ბიზნესის საფუძვლები

ყველა თემის კონსპექტი

(სიუზი ელოიან)

თემა 1
ბიზნესის არსი
ბიზნესი (ინგლ. Business - საქმე) არის სამეურნეო (ეკონომიკური)
საქმიანობა და საქმიანი ურთიერთობა მის მონაწილეებს შორის, რომელთა
მიზანია ეკონომიკური სარგებლის (სარფის) მიღება მოგების ან სხვა
ფორმით. კაპიტალისტური გაგებით ბიზნესი განისაზღვრება, როგორც
საქმის წარმოების სისტემა, ადამიანებისათვის საჭირო პროდუქციის,
მომსახურების შექმნა, მუშაობა (სამუშაო), ეკონომიკის ცენტრალური
მაგისტრალი, მომხმარებელთა მოთხოვნილებების დაკმაყოფილების
წყარო და საბოლოოდ ის, თუ როგორ ცხოვრობენ ადამიანები. სწორედ ასე
აღიქმება ბიზნესის არსი და მისი როლი კაპიტალისტური საზოგადოების
ეკონომიკურ ცხოვრებაში.
ბიზნესმენი (ინგლ. Businessman - საქმის კაცი, საქმიანი ადამიანი) არის
პირი, რომელიც ეწევა ბიზნესს და იღვწის არა მარტო მოგების მისაღებად,
არამედ საზოგადოებრივი კეთილდღეობისათვისაც. ბიზნესმენი არის
კაპიტალის მფლობელი, მესაკუთრე, ფირმის პატრონი და წარმოადგენს
ერთ-ერთ ცენტრალურ ფიგურას აღნიშნული ურთიერთგაცვლის
სისტემაში.
საქმიანობა წარმოადგენს ბიზნესს მხოლოდ მაშინ, როდესაც ის თავის
მიზნად ისახავს მოგების, შემოსავლის მიღებას.
ბიზნესს წარმოადგენს ნებისმიერი ორგანიზაცია, რომელიც სთავაზობს
მომხმარებელს ან/და ნებისმიერ ორგანიზაციას პროდუქტს, სერვისს ან
ორივეს ერთად. ბიზნესის ძირითადი ფუნქციაა შექმნას პროდუქტი ან
მომსახურება, რომელიც დააკმაყოფილებს მომხმარებლის საჭიროებებსა
და სურვილებს.
ტერმინები:
პროდუქტი- საქონელი, რომელსაც შეიძლება შევეხოთ, რომელიც
უზრუნველყოფს კმაყოფილებას ან გვაძლევს სარგებელს. (მაგ:
ავტომობილი).
მომსახურება - არამატერიალური სახის საქმიანობა, რომელიც
უზრუნველყოფს კმაყოფილებას და გვაძლევს სარგებელს (მაგ:
მექანიკოსი).
მოგება- მოგება არის სხვაობა პროდუქტის ან მომსახურების შექმნა,
რეალიზების თანხასა და მომხმარებლის მიერ მასში გადახდიდ თანხას
შორის.
დაინტერესებული მხარეები- ადამიანთა ჯგუფი, რომელთაც აქვთ
ინტერესი ბიზნესის მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებებთან
დაკავშირებით, გამოყოფენ დაინტერესებული პირების ოთხ ჯგუფს:
1. მფლობელები
2. თანამშრომლები
3. მომხმარებლები
4. საზოგადოება

ყოველი ბიზნესი საჭიროებს 3 მნიშვნელოვან რესურსს:

ადამიანები
იდეები
ფული.
აღნიშნული რესურსების მუდმივი კონფიგურაციით ხდება
მომხმარებლის საჭიროებებისა და სურვილების დაკმაყოფილება.

