხმარება ბიზნესს გაამარტივონ
გამავალი მარკეტინგული პროცესები და მართონ კამპანიები მრავალ არხზე, როგორიცაა
ელექტრონული ფოსტა, სოციალური მედია და SMS. ის ასევე ეხმარება განმეორებადი ამოცანების
ავტომატიზაციას, როგორიცაა ელ.ფოსტის გაგზავნა ან მომხმარებლის მონაცემების შეგროვება.
როდის უნდა განიხილოს მარკეტინგის ავტომატიზაციის პროგრამული უზრუნველყოფა? თქვენ
უნდა განიხილოთ ინვესტიცია მარკეტინგული ავტომატიზაციის პროგრამულ უზრუნველყოფაში,
თუ გსურთ მარკეტინგის ოპერაციების გამარტივება და ახალი მარკეტინგული ტექნოლოგიების
გამოყენება, რათა მიიღოთ მაქსიმალური სარგებლობა მომხმარებელთან თითოეული
ურთიერთქმედებიდან.

რა არის მართვის პროგრამული უზრუნველყოფის შინაარსი?

კონტენტის მართვის პროგრამული უზრუნველყოფა ეხმარება ბიზნესს მართონ ციფრული

კონტენტი და აქტივები თავიანთ ვებსაიტებზე. ის ეხმარება შექმნას კონტენტის კატეგორიზებული
საცავი და იძლევა ციფრული აქტივების ყველა ფორმის შექმნას, მოდიფიკაციას, შენახვას და
წაშლას, მათ შორის დოკუმენტებს, სურათებს და ვიდეოებს.
კონტენტის მართვის ხელსაწყოები დაგეხმარებათ ისეთი ამოცანების შესრულებაში, როგორიცაა:
• კონტენტის შაბლონების მორგება

• აქტივების თვალყურის დევნება და ინდექსირება

• აქტივების SEO მართვა

§3.3.2. ანალიზი მარკეტინგულ ტექნოლოგიებში

Gartner-ის თანახმად, Insights პროგრამული უზრუნველყოფა იჭერს ღირებულ მონაცემებს და

აწვდის ინფორმაციას, რომელიც დაგეხმარებათ განსაზღვროთ სტრატეგიები და ტაქტიკები ბიზნეს
მიზნების მისაღწევად .ის ასევე გვაწვდის ფასდაუდებელ ინფორმაციას იმის შესახებ, თუ როგორ
ურთიერთობენ მომხმარებლები თქვენს მარკეტინგულ კამპანიებთან, რაც გაძლევთ
შესაძლებლობას დაზუსტოთ თქვენი სვლები კლიენტების რეალური გამოხმაურების საფუძველზე.
რა არის გამოკითხვის პროგრამა?გამოკითხვის პროგრამული უზრუნველყოფა მომხმარებლებს
საშუალებას აძლევს შეიმუშავონ, ჩაატარონ, დაგეგმონ და გამოაქვეყნონ ელექტრონული
გამოკითხვები, გამოკითხვები და კითხვარები ბაზრის კვლევის ჩასატარებლად, მომხმარებელთა
კმაყოფილების გასაზომად, თანამშრომელთა გამოხმაურების შესაგროვებლად და ა.შ. -ქვემო
მენიუები და თავისუფალი ფორმის ტექსტის ველები.
კვლევის პროგრამა დაგეხმარებათ ისეთი ამოცანების შესრულებაში, როგორიცაა:

• განწყობის ანალიზი

• მომხმარებელთა უკუკავშირის შეგროვება

• ღონისძიების შემდგომი დაკვირვება

ბრენდირებული გამოკითხვის შექმნა SurveyLegend-ში (წყარო)

როდის უნდა განიხილოს კვლევის პროგრამა? თქვენმა მარკეტინგის გუნდმა უნდა
განიხილოსინვესტიცია კვლევის პროგრამულ უზრუნველყოფაში, თუ თქვენ ცდილობთ შეაფასოთ
მომხმარებელთა გამოხმაურება რაიმე ბოლოდროინდელ განვითარებაზე ან მარკეტინგულ
აქტივობაზე, ან გსურთ ამის გაკეთება რეგულარულად.მაგალითად, Facebook სოციალური
ქსელი(Facebook Business Suite) საშუალებას გაძლევთ მართოთ ყველა თქვენი ანგარიში Facebook-სა
და Instagram-ზე . ის გთავაზობთ მრავალფეროვან ინსტრუმენტებს, რაც აადვილებს თქვენი
ბიზნესის უფასოდ მართვას. Facebook Business Suite დაგეხმარებათ მიმართოთ უფრო მეტ ადამიანს
და მუდმივად განახლებდა რეჟიმში მართოტ ბიზნესი.თქვენი ეკრანიდან შეგიძლიათ იხილოთ
თქვენი Facebook გვერდისა და Instagram ანგარიშის მიმოხილვა. თქვენ იხილავთ განახლებებს,
უახლეს პოსტებსა და რეკლამებს და ინფორმაციას. თქვენ ასევე შეგიძლიათ შექმნათ პოსტი ან
გააუმჯობესოთ თქვენი ბიზნესი აქედან.აქტივობის ნახვა: თქვენ იხილავთ ახალ შეტყობინებებს
თქვენი Facebook გვერდისა და Instagram ანგარიშისთვის.გამოიყენეთ Inbox: შეგიძლიათ
წაიკითხოთ ახალი შეტყობინებები და კომენტარები თქვენი Facebook გვერდიდან, მესენჯერიდან
და ინსტაგრამის ანგარიშებიდან. თქვენ ასევე შეგიძლიათ შექმნათ ავტომატური პასუხები, რათა
დაზოგოთ დრო ადამიანების მიერ ხშირად დასმულ კითხვებზე პასუხის გაცემისას.შექმენით
პოსტები და ისტორიები: შეგიძლიათ გამოაქვეყნოთ ან დაგეგმოთ ახალი პოსტები და ისტორიები
თქვენი Facebook გვერდისა და Instagram-ის ანგარიშისთვის.Commerce Manager-ზე წვდომა: თუ
თქვენს ბიზნეს ანგარიშს აქვს Commerce ანგარიში, თქვენ შეძლებთ მასზე წვდომას Meta Business
Suite დესკტოპიდან. თქვენ ასევე შეგიძლიათ შექმნათ ახალი კომერციული ანგარიში თქვენი
ბიზნესისთვის, თუ ის არ გაქვთ.შექმენით რეკლამები: შეგიძლიათ შექმნათ ახალი რეკლამები და
განათავსოთ ისინი ფეისბუკსა და ინსტაგრამზე, გააძლიეროთ თქვენი პოსტები და დააწინაუროთ
თქვენი გვერდი.Insights-ის ნახვა: შეგიძლიათ იხილოთ დეტალები თქვენი ბიზნესის მუშაობის
შესახებ, როგორიცაა ტენდენციები, აქტივობა თქვენს მიერ გაზიარებულ კონტენტზე და მეტი
ინფორმაცია თქვენი აუდიტორიის შესახებ.სხვა ინსტრუმენტებზე წვდომა: Meta Business Suite
დესკტოპზე თქვენ იპოვით Facebook-ის სხვა ინსტრუმენტებსა და პარამეტრებს, რომლებიც
შეგიძლიათ გამოიყენოთ თქვენი ბიზნესის ყოფნის სამართავად სხვა ხელსაწყოების
განყოფილებაში. ეს მოიცავს სხვა ინსტრუმენტებს, როგორიცაა რეკლამის მენეჯერი, ბიზნესის
პარამეტრები და გვერდის პარამეტრები.

§3.4. საძიებო სისტემის ოპტიმიზაცია

საძიებო სისტემის ოპტიმიზაციის შესახებ (SEO - Search Engine Optimization).ყველაზე

მოტივირებული კლიენტი არის ის ვინც Google -ს მეშვეობით გიპოვნიათ. თუ მომხმარებელი
დაინტერესდა საძიებო სისტემაში შეყვანილი აღწერით, ის მზადაა გადახედოს ყველა თქვენ
შეთავაზებას. როდესაც ინიციატივა მომხმარებლისგან მოდის – ეს Inbound(საზღვრების გარეშე)-
მარკეტინგია. SEO არ არის ოპტიმალური ვარიანტი ყოველი საიტისთვის. წარმატებული ინტერნეტ
მარკეტინგული კამპანია შეიძლება დამოკიდებული იყოს მაღალი ხარისხის ვებ გვერდის
მომზადებაზე, რათა მიიზიდოს და დაარწმუნოს, შექმნას ანალიტიკური პროგრამები, რომლებიც
საიტის მფლობელებს შედეგების შემოწმებისა და საიტის კონვერციის განაკვეთის გაუმჯობესების
საშუალებას მისცემს.

SEO-ოპტიმიზაციის სახეები საძიებო სისტემების წესების მიხედვით იყოფა თეთრად ,

ნაცრისფერრად , ფორთოხლისფრად და შავად.
თეთრი ოპტიმიზაცია – ოპტიმიზირებული სამუშაო რესურსებთან, რომლებიც ოფიციალურად
აკრძალულია ყოველი საძიებო სისტემის მიერ – საიტის ალგორითმებზე ზეგავლენის მოხდენის
გარეშე. ეს მოიცავს საიტთან მუშაობას, მის შიგა ნავიგაციასთან და შინაარსთან, ასევე გარე
სამუშაოებს, საიტის ოპტიმიზირება გამოკითხვების მეშვეობით, პრეს – რელიზების, სოციალურ
ქსელებში რეგისტრირების, პარტნიორულ პროგრამებსა და ა.შ. მითითებული საიტის ბმულებით.
ნაცრისფერი საძიებო სისტემის -ოპტიმიზაცია მოიცავს საკვანძო სიტყვების დიდი რაოდენობით
ჩასმას საიტის ტექსტში, ხშირად ადამიანებისთვის ყველაზე გამოსაჩენ ადგილებში, მაგალითად:
„რძე რძის ნაწარმის საუკეთესო საჩუქარია, რადგანაც მას რძის ცხიმი გააჩნია“. ამასთან, ხშირად
გამოიყენება HTML – ის სათაურის ტეგში, h1, საკვანძო სიტყვების ატრიბუტი. ნაცრისფერი
ოპტიმიზაცია - იმით განსხვავდება შავი ოპტიმიზაციისაგან, რომ ის ოფიციალურად არ არის
აკრძალული, მაგრამ მისი გამოყენება შესაძლოა შეფასებულ იქნას, როგორც საიტის პოპულარობის
არაბუნებრივი მცდელობა. ზოგიერთმა საძიებო სისტემებმა, მაგალითად Google – მა შესაძლოა
დროებით ან სამუდამოდ დაბლოკოს ასეთი საიტი. საბოლოო გადაწყვეტა იმაში მდგომარეობს, რომ
საიტის რეიტინგის წამოწევა კანონიერია თუ არა, ამას არა პროგრამა, არამედ საძიებო სისტემის
მოდერატორი წყვეტს.
შავი ოპტიმიზაცია - შავ ოპტიმიზაციაში შედის მეთოდები, რომლებიც საძიებო სისტემას
ეწინააღმდეგებიან. მათ შორის შემდეგის გამოყოფა შეიძლება: “Doorway” - ს (გვერდები და
რესურსები, სპეციალურად შექმნილი საძიებო სისტემების სამუშაოდ, ხშირად დიდი რაოდენობის
საკვანძო სიტყვები საიტზე) გამოყენება, “Cloaking” (მომხმარებელს მიეცემა ერთი გვერდი, საძიებო
სისტემას – მეორე, ოპტიმიზირებული გარკვეული მოთხოვნით), საიტზე დაფარული ტექსტის
გამოყენება, „ერთ პიქსელიანი“ ლინკის გამოყენება. SEO-ოპტიმიზაცია იყოფა ორ
 ტიპად ტექნიკური SEO და კონტენტ- SEO. ეფექტური და სრულყოფილი შედეგის მისაღებად
თქვენ ორივე უნდა გამოიყენოთ.
საიტის SEO (Search Engine Optimization) ოპტიმიზაცია დღესდღეობით წარმოადგენს ერთ-ერთ
საუკეთესო ინსტრუმენტს თქვენი ბიზნესის ინტერნეტში განსავითარებლად. ეს არის თქვენს
ონლაინ-რესურსზე სხვადასხვა სახის პროცესის ერთობლიობა, რომელთა სწორი განხორციელება
მოგცემთ საშუალებას დაიკავოთ ლიდერული პოზიციები საძიებო სისტემის შედეგებში. ვთქვათ,
თუ კომპანიის საქმიანობის სფერო არის ბუღალტრული მომსახურება, SEO ოპტიმიზაციის
მეშვეობით შესაძლებელია მოხდეს საძიებო პოზიციების ამაღლება (შესაბამისად, საიტზე მეტი
ტრაფიკის გენერირება) იმ საკვანძო სიტყვებით, რომლებითაც პოტენციური კლიენტი ეძებს
ზემოხსენებულ მომსახურებას.
რატომ არის ასეთი მნიშვნელოვანი საიტის SEO ოპტიმიზაცია?
არსებობს რამოდენიმე ძირითადი მიზეზი:

 SEO ოპტიმიზირებული საიტი მოგცემთ შესაძლებლობას მოხვდეთ საძიებო სისტემის ტოპ-ში.

შესაბამისად, თქვენ შეძლებთ თქვენი ფინანსური რესურსების დაზოგვას. არ მოგიწევთ Google
Adwords-სა ან სხვა სარეკლამო პლატფორმებითვის უზარმაზარი დანახარჯების გაწევა. თქვენი
საიტი მიიღებს ორგანულ და არა სარეკლამო ტრაფიკს.

 მოგეხსენებათ, რომ SEO ოპტიმიზაცია არის სხვადასხვა ტექნიკური(კონტენტ) პროცესების

ერთობლიობა, რომელიც გამიზნულია არამხოლოდ საძიებო ალგორითმებთან
თანშეწყობაზე, არამედ მომხმარებლის(ვიზიტორის) კომფორტზე. ადამიანების მიერ უფრო
კარგად აღიქმება კარგად ოპტიმიზირებული საიტი, რომელსაც აქვს კარგი UX/UI
ნავიგაცია, სასიამოვნო ვიზუალური მხარე, სასარგებლო კონტენტი, მაღალი სიჩქარე და ა.შ.

SEO ოპტიმიზაცია არის პროცესი, რომელიც გავლენას ახდენს თქვენი ვებ საიტის
ბუნებრივ (ორგანულ) შედეგებზე ინტერნეტ საძიებო სისტემებში, როგორიცაა Google,
Yahoo, Bing, Yandex და ა.შ.
ვებ საიტის SEO ოპტიმიზაცია მოიცავს სხვადასხვა ღონისძიებების განხორციელებას, მათ
შორის: ეფექტური კონტენტის განთავსებას, ვებ პროგრამირებას, გარე და შიდა ლინკების
სწორედ გამოყენებას და სხვა სახის SEO სტრატეგიების გამოყენებას.
ამავდროულად, ბოლო წლების ტენდეციის შესაბამისად, აქტუალური ხდება
მობილურებზე მორგებული საძიებო სისტემების განვითარება, შესაბამისად
მნიშვნელოვანია ვებ საიტის მორგება მობილური საძიებო სისტემების მიმართაც.
 §3.5 SEO ოპტიმიზაცია ბიზნესში

რატომ ჭირდებათ SEO ბიზნესში?

მარტივად, რომ ვთქვათ, SEO ეხმარება ადამიანებს კომპანიის ბიზნეს-საიტის მოძებნაში, ხოლო
კომპანიას – ახალი მომხმარებლის პოვნაში.
ვებ საიტი არის კომპანიის სახე ინტერნეტ სივრცეში. ამავდროულად იგი არის მომხმარებელთან
კონტაქტის მთავარი წერტილი. აქედან გამომდინარე, ეფექტური ვებ საიტის ქონა აისახება
ბიზნესის წარმატებაზე. ვებ საიტი, რა თქმა უნდა, წარმატებული ვერ იქნება, თუ იგი ადვილად
მისაწვდომი არაა მომხმარებლისთვის.
თანამედროვე SEO არა მხოლოდ სტანდარტული პროგრამული ღონისძიებათა ერთობლიობაა,
არამედ იგი უფრო ფართო სფეროა და სცდება მხოლოდ პროგრამირების არეალს კონტენტის
მეშვეობით საძიებო სისტემებში საიტის პირველ პოზიციებზე გადმოყვანა (როდესაც საიტის
მატერიალები ამართლებს მომხმარებლების მოლოდინებს) საძიებო სისტემები აანალიზებენ
საიტის კონტენტს, მომხმარებლების ქმედებებს, კონტენტის განახლების სიხშირეს და საკვანძო
მოთხოვნების შესაბამისობას. ამ ინფორმაციის შეჯამების შემდეგ ხდება საძიებო სისტემაში
სიტყვების მიხედვით საიტის რანჟირება.
ძირითადი მიმართულებები, რომლებიც ახდენენ მთავარ გავლენას SEO ოპტიმიზაციაზე:

კონტენტ SEO, რომელიც მოიცავს:

 webmasters Google;
 საიტისთვის სემანტიკური ბირთვის შეგროვება;
 რელევანტური კონტენტის შექმნა;
 საინფორმაციო გიდებთან და Google Trends-თან მუშაობა;
 საიტების შიდა გვერდების გადალინკვა;
 რეფერენტული ხელშეწყობა
 ასევე, კომპანიის საქმიანობიდან გამომდინარე რელევანტური საკვანძო სიტყვების შერჩევას
(სემანტიკური ბირთვის აგება) კონტენტის შემუშავებას და მისი სტრუქტურის სწორ
ჩამოყალიბებას,უნიკალური ტექსტების დაწერას, მათში საკვანძო სიტყვების სწორ განაწილებას
(კოპირაიტინგი).
SEO-ს პრინციპები გვეუბნება, რომ კონტენტი უნდა იყოს მაქსიმალურად გასაგები,
სტრუქტურიზებული, პასუხობდეს იმ პოტენციურ შეკითხვებს, რაც შეიძლება დაებადოს ადამიანს
კონკრეტულ თემატიკასთან დაკავშირებით.
SEO – ტექნიკური ოპტიმიზაცია
ოპტიმიზაციის ამ მიმართულების გარეშე შეუძლებელია თქვენი ვებ-გვერდის განვითარება. ტექ.
ოპტიმიზაცია მოიცავს:
 გვერდზე უსაფრთხო პროტოკოლის დაყენებას. აქ იგულისხმება საიტის გადაყვანა http-დან https-
ზე. S ასო (secured) აძლევს საძიებო სისტმებს ინფორმაციას, რომ ფეიჯზე შესული მომხმარებლის
პირადი ინფორმაცია დაცულია.
 robots.txt სწორ ჩამოყალიბებას.
 Mobile-friendly-ს შემოწმებას. სტატისტიკის თანახმად, ყოველთვიურად სულ უფრო იზრდება იმ
მომხმარებელთა რაოდენობა, რომლებიც ინტერნეტში სასურველ ინფორმაციას მობილური
ტელეფონის საშუალებით პოულობენ. სწორედ, ამიტომ არის ასეთი მნიშვნელოვანი, რომ თქვენი
 საიტი იყოს მობილურ სისტემებსა და პლანშეტებზე ადაპტირებული. წინააღმდეგ შემთხვევაში
მასზე შესვლისას მომხმარებელს უბრალოდ არ მოუნდება იქ დარჩენა და საძიებო შედეგების
გვერდზე დაბრუნდება. თუ მსგავსი სიტუაცია სისტემატიურ ხასიათს მიიღებს, Google, Yandex ან
სხვა სისტემის ალგორითმები მიხვდებიან, რომ საიტს აქვს დაბალი სამომხმარებლო ფაქტორები,
რის შედეგად დაწევს საიტის პოზიციებს. მსგავსი ვითრება SEO ოპტიმიზაციის კუთხით ძალზედ
არასასურველია.
 არსებული მედია-კონტენტის დამუშავებას, ტეგების ჩასმას და ა.შ.
 სისწრაფის გაუმჯობესება სურათების მოცულობის, WEB კოდის (HTML, CSS, JS) შემცირების
ხარჯზე, Lazy Loading-ის გამოყენების ხარჯზე და ა.შ.
 ბმულებთან მუშაობა – Linkbuilding SEO
 ბმულებების პროფილი. კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორი, რომლის მიხედვითაც საძიებო
ალგორითმები ხვდებიან, თუ რამდენად კარგია ესა თუ ის საიტი, არის ე.წ. “ბმულებების
პროფილი“. წარმოიდგინეთ, რომ ეწევით საქმიანობას მედიცინის სფეროში და გაქვთ თქვენი
კლინიკის საიტი. თუ ამ საიტის ბმული არის განთავსებული რომელიმე მსხვილ სამედიცინო
პორტალებზე, Google ფიქრობს: “რახან მსხვილი ავტორიტეტული პორტალი საუბრობს და
ათავსებს ბმულებს შედარებით ახალგაზრდა კლინიკის საიტზე, ე.ი. მასზე რაღაცა სასარგებლო
ინფორმაცია უნდა იყოს”. შედეგად, მაღლდება თქვენი საიტის საძიებო პოზიციები. თუმცა,
მხოლოდ ასეთი ბმულები არ არის საკმარისი, საჭიროა სწორი შიდა ლინკების სტრუქტურის
ჩამოყალიბება. პირობითად linkbuilding SEO ოპტიმიზაცია შეიძლება ცალკე მიმართულებად
დაიყოს:
 გარე linkbuilding-ი
 შიდა linkbuilding-ი
SEO საშუალებას იძლევა მომხმარებლებმა აღმოაჩინონ, შეამჩნიონ და შეიყვარონ
თქვენი ვებ საიტი და შესაბამისად იყიდონ ის პროდუქტი ან სერვისი, რომელსაც თქვენ
სთავაზობთ.

SEO არის ინვესტიცია დიდი უკუგებით. მაგალითად, ბიზნესს აქვს კარგი პროდუქტი,
თუმცა მისი საიტი გუგლის საძიებო სისტემის მიხედვით, მხოლოდ მე-3 ადგილზე
იძებნება, შესაბამისად მას იშვიათად ამჩნევენ, რადგან როგორც ცნობილია გუგლში
ძიების 90% მთავრდება პირველ გვერდზე.ეფექტური SEO სტრატეგიის შედეგად,
შესაძლებელია პროდუქტი პირველ გვედზე აღმოჩნდეს. ასეთ შემთხვევაში, ბიზნესის
შანსი მომხმარებელმა შეამჩნიონ 90%-ით გაიზრდება.
 §3.6. ინტერნეტ რეკლამა ბიზნესში

ინტერნეტ რეკლამა არის ბიზნესისთვის ეფექტური და მოსახერხებელი მეთოდი, იმისთვის, რომ

გაზარდოს ბრენდის ცნობადობა, პოტენციური მომხმარებლების სანდოობა და გაყიდვები.
რატომ არის მნიშვნელოვანი რეკლამა ინტერნეტში თქვენი ბიზნესისთვის:
1.ონლაინ რეკლამა არის სწრაფი, მოქნილი და კონტროლირებადი
ინტერნეტში რეკლამის საშუალებით, შეგიძლიათ ისარგებლოთ ციფრული მედიის დიდი
უპირატესობებით, მაგალითად რეკლამის განახლებით და რედაქტირებით, ასევე საშუალება გაქვთ
თვალყური ადევნოთ სარეკლამო პროცესს, თუ რა შედეგები აქვს, რამდენი დახარჯა და ა.შ.
თუ გეგმავთ თქვენი ბიზნესის ან პროდუქტის პოპულარიზაციას, უმჯობესია ისარგებლოთ
ინტერნეტ რეკლამირებით, რომელიც უზრუნველყოფს თქვენი მიზნობრივი აუდიტორიის უფრო
სწრაფ ინფორმირებას, ვიდრე სხვა სარეკლამო საშუალებები, მაგალითად ჟურნალ-გაზეთი,
ტელევიზიის და სხვ.
უფრო მეტიც, ონლაინ რეკლამის საშუალებით ჩვენ ვხედავთ, თუ რომელი რეკლამა არის შედეგის
მომტანი, რამდენმა ადამიანმა ნახა, ვინ შემოვიდა საიტზე და როდის. ყველა ამ ინფორმაციის
წყალობით რეკლამა ხდება მეტად ოპტიმიზირებული, რეკლამა მისდის ჩვენს მიზნობრივ
აუდიტორიას, რომელსაც მოაქვს სწრაფი შედეგები და რაც მთავარია რეკლამისთვის განკუთვნილი
ბიუჯეტი არის სწორად გახარჯული.
2.ვებ-გვერდის ტრაფიკის გაზრდა
იმის გათვალისწინებით, რომ ვებ-გვერდი თქვენი ბიზნესის/ბრენდის სახე და ერთ-ერთი მთავარი
კომპონენტია, მნიშვნელოვანია გაიზარდოს თვენი საიტის ტრაფიკი (შემომსვლელთა რაოდენობა).
სწორად დაგეგმილ ონლაინ რეკლამას შეუძლია გაზარდოს ვიზიტორთა რიცხვი თქვენს საიტზე,
რომელიც გახდის თქვენს ბრენდს მეტად ცნობადს, გაზრდის გაყიდვებს და მომხმარებელთა
რაოდენობას.
3.ონლაინ რეკლამის ოპტიმიზაცია
ინტერნეტში რეკლამის გაკეთებისას შეგიძლიათ თქვენი გზავნილის მორგება ისე, რომ იგი
სპეციალურად იყოს შექმნილი თქვენი ბიზნესისთვის, ან მესიჯი, რომელიც განკუთვნილია
სამიზნე აუდიტორიისთვის.
4.თქვენი კონკურენტები
ჩვენი მიზნები და ქმედებები არ უნდა ემთხვეოდეს კონკურენტების აქტივობებს, თუმცა არსებობს
გამონაკლისი და ეს შემთხვევა არის რეკლამა ინტერნეტში. თუ გსურთ იყოთ საძიებო
სისტემებში მაღალ პოზიციაზე, აუცილებელია სწორ სეგმენტზე და ბაზარზე თქვენი საიტის
რეკლამირება, რის შედეგადაც მიიღებთ მომხმარებლის სანდოობას და ვიზიტორების ზრდას
საიტზე.
5.ხარჯების ეფექტური განაწილება
ონლაინ რეკლამა კონტროლს უწევს თქვენი რეკლამირების ხარჯებს. ისინი მეტად ბიუჯეტურია,
ვიდრე ტრადიციული რეკლამირების მეთოდები, თქვენ გეგმავთ თუ რამდენ ფულს დახარჯავთ,
როდის გსურთ რეკლამის გაშვება იგი და რამდენ ხანს.
ბიზნესის განვითარებისთვის ყველაზე თანამედროვე და ტრენდული ხერხების გამოყენება
ყოველთვის სასარგებლო გადაწყვეტილებაა. სწორედ ამიტომ სჯობს ისეთი მოდერნისტული
მიდგომების არჩევა, როგორიცაა მაგალითად ღრუბლოვანი სერვისების გამოყენება თქვენს
მიერ დასახული მიზნების სწრაფად და ეფექტურად მისაღწევად. მართლაც
ერთმნიშვნელოვნად გამოსადეგი სერვისი საშუალებას მოგცემთ ყველაზე უფრო მცირე
რესურსების დახარჯვის ფონზე მიაღწიოთ უდიდეს შედეგებს.ისეთი დინამიური პროცესების
 გამოყენება, როგორიცაა მაგალითად ღრუბლოვანი გამოთვლები და მასთან დაკავშირებული
ასპექტები, მართლაც მნიშნელოვნად არგებს თქვენს ნებისმიერ პროექტს. მონაცემთა შენახვისა
თუ დამუშავების მსგავსი ხერხები სწორედ ბიზნესის სწორად განვითარებასა და ნებისმიერი
სახის მიზნის მიღწევას ემსახურება. თანაც ამ მიდგომის ყველაზე დიდი უპირატესობა
სწორედ რაც შეიძლება მცირე დანახარჯების გაწევაა სასურველი შედეგების მისაღებად. თუკი
გსურთ რომ ითანამშრომლოთ წარმატებულ და გამოცდილ კომპანიასთან თქვენი პროექტების
ეფექტურად განვითარებისათვის, მაშინ ჩვენს ღრუბლოვანი სერვისებით დაინტერესება
მართლაც სწორად გადადგმული პირველი ნაბიჯი იქნება. ეს უნიკალური შემოთავაზება
მარტივად ერგება ნებისმიერ ბიზნეს-მოდელს და სრულიად იდეალურად ახდენს პროდუქტსა
და მარკეტინგულ ბაზარს შორის სწორი ხიდის გავლებას. აღნიშნული IT ტექნოლოგიების
გამოყენებით თქვენ მარტივად და ზედმეტი დანახარჯების გარეშე შეძლებთ შემატოთ თქვენს
ბიზნესს ყველაზე სასარგებულო ფუნქციონალები. ტრადიციული სტრუქტურებისგან
განსხხვავებით, ღრუბლოვანი სერვისები განიჭებთ უფრო ფართო არჩევანის გაკეთების
საშუალებასა და მნიშვნელოვანი რესურსების დაზოგვის შანსს.

§3.6.1. ონლაინ რეკლამა ბიზნესში

Google Ads (ადრინდელი Google AdWords და Google AdWords Express) ონლაინ რეკლამის
გადაწყვეტაა, რომელსაც იყენებენ ბიზნესები თავიანთი პროდუქტებისა და სერვისების
დასაწინაურებლად Google Search-ში, YouTube-ში და სხვა საიტებზე ვებში. აგრეთვე, Google Ads
საშუალებას აძლევს რეკლამის განმთავსებლებს, აირჩიონ კონკრეტული მიზნები მათი
რეკლამებისთვის, როგორიცაა სატელეფონო ზარებისა ვებსაიტების ნახვების მოზიდვა. Google Ads
ანგარიშით რეკლამის განმთავსებლებს შეუძლიათ ბიუჯეტისა და სამიზნეების პარამეტრების
დაყენება და რეკლამების ნებისმიერ დროს დაწყება ან შეჩერება.
როგორ მუშაობს Google Ads?
Google Ads-ის მუშაობა გულისხმობს ბიზნეს-რეკლამის ჩვენებას, როდესაც ხალხი ონლაინ
ეძებს იმ პროდუქტებსა და სერვისებს, რომლებსაც ბიზნესი სთავაზობს. ჭკვიანი
ტექნოლოგიის ეფექტურად გამოყენებით Google Ads ეხმარება ბიზნესს, წარუდგინოს
რეკლამები მის პოტენციურ კლიენტებს ზუსტად იმ მომენტში, როდესაც ისინი მზად არიან
მოქმედებისთვის.
1. იწყება მიზნის არჩევით, რომელიც შეიძლება იყოს მეტი სტუმრის მიღება ვებსაიტზე ან
მეტი სატელეფონო ზარის მიღება თქვენს ბიზნესში.
2. შემდეგ აირჩევა გეოგრაფიულ რეგიონი, სადაც უნდა მოხდეს ზნეს-რეკლამი ჩვენება. ის
შეიძლება იყოს ბიზნესიდან მცირე რადიუსში ან უფრო ფართო არეალი, მაგ. ქალაქები,
შტატები ან მთელი ქვეყნები.
რეკლამა დამტკიცების შემდეგ გამოჩნდება ყოველთვის, როდესაც ბიზნესის სამიზნე
რეგიონში მომხმარებლები მოძებნიან მოცემული პროდუქტის ან სერვისის მსგავს
პროდუქტს ან სერვისს. ბიზნესი გადაიხდის მხოლოდ მაშინ, როდესაც მომხმარებლები
ჩაერთვებიან რეკლამაში, მაგალითად, დააწკაპუნებენ რეკლამაზე ან დარეკავენ ბიზნესში.
Google Ads -გაფართოებული ფუნქციები
Google Ads გთავაზობთ თანამედროვე რეკლამის სტრატეგიებს, რომლებიც დაგეხმარებათ, უფრო
ეფექტურად გამოიყენოთ თქვენი კამპანიები
კამპანიების ტიპების შესწავლა
Google Ads გთავაზობთ თანამედროვე რეკლამის სტრატეგიებს, რაც საშუალებას გაძლევთ,
აირჩიოთ საუკეთესო ვარიანტი თქვენი ბიზნესისთვის:
Google ძიება/S E A R C H კ ა მ პ ა ნ ი ე ბ ი
დღეში მილიარდზე მეტი ძიებით Google-ში, შეგიძლიათ გამოიყენოთ ძებნის რეკლამები, რათა
დარწმუნდეთ, რომ პოტენციური კლიენტები ამჩნევენ თქვენს ბრენდს, ითვალისწინებენ თქვენს
შეთავაზებებს და მოქმედებენ Search კამპანიისთვის აირჩევთ მიზანს, მაგ. ტრაფიკის მოზიდვას
თქვენს ვებსაიტზე ან გაყიდვებისა თუ პოტენციური კლიენტების გაზრდას. ხოლო თითო
დაწკაპუნებაზე გადახდის (PPC) ძებნის რეკლამებით გადაიხდით მხოლოდ მაშინ, როდესაც ხალხი
დააწკაპუნებს თქვენს რეკლამაზე ვებსაიტის მოსანახულებლად ან თქვენს ბიზნესში დასარეკად.
ხმა მიაწვდინეთ მეტ ადამიანს მეტ წერტილში — ონლაინ
საეკრანო რეკლამები გეხმარებათ, დააწინაუროთ თქვენი ბიზნესი, როდესაც ხალხი დაკავებულია
ონლაინ თვალიერებით, უყურებს YouTube ვიდეოებს, ამოწმებს Gmail-ს ან იყენებს მობილურ
მოწყობილობესა და აპებს.Google Display Network-ს წვდომა აქვს მთელი მსოფლიოს ინტერნეტის
მომხმარებლების 90%-ზე მილიონობით ვებსაიტზე, ახალი ამბების გვერდსა და ბლოგზე, ასევე,
Google საიტებზე, როგორიცაა: Gmail და YouTube
გააცოცხლეთ თქვენი ბიზნესი ვიდეო რგოლებით
ხმა მიაწვდინეთ პოტენციურ კლიენტებს, როდესაც ისინი უყურებენ ან ეძებენ ვიდეოებს YouTube-
ზე — გადაიხადეთ მხოლოდ მაშინ, როცა ინტერესს გამოავლენენ.ვიდეო რეკლამები
დაგეხმარებათ, გაზარდოთ თქვენი ბრენდის ცნობადობა ყურადღების მიპყრობით და მოთხოვნის
მოზიდვით საჭირო მასშტაბით.
მოიწონეთ თავი თქვენი პროდუქტებით
გაყიდეთ პროდუქტები იმ მყიდველებზე, რომლებიც ყველაზე მნიშვნელოვანნი არიან — მათზე,
ვინც ეძებს, რასაც თქვენ სთავაზობთ. არა აქვს მნიშვნელობა, სახლში არიან, ერთი ადგილიდან
მეორეში მოგზაურობენ თუ მაღაზიას სტუმრობენ. თქვენ გადაიხდით მხოლოდ მაშინ, როდესაც
ისინი დაწკაპუნებით გადავლენ თქვენს ვებსაიტზე ან თქვენს ადგილობრივ ინვენტარს ნახავენ.
თქვენი პირველი Shopping რეკლამის შესაქმნელად დარეგისტრირდით Google Merchant Center-ში.
იპოვეთ ხალხი, რომელიც თქვენს აპს შეიყვარებს
აპების კამპანიებით შეგიძლიათ დააწინაუროთ თქვენი iOS ან Android აპი Google Search-ში,
YouTube-ზე, Google Play-ზე და სხვ. ჩვენი ტექნოლოგია მოახდენს აპის რეკლამების ოპტიმიზაციას,
რათა ხმა მიაწვდინოს აუდიტორიას, რომელიც ყველაზე მეტად არის დაინტერესებული ისეთი
აპებით, როგორიც თქვენია.
Google Ads აჩვენებs თქვენს რეკლამას ადამიანების მიერ თქვენი პროდუქციის მსგავსი
პროდუქტების ან სერვისების ძიებისას. თქვენი რეკლამა შეიძლება გამოჩნდეს Google Search-სა და
Maps-ში და მათი პარტნიორების საიტების ქსელში.

§3.7. ღრუბლოვან ტექნოლოგიები

ღრუბლოვანი ტექნოლოგიები განაწილებულია მონაცემთა დამუშავებით, რომლის დროსაც

მომხმარებელი იღებს წვდომას კომპიუტერულ პროგრამებზე, გამოთვლაზე და სხვა
შესაძლებლობებზე, როგორც ონლაინ სერვისზე - რეალურ დროში.
ღრუბლოვანი ტექნოლოგიები განაწილებულია მონაცემთა დამუშავებით, რომლის დროსაც
მომხმარებელი იღებს წვდომას კომპიუტერულ პროგრამებზე, გამოთვლაზე და სხვა
შესაძლებლობებზე, როგორც ონლაინ სერვისზე - რეალურ დროში.
ეს ასევე ნიშნავს ვირტუალურ საცავზე წვდომას მსოფლიოს ნებისმიერი ადგილიდან. ამისათვის
თქვენ გჭირდებათ ნებისმიერი მოწყობილობა ინტერნეტ კავშირით და ვებ ბრაუზერით.
 საილუსტრაციო მაგალითი ელ.ფოსტით. თუ ფოსტის კლიენტი დაინსტალირებულია
კომპიუტერზე, მონაცემები ინახება კომპიუტერის მეხსიერებაში. თუ მომხმარებელი იყენებს
წერილებს ბრაუზერის საშუალებით, მაშინ ეს არის ღრუბლოვანი სერვისი.
სერვისის ტექნიკური და სხვა პრობლემების შემთხვევაში, მონაცემებზე წვდომა სამუდამოდ
დაიკარგება. ეს არის ონლაინ გადაწყვეტილებების ერთ -ერთი მთავარი მინუსი. მეორე მინუსი არის
მისი გამოყენების შესაძლებლობა, თუკი გაქვთ ინტერნეტი. მომსახურებას მრავალჯერ მეტი
უპირატესობა აქვს.
ღრუბლის სარგებელი
1. ვირტუალური სერვისები გიხსნით ფლეშ დრაივებთან მუშაობის აუცილებლობისა და მყარი დისკის
სივრცის შეზღუდვის პრობლემის გადაჭრისგან - მომხმარებელს ეძლევა რამდენიმე გიგაბაიტი
უფასოდ, საჭიროების შემთხვევაში კი მათი შეძენა.
2. არ არის საჭირო ლიცენზირებული პროგრამული უზრუნველყოფის ყიდვა.
3. სერვისი საშუალებას აძლევს რამდენიმე თანამშრომელს ან შემოქმედებით ჯგუფს იმუშაონ ერთ
ფაილზე ერთდროულად.
4. მომხმარებელს შეუძლია შეინახოს ინფორმაცია ნებისმიერი ფორმატით და თავისუფლად მიიღოს
იგი ნებისმიერი მოწყობილობიდან - არ არის სავალდებულო კონკრეტული კომპიუტერის
მეხსიერებასთან.
5. ასეთი ვირტუალური საცავის გამოყენება ათავისუფლებს მყარ დისკზე ადგილს, ზრდის თქვენი
კომპიუტერის სიჩქარეს.
6. გადაწყვეტილებები საშუალებას გაძლევთ გაანადგუროთ ადმინისტრატორების პერსონალი,
რომლებიც ჩართულნი არიან კომპიუტერებისა და პერიფერიული მოწყობილობების შენარჩუნებაში.
ვირტუალური ოფისები მნიშვნელოვნად ამარტივებს მუშაობას, ამცირებს ხარჯებს და გაძლევთ
საშუალებას გადაჭრათ რთული ტექნიკური პრობლემები ავტომატურ რეჟიმში.
7. მათი გამოყენება შესაძლებელია სხვადასხვა პლატფორმაზე და საჭიროების შემთხვევაში
მასშტაბირდება. ელასტიური და მოქნილი სტრუქტურა ამარტივებს მას.
ეს ასევე ნიშნავს ვირტუალურ საცავზე წვდომას მსოფლიოს ნებისმიერი ადგილიდან. ამისათვის
თქვენ გჭირდებათ ნებისმიერი მოწყობილობა ინტერნეტ კავშირით და ვებ ბრაუზერით.
დღეს ღრუბლოვანი სისტემების კონცეფცია მოიცავს სხვადასხვა სახის მომსახურებას და
წარმატებით გამოიყენება განათლებაში, მედიცინაში, ლოგისტიკაში, საბანკო საქმეში და ბიზნესში.

ღრუბლოვან ტექნოლოგიას მართავს კომპიუტერული ქსელი, აპარატურა,

პროგრამული უზრუნველყოფა და სერვისები, რომლებიც მუშაობს
ინტერნეტში („ღრუბელი“) და არა ლოკალურ მოწყობილობაზე
(როგორიცაა თქვენი კომპიუტერი). Cloud-თან დაკავშირებით, VMware-ის
აღმასრულებელმა დირექტორმა პოლ მარიცმა თქვა, რომ საუბარია იმაზე,
თუ როგორ აკეთებთ გამოთვლებს და არა იმაზე, თუ სად აკეთებთ
გამოთვლებს და ეს ყველაფერი დღეს ტრენდულია.

§3.7.1 ღრუბლოვან ტექნოლოგიები ბიზნესში

ღრუბლოვანი გამოთვლების მაგალითები ბიზნესში:

 Software-as-a-Service (Saas): Salesforce

 Infrastructure-as-a-Service (Saas): DigitalOcean
 პლატფორმა-როგორც სერვისი (Saas): AWS
 ფაილების გაზიარება + მონაცემთა შენახვა: Dropbox
 დიდი მონაცემთა ანალიზი: Civis Analytics
 მონაცემთა მართვა: Carbonite
 კიბერუსაფრთხოება: Forcepoint

S
oftware-as-a-Service (SaaS) არის ალბათ ყველაზე ცნობილი აპლიკაცია ღრუბლოვანი
გამოთვლებისთვის. არსებითად, SaaS პროდუქტები ავრცელებენ მონაცემებს ონლაინ და
ხელმისაწვდომია ბრაუზერიდან ნებისმიერ მოწყობილობაზე, რაც ამ კომპანიებს საშუალებას
აძლევს განაგრძონ პროგრამული უზრუნველყოფის ჰოსტინგი. გამოყენების სიმარტივე, წინასწარ,
ხელმოწერებზე დაფუძნებული ფასები და შემცირებული ხარჯები SaaS-ს აქცევს ერთ-ერთ ყველაზე
მიმზიდველ სექტორად მთელ ბიზნესსა და ტექნოლოგიაში. ქვემოთ მოცემულია სამი ინდუსტრიის
ლიდერი cloud SaaS პროდუქტებში.

S treamNativeროგორ იყენებს StreamNative -ი ღრუბელს: ინოვაციური პროდუქტების

ნაკრების შემუშავების შემდეგ, StreamNative ეხმარება კომპანიებს მონაცემების სწრაფ
დამუშავებაში და ორგანიზებაში ვიდრე ოდესმე. ბიზნესებს შეუძლიათ აირჩიონ
მორგებული გადაწყვეტილებები, რომლებიც გამოიყენებენ ღრუბლის შესაძლებლობებს და ხდის
მონაცემთა ბაზას უფრო მოქნილს და ხელმისაწვდომს. StreamNative-ის ტექნოლოგიით,
ორგანიზაციებს შეუძლიათ მეტი გააკეთონ თავიანთი მონაცემებით.

A tlassianროგორ იყენებს ღრუბელს: Atlassian იყენებს SaaS პროდუქტებს, რომლებიც

ეხმარება ორგანიზაციებს მცირე ბიზნესიდან დაწყებული საწარმო კომპანიებამდე,
გაამარტივონ სამუშაო დატვირთვები განყოფილებებში და უკეთ
თანამშრომლები მიზნების მისაღწევად.Industry Impact: კომპანიის პროდუქტების ხაზი მოიცავს
ბევრ ყველაზე ფართოდ გამოყენებულ SaaS პლატფორმას ინდუსტრიებში, მათ შორის Jira,
გააერთიანონ

Confluence, Bitbucket, Trello და OpsGenie, თითოეული საშუალებას აძლევს კონკრეტულ გუნდებს

ითანამშრომლონ, ფლობდნენ პასუხისმგებლობებს, თვალყურს ადევნებენ პროგრესს და იზეიმებენ
გამარჯვებას.

S alesforceადგილმდებარეობა: სან ფრანცისკო, კალიფორნია. როგორ იყენებს ღრუბელს:

კარგად ცნობილი SaaS პროვაიდერი, Salesforce არის CRM ინსტრუმენტი, რომელიც ეხმარება
ბიზნესს მართონ მომხმარებელთან ურთიერთობა და გამოიმუშავონ
ლიდერები. Sales Cloud აერთიანებს A.I. და მომხმარებელთა მონაცემები, რათა დაეხმარონ
გაყიდვების გუნდებს პოტენციური ლიდერების იდენტიფიცირებაში და გაყიდვების უფრო
გაყიდვების

სწრაფად დახურვაში. პლატფორმას ასევე აქვს ცალკეული ღრუბლები მომხმარებელთა

მომსახურებისა და მარკეტინგისთვის.ინდუსტრიაზე გავლენა: Forrester Research-მა Salesforce
დაასახელა SaaS ლიდერად, რომელიც ნაწილობრივ დაფუძნებულია Salesforce-ის ღრუბელზე
დაფუძნებული გადაწყვეტილებების მოქნილობაზე.
Z oom Video Communicationsადგილმდებარეობა:
კალიფორნიაროგორ იყენებს ღრუბელს: Zoom არის ღრუბელზე
სან
დაფუძნებული
პროგრამული პლატფორმა აუდიო და ვიდეო კონფერენციებისთვის, რომელიც ჩაწერს
შეხვედრებს და ინახავს მათ ღრუბელში, რათა მომხმარებლებს შეეძლოთ მათზე წვდომა ნებისმიერ
დროს, ნებისმიერ ადგილას.გავლენა ინდუსტრიაზე: Slack, Uber, NASDAQ და Ticketmaster ყველა
ხოსე,

იყენებს Zoom-ს გუნდებს შორის თანამშრომლობის გასაძლიერებლად და მაღაზიის

შეხვედრებისთვის მომავალი მითითებისთვის.

S lackადგილმდებარეობა: სან ფრანცისკო, კალიფორნია.როგორ იყენებს ღრუბელს: Slack

არის თანამშრომლობის ინსტრუმენტი გუნდებისა და კომპანიებისთვის. Slack არხები
არსებითად ჯგუფური შეტყობინებებია და შეიძლება ორგანიზებული
ინდივიდუალური, გუნდის, პროექტის, თემის და ა.შ., რათა უზრუნველყოს, რომ ყველა ერთსა და
იმავე გვერდზეა, როცა საქმე ეხება კომუნიკაციას. Cloud SaaS კომპანია კი აღჭურვილია ვიდეო
იყოს

ჩატით და PDF ფაილების გაზიარებით და აერთიანებს სხვა ღრუბლოვან კომპანიებს, როგორიცაა

DropBox და Salesforce.გავლენა ინდუსტრიაზე: მრავალი ძირითადი ორგანიზაცია - მათ შორის
HelloFresh, NASA, Airbnb და Target - იყენებს Slack-ს კომუნიკაციისა და თანამშრომლობისთვის.
I
aaS ინფრასტრუქტურა-როგორც სერვისი Infrastructure-as-a-Service (IaaS) უზრუნველყოფს
ვირტუალურ გამოთვლით ინფრასტრუქტურას, რომელიც მართავს მთლიანად ინტერნეტით.
IaaS ჩვეულებრივ გამოიყენება რამდენიმე განსხვავებული გზით, მათ შორის, როგორც
ტესტირების გარემო აპლიკაციის განვითარებისთვის, როგორც ვებსაიტის მასპინძელი და თუნდაც
როგორც პლატფორმა დიდი მონაცემთა ანალიზისთვის. IaaS ხდება პოპულარული ღრუბლოვანი
ვარიანტი მისი ბიზნესის უწყვეტობისა და აპლიკაციების მიწოდების ეფექტურობის გამო.

F inixროგორ იყენებს ღრუბელს: Finix არის პლატფორმა, რომელიც საშუალებას აძლევს

პროგრამულ კომპანიებს, ISV-ებს და ბაზრებს გაამარტიონ გადახდების შიდა გადახდების
პროცესი კარიბჭის/ტოკენიზაციის, მოვაჭრეების ბორტინგის, ანგარიშგების, გადახდის და
გადახდის ინსტრუმენტებისა და გადაწყვეტილებების მეშვეობით, რომლებიც ჩართულია ერთ
პლატფორმაში.ინდუსტრიის გავლენა: 2015 წელს დაარსების დღიდან Finix-მა მიიღო $96
მილიონზე მეტი დაფინანსება - გააძლიერა მათი, როგორც ლიდერის სტატუსი გადახდების
ინდუსტრიაში დიდი და პატარა ბაზრებისთვის.

D igitalOceanროგორ იყენებს ღრუბელს: DigitalOcean-ის პლატფორმა ეხმარება

პროდუქტის გუნდებს განათავსონ, მართონ და გააფართოვონ ახალი პროდუქტები. IaaS
პლატფორმის ქვეშ მომხმარებლებს შეუძლიათ შექმნან რამდენიმე ვირტუალური
მანქანა წამებში და მათ შეუძლიათ მასშტაბირებაც კი მონაცემთა შენახვისა და შემომავალი
ტრაფიკის საფუძველზე.გავლენა ინდუსტრიაზე: WeWork, Splunk და Slack ყველა იყენებს
DigitalOcean-ის IaaS პლატფორმას, რათა განათავსოს და გააფართოოს თავისი პროდუქტები.

I BMადგილმდებარეობა: არმონკი, ნიუ-იორკიროგორ იყენებს ღრუბელს: IBM

სერვერები შეიძლება განლაგდეს წუთებიდან რამდენიმე საათში, ღრუბლის ტიპის მიხედვით.
ტექნიკური გიგანტის "შიშველი ლითონის სერვერების" განლაგებას რამდენიმე საათი
სჭირდება და შეუძლია 3 ტერაბაიტამდე პროექტების განთავსება. „ვირტუალური სერვერები“
IaaS
განლაგებულია რამდენიმე წუთში და სასარგებლოა მასშტაბირებადი პროექტებისთვის, რომლებიც
საჭიროებენ მოქნილობას.გავლენა ინდუსტრიაზე: Ricoh-მა, American Airlines-მა და AppLift-მა
გამოიყენეს IBM-ის IaaS პლატფორმა ღრუბელზე დაფუძნებული პროდუქტის უფრო ეფექტური
განვითარებისთვის.

§3.8. ღრუბლოვან ტექნოლოგიები ელექტრონულ კომერციაში

რას ნიშნავს ღრუბლოვანი კომპიუტერი და როგორ შეუძლია ისარგებლოს თქვენს ელექტრონულ

კომერციაში?
არავის ეპარება ეჭვი, რომ ელექტრონული კომერციის ზრდა მჭიდრო კავშირშია ახალი
ტექნოლოგიების ზრდასთან, რომელთა მეშვეობითაც ის შეიძლება განვითარდეს, მაგალითად,
ღრუბლოვანი კომპიუტერი. ეს არის ძალიან ინოვაციური სისტემა, რომელიც შესაძლებელს ხდის
მასთან მუშაობას დაინსტალირებული პროგრამა ღრუბელში, კომპიუტერისთვის რაიმე
ჩამოტვირთვის გარეშე და ყველა ჩვენს ინფორმაციაზე წვდომის გარეშე, მიუხედავად იმისა, თუ
სად ვართ.ამიტომ, ეს არის შესანიშნავი ტექნოლოგია, რომელიც უამრავ სარგებელს ანიჭებს
ელექტრონულ კომერციას, როგორც მომხმარებლების უკეთესი მომსახურების
უზრუნველსაყოფად, ისე ბიზნესის ხაზებისთვის მეტი მომგებიანობის მისაღწევად, რომლებიც
ინტეგრირებულნი არიან ამ დამახასიათებელ სერვისებში, რომლებიც აპირებენ აღნიშნონ
სექტორის ტენდენცია მომავალში არც თუ ისე შორეული დროით. იქამდე, რომ სულ უფრო მეტი
ონლაინ მაღაზია არსებობს, რომლებიც აკმაყოფილებენ ამ ტექნოლოგიურ პარამეტრებს.გასაკვირი
არ არის, რომ ამ დროს სხვადასხვა ექსპერტები გამოთვლიან, რომ ელექტრონული კომერციის
მართვა სისტემის საშუალებით, როგორც ამ შემთხვევაში ღრუბლოვანი კომპიუტერია, საშუალო
დაზოგვა 30% სხვა ტექნოლოგიურ ზომებთან მიმართებაში. იმ დონემდე, რომ ეს არის
დანაზოგების ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი წყარო ამ დროისთვის. ამ თვალსაზრისით,
უნდა გვახსოვდეს, რომ მისი ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი წვლილი იმაში მდგომარეობს
იმაში, რომ ეს ტექნოლოგიური სისტემა საშუალებას იძლევა გაფართოვდეს ციფრული კომპანიების
რესურსები მათი მართვის საჭიროების საფუძველზე.
გაგრძელებამდე გახსოვდეთ, რომ ღრუბლოვანი კომპიუტერი კონფიგურირებულია როგორც
ღრუბლოვანი კომპიუტერი, ასევე ცნობილი როგორც ღრუბლოვანი სერვისები. ღრუბლოვანი
კომპიუტერი ღრუბელი, გამოთვლითი ღრუბელი, კონცეფციის ღრუბელი, ან უბრალო. ეს არის,
პრაქტიკულად, ეს ნიშნავს, რომ საქმე ეხება მისი კომპიუტერული სერვისების შეთავაზებას ქსელის
საშუალებით, რაც ამ შემთხვევაში ინტერნეტიდან მოდის. ამ ინოვაციური მოქმედების შედეგად,
საბოლოო ჯამში, სარგებელი მოდის სხვადასხვა ქმედებებით, რომელთა ჩვენ ვაჩვენებთ
ქვემოთ. ღრუბლოვან პლატფორმასთან მუშაობა ელექტრონული კომერციისთვის ასევე უწყობს
ხელს ტექნიკური ხარჯების შემცირებას. ეს საშუალებას აძლევს სექტორში მყოფ მეწარმეებს,
ნაკლები ადამიანური და ფინანსური ძალისხმევა დაუთმონ ტექნოლოგიას და ყურადღება
გაამახვილონ ასპექტებზე, რომლებიც ხელს უწყობენ საკუთარ ბიზნესს, როგორიცაა მარკეტინგი ან
SEO. დამატებითი უპირატესობით, რომ მათ შეეძლებათ თავიანთი ინფორმაციის შენახვა უფრო
მომგებიანი და ოპტიმალური გზით, ვიდრე ამ ზუსტ მომენტამდე. იქამდე, რომ ეს იქნება ახალი
რესურსი, რომელიც მას ექნება და რომელიც აქამდე არ ჰქონდა.ისინი უფრო მეტ უსაფრთხოებას
წარმოქმნიან.ელექტრონული კომერციისთვის ღრუბლოვან კომპიუტერში კიდევ ერთი ყველაზე
მნიშვნელოვანი წვლილი არის საკუთარი უსაფრთხოებიდან გამომდინარე, ყველა თვალსაზრისით
და რაც დაგეხმარებათ თქვენი მიზნების მიღწევაში პროფესიული თვალსაზრისით. თქვენ არ
შეგიძლიათ დაგვავიწყდეს, რომ მონაცემთა ვირტუალურ ინფრასტრუქტურაში შენახვა საშუალებას
აძლევს ვებ – გვერდს ყოველთვის ფუნქციონირებდეს და ხელს უწყობს დაზიანებების, ქურდობის
ან კიბერშეტევების შედეგად წარმოქმნილი რისკების შემცირებას, მათ შორის ყველაზე
მნიშვნელოვან ინფორმაციას. რადგან ნამდვილად სისტემა, რომელსაც ღრუბლოვან კომპიუტერს
უწოდებენ, ძალიან მნიშვნელოვანია, რათა თავიდან იქნას აცილებული, რომ მომხმარებელთა
მონაცემების დაკარგვამ ან ქურდობამ შეიძლება წარმოშვას მრავალი იურიდიული და
ორგანიზაციული პრობლემა. ამ თვალსაზრისით, მას შეუძლია შექმნას თქვენი კორპორატიული
ბრენდის ცუდი სურათი და ზიანი მიაყენოს თქვენს პროფესიულ ინტერესებს იმ სექტორში, სადაც
თქვენ ხართ განთავსებული.ამ ეფექტის ერთ-ერთი შედეგია ის, რომ გრძელვადიან პერსპექტივაში
შემცირდება იმ პროდუქციის, მომსახურების ან ნივთების გაყიდვების შემცირება, რომელსაც იმ
დროს ყიდით. და ეს არის ყველაზე უარესი, რაც შეიძლება დაგემართოთ, თუ გსურთ
პროგრესირდეთ თქვენს პროფესიულ საქმიანობაში, რადგან ამან შეიძლება ხელი შეგიშალოთ
ბიზნესი ან უარი თქვათ იმ საყრდენების ნაწილზე, რომლებიც ჩართეთ მისი სწორი მენეჯმენტისა
და შენარჩუნებისთვის.გასათვალისწინებელი კიდევ ერთი ასპექტი უკავშირდება იმ ფაქტს, რომ ის
საშუალებას გაძლევთ მართოთ თქვენი ონლაინ ბიზნესი უფრო მეტი მოქნილობით, ვიდრე ადრე.
ეს ძირითადად განპირობებულია იმით, რომ ამ განსაკუთრებული სისტემის კონტროლი
ამიერიდან შეიძლება ინტუიციურად და მარტივი გამოსაყენებელი საშუალებებით. მისი გამოყენება
ძალიან მარტივია და რა არის უკეთესი: მას არა აქვს გვერდითი მოვლენები ან თუნდაც
უკუჩვენებები მისი შენარჩუნების დროს. რა უკეთესი რეცეპტია თქვენი ბიზნესის გასაზრდელად?
გთავაზობთ მდგრად ინფრასტრუქტურას.არანაკლებ მნიშვნელოვანია ის, რომ სისტემა, რომელიც
ღრუბლოვან კომპიუტერად მოიაზრება, შექმნის სხვა დამატებით წვლილებს, რაც ამ მომენტში არ
გქონიათ. რადგან, ფაქტობრივად, ეს დაგეხმარებათ გარემოს გაუმჯობესებაში და უფრო
სამართლიან ეკოლოგიურ გარემოში. ეს შესაძლებელია, ვინაიდან ზოგ შემთხვევაში
ელექტროენერგიის მოხმარების დაზოგვა შეიძლება 70% -ზე მეტით შემცირდეს იმ შეღავათებით,
რასაც ეს გარემოსათვის მიაჩნია.გარდა ამისა, ხაზგასმით უნდა აღინიშნოს, რომ ეს სისტემა ძალიან
მომგებიანია თქვენი ოპერაციების წარმატების უზრუნველსაყოფად. ყველასთვის გასაგებია,
რადგან ყველასთვის გასაგებია, რადგან არსებობს Cloud Computing ყველა ზომის პროვაიდერი, რაც
ნიშნავს მრავალფეროვან ვარიანტს, რომელთა წასვლა ნებისმიერ დროს შეგიძლიათ თქვენი
მაღაზიის ან ონლაინ ბიზნესის ცხოვრებაში. ნუ დაივიწყებ ამ მოტივაციას, რადგან ეს იქნება ის, რაც
გიბიძგებს, რომ ამიერიდან შენს კომპანიის მენეჯმენტის ამ მოდელისკენ იხელმძღვანელო.მეორეს
მხრივ, თქვენ ასევე უნდა აფასებდეთ, რომ კერძო Cloud- ის დიდი უპირატესობაა ის
კონფიდენციალურობა, რომელიც უზრუნველყოფს უაღრესად ექსკლუზიურ და არაზიარებულ
გარემოში, როგორც ეს ხდება საზოგადოებრივ ღრუბელში. რაში მდგომარეობს აშკარა განსხვავება
რა არის კერძო და კერძო ღრუბელი. ეს უნდა იყოს კიდევ ერთი ფაქტორი, რომელიც უნდა იქნას
გათვალისწინებული ციფრული მომხმარებლის მიერ მისი დეკანტაციის თვალსაზრისით.
გასაკვირი არ არის, რომ ძალიან მნიშვნელოვანია იმის უზრუნველყოფა, რომ ეს არის ერთ-ერთი
საუკეთესო ვარიანტი ელექტრონული კომერციის განვითარებისთვის ბევრად უფრო
კონკურენტული სტრატეგიიდან, ვიდრე მისი განხორციელებამდე.
შრომის ფაქტორის გაუმჯობესება. ღრუბელი, მხარს უჭერს დისტანციურ სამუშაო ძალას, რაც
საშუალებას აძლევს მეტ თანამშრომელს იმუშაოს სახლიდან, იმოგზაუროს ან დაესწროს
შეხვედრებს ოფისის მოშორებით. ეს არის ის, რომ არასოდეს დავკარგოთ კონტაქტი ან
ურთიერთობა ადამიანური კაპიტალის წევრებს შორის, რაც არის ელექტრონული მაღაზიები ან
ბიზნესი. თქვენ გჭირდებათ მხოლოდ რამდენიმე მოთხოვნა, რაც ძალიან ხელმისაწვდომია ყველა
მომხმარებლისთვის: საგამომცემლო კომპიუტერი, სმარტფონი ან ტაბლეტი, ყველაზე შესაბამის
ტექნოლოგიურ მოწყობილობებს შორის.მეორე მხრივ, ჩვენ ასევე უნდა აღვნიშნოთ ის ფაქტი, რომ
დისტანციური კავშირის ხელმისაწვდომობამ შეიძლება გაზარდოს პროდუქტიულობა ამ კლასის
ინტერნეტ კომპანიების მუშაკთა შორის. რადგან ეს მათ საშუალებას აძლევს შეასრულონ თავიანთი
ამოცანები მსოფლიოს ნებისმიერი დანიშნულების ადგილიდან. არანაირი შეზღუდვა არ არსებობს
და ეს არის ფაქტი, რომელიც ამიერიდან უნდა გამოვლინდეს.ეს არის ის, რომ ამ სისტემამ
რევოლუცია მოახდინა სამყაროში ან სამუშაო სექტორში, რადგან რამდენიმე ფორმატმა შექმნა. ისე,
რომ უფრო კომფორტულად იმუშაოთ სახლიდან, შვებულებაში ან სხვა მიმართულებით. ეს არის
ერთ-ერთი უდიდესი მიღწევა, რომელიც შეიქმნა სისტემისგან, რომელსაც ეწოდება ღრუბლოვანი
კომპიუტერული ელექტრონული კომერცია. შენატანებისა და შეღავათების კიდევ ერთი სერიით,
რომელსაც ვაჩვენებთ ქვემოთ: თავად შესყიდვების გადამისამართება ხდება და ეს ძალზე
რადიკალური ცვლილებაა ბიზნესის მართვის სხვა მოდელებთან შედარებით. ძალიან შესაფერისია
ციფრული ხასიათის პროფესიული საქმიანობისთვის.ღრუბელში ვირტუალური მანქანების
უსაფრთხოება, აგრეთვე მონაცემთა უსაფრთხოება და ეს გავლენას ახდენს ამ მახასიათებლების
ბიზნესში მეტ მომგებიანობაზე. მიუხედავად იმისა, რომ ეს არის პრაქტიკა, რომელიც ჯერ კიდევ
ჩნდება სექტორში, სრულად დამკვიდრების გარეშე.გამოთვლითი ინფრასტრუქტურა
მომსახურების ძალიან მნიშვნელოვანი ნაწილია და შეიძლება გახდეს ერთ-ერთი ყველაზე
ინოვაციური მომსახურება, რომლის მიღებაც შეუძლიათ მცირე და საშუალო მეწარმეებს სექტორში
და ინტეგრირებული არიან ელექტრონული კომერციის ღრუბლოვან კომპიუტერში.ეს შეიძლება
 ნიშნავდეს კონცეფციის შეცვლას ელექტრონული კომერციის მოდელში და მომხმარებლებს
შეეძლოთ ჰკითხონ საკუთარ თავს ინტერნეტში კომპანიის ურთიერთობების შესახებ. ამ
თვალსაზრისით, ეს უფრო მეტი შესაძლებლობაა, ვიდრე პრობლემა და, როგორც ასეთი, თქვენ
ამიერიდან უნდა მიიღოთ იგი. იმიტომ, რომ ეს მისი ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი მიზანია.
ნუ დაივიწყებ ამ მოტივაციას, რადგან ის იქნება ის, რაც გიბიძგებს, რომ ამ მენეჯმენტის
მოდელისკენ იხელმძღვანელო

IVთავი. ინფორმაციული სისტემების მენეჯმენტი

§4.1. ინფორმაციული სისტემები. მენეჯმენტი. ძირითათი ცნებები და განმარტებები

საინფორმაციო სისტემები შეიძლება აღწერილი იყოს მათი ოთხი ძირითადი კომპონენტით:

1. გადაწყვეტილებები
2. გარიგებები და დამუშავება
3. ინფორმაციული ნაკადები
4. ჩართული პირები ან ფუნქციები.
მენეჯმენტის საინფორმაციო სისტემა (MIS) არის აპარატურისა და პროგრამული უზრუნველყოფის
ტექნოლოგიების, მონაცემების, პროცესებისა და ადამიანების ორგანიზებული ინტეგრაცია. იგი
შექმნილია დროული, ინტეგრირებული, შესაბამისი, ზუსტი და სასარგებლო ინფორმაციის
მისაღებად, გადაწყვეტილების მიღების მიზნით. ტექნიკის კომპონენტები შედგება შეტანა-
გამოტანის და მეხსიერების მოწყობილობებისაგან.
ინფორმაციული სისტემა, მონაცემთა შეგროვების, შენახვისა და დამუშავების, ინფორმაციის,
ცოდნისა და ციფრული პროდუქტების მიწოდების კომპონენტების ინტეგრირებული გარემო.
ბიზნეს ფირმები და სხვა ორგანიზაციები ეყრდნობიან ინფორმაციულ სისტემებს თავიანთი
ოპერაციების განსახორციელებლად და სამართავად, ურთიერთობენ მომხმარებლებთან და
მომწოდებლებთან და კონკურენციას უწევენ ბაზარზე
ფუნდამენტური ცოდნა საინფორმაციო სისტემების მენეჯმენტსა და ტექნოლოგიებში
• ინფორმაციული სისტემებისა და ბიზნესის ურთიერთკავშირის საფუძვლების ცოდნა
• ინფორმაციული სისტემების დარგისა და ბიზნესისფართო სპექტრის აღქმა
• კომუნიკაციური, ადამიანთ–შორისი და ჯგუფური მუშაობის უნარ-ჩვევები
• ანალიტიკური და კრიტიკული აზროვნების უნარი,რაც ასევე მოიცავს შემოქმედებით მიდგომას
და ეთიკური ღირებულებების დაცვას
• სპეციფიკურიუნარ-ჩვევები წარმატებული კარიერისშესაქმნელად.
რეალურ ორგანიზაციებშიინფორმაციული სისტემების ტექნოლოგიებისა და მენეჯმენტის
ინტეგრირებული გამოყენების უნარი
ბიზნეს ორგანიზაციები დინამიური სისტემებია. დინამიური მოდელი მიახლოებით ასახავს
ორგანიზაციის ან აპლიკაციის ტიპს, რომლებთანაც ანალიტიკოსები საქმიანობენ. ის აჩვენებს
სისტემის მუდმივ, მუდმივად ცვალებად სტატუსს. ინფორმაციული სისტემების მენეჯმენტი (MIS)
არის საინფორმაციო სისტემა [1], რომელიც გამოიყენება გადაწყვეტილების მიღებისა და
ორგანიზაციაში ინფორმაციის კოორდინაციისთვის, კონტროლისთვის, ანალიზისა და
ვიზუალიზაციისთვის. მენეჯმენტის საინფორმაციო სისტემების შესწავლა მოიცავს ადამიანებს,
პროცესებსა და ტექნოლოგიებს ორგანიზაციულ კონტექსტში.[2][3]კორპორატიულ გარემოში
მენეჯმენტის საინფორმაციო სისტემის გამოყენების საბოლოო მიზანი არის ბიზნესის
ღირებულებისა და მოგების გაზრდა.[4] ეს მიიღწევა მენეჯერებისთვის დროული და შესაბამისი
ინფორმაციის მიწოდებით, რაც მათ საშუალებას აძლევს მიიღონ ეფექტური გადაწყვეტილებები
მოკლე დროში.[5]მენეჯმენტის საინფორმაციო სისტემა (MIS) არის დიდი სტრუქტურა, რომელიც
არსებობს მენეჯმენტის მხარდასაჭერად და ეხმარება მას ინფორმირებული და სტრატეგიული
გადაწყვეტილებების მიღებაში.მართვის საინფორმაციო სისტემა (MIS) ეხება დიდ
ინფრასტრუქტურას, რომელსაც იყენებს ბიზნესი ან კორპორაცია, ხოლო საინფორმაციო
ტექნოლოგია (IT) არის ამ ინფრასტრუქტურის ერთ-ერთი კომპონენტი, რომელიც გამოიყენება
მონაცემთა შეგროვებისა და გადაცემისთვის.მართვის საინფორმაციო სისტემა ეხმარება ბიზნესს
გადაწყვეტილების მიღებაში და ინფორმაციის კოორდინაციასა და გაანალიზებაში. საინფორმაციო
ტექნოლოგიები მხარს უჭერს და ხელს უწყობს ამ სისტემის დასაქმებას.მაგალითად, IT შეიძლება
იყოს კონკრეტული ინტერფეისი, რომელიც ეხმარება მომხმარებლებს შეიყვანონ მონაცემები
კორპორატიულ MIS ოპერაციაში. თუმცა, ეს არ ნიშნავს იმას, რომ IT-ის სფერო ვიწროა.
გარკვეულწილად, IT უფრო ფართო სფეროა, ვიდრე MIS. კონკრეტული IT აპლიკაციის
კონკრეტული მიზნები შეიძლება მორგებული იყოს უფრო დიდ MIS ჩარჩოში; მართვის
საინფორმაციო სისტემა არის ორგანიზაციული სისტემებისა და პროცედურების დანერგვა.

განმარტება.მენეჯმენტის საინფორმაციო სისტემა ან „MIS“ არის მონაცემთა შეგროვების, შენახვისა

და გავრცელების დაგეგმილი სისტემა მენეჯმენტის ფუნქციების შესასრულებლად საჭირო
ინფორმაციის სახით.

MIS-ის მიზნები.MIS-ის მიზნებია საწარმოს ორგანიზაციული სტრუქტურისა და დინამიკის

დანერგვა ორგანიზაციის უკეთესად მართვისა და ინფორმაციული სისტემის პოტენციალის
კონკურენტული უპირატესობის მისაღებად.
 MIS-ის ძირითადი მიზნები -

 მონაცემთა შეგროვება – კონტექსტური მონაცემების, ან ოპერატიული ინფორმაციის აღება,

რომელიც ხელს შეუწყობს გადაწყვეტილების მიღებას ორგანიზაციის სხვადასხვა შიდა და გარე
წყაროებიდან.
 მონაცემთა დამუშავება - მიღებული მონაცემები მუშავდება ინფორმაციად, რომელიც საჭიროა
სტრატეგიულ, ტაქტიკურ და ოპერაციულ დონეზე ფუნქციების დაგეგმვის, ორგანიზების,
კოორდინაციის, მართვისა და კონტროლისთვის.
 მონაცემებით გამოთვლების გაკეთება
 მონაცემების დახარისხება
 მონაცემთა კლასიფიკაცია
 მონაცემების შეჯამება
 ინფორმაციის შენახვა - ინფორმაცია ან დამუშავებული მონაცემები უნდა იყოს შენახული
მომავალი გამოყენებისთვის.
 ინფორმაციის მოძიება - სისტემას უნდა შეეძლოს ამ ინფორმაციის მოძიება საცავიდან, როგორც და
როცა ეს მოითხოვს სხვადასხვა მომხმარებლებს.
 ინფორმაციის გავრცელება - ინფორმაცია ან MIS-ის მზა პროდუქტი პერიოდულად უნდა
მიეწოდოს მის მომხმარებლებს ორგანიზაციული ქსელის გამოყენებით.

§4.2. ანალიზისა და გადაწყვეტილების მიღების საინფორმაციო სიტემები

მართვის საინფორმაციო სისტემა შეიძლება გაანალიზდეს შემდეგი კომპონენტების მიხედვით:

 მენეჯმენტი-მენეჯმენტი მოიცავს კომპანიის ოპერაციების დაგეგმვას, კონტროლს და

ადმინისტრირებას(იხ.სურ). ტოპ მენეჯმენტი ახორციელებს დაგეგმვას; საშუალო მენეჯმენტი
კონცენტრირდება კონტროლზე; ქვედა მენეჯმენტი კი რეალურად ადმინისტრირებას ეხება.
 ინფორმაცია.ინფორმაცია MIS-ში ნიშნავს დამუშავებულ მონაცემებს, რომლებიც ეხმარება
მენეჯმენტს დაგეგმვაში, კონტროლსა და ოპერაციებში. მონაცემები ნიშნავს ყველა ფაქტს,
რომელიც წარმოიქმნება კონცერნის ოპერაციებიდან. მონაცემები მუშავდება ანუ აღირიცხება,
შეჯამება, შედარება და ბოლოს წარედგინება ხელმძღვანელობას MIS ანგარიშის სახით.
 სისტემა.მონაცემთა დამუშავება ხდება ინფორმაციის სახით სისტემის დახმარებით. სისტემა
შედგება შეყვანის, დამუშავების, გამომავალი და უკუკავშირის ან კონტროლისგან.
ამრიგად, MIS ნიშნავს მონაცემთა დამუშავების სისტემას, რათა მენეჯმენტს მიაწოდოს სათანადო
ინფორმაცია მისი ფუნქციების შესასრულებლად.
MIS-ის მახასიათებლები უნდა ეფუძნებოდეს გრძელვადიან დაგეგმვას.მან უნდა უზრუნველყოს
ორგანიზაციის დინამიკისა და სტრუქტურის ჰოლისტიკური ხედვა.ის უნდა მუშაობდეს როგორც
სრული და ყოვლისმომცველი სისტემა, რომელიც მოიცავს ორგანიზაციის ყველა
ურთიერთდაკავშირებულ ქვესისტემას.ის უნდა დაიგეგმოს ზემოდან ქვევით, რადგან
გადაწყვეტილების მიმღებებმა ან ხელმძღვანელობამ აქტიურად უნდა მიიღონ მონაწილეობა და
უზრუნველყონ მკაფიო მიმართულება MIS-ის განვითარების ეტაპზე.ის უნდა ეფუძნებოდეს
ორგანიზაციის მენეჯერების სტრატეგიული, ოპერატიული და ტაქტიკური ინფორმაციის
საჭიროებას.მან ასევე უნდა იზრუნოს განსაკუთრებულ სიტუაციებზე ასეთი სიტუაციების
მოხსენებით.მას უნდა შეეძლოს პროგნოზების და შეფასებების გაკეთება და მოწინავე ინფორმაციის
გენერირება, რაც უზრუნველყოფს კონკურენტულ უპირატესობას. გადაწყვეტილების მიმღებებს
შეუძლიათ მიიღონ ზომები ასეთი პროგნოზების საფუძველზე.მან უნდა შექმნას კავშირი
ორგანიზაციის ყველა ქვესისტემას შორის, რათა გადაწყვეტილების მიმღებებმა მიიღონ სწორი
გადაწყვეტილება ინტეგრირებული შეხედულების საფუძველზე.მან უნდა უზრუნველყოს
ინფორმაციის მარტივი ნაკადი სხვადასხვა ქვესისტემებში, რითაც თავიდან აიცილებს მონაცემთა
სიჭარბესა და ორმაგობას. მან უნდა გაამარტივოს ოპერაციები რაც შეიძლება მეტი
პრაქტიკულობით.მიუხედავად იმისა, რომ MIS არის ინტეგრირებული, სრული სისტემა, ის უნდა
გაკეთდეს ისე მოქნილი გზით, რომ ადვილად დაიყოს პატარა ქვესისტემებად, როგორც და როცა
საჭიროა.ცენტრალური მონაცემთა ბაზა არის კარგად აშენებული MIS-ის
ხერხემალი.კომპიუტერიზებული MIS-ის მახასიათებლებიქვემოთ მოცემულია კარგად
შემუშავებული კომპიუტერიზებული MIS − მახასიათებლებიმას უნდა შეეძლოს მონაცემების
ზუსტად და მაღალი სიჩქარით დამუშავება სხვადასხვა ტექნიკის გამოყენებით, როგორიცაა
ოპერაციების კვლევა, სიმულაცია, ევრისტიკა და ა.შ.მას უნდა შეეძლოს შეაგროვოს, ორგანიზება,
მანიპულირება და განახლება, როგორც დაკავშირებული, ისე არადაკავშირებული ბუნების დიდი
რაოდენობით ნედლეული მონაცემების, რომლებიც მოდის სხვადასხვა შიდა და გარე წყაროებიდან
დროის სხვადასხვა პერიოდში.მან უნდა უზრუნველყოს რეალურ დროში ინფორმაცია მიმდინარე
მოვლენებზე ყოველგვარი შეფერხების გარეშე.მას უნდა ჰქონდეს სხვადასხვა გამომავალი
ფორმატის მხარდაჭერა და პრაქტიკაში დაიცვას უახლესი წესები და რეგულაციები.მან უნდა
უზრუნველყოს ორგანიზებული და შესაბამისი ინფორმაცია მენეჯმენტის ყველა დონისთვის:
 სტრატეგიული, ოპერატიული და ტაქტიკური.ის მიზნად ისახავს უკიდურეს მოქნილობასამ ტიპის
ინფორმაცია მიიღწევა გადაწყვეტილების მხარდაჭერის სისტემის (DSS- Decision support system)
დახმარებით.
სისტემების ანალიზი ეს არის ფაქტების შეგროვებისა და ინტერპრეტაციის პროცესი, პრობლემების
იდენტიფიცირება და სისტემის კომპონენტებად დაშლა.სისტემის ანალიზი ტარდება სისტემის ან
მისი ნაწილების შესწავლის მიზნით მისი მიზნების დადგენის მიზნით. ეს არის პრობლემის
გადაჭრის ტექნიკა, რომელიც აუმჯობესებს სისტემას და უზრუნველყოფს სისტემის ყველა
კომპონენტის ეფექტურად მუშაობას მათი მიზნის მისაღწევად.
სისტემების დიზაინი ეს არის ახალი ბიზნეს სისტემის დაგეგმვის პროცესი ან არსებული სისტემის
ჩანაცვლება მისი კომპონენტების ან მოდულების განსაზღვრით კონკრეტული მოთხოვნების
დასაკმაყოფილებლად. დაგეგმვამდე, საფუძვლიანად უნდა გესმოდეთ ძველი სისტემა და
დაადგინოთ, როგორ შეიძლება კომპიუტერების საუკეთესოდ გამოყენება ეფექტური
მუშაობისთვის.
სისტემის დიზაინი ფოკუსირებულია იმაზე, თუ როგორ უნდა მიაღწიოს სისტემის მიზნებს.
მენეჯერული ინფორმაცია-ამ ტიპის ინფორმაცია საჭიროებს საშუალო მენეჯმენტს მოკლე და
შუალედური დიაპაზონის დაგეგმვისთვის, რაც თვეების მიხედვითაა. მაგალითად, გაყიდვების
ანალიზი, ფულადი ნაკადების პროექცია და წლიური ფინანსური ანგარიშგება. ეს მიიღწევა
მართვის საინფორმაციო სისტემების (MIS) დახმარებით.
ოპერატიული ინფორმაცია-ამ ტიპის ინფორმაციას მოითხოვს დაბალი მენეჯმენტი ყოველდღიური
და მოკლევადიანი დაგეგმვისთვის ყოველდღიური საოპერაციო საქმიანობის
განსახორციელებლად. მაგალითად, თანამშრომლების დასწრების ჩანაწერების,
ვადაგადაცილებული შესყიდვების შეკვეთების და მიმდინარე მარაგების ხელმისაწვდომობის
შენარჩუნება.ეს მიიღწევა მონაცემთა დამუშავების სისტემების (DPS) დახმარებით.

§4.3. ინფორმაციის მართვის სისტემის ტოპ პროდუქტები

ელექტრონული კომერციის სივრცეში ყოვლისმომცველი ყოფნა მაღალი პრიორიტეტი უნდა იყოს.

Invespro-ს კვლევის მიხედვით, ბრენდები, რომლებმაც გამოიყენეს მომხმარებელთა ჩართულობის
ძლიერი სტრატეგიები, ინარჩუნებენ თავიანთი მომხმარებლების საშუალოდ 89%-ს, 33%-თან
შედარებით სუსტი omnichannel მომხმარებელთა ჩართულობის სტრატეგიების მქონე
ბრენდებისთვის.არხების მზარდი რაოდენობის გამო, ბრენდებმა უნდა უზრუნველყონ, რომ მათ
მიაწოდონ თანმიმდევრული შეტყობინება თავიანთი პროდუქტების შესახებ ყველა არხზე. ამის
მისაღწევად ერთ-ერთი გზაა პროდუქტის ინფორმაციის მართვის (PIM) სისტემის გამოყენება.

მეთოდოლოგია.ქვემოთ, ჩვენ ვიზიარებთ Forrester-ის მიერ შედგენილ ათი PIM სისტემას,

რომელიც ცდილობდა შეიცავდეს PIM სისტემებს, რომლებსაც აქვთ:

დამკვიდრებული PIM პროდუქტი, რომელიც მხარს უჭერს საწარმოს და შუამარკეტის კლიენტებს.

 გადაწყვეტა, რომელიც აწვდის PIM სისტემის ძირითად ფუნქციურ კომპონენტებს, მათ შორის:
პროდუქტის შინაარსის საცავს; პროდუქტის შიგთავსის ჩართვა;
 პროდუქტის კონტენტი, შექმნა, გამდიდრება და მართვა; და პროდუქტის შინაარსის განაწილება და
სინდიკაცია.
 პროდუქტის კონტენტის მართვის საგზაო რუკა, რომელიც ორიენტირებულია უფლებამოსილ
ბიზნეს მომხმარებელზე.
 გადაწყვეტილებების დემონსტრაცია სხვადასხვა გეოგრაფიის მასშტაბით.
 ფორესტერის კლიენტების მიერ მისი პროგრამული პლატფორმის საკმარისად გამოყენება.
 მინიმუმ 10 მილიონი აშშ დოლარი პროდუქტის წლიური შემოსავალი.
რა არის პროდუქტის ინფორმაციის მართვის სისტემა?
PIM სისტემები უზრუნველყოფენ ინფორმაციის მართვის პლატფორმას, რომელიც გამოიყენება
პროდუქციის ბაზარზე და გაყიდვისთვის სხვადასხვა სადისტრიბუციო არხებით, როგორიცაა
ვებსაიტები, პროდუქტების კატალოგები, ERP სისტემები, ციფრული ნიშნები, მესამე მხარის
დისტრიბუტორი და გადამყიდველი არხები.
როგორც წესი, PIM-ები გამოიყენება საცალო ვაჭრობის მიერ, რომლებიც მიეკუთვნება ერთ ან
რამდენიმე შემდეგ კატეგორიას:
მათ აქვთ პროდუქციის ფართო და გაფართოებული სია მრავალი ვარიაციით.
მათ ჰყავთ დიდი რაოდენობით პარტნიორები, მომწოდებლები, დისტრიბუტორები,
გადამყიდველები და ფრენჩაიზები.
ისინი არიან მრავალეროვნული საცალო ვაჭრობა, რომელსაც სჭირდება პროდუქტის შინაარსის
მიწოდება სხვადასხვა ენაზე.
PIM-დან მიღებული ინფორმაცია შეიძლება გამოყენებულ იქნას ტვირთის ფასების და პროდუქტის
აღწერილობის გამოსათვლელად შესაბამისი სურათებით და ფასების ინფორმაციით.
დაკავშირებული სტატია: არის თუ არა Omnichannel Retail ელექტრონული კომერციის მომავალი?
1. სისწრაფე
Agility-ის PIM შეთავაზებას მოყვება Agility Modular Interface, ფუნქცია, რომელიც მომხმარებლებს
საშუალებას აძლევს ოპტიმიზაცია გაუკეთონ თავიანთ პროდუქტს პირდაპირი წესით და მოარგონ
მომხმარებლის ნებართვა ინდივიდუალურ როლებზე დაყრდნობით. მას აქვს დინამიური სამუშაო
პროცესი უკეთესი თანამშრომლობისთვის და საშუალებას გაძლევთ გააკონტროლოთ თუ როგორ
არის წარმოდგენილი შინაარსი თითოეულ არხზე, ეს მოიცავს SEO და ვიზუალურ პრეზენტაციას.
2. Contentserv პროდუქტის გამოცდილების პლატფორმა
Contentserv-ის მიერ მოწოდებული PIM პლატფორმა საშუალებას იძლევა მოქნილი და მასშტაბური
პროდუქტის გამოცდილება მრავალ არხზე. Contentserv PIM იყენებს მონაცემთა მართვის მრავალ
ტექნოლოგიას სხვადასხვა მომწოდებლებისგან მონაცემების შეგროვების გასაადვილებლად.
შემდეგ პლატფორმა იყენებს ამ მონაცემებს, რათა დაეხმაროს მომხმარებლებს მაღალი ხარისხის
პერსონალიზებული კონტენტის შემუშავებაში.

3. EnterWorks Enable 9

EnterWorks უზრუნველყოფს ერთიანი ხედვის პლატფორმას პროდუქტის შესახებ ინფორმაციის

მოპოვების, მართვისა და სინდიკაციისთვის სხვადასხვა არხებზე. გარდა ამისა, პლატფორმას აქვს
ავტომატური სამუშაო პროცესი, რომელიც ხელს უწყობს სხვადასხვა პერსონალსა და სისტემებს
შორის თანამშრომლობას. გარდა ამისა, Enable 9 მომხმარებლებს საშუალებას აძლევს მოაწყონ
რთული B2B2C ურთიერთობები თქვენი შინაარსის ღირებულების ჯაჭვში.

4. IBM-ის InfoSphere Master Data Management Collaborative Edition (MDM CE)

InfoSphere MDM CE უზრუნველყოფს პლატფორმას PIM-ისთვის და მონაცემთა ერთობლივი

მართვისთვის. პლატფორმის მოსახერხებელი ინტერფეისი საშუალებას გაძლევთ შექმნათ
ცენტრალური საცავი თქვენი ყველა პროდუქტისთვის. ის ასევე აგროვებს მონაცემებს ზედა
დინების სისტემებიდან და შეუძლია განახორციელოს ბიზნეს პროცესი სიზუსტისა და
სინქრონიზაციის მისაღწევად. გარდა ამისა, მას შეუძლია ინტეგრირება სხვა MDM აპლიკაციებთან
და გააჩნია ერთობლივი სამუშაო პროცესი.

5. Informatica MDM — პროდუქტი

 PIM-ს გააჩნია ინტუიციური მომხმარებლის ინტერფეისი, რომელიც შეიძლება კონფიგურირებული
იყოს როგორც როლის, ასევე ამოცანის სპეციფიკური მომხმარებლის ნებართვებისთვის. მას აქვს
ჩაშენებული ციფრული აქტივების მენეჯმენტი, რომელსაც შეუძლია გაუმკლავდეს როგორც
პროდუქტს, ასევე დიდ მედია აქტივებს (ნებისმიერი ფორმატით). გარდა ამისა, პლატფორმა
უზრუნველყოფს არხის რედაქტირებად გადახედვას და შეუძლია ინტეგრირება ძირითად
პლატფორმებთან, როგორიცაა Salesforce, Google Manufacturer და Hybris.

6. inRiver Product Marketing Cloud

inRiver გთავაზობთ მასშტაბირებად და მოქნილ PIM Software-as-a-Service (SaaS) პლატფორმას,

რომელიც შედგება ოთხი ძირითადი აპლიკაციისგან: Supply, Enrich, Plan & Release და Publish.
მონაცემთა მიწოდება შესაძლებელია პლატფორმაზე არსებული გარე სისტემებიდან, როგორიცაა
ERP და პროდუქტის სასიცოცხლო ციკლის მენეჯმენტი (PLM), და შეგიძლიათ გამოიყენოთ ეს
მონაცემები პროდუქტის მიმზიდველი აღწერილობის შესაქმნელად, რომელიც შეიძლება
გადავიდეს გაყიდვის ნებისმიერ არხზე, მათ შორის ელექტრონული კომერცია, ბეჭდური
კატალოგები, ელექტრონული კატალოგები და სხვა.
SPSS -პროგრამული უზრუნველყოფის დაკავშირებულია Statistical Package for the Social Sciences
(SPSS) [3] მონაცემთა სტატისტიკური ანალიზისა და სერვისების მართვის პროგრამა,
გადაწყვეტილებების.
SPSS არის ფართოდ გამოყენებული პროგრამა სოციალურ მეცნიერებაში სტატისტიკური
ანალიზისთვის.[6] მას ასევე იყენებენ ბაზრის მკვლევარები, ჯანდაცვის მკვლევარები, გამოკითხვის
კომპანიები, მთავრობა, განათლების მკვლევარები, მარკეტინგული ორგანიზაციები, მონაცემთა
მაინერები [7] და სხვები. ორიგინალური SPSS სახელმძღვანელო (Nie, Bent & Hull, 1970)[8]
აღწერილია, როგორც ერთ-ერთი "სოციოლოგიის ყველაზე გავლენიანი წიგნი", რომელიც
საშუალებას აძლევს ჩვეულებრივ მკვლევარებს გააკეთონ საკუთარი სტატისტიკური ანალიზი.[9]
სტატისტიკური ანალიზის გარდა, მონაცემთა მენეჯმენტი (შემთხვევის შერჩევა, ფაილის ფორმის
შეცვლა, მიღებული მონაცემების შექმნა) და მონაცემთა დოკუმენტაცია (მეტამონაცემების
ლექსიკონი ინახება მონაცემთა ფაილში) ბაზის პროგრამული უზრუნველყოფის ფუნქციებია. SPSS
სტატისტიკის მრავალი მახასიათებელი ხელმისაწვდომია ჩამოსაშლელი მენიუს საშუალებით ან
შეიძლება დაპროგრამდეს საკუთრებაში არსებული 4GL ბრძანების სინტაქსის ენით. ბრძანების
სინტაქსის პროგრამირებას აქვს რეპროდუცირებადი გამომავალი უპირატესობები, განმეორებადი
ამოცანების გამარტივება და მონაცემთა რთული მანიპულაციებისა და ანალიზების მართვა. გარდა
ამისა, ზოგიერთი რთული აპლიკაციის დაპროგრამება შესაძლებელია მხოლოდ სინტაქსით და
მიუწვდომელია მენიუს სტრუქტურის მეშვეობით. ჩამოსაშლელი მენიუს ინტერფეისი ასევე
წარმოქმნის ბრძანების სინტაქსს: ეს შეიძლება იყოს ნაჩვენები გამოსავალში, თუმცა ნაგულისხმევი
პარამეტრები უნდა შეიცვალოს, რათა სინტაქსი მომხმარებლისთვის ხილული გახდეს. მათი ჩასმა
ასევე შესაძლებელია სინტაქსურ ფაილში "პასტის" ღილაკის გამოყენებით თითოეულ მენიუში.
პროგრამების გაშვება შესაძლებელია ინტერაქტიულად ან უყურადღებოდ, მიწოდებული საწარმოო
სამუშაოების საშუალებით.

SPSS-ის Visualization Designer პროგრამა საშუალებას აძლევს მკვლევარებს გამოიყენონ თავიანთი

მონაცემები, რათა შექმნან მრავალფეროვანი ვიზუალი, როგორიცაა მოაცემების ტრანსფორმაცია
ფორმულის გამოყენებით სიხშირული ცხრილის შექმნა და სიხშირული ანალიზი, რადიალური
ნახატები მათი კვლევის მონაცემებიდან.
SPSS ასევე გთავაზობთ გადაწყვეტილებებს მონაცემთა მართვისთვის, რაც მკვლევარებს
საშუალებას აძლევს შეასრულონ შემთხვევის შერჩევა, შექმნან მიღებული მონაცემები და
განახორციელონ ფაილის გადაფორმება.
SPSS ასევე გთავაზობთ მონაცემთა დოკუმენტაციას, რომელიც მკვლევარებს საშუალებას აძლევს
შექმნან და შეინახონ მეტამონაცემების ლექსიკონი. ეს მეტამონაცემების ლექსიკონი მოქმედებს
როგორც მონაცემების ცენტრალიზებული საცავი, მათი სხვა მონაცემებთან ურთიერთობა,
წარმოშობა, გამოყენება და ფორმატი.
არსებობს რამდენიმე სტატისტიკური მეთოდი, რომელიც შეიძლება გამოყენებულ იქნას SPSS-ში,
მათ შორის:
აღწერითი სტატისტიკა, მეთოდოლოგიების ჩათვლით, როგორიცაა სიხშირეები, ჯვარედინი
ცხრილები და აღწერითი თანაფარდობის სტატისტიკა.
ბივარიაციული სტატისტიკა, მეთოდოლოგიების ჩათვლით, როგორიცაა დისპერსიის ანალიზი
(ANOVA), საშუალო, კორელაცია და არაპარამეტრული ტესტები.
რიცხვითი შედეგის პროგნოზირება, როგორიცაა წრფივი რეგრესია.
პროგნოზი ჯგუფების იდენტიფიცირებისთვის, მეთოდოლოგიების ჩათვლით, როგორიცაა
კლასტერული ანალიზი და ფაქტორული ანალიზი. SPSS-ის გამოყენების უპირატესობები კვლევის
მონაცემთა ანალიზისთვის
სტატისტიკური მონაცემების ანალიზზე აქცენტის წყალობით, SPSS არის უაღრესად მძლავრი
ინსტრუმენტი კვლევის მონაცემების მანიპულაციისა და გაშიფვრისთვის.
სახალისო ფაქტი: Alchemer-ის გამოყენებით შეგროვებული ნებისმიერი ონლაინ გამოკითხვის
მონაცემები შეიძლება ექსპორტირებული იყოს SPSS-ში დეტალური ანალიზისთვის.
კვლევის მონაცემების ექსპორტი Alchemer-დან SPSS-ის საკუთრებაში არსებულ .SAV ფორმატში
ხდის მონაცემთა ამოღების, მანიპულირებისა და ანალიზის პროცესს სუფთა და მარტივს. SAV
ფორმატის გამოყენებით, SPSS ავტომატურად აყენებს და შემოაქვს ცვლადის დანიშნულ სახელებს,
ცვლადის ტიპებს, სათაურებს და მნიშვნელობების ეტიკეტებს, რაც ამ პროცესს მკვლევრებისთვის
ბევრად აადვილებს.
კვლევის მონაცემების ექსპორტის შემდეგ SPSS-ში, სტატისტიკური ანალიზის შესაძლებლობები
პრაქტიკულად გაუთავებელია.
მოკლედ, გახსოვდეთ, რომ გამოიყენოთ SPSS, როდესაც გჭირდებათ მოქნილი, კონფიგურირებადი
გზა, რომ მიიღოთ სუპერ გრანულები ყველაზე რთულ მონაცემთა ნაკრებებზეც კი. ეს გაძლევთ,
მკვლევარს, მეტ დროს, რომ გააკეთოთ ის, რასაც აკეთებთ საუკეთესოდ - ტენდენციების
იდენტიფიცირება, პროგნოზირებადი მოდელების შემუშავება და ინფორმირებული დასკვნების
გამოტანა.

§4.4.მ საწარმოო რესურსების მენეჯმენტის საინფორმაციო სისტემა

კომპანიებს, რა თქმა უნდა, შეუძლიათ ფუნქციონირება ფინანსური მართვის სისტემის გარეშე,

მაგრამ მხოლოდ გარკვეულ ზღვრამდე. კარგი ვარიანტია თუ ბიზნესი ისარგებლებს საწარმოს
რესურსების დაგეგმვის (ERP) სისტემით, საკმაოდ ბევრი ERP პროგრამა შეიცავს ფუნქციონირებას
ფინანსური მენეჯმენტის მოდულებში. ERP (Enterprise Resource Management) ნიშნავს "საწარმოს
რესურსების დაგეგმვას", ესაა პროგრამული უზრუნველყოფა და სისტემები, რომლებიც
გამოიყენება ორგანიზაციის ყველა ძირითადი ქსელის, წარმოების, მომსახურების, ფინანსური და
სხვა პროცესების დაგეგმვისა და მართვისთვის. საწარმოს რესურსების დაგეგმვის პროგრამული
უზრუნველყოფა შეიძლება გამოყენებულ იქნას ინდივიდუალური საქმიანობის ავტომატიზაციისა
და გამარტივების მიზნით ბიზნესის ან ორგანიზაციის მასშტაბით, როგორიცაა ბუღალტრული
აღრიცხვა და შესყიდვები, პროექტის მენეჯმენტი, მომხმარებლებთან ურთიერთობის მენეჯმენტი,
რისკის მენეჯმენტი, მიწოდების ოპერაციები. ERP აკავშირებს საწარმოს ყველა ასპექტს. ERP
 პროგრამული უზრუნველყოფის სისტემა საშუალებას იძლევა უკეთ შესრულდეს პროექტის
მენეჯმენტი, რაც ხელს უწყობს ორგანიზაციის ფინანსური სტაბილურობასა და პროცესების
დაგეგმვას, ბიუჯეტს, პროგნოზირებას და ზუსტად ანგარიშს.
ტერმინი ”ERP” პირველად გამოიყენეს 1990-იან წლებში Gartner Group- ის მიერ, მაგრამ საწარმოს
რესურსების დაგეგმვის პროგრამული უზრუნველყოფა და სისტემები გამოიყენება წარმოების
ინდუსტრიაში 100 წელზე მეტი ხანია და ვითარდება, რადგან ინდუსტრია საჭიროებს ცვლილებებს
და იზრდება.
მოკლე ისტორია:

 1913: ინჟინერმა ფორდ უიტმან ჰარისმა შეიმუშავა ეკონომიკური შეკვეთის რაოდენობის (EOQ)
მოდელი, წარმოების დაგეგმვის მიზნით, ქაღალდზე დაფუძნებული წარმოების სისტემა.
 1964: Toolmaker Black and Decker– მა მიიღო პირველი მოთხოვნა Material Requirements Planning
(MRP), რომელიც აერთიანებს EOQ– ს და mainframe კომპიუტერს.
 1970-80-იანი წლები: კომპიუტერული ტექნოლოგიები განვითარდა და კონცეპტუალური
პროგრამული უზრუნველყოფა ახორციელებდა ბიზნესის საქმიანობას წარმოების მიღმა, მათ
შორის ფინანსები, ადამიანური რესურსების მონაცემები და მომხმარებლებთან ურთიერთობის
მენეჯმენტი (CRM).
 1983: შეიქმნა MRP II, რომელშიც წარმოდგენილი იყო ”მოდულები” და ინტეგრირებული
ძირითადი წარმოების კომპონენტები და ინტეგრირებული წარმოების ამოცანები მონაცემთა
საერთო სისტემაში.
 1990-2000 – იანი წლები: Gartner Group ტერმინ „ERP“ - ს განასხვავებს მხოლოდ MRP
სისტემებისგან. ERP სისტემები გაფართოვდა და მოიცავს ბიზნეს დაზვერვას, მუშაობდა სხვა
ფუნქციები, როგორიცაა გაყიდვების ძალების ავტომატიზაცია (SFA), მარკეტინგის ავტომატიზაცია
და ელექტრონული კომერცია.
 2000-2005: Cloud based ERP პროგრამული გადაწყვეტილებები, როდესაც ERP პროგრამული
უზრუნველყოფის მწარმოებლები ქმნიან "ინტერნეტ ჩართულ" პროდუქტებს, რაც უზრუნველყოფს
კლიენტ-სერვერის ტრადიციული წინასწარი მოდელების ალტერნატივას.

 დღეს: პროგრამული უზრუნველყოფა, როგორც სერვისი (SaaS) და (XaaS), გვთავაზობს ERP– ს

მიწოდების ახალ მოდელებს. ERP- ის გადაწყვეტილებებისთვის ინტერნეტით დაფუძნებული
წვდომა უზრუნველყოფს მობილურ გადაწყვეტილებებს, უსაფრთხოებას და ინტეგრაციას
ცვალებად ინდუსტრიებსა და ჭკვიან ტექნოლოგიებში, მათ შორის ინტეგრაცია Things of Internet
(IoT), Internet of Everything (IoE) და სოციალურ მედიასთანაც კი, ყოვლისმომცველი ინფორმაციის
უზრუნველსაყოფად.
ERP პროგრამული უზრუნველყოფა შეიძლება გამოყენებულ იქნას ნებისმიერ ინდუსტრიაში,
რაც ხელს შეუწყობს ბიზნესს გახდეს უფრო ეფექტური. ის ფირმას სთავაზობს კომუნიკაციის
ეფექტურ ინსტრუმენტს, რომელსაც შეუძლია ინფორმაციის მართვა შიდა და გარე განყოფილებებს
შორის, დახმარება ყოველდღიურ საქმიანობაში, პროექტების მართვაში, სახელმძღვანელო
მითითებების დაცვა და ყოველდღიური სირთულეების მოგვარება, რაც ბიზნესის წარმართვას
უკავშირდება. ERP სისტემები ეხმარება ყველა ზომის ბიზნესს გადალახონ გამოწვევები - მცირე
ბიზნესისგან დაწყებული მასიური საწარმოებით დამთავრებული. ადრეული ბიზნესის პრაქტიკა
შეიძლება აღარ შეესაბამებოდეს მზარდ მოთხოვნას და მოითხოვდეს უფრო ეფექტურ ბიზნეს
ინსტრუმენტებს, როგორიცაა ERP, ბიზნესის სისტემებისა და რესურსების ეფექტურად მართვის
მიზნით.
ERP სისტემის ძირითადი მიზანია ორგანიზაციის ორგანიზაციული ეფექტურობის გაზრდა
კომპანიის რესურსების გამოყენების მენეჯმენტისა და გაუმჯობესების გზით. რესურსების
 რაოდენობის გაუმჯობესება , რაც აუცილებელია ხარისხისა და მუშაობის შემცირების გარეშე, ის
ბიზნესის ზრდისა და მომგებიანობის ეფექტურად გაუმჯობესების გასაღებია.
ERP სისტემები, როგორც წესი, მოიცავს ბიზნესის ოპერაციების ყველა ასპექტს და, როგორც წესი,
გთავაზობთ:

 ინტეგრირებული სისტემას;
 საერთო მონაცემთა ბაზას;
 ოპერაციას რეალურ დროში;
 ყველა პროგრამის / კომპონენტის მხარდაჭერას;
 საერთო მომხმარებლის ინტერფეისს აპლიკაციაში / კომპონენტებში;

ERP პროგრამულ უზრუნველყოფას აქვს დეპარტამენტების მასშტაბით ინფორმაციის

შეგროვებისა და შედარების შესაძლებლობა და სხვადასხვა ანგარიშების მიწოდება. შეგროვებული
მონაცემები აჩქარებს მონაცემთა მოძიებას და ანგარიშგებას და იძლევა ბიზნესის სრულყოფილ
მიმოხილვას, რის შედეგადაც ხდება რესურსების დახარჯვა. [22]
ERP პროგრამული უზრუნველყოფის წამყვანი მაგალითები:
NetSuite ERP: არის საწარმოს რესურსების დაგეგმვის პროგრამა მზარდი ბიზნესის, საშუალო
ზომის კომპანიებისა და მსხვილი კორპორაციებისათვის. მასშტაბური და სრულად აღჭურვილი
ძლიერი მახასიათებლებით, ეს პროგრამული უზრუნველყოფა ავტომატიზირებს სხვადასხვა
ბიზნეს ოპერაციებს. ამ პროცესებს შორისაა ფინანსური მენეჯმენტი, შემოსავლების მენეჯმენტი,
გადასახადები და ინვენტარის მართვა. მომხმარებლებისთვის უპირატესობაა NetSuite ERP-ს
საწყობის მართვის საშუალებები, რომელიც მათ საშუალებას აძლევს მართონ ინვენტარი
რეგულარულად განახლებული მონაცემებით.
Scoro არის ღრუბლოვან ტექნოლოგიაზე დაფუძნებული ბიზნესის მართვის საბოლოო
გადაწყვეტა მცირე და საშუალო ბიზნესის და მსხვილი საწარმოებისთვის. ინტეგრირებული
ფუნქციონირებით სავსე პლატფორმა ავტომატიზირებს მთელ სამუშაო პროცესს და ზრდის
ბიზნესის პოტენციალს შემოსავლის მისაღებად. მის გადაწყვეტილებებში შედის პროექტის
მენეჯმენტი, დავალების მენეჯმენტი, ფინანსური მენეჯმენტი, ინვოისის მენეჯმენტი,
მომხმარებელთა მართვა და რესურსების დაგეგმვა. თავისი შესაძლებლობების კიდევ უფრო
გასაზრდელად, Scoro ინტეგრირდება ისეთ პოპულარულ ინსტრუმენტებთან, როგორიცაა Google
Calendar, Mailchimp და Zapier. ის ასევე შეიცავს მობილურ პროგრამას, რომელიც ხელმისაწვდომია
iOS და Android მომხმარებლებისთვის.
Kechie ERP არის სრულად ინტეგრირებული ERP გადაწყვეტილება, რომელიც იდეალურია
ელექტრონიკის, ტანსაცმლის, შინაური ცხოველების, კვებისა და სამომხმარებლო საქონლის
ინდუსტრიაში. ის გთავაზობთ სხვადასხვა საშუალებებს ინვენტარის მენეჯმენტის, გაყიდვების,
შეკვეთის მენეჯმენტის, შესყიდვების, ფინანსების, საწყობის მენეჯმენტისა და CRM
წარმოებისთვის. Kechie ERP– ის საშუალებით შესაძლებელია მრავალი ფუნქციის ავტომატიზაცია
და სინქრონიზაცია, მათ შორის ციკლის დათვლა, ინვენტარის მიკვლევა, ფინანსური დაგეგმვა და
მოგებისა და ინვოისების თვალის დევნება.
SoftwareReview-ს მომხმარებელთა უახლესი რანჟირების 2020 წლის ოქტომბრის ანგარიში
მთლიანად ემყარება მომხმარებელთა დამოკიდებულებების მონაცემებს, რომლებიც აღებულია
თითოეული განხილული ERP სისტემის მფლობელებისგან, 1085 მომხმარებლის მიმოხილვა, 21
გამყიდველის შეფასებით. SoftwareReviews არის მსოფლიო კლასის IT კვლევისა და
საკონსულტაციო ფირმის Info-Tech Research Group განყოფილება .
Oracle ERP Cloud, Unit4 ERP, FinancialForce ERP, NetSuite და Acumatica Cloud ERP ყველაზე
პოპულარულია მათ მომხმარებლებში. SoftwareReview–მ დაადგინა, რომ ამ ხუთ ERP სისტემას აქვს
ყველაზე მაღალი კომბინირებული ღირებულების ინდექსი და Net Emotional Footprint–ის ქულები.
ღირებულების ინდექსის პარამეტრი აღწერს მომხმარებლის კმაყოფილებას მათი პროგრამით, იმის
გათვალისწინებით, თუ რა ხარჯებს წევენ. [23]

§4.5.SPSS ტუტორიალი

 SPSS
 SPSS -ს გარემო
 SPSS მენიუ
 გამოტოვებული მნიშვნელობები
 სტატისტიკური ცნებები
 სტატისტიკური ტესტების მიმოხილვა
 სტატისტიკის ძირითადი ცნებები
 სტატისტიკური მოდელი
 დამოუკიდებელი და დამოკიდებული ცვლადები
 აღწერითი სტატისტიკა
 დისპერსიის საზომები
 პირსონის კორელაციის კოეფიციენტი

მონაცემების შერჩევა SPSS-ში / Select cases

ზოგჯერ გვჭირდება არა მთლიან მონაცემებზე არამედ მხოლოდ ნაწილის არჩევა და მათზე
გარკვეული გამოთვლების გაკეთება, მაგალითად 35-დან 45 წლამდე რესპონდენტები, ის
რესპონდენტები ვისაც სმენია კომპანია X-ის შესახებ, ვინც ბოლო 6 თვის მანძილზე ნამყოფია
კინოში და ა.შ. ვინც მიიღო არჩევნებში მონაწილეობა და ა.შ. ფუნქციები:

 Data – Select cases – If condition is satisfied

 If ღილაკით გადავალთ ახალ ფანჯარაში, სადაც უნდა მივუთითოთ რა პირობა უნდა
დააკმაყოფილოს ამათუიმ ცვლადმა იმისთვის რომ არჩეული იქნას რესპოდენენტი / შემთხვევა/
Case
თუ ერთი ცვლადის მიხედვით გვინდა არჩევა მაშინ ეს ცვლადი (მაგ.: RESPSEX) გადმოგვაქვს
მარცხენა ველში და შესაბამისი ლოგიკური ფუნქციების ნიშნით (=, <, < <=, >=) ჩავწერთ
სასურველ პირობას.
Continue ღილაკით დაბრუნდებით Select cases ფანჯარაში, Output -ის ქვემოთ შემოთავაზებულია
სამი ვერსია, ავტომატურად მონიშვნა დაყენებულია „Filter out unselected cases”-ზე. გარდა ამისა
შესაძლებელია მონიშნული Case-ების ახალ ფაილში გადატანა „Copy selected cases to a new
dataset” ან მოუნიშნავი Case-ების წაშლა (Delete unselected cases) . მნიშვნელოვანია რომ ეს
ვარიანტი არ მოვნიშნოთ თუ ცხადია არ გვსურს მოუნიშნავი ჩანაწერების წაშლა.
შესაძლებელია დაგვჭირდეს ორი ცვლადის გამოყენება მონაცემების შერჩევისთვის. მაგალითად
გვაინტერესებს ქალი რესპონდენტები რომლებიც არიან 45 წელზე მეტის. ასეთ შემთხვევაში &
ლოგიკურ ოპერატორს გამოვიყენებთ.

RESPSEX=1 & RESPAGE>3

ok ღილაკის დაჭერის შემდეგ მონაცემთა ფანჯარაში (data view) გადახაზული დაგვხვდება ის

case-ები რომლებიც დროებით ამოვიღეთ ანალიზიდან.
ის რომ მონაცემები შერჩეულია ასევე ჩანს მარჯვენა ქვედა კუთხეში წარწერით Filter on.

Posted in SPSS-ის გარემოTagged მონაცემების შერჩევა SPSS-ში, Select cases ფუნქცია

მონაცემების იმპორტი Excel -დან SPSS -ში
Excel-დან SPSS-ში მონაცემების გადმოტანისთვის მნიშვნელოვანი დარწმუნდეთ რომ
მწკრივებში მოცემულია რესპონდენტები/შემთხვევები/ქეისები, ხოლო სვეტებში
ცვლადები/კითხვებზე პასუხები. პირველ მწკრივში მოცემული უნდა იყოს ცვლადების
სათაურები, რასაც SPSS გადაიტანს როგორც ცვლადების სახელს. თითოეული ცვლადის
სათაური (პირველი მწკრივის უჯრები) უნდა იყოს უნიკალური / არ მეორდებოდეს და არ უნდა
იწყებოდეს ციფრით. თუ ცვლადის სახელი გრძელია, SPSS შეამცირებს მას 8 ნიშნამდე. SPSS-
თვის ასევე „მიუღებელია“ ლოგიკური ოპერაციების აღმნიშნველი სიტვყვები: ALL, AND, BY, EQ,
GE, GT, LE, LT, NE, NOT, OR, TO.
SPSS-ში Excel-ის მონაცემების გახსნისთვის საჭიროა:
1. File, Open, Data, SPSS მენიუში.
2. აირჩიეთ ფაილის ტიპი,Excel *.xls *.xlsx, *.xlsm .
3. აირჩიეთ ფაილი.
4. აირჩიეთ „Read variable names” (თუ ცხრილის პირველი მწკრივი არის სვეტების სათაურები)
5. Open.
 იმ შემთხვევაში თუ მონაცემები რომლის გადმოტანაც გსურთ არ იწყება ცხრილის პირველი
მწკრივიდან, მაშინ Opening Excel Data Source -ის დიალოგის ფანჯრიდან Range ოპციით აირჩიეთ
შესაბამისი მწკრივი ცხრილიდან.
თუ ვერ მოხერხდა Excel-დან მონაცემების გადმოტანა ამის მიზეზი შეიძლება იყოს ცხრილის
აგებულება: მაგალითად თუ სვეტების სათაურები ორ მწკივადაა მოცემული ან უჯრები
გაერთიანდებულია, ცხრილი შეიცავს რაიმე დამატებით ობიექტებს, მაგ.: დიაგრამებს, Subtotal-ს
და ა.შ.
შესაფერისი სტატისტიკური ტესტის არჩევა დამოკიდებულია ორ რამეზე:

1. რა ტიპის ტესტი გვსურს

2. რა ტიპის ცვლადები გვაქვს
ამ პოსტში მოკლედ შევაჯამებ რომელი ტესტია შესაფერისი თითოეული შემთხვევისთვის.

1. ერთგანზომილებიანი ანალიზი
2. ჯგუფის შიდა ტესტები
3. ჯგუფებს შორის ტესტები
4. კავშირის საზომები
5. პროგნოზირების ინსტრუმენტები
6. კლასიფიკაციური ანალიზი
ერთგანზომილებიანია ანალიზი როცა გვაინტერესებს შევამოწმოთ (1) ერთი პოპულაციის
პარამეტრი (საშუალო ან მედიანა) უდრის თუ არა რაიმე მნიშვნელობას (ჰიპოტეთურ
მნიშვნელობას) (2) ან როცა გვაინტერესებს რაიმე პოპულაცის განაწილება არის თუ არა
ნორმალური (ან სხვა ტიპის განაწილება).
ამის მაგალითია t ტესტი ერთი ჯგუფისთვის. ამ ტიპის ანალიზში მხოლოდ ერთი ცვლადია
ჩართული
 ერთგანზომილებიანი ანალიზი

გაზომვის სკალა ნულოვანი ჰიპოთეზა ტესტი

დიხოტომიური პოპულაციის პროპორცია =x? ბინომიალური z ტესტი 1 განაწილებისთვის

კატეგორიული პოპულაციის განაწილება = fx? χ2 ტესტი

რაოდენობრივი პოპულაციის საშუალო=x? t ტესტი 1 ჯგუფისთვის

რაოდენობრივი პოპულაციის მედიანა=x? ტესტი 1 მედიანისთვის

კოლმოგოროვ სმირნოვის ტესტი

რაოდენობრივი პოპულაციის განაწილება=fx?
შაპირო ვილკის ტესტი

1. ერთგანზომილებიანი ანალიზი

ერთგანზომილებიანია ანალიზი როცა გვაინტერესებს შევამოწმოთ (1) ერთი პოპულაციის

პარამეტრი (საშუალო ან მედიანა) უდრის თუ არა რაიმე მნიშვნელობას (ჰიპოტეთურ
მნიშვნელობას) (2) ან როცა გვაინტერესებს რაიმე პოპულაცის განაწილება არის თუ არა
ნორმალური (ან სხვა ტიპის განაწილება).

ამის მაგალითია t ტესტი ერთი ჯგუფისთვის. ამ ტიპის ანალიზში მხოლოდ ერთი ცვლადია
ჩართული
2. ჯგუფის შიგნით ანალიზი

გაზომვის სკალა 2 ცვლადისთვის 3 ცვლადისთვის

დიხოტომიური მაკნემარის ტესტი (McNemar test) Cochran ის ტესტი

სახელდების
არ არსებობს არ არსებობს
სკალა

Wilcoxon -ის ტესტი Friedman-ის

რიგის სკალა
Sign test ორი მედიანისათვის ტესტი

t ტესტი შეწყვილებული
Repeated measures
რაოდენობრივი ჯგუფებისთვის (t test for paired
ANOVA
groups)

ამ ტიპის ტესტები ამოწმებენ ერთიდაიმავე სუბიექტების / ქეისების 3 ან მეტი ცვლადის

საშუალოები არის თუ არა ტოლი.
 3. ჯგუფებს შორის ანალიზი

დამოკიდებული
2 ცვლადისთვის 3 ცვლადისთვის
ცვლადი

z ტესტი 2 დამოუკიდებელი
დიხოტომიური χ2 დამოუკიდებლობის ტესტი
პროპორციისთვის

სახელდების სკალა არ არსებობს χ2 დამოუკიდებლობის ტესტი

Kruskal-Walls test (საშუალო

Wilcoxon -ის ტესტი რანგი)
რიგის სკალა
Sign test ორი მედიანისათვის მედიანის ტესტი ორი ან მეტი
მედიანისთვის

t ტესტი დამოუკიდებელი
One-way ANOVA (საშუალო)
რაოდენობრივი ჯგუფებისთვის (t test for Independent
Levene’s test (ვარიაცია)
groups)

ჯგუფებს შორის ტესტები ამოწმებენ არის თუ არა რამოდენიმე ქვეჯგუფი იდენტური რაიმე
პარამეტრის (მაგ.: საშუალო, სტანდარტული გადახრა, პროპორცია) მიხედვით ან განაწილების
მიხედვით.
ჯგუფთაშორის ტესტებს ასევე უწოდებენ დამოუკიდებელი ჯგუფების ტესტებს (independent
samples tests).

4. ასოციაციის საზომები

ცვლადები რაოდენობრივი რიგის სახელდების დიხოტომიური

რაოდენობრივ პირსონის კორელაციის

ი კოეფიციენტი

Spearman correlation
რიგის სკალა
Kendall’s tau

სახელდების Eta squared Cramer’s V Cramer’s V

Spearman
Phi
დიხოტომიური correlation Cramer’s V
კოეფიციენტი
Kendall’s tau

ყველაზე ცნობილი ასოციაციის საზომი პირსონის კორელაციის კოეფიციენტი, ამ ტიპის

საზომები ზომავს რამდენად ძლიერია ორ ცვლადს შორის კავშირი. ვიზუალურად ცვლადებს
შორის კავშირი გამოისახება სკატერპლოტით.

5. პროგნოზირების ინსტრუმენტები

დამოკიდებული ანალიზის მეთოდი

 ცვლადი

რაოდენობრივი წრფივი რეგრესია

დიხოტომიური ლოგისტიკური რეგრესია

დისკრიმინანტული ანალიზი, ნომინალური რეგრესიული

სახელდების
ანალიზი

დისკრიმინანტული ანალიზი, რიგის რეგრესიული ანალიზი

რიგის
(ordinal regression analysi)

პროგნოზირების ანალიზი საშუალებას იძლევა გავიგოთ რამდენად და რა სახით შეგვიძლიათ

დამოკიდებული ცვლადის მნიშვვნელობის პროგნოზირება. ხშირად პროგნოზირების
ინსტრუმენტები ხშირად გაიგივდება ხოლმე მიზეზ შედეგობრივ კავშირთან. რაც ყოველთვის
ასე არაა და დამოკიდებულია კვლევის დიზაინზე, კონტექტზე.

6. კლასიფიკაცია

კლასიფიკაციის ანალიზის მიზანია აღმოაჩინოს და აღწეროს ცვლადების ან ინდივიდების

(შემთხვევების) ჯგუფები
ძირითადად არის ორი ტიპის:

 ფაქტორული ანალიზი – ცვლადების დაჯგუფება

 კლასტერული ანალიზი – ინდივიდების, შემთხვევების დაჯგუფება, ჯგუფების
იდენტიციცირება
ფაქტორული ანალიზი ეყრდნობა კორელაციას ან კოვარიაციას. ცვლადების ჯგუფი რომლებიც
ძლიერად კორელირებენ ერთმანეთთან, ერთიანდება ერთ ფაქტორში.
კლასტერული ანალიზი ეყრდნობა დაკვირვების ობიექტებს შორის / ინდივიდებს შორის
მანძილს. დაკვირვების ობიექტები, რომელთა შორის მანძილი მცირეა ერთიანდება ერთ
ჯგუფში, სეგმენტში (მაგალითად ბაზრის სეგმენტი)
Posted in სტატისტიკური ტესტების მიმოხილვაTagged კავშირის საზომები, კორელაციის
კოეფიციენტი, სტატისტიკური ტესტი, უნივარიაციული ანალიზი, ჯგუფებს შორის შედარება
დისპერსიული ანალიზი /Oneway Analyses of Variance (ANOVA)
ივლისი 1, 2020ქეთი ხარატიანიდატოვე კომენტარი
თუ T ტესტი გამოიყენება ორი ჯგუფის საშუალოების შედარებისთვის, რამოდენიმე ჯგუფის
საშუალოების შედარებისთვის გამოიყენება ვარიაციის/ დისპერსიის ანალიზი (აბრივიატურა
Anova).
კითხვა რომელსაც უნდა უპასუხოს დისპერსიულმა ანალიზმა: ყველა ჯგუფი არის ერთიდაიმავე
საშუალოს მქონე პოპულაციიდან თუ არა. ამ კითხვაზე პასუხის გასაცემად უნდა შევადაროთ
შერჩევების საშუალოები. მაგრამ რომც ყველა ჯგუფი იდენტური საშუალოების მქონე
პოპულაციიდან იყოს, არ არის აუცილებელი რომ შერჩევების (ჯგუფების) საშუალოებიც იქნება
ზუსტად ერთნაირი, ყოველთვის იქნება გარკვეული ვარიაციები შერჩევითი ცდომილებების
გამო.
ნულოვანი ჰიპოთეზა Anova-ს შემთხვევაში იქნება შემდეგნაირი: პუპულაციის რამოდენიმე
ჯგუფის (რომლებსაც ვადარებთ ერთმანეთს) საშუალოები არის ერთმანეთის ტოლი.
ვარიაციის ანალიზის შემთხვევაში ჰიპოთეზის ტესტირება ნიშნავს, განსხვავდება თუ არა
ჯგუფების საშუალოები იმაზე მეტად ვიდრე მოსალოდნელი იქნებოდა თუ ნულოვანი
ჰიპოთეზა იქნებოდა ჭეშმარიტი.
ანოვას პროცედურა ადარებს ჯგუფებს შორის ვარიაციას (the variance between groups) ჯგუფთა
შორის ვარიაციას (the variance within groups). თუ ჯგუფებს შორის ვარიაცია უფრო მეტია ვიდრე
თითოეული ჯგუფის შიგნით ეს ნიშნავს რომ ჯგუფები ქმნიან ამ განსხვავებებს ვარიაციაში და
ეს გასხვავება სტატისტიკურად მნიშვნელოვანია. ჯგუფთა შორის ვარიაციის და ჯგუფებს შორის
ვარიაციის შედარებას მივყავართ F შეფარდება, რაც მეტია F შეფარდება, მით მეტია ჯგუფებს
შორის განსხვავება.
დიაგრამაზე მარცხვნივ მოცემულია სტატისტიკურად მნიშვნელოვანი განსხვავებები A B და C
ჯგუფებს შორის ხოლო მარჯვნივ არა მნიშვნელოვანი.
ამ ტიპის დიაგრამას ეწოდება ბოქს პლოტები (Box plots), რომლებიც აღწერს რაოდენობრივი
ცვლადის (ინტერვალების ან შეფარდების სკალაზე გაზომილი ცვლადის) გაფანტულობას, ამ
შემთხვევაში რაიმე X ცვლადის. მართკუთხედები გამოხატავს X ცვლადის გაფანტულობის შუა
50%-ს. ვერტიკალური ხაზები ზემოთ და ქვემოთ შესაბამისად ცვლადის მნიშვნელობების
გაფანტურლობის ზედა და ქვედა 25%-25% -ს. მარჯვნივაც და მარცხნივაც არის სამი ჯგუფის A B
და C ჯგუფების განაწილება მოცემული. მარცხნივ მოცემულ დიაგრამაზე მართკუთხედები არის
შედარებით მოკლე, რაც ნიშნავს რომ ცვლადის მნიშვნელობები არის ერთმანეთთან ახლოს
განლაგებული (შეჯგუფებული). თუ გვეცოდინება რომელიმე ინდივიდი რომელ ჯგუფს
მიეკუთვნება A-ს, B-ს თუ C-ს, მისი X ცვლადის მნიშვნელობის გამოცნობა დიდი სიზუსტით
შეგვეძლება.
სქემის მარჯვნივ მოცემულ დიაგრამაზე X ცვლადის მნიშვნელობები სამივე ჯგუფისთვის არის
ბევრად უფრო გაფანტული (მართკუთხედებიც და ხაზებიც არის უფრო გრძელი). ამ სამ ჯგუფს
შორის ვარიაცია არის მცირე, ხოლო ჯგუფის შიგნით ვარიაცია კი დიდია, შესაბამისად რომც
ვიცოდეთ რომელი ჯგუფის წარმომადგენელია ინდივიდი, ეს არ მოგვცემს ინფორმაციას ამ
ინდივიდის X ცვლადის მნიშვენლობაზე.
 AN
OVA ს შედეგების სტატისტიკურად მნიშვნელოვანი და არამნიშვნელოვანი შედეგების
ამსახველი დიაგრამა
Anova ს გამოთვლა SPSS ის მეშვეობით
ახლა ვნახოთ კონკრეტულ მაგალითზე, როგორ შეიძლება განვახორციელოთ ANOVA ს
პროცედურა SPSS ის მეშვეობით. მაგალითად ავიღოთ CRRC -ის მონაცემთა ბაზა „კავკასიის
ბარომეტრი“. რესპონდენტებს დაესმებოდათ კითხვა, „რამდენად ბედნიერი ხართ?“. დავუშვათ,
გვაინტერესებს ასაკობრივი ჯგუფების მიხედვით განსხავედება თუ არა ბედნიერების აღქმის
შეფასება რესპონდენტებში. რესპონდენტები დავაჯგუფეთ 6 ასაკობრივ ჯგუფად (გამოვიყენეთ
Recode into different variable).
ANOVA პროცედურის მენიუ არის განლაგებული Analyze მენიუში.
Analyze – Compare Means- One-Way ANOVA
დამოკიდებული ცვლადის ფანჯარაში გადმოვიტანოთ ცვლადი RATEHAP, ხოლო ფაქტორში
გადმოვიტანოთ დამოუკიდებელი ცვლადი, ჩვენს შემთხვევაში Resp_AGE_GROUP. Options ში კი
მოვნიშნოთ Descriptive, იმისათვის რომ პროგრამამ დაგვითვალოს აღწერითი სტატისტიკის
მაჩვენებლები (საშუალოები, სტანდარტული გადახრები თითოეული ჯგუფისთვის).

Ok ღილაკზე დაჭერით გაეშვება ANOVA ს პროცედურა. შედეგების ფანჯარაში (Output)

პროგრამა გამოგვიტანს დათვლის შედეგებს. როგორც ვხედავთ ANOVA ს სახელწოდების
ცხრილში ჩანს რომ F ტესტის სტატისტიკური მნიშვნელოვნება არის 0.000, რაც ნიშნავს რომ
ჯგუფებს შორის განსხვავება მნიშნველოვანია. F ტესტის მნიშვნელობა გამოითვლება
კვადრატების საშუალოების (mean square) შეფარდებით: Between Groups mean square / Within
groups mean square = 223.929/5.243=42.707.
აღწერითი სტატისტიკის ცხრილში (Descriptives) კი ვხედავთ რომ ბედნიერების აღქმის საშუალო
ქულა ასაკთან ერთან კლებულობს (Mean).

საკონტროლო კითხვები და ქეისები:

1. განმარტეთ ინფორმაციული სისტემა

2. აღწერეთ ინფორმაციული ტექნოლოგიების ძირითადი კონცეფციები ბიზნესის
ადმინისტრირებაში
3. აღწერეთ საძიებო სისტემის ოპტიმიზაცია (SEO - Search Engine Optimization).
დამიუთითეთ მისი სახეები.
4. მოახდინეთ ოპტიმიზაციის ამოცანის ფორმულირება ბიზნესის მიმართულებით
5. განმარტეთ ელექტრონული კომერცია
6. განმარ ტეთ საძიებო სისტემების თეთრიოპტიმიზაცია
7. ჩამოთვალეთ ელექტრონული კომერციის ძირითადი მოდელები
8. განმარტეთ საძიებო სისტემების ნაცრისფერი ოპტიმიზაცია
9. განმარტეთ საძიებო სისტემების შავი ოპტიმიზაცია
10. განმარტეთ ოპტიმიზაციის ამოცანის კვლევის მეთოდები და მასთან
დაკავშირებული ამოცანები
11. განმარტეთ ოპტიმიზაციის ამოცანის კვლევის მეთოდების ხარბი სტრატეგიები
12. განმარტეთ B2C ელექტრონული კომერცია
13. განმარტეთ C2C ელექტრონული კომერცია
14. განმარტეთ B2B ელექტრონული კომერცია
15. განმარტეთ ინოვაციური ელექტრონული კომერცია და მიუთითეთ ელექტრონული
ბიზნესის მოდელები.
16. აღწერეთ დროპშიფერის მუშაობის ალგორითმი და მოახდინეთ შედარება
ტრადიციული ე-კომერცის მოდელებთან.
17. მიუთითეთ დროპშიფერ პლატფორმის საიტების ძირითადი მოდულები ბიზნესში.
18. განიხილეთ ელექტრონული კომერციის ბიზნეს მოდელის მაგალითი მოცემული
პლატფორმის მიხედვით:

19. აღწერეთ ე-კომერციის მუშაობის ალგორითმი D2C პლატფორმის მიხედვით.

20. განიხილეტ ოპერაციების მართვის ამოცანა და დაამუშავეთ ტოპოლოგიური
სორტირების ალგორითმის მიხედვით
21. ააგეთ გაყიდვების მარკენტიგისა და მოგებების ციკლების “მტაცებელი-
მსხვერპლი”(LV-მოდელი) ფაზური მოდელი
22. განიხილეთ ბიზნესის სასიცოცხლო ციკლის მართვის ფაზური პორტრეტი LV-
მოდელის მიხედვით და აღწერეთ ბიზნეს ოპერაციების ციკლი “მტაცებელი-
მსხვერპლის” ალგორითმის მიხედვით.

23. განმარტეთ ონლაინ-რეკლამა და მიუთითეთ შესაბამის პლადფორმები.

თუმცა ამ პროცედურით ვერ იტყვი, კერძოდ რომელ ჯგუფებს შორის არის განსხვავება
სტატისტიკურად სანდო.

ლიტერატურა:

1. Leavitt and Thomas L. Whisler, New information flows; Harvard Business Review November-
December 1958
2. Harold J. Management in the 1980's , CARNEGIE INSTIT UTE OF TECHNOLOGY Pittsburgh
13, Pennsylvania.
3. Jean Lipman-Bluman & Harold J. Leavitt. Hot Groups. Seeding them, feeding them, and using
them to ignite your organization,Oxford: Oxford University Press, 1999. Published online: 19
January 2001
https://doi.org/10.1075/cat.5.2.07hos
4. Barton, Nicholas H.; Briggs, Derek E.G.; Eisen, Jonathan A.; Goldstein, David B.; Patel, Nipam
H. (2007) Evolution. Cold Spring Harbor, NY: Cold Spring Harbor Laboratory Press. ISBN 978-
0-87969-684-9. OCLC 86090399.
5. Bernstein, Harris; Bernstein, Carol; Michod, Richard E. (2012) "DNA Repair as the Primary
Adaptive Function of Sex in Bacteria and Eukaryotes", DNA Repair: New Research.
Hauppauge, NY: Nova Science Publishers. ISBN 978-1-62100-808-8. OCLC 828424701.
6. Bjornerud, Marcia (2005). Reading the Rocks: The Autobiography of the Earth . Cambridge,
MA: Westview Press. ISBN 978-0-8133-42498. OCLC 56672295.
7. Claude E. Shannon: A Symbolic Analysis of Relay and Switching Circuits , master's thesis, MIT,
1937.
8. Claude E. Shannon: "A Mathematical Theory of Communication", Bell System Technical
Journal, Vol. 27, pp. 379–423, 623–656, 1948 (abstract).
9. Claude E. Shannon and Warren Weaver: The Mathematical Theory of Communication. The
University of Illinois Press, Urbana, Illinois, 1949.
10. ჭუმბურიძე მანანა –ბიწაძე ელზა –ჯანაძე ლია კრედიტ-რისკების მართვის
თანამედროვე მიდგომების აქტუალური საკითხები თანამედროვე განვითარების
ეკონომიკური, სამართლებრივი და სოციალური პრობლემები", EISSN 2346-8203,
2019. E 1-6
11. Chumburidze M. Bitsadze E. and oth. About the Algorithms of Strategic Management
Springer Proceedings book: Mathematical and Computational Approaches in Advancing
Modern Science and Engineering; © Springer Nature Switzerland AG 2021 343
doi.org/10.1007/978-3-030-63591-6_592021 647-654
12. Chumburidze M, Basheleishvili I, Khecuriani A. Dynamic Programming and Greedy
Algorithm Strategy for Solving Several classes of Graph Optimization Problems. BRAIN.
Broad Research in Artificial Intelligence and Neuroscience. 10(1), 2019, 232-238
13. Manana Chumburidze, Nana Shonia.The Algorithms of Strategic Financial Management.
International Journal on Information Technologies and Security No. 1 (vol. 14)
http://ijits-bg.com/contents/IJITS-2022-No1/2022-N1-03.pdf 2022 pp. 29-36.
14. Chumburidze M. and oth. DELIVERY MANAGEMENT ALGORITHMS AND
THEIR APPLICATIONS International Journal of Advanced Research ; 9(5):
http://dx.doi.org/10.21474/IJAR01/12881,2021 596-601
15. Chumburidze M. Cash Flows Management Algorithms and Their Applications
International Journal on Information Technologies and Security http://ijits-bg.com/indexing-
and-dissemination