Metabolizam u posebnim fiziološkim i

patološkim stanjima – I deo

Sadržaj predavanja
Interakcija organa u metabolizmu
pojedinih jedinjenja
Interakcija organa u metabolizmu određenih
jedinjenja

✓ Sinteza arginina iz glutamina

✓ Sinteza kreatina

✓ Metabolizam glutationa

✓ Metabolizam karnitina

✓ Metabolizam masti u kolonu

 Arginin
ATP zavisna glutamat reduktaza

Značaj arginina u sintezi:

1. proteina
2. ureje
3. NO
4. kreatina u bubregu
 Arginin
ATP zavisna glutamat reduktaza
Glutamat + NADPH + H+ + ATP → glutamat semiald + NAD+ + ADP+ Pi
Glutamat semialdehid → ornitin → citrulin
ornitin → citrulin u prisustvu karbamoil fosfata
U bubrezima
Citrulin ------→ arginin
U jetri :
arginin -----------→ ornitin
Ornitin -----------→ Glutamat semialdehid -----------→ Glutamat
 Kreatin/Kreatinin

Arginin-glicin
transamidinaza NH2
NH2 NH3 + (Bubrezi) +
+
H2 N=C-HNCH 2 CH 2 CH 2 CHCO 2 - H2 N=C-HNCH 2 CO 2 -
Glicin Ornitin
Arginin Gvanidinoacetat
SAM + ATP
H Gvanidinoacetat
N O metiltransferaza S-Adenozill-
homocistein
Kreatinin HN + ADP
(Urin) N Neenzimska
(Mišići) NHPO3-2
CH3 +
Kreatin kinaza
H2 N=C-NCH 2 CO 2 -
NH2 Mišići CH3
+
Kreatin H2 N=C-NCH 2 CO 2 - ADP
Kreatinfosfat
+ Pi
CH3 ATP
Kreatin/Kreatinin
 Glutation
GSH –glutamil-L-cisteinil-glicin

Uloga glutationa:

1.detoksikacija peroksida;

2. Regeneracija redukovanog
glutationa iz oksidovanog –
glutation reduktaza;

3. Tiol disulfidna ravnoteza

proteina i

4. Biosinteza leukotriena sa
glutation-S-transferazom
 Glutation
Jetra obezbeđuje glutation za druga tkiva
Sinteza glutationa zavisi od raspoloživosti cisteina
Cistationinski metabolički put
Ekskrecija putem krvi i žuči
 Karnitin
Uloga karnitina u metabolizmu masnih kiselina
Transport aktiviranih MK u mitohondrije
b-oksidacija MK u srcu i mišićima

Citozol Mitohondrije
 Karnitin

X
 Metabolizam masti u kolonu
Metabolizam u kolonu
Ušteda u energiji: masne kiseline kratkih lanaca
butirat→ ketonska tela
 “U humanom organizmu , kao i u svetu,
ukoliko kontrolišete izvore energije, utičete
na mnoge druge pojave u organizmu .”
– Dr. Gökhan Hotamisligil,
Harvard School of Public Health

Metabolizam: gojaznost i posebni

načini ishrane
Gojaznost
 Gojaznost
• Gojaznost je poligenska

• Učestalost gojaznosti u pojedinim familijama

• Članovi porodice obično imaju slične navike u ishrani i stilu života

• Morbidna gojaznost je pod većim uticajem naslednih faktora

• GWAS –genome wide association study
• 40 genskih lokusa, FTO gen; Genetski skorovi
• Interakcija gena i faktora sredine
Gojaznost

17
Zašto se o gojaznosti govori kao bolesti ?
Gojaznost
Abdominalna gojaznost
Disfunkcija adipocita

Metaboličke posledice
Rezistencija na insulin
Hiperglikemija
Dislipidemija
Inflamacija
Tromboza
Metabolički sindrom
Ateroskleroza

Kliničke manifestacije
Dijabetes tip 2
Kardiovaskularne bolesti
Nealkoholna masna jetra
Sindrom policističnh ovarijuma
Kancer
 Adipozno tkivo
Ćelije adipoznog tkiva:
- Adipociti (50%)
- Preadipociti
- Epitelne ćelije
- Imune ćelije:
-monociti/makrofage
-leukocite
 Metabolički procesi u adipocitima
Glukoza VLDL
Metabolizam glukoze (iz jetre) (iz jetre)
Ulazak glukoze GLUT4
GLUT4 LPL
Insulin zavisno tkivo
Glukoza Masne kiseline
Metabolizam lipida
Sinteza i deponovanje triacilglicerola Glicerol-
Acil-KoA
- masne kiseline (iz hrane ili VLDL) 3-fosfat
- glicerol-3-fosfat (iz glukoze)
TRIACILGLICEROLI
Mobilizacija triacilglicerola Hormon-senzitivna
- Hormon-senzitivna lipaza lipaza
- Inhibicija insulinom - Insulin
- Aktivacija glukagonom + Glukagon
Glicerol Masne
kiseline

Glicerol Masne kiseline/albumin

(u jetru) (u jetru)
Metaboličke promene u gojaznosti
 Metaboličke promene u dijeti
Negativni energetski balans

Tipovi dijeta
1. Dijeta sa smanjenim kalorijskim unosom
2. Dijeta sa manjim unosom masti
3. Dijeta sa smanjenim unosom ugljenih hidrata
4. Hrono dijeta
5. Veganska dijeta
Dijeta sa smanjenim kalorijskim unosom
Stanje posle obroka
Apsorpciono stanje

Smanjeno deponovanje
Glikogena i triacilglicerola
 Dijeta sa smanjenim kalorijskim unosom
Postapsorpciono stanje
Noćno gladovanje

Skraćeno vreme
i brz prelazak u
postapsorpciono stanje
 Metabolizam u dijeti
2. Dijeta sa manjim unosom masti
Apsorpciona faza
a. Manje deponovanje triacilglicerola
b. Brz prelaz u postapsorpciono stanje
3.Dijeta sa smanjenim unosom ugljenih hidrata
Atkinsova dijeta autor Robert Atkins
Visok unos proteina
Umeren unos masti
Minimalan unos ugljenih hhidrata
Metabolizam u jetri i u apsorpcionom i u postapsorpcionom stanju
– Glukoneogeneza
– Ketogeneza
Aminokiseline u višku iz GIT za sintezu glikogena, glukoze u krvi i ketonskih
tela
Masne kiseline u jetri konvertuju se u ketonska tela i izvor ATP za
glukoneogenezu
Metabolizam u dijeti sa malim unosom ugljenih hidrata

insulin

glukagon

Atkinsova dijeta
Jetra stalno u stanju
glukoneogeneze i
ketogeneze
Metabolizam: trudnoća i laktacija
 Metabolizam u trudnoći
Promene u trudnoći povezane su sa potrebama fetusa i
hormonskim promenama
• Izvori energije: glukoza, aminokiseline, laktat, masne kiseline i
ketonska tela.
• Laktat iz placente se usmerava u dva pravca: fetus (izvor
energije) i jetra majke
• LDL-holesterol za sintezu steroidnih hormona placente
• Poremećaj ciklusa sitost-glad
Metabolizam u trudnoći

Placentalni
laktogen
↑↑↑
Estradiol
Progesteron

Insulinska
rezistencija
 Metabolizam u trudnoći
Placenta sekretuje:
• Laktogen placente – polipeptidni hormon
• Estradiol i progesteron

• Laktogen stimuliše lipolizu u adipoznom tkivu

• Steroidni hormoni - Rezistencija na insulin

• Poremećaj ciklusa sitost-glad

• Apsorpciono stanje brzo prelazi u gladovanje zbog fetusa
• Brz pad glukoze, aminokiselina i insulina
• Porast nivoa glukagona i placentalnog laktogena (stimuliše lipolizu i
ketogenezu)
• Hipoglikemija kod majke
• Kod trudnica posle obroka povišen insulin i glukoza
Metaboličke promene u periodu laktacije
Laktacija zahteva sintezu laktoze, triacilglicerola i proteina
1. Unosom hrane obezbeđuje se:
• Glukoza
– Za sintezu laktoze i triacilglicerole
– Izvor energije
• Aminokiseline za sintezu proteina
• Hil i VLDL izvor masnih kiselina za triacilglicerole

2. Iz organizma majke:
• Lipoliza, glukoneogeneza i proteoliza
• Mleko slabijeg kvaliteta i malnutricija majke
• U tkivu grudi luči se hormon za kalcijum
• Sličan parathormonu
Metabolizam u laktaciji
Promene metabolizma kao
posledica starenja
 Uticaj starenja na metabolizam

Promene u metabolizmu sa godinama

Metabolizam kod dece

Razlike u zavisnosti od uzrasta

1. Prevremeno rođeno novorođenče

2. Novorođenče (0-30 dana)

3. Odojče (1-12 meseci)

4. Dete (1-12 godina)

5. Adolescenti (12-18 godina)

Metabolizam kod starih osoba

 Uticaj starenja na metabolizam
Razlike između dece i odraslih
• Ćelije koje se brže dele
• Brži metabolizam
Metabolizam kod dece
• povećana potreba za aminokiselinama zbog sinteze proteina
• nema katabolizma aminokiselina
• ograničena funkcija jetre zbog deficijencije nekih enzima

Novorođenče
• mala je rezerva ugljenih hidrata u formi glikogena
• ukoliko se rezerve glikogena isprazne, kao izvor energije može se koristiti
masno tkivo
• Sklonost hipoglikemiji
• koncentracija glukoze u krvi se stabilizuje do trećeg dana (3,3 do 4 mmol/L).