ბიზნესის ფუნქციები და ფუნქციონირება

საქმე, რომელიც უნდა შესრულდეს დაიყოფა 4 ძირთად ,,ბიზნეს
ფუნქციად’’:
1. მარკეტინგი-არის ყველა ის აქტივობა, რომელიც მიზნად ისახავს
უზრუნველყოს ისეთი საქონელი და მომსახურება, რომელიც მისაღები
იქნება მომხმარებლისთვის. ეს აქტივობები მოიცავს ბაზრის კვლევას,
პროდუქციის განვითარებას, ფასს, სტიმულირებას და პროდუქტის
გავრცელებას (დისტრიბუციას).
2. წარმოება- წარმოადგენს აქტივობებსა და პროცესებს, რომელიც
გამოიყენება პროდუქციის შექმნასა თუ მომსახურების მიწოდების დროს.
ეს აქტივობები მოიცავს წარმოების პროცესის შექმნას (ინვესტიციები
მოწყობილობა/აღჭურვილობებში), ეფექტიან მენეჯმენტს და აღნიშნული
პროცესების შესრულებას.
3. აღრიცხვა (ანგარიშგება) პროცესი რომელიც თავს უყრის და აანალიზებს
კომპანიის ფინანსურ მაჩვენებლებს.
4. ფინანსური მართვა - აქტივობები, რომელიც ეხება კომპანიის
დაფინანსებას და რესურსების ეფექტიანად გამოყენებას.
იდეა (ინოვაცია+ პროდუქტის განვითარება)
ხალხი (მარკეტინგი+ოპერაციები+ლიდერობა)
ფული ( ფინანსები+ ანგარიშება)

ბიზნესი შედგება კომპლექსური ურთიერთქმედებისგან-გარე

ურთიერთქმედება მომხმარებლებთან, კონკურენტებთან,
საზოგადოებასთან, მარეგულირებლებთან და შიდა ინტერაქცია
ადამიანებთან, რომლებიც უძღვებიან ბიზნესს ოპერაციებს.

ბიზნესი წარმატებას განახილავენ ორი ,,ე’’-ს პრინციპზე:

ეფექტიანობა- სწორი საქმეების კეთება, რაც იწვევს შედეგს და
ორიენტირებულია შინაარსზე. ეფექტიანია ის, რაც საჭირო და
მოსალოდნელ შედეგს გვაძლევს დამოუკიდებლად იმისა, თუ
შთაბეჭდილებას და ეფექტს ახდენს ის ჩვენზე.
ეფექტიანი-ნიშნავს შეასრულო რიგი აქტივობებისა, რომელიც
დაგეხმარება საბოლოო მიზნის მიღწევაში.
ეფექტურობა-ნიშნავს საქმის სწორად კეთებას. აპერილებს ფორმაზე,
გარეგნულ მახასიათებლებზე, ამით შექმნილ მოკლევადიან
შთაბეჭდილებაზე, სადაც შედეგი არაა საინტერესო და გათვლა ეფექტზეა
გაკეთებული.
ეფექტური- იზომება ჩადებული რესურსებისა და მიღებული შედეგის
შედარებით.
აღნიშნული ფუნქციების მართვა მოითხოვს:
დაგეგმვა: მიზნის დასახვა და განსაზღვრა იმისა თუ რა უნდა გააკეთოს
ორგანიზაციამ იმისათვის, რომ მაღწიოს დასახულ მიზანს.
ორგანიზება: ორგანიზაციის რესურსებისა და აქტივობების იმგვარად
გადანაწილება და მობილიზება, რომ შესაძლებელი გახდეს გეგმის
შესრულება.
ლიდერობა: გეგმის შესრულება, მათ შორის თანამშრომელთა
კოორდინაცია და მოტივაცია იმისთვის, რომ შესრულდეს საჭირო
ამოცანები.
კონტროლი: გაზომვა და შედარება შესრულებული საქმიანობის იმ
მოლოდინთან, რომელიც დაგეგმვის დროს დადგინდა. შესაბამისად
შესრულების ან გეგმის მოდიფიკაცია.

კრედიტორები და ინვესტორები იღებენ დაფინანსების გადაწყვეტილებას.

მიზნისა და ამოცანების დასახვა

ბიზნეს გეგმა ასახავს კავშირს მეწარმის შესაძლებლობებს,
გამოცდილებასა და გარკვეული პროდუქტის საწარმოებლად ან/და
მარკეტინგისთვის საჭირო მოთხოვნებს შორის. ის ასევე ადგენს
სტრატეგიებს წარმოებისთვის და მარკეტინგისთვის, იურიდიულ
საკითხებს და ორგანიზებას, ფინანსებსა და ბუღალტერიას.
საერთო ჯამში ბიზნეს გეგმამ პასუხი უნდა გასცეს სამ შეკითხვას
1. რა არის მეწარმის მიზანი და ამოცანები?
2. რა სტრატეგიის გამოიყენებს რომ მიაღწიოს მათ?
3. როგორ მოახდენს აღნიშნული სტრატეგიის იმპლემენტაციას?

გაყიდვების პროგნოზირება-არის იმის შეფასება, თუ რა არის თქვენი

ბიზნესის გაყიდვები მომავალში. გაყიდვების პროგნოზირების გარეშე
ვერავინ შეაფასებს საჭირო საწარმოს, მაღაზიის, ოფისის ზომას და
ვერავინ გადაწყვეტს რა რაოდენობის აღჭურვილობა იქნება საჭირო.
ფინანსური დაგეგმვა აუცილებელია იმისთვის, რომ მეწარმის გეგმაში
წარმოდგენილი ყველა აქტივობა გადაიყვანოს თანხობრივ მაჩვენებელში.
ფულადი ბიუჯეტი გულისხმობს იმ თანხას, რომელიც საჭიროა
ბიზნესის დასაწყებად და რა თანხა იქნება საჭირო, სანამ ბიზნესი
მოგებას მოიტანს.

ვენჩურული კაპიტალის (ინგლ. Venture Capital) კომპანიები არიან მცირე

ინვესტორების ჯგუფები, რომლებსაც სურთ მოგების მიღება და ამ
მიზნით არჩევენ კომპანიებს სწრაფი ზრდის პოტენციალით. მათი
უმრავლესობა არ იძლევა კრედიტს, ისინი აბანდებენ ბიზნესში,
ამარაგებენ კაპიტალით ნაწილობრივი საკუთრებით მოთხოვნის
პირობით.

ფრანჩიზი (ლოკალური მფლობელი - სავაჭრო საწარმო, რომელმაც

მოიპოვა უფლება (ფრანჩიზა) პროდუქციის ვაჭრობის სხვა საწარმოს
სავაჭრო ნიშნის ქვეშ)

ფრანჩაიზერი (მშობელი კომპანია - ფრანჩიზის მომცემი (პირი, რომელიც

გასცემს სხვა პირზე (ფრანჩაიზი) ლიცენზიას თავისი საქონლის
(მომსახურების) წარმოებაზე და გაყიდვაზე გარკვეულ ტერიტორიაზე).

წარუმატებლის მიზეზები:
1. მენეჯერული არაკომპეტენტურობა/ გამოუცდელობა;
2.უყურაღებობა;
3. სუსტი კონტროლის სისტემა;
4. არასაკმარისი კაპიტალი-საჭიროა მინიმუმ 6 თვის კაპიტალის
არსებობა.

4 ფაქტორი ბიზნესის წარმატებისთვის

1. შრომა, შემართება და ერთგულება;
2. საბაზრო მოთხოვნა მიწოდებულ პროდუქტსა ან მომსახურებაზე;
3. მენეჯერული კომპეტენცია;
4. იღბალი
 თავი 3
ბიზნესის ორგანიზაციულ-სამართლებრივი ფორმები

იმისათვის, რომ დაარეგისტრიროთ ბიზნესი(ერთი დღეა საჭირო),

მნიშვნელოვანია განსაზღვროთ მეწარმე-სუბიექტის ფორმა (ბიზნესის
ორგანიზაციულ-სამართლებრივი ფორმა), რომელიც სხვადასხვაგვარია
და ერთმანეთისგან განსხვავდება თავისი შინაარსით, ვალდებულებებითა
და პასუხისმგებლობებით. ამ ყველაფერს აწესრიგებს კანონი «მეწარმეთა
შესახებ» რომელიც საქართველოს პარლამენტმა 1994 წლის 28 ოქტომბერს
მიიღო.

ბიზნესის ორგანიზაციის ფორმებს, რომლებიც განმტკიცებულია

იურიდიულად, უწოდებენ ბიზნესის- ორგანიზაციულ სამართლებრივ
ფორმებს.

საქართველოს კანონი ,,მეწარმეთაშესახებ’’ განამტკიცებს ბიზნესის

სუბიექტების 6 ორგანიზაციულ ფორმას:
1. ინდივიდუალური მეწარმე;
2. სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოება;
3. კომანდიტური საზოგადოება;
4. შპს;
5. სააქციო საზოგადოება;
6. კოოპერატივი

1. ინდივიდუალური მეწარმე - ინდ. მეწარმე; ერთი პირის, როგორც

დამოუკიდებელი ფიზიკური პირის, ბიზნესის მოწყობის ფორმაა.
ინდივიდუალური ბიზნესმენი ვალდებულებებზე პასუხს აგებს
პირადად, მთელი თავისი ქონებით.
ინდივიდუალური ბიზნესის დაწყება პარტნიორთან ,,ამხანაგობა’’. ეს
არის 2 ან მეტი პირის გაერთიანება ერთობლივი ბიზნესის წარმოებისა და
ერთობლივი მოგების მიღების მიზნით.
ამხანაგის 3 ძირითადი სახეობა:
1. საერთო ამხანაგობა, რომელშიც ყველა პარტნიორი თანაბარი
უფლებებით სარგებლობს და ასევე საერთო მათი პასუხისმგებლობა
ფირმის წინაშე.
2. შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება, სადაც ერთი ან
რამდენიმე ადამიანი გამოდის ფორმის მთავარ პარტნიორებად და
მთლიანად ახორციელებენ მის მენეჯმენტს, ხოლო სხვა პარტნიორები
არიან მხოლოდ ინვესტორები და არ მონაწილეობენ ფირმის მართვაში,
ამიტომაც ეწოდება მათ შეზღუდული პასუხისმგებბლები.
3. შეზღუდული პასუხისმგებლობის კვალიფიციური ამხანაგობა რომელიც
მოქმედებს როგორც კორპორაცია, რომელსაც აქვს უფლება გაყიდოს
პარტნიორული უფლებები საფონდო ბირჟაზე.
სამეწარმეო ანტაგონიზმი- დაპირისპირება ამხანაგებს შორის.
დაპირისპირების უკიდურესი ფორმა.
უპირატესობები
• საქმის დაწყება მარტივია, არ არის საჭირო წესდება და სხვა იურიდიული
• დოკუმენტების შედგენა სრულიად დამოუკიდებელია საქმიანობის
განხორციელების პროცესში
• მთელი მოგება მფლობელს ეკუთვნის
ნაკლოვანებები
• მფლობელს სრული პასუხისმგებლობა ეკისრება ბიზნესის
დავალიანებაზე
• ბიზნესში ყველა დეტალს თავად მართავს, რაც არ არის მარტივი და
შესაძლოა
• წარმოიშვას პრობლემები მოითხოვს დიდ დროსა და ენერგიას, მეწარმე
მუდმივად კონცენტრირებულია ბიზნესზე

კომანდიტები- საზოგადოების პარტნიორთა ნაწილი.ქონებრივი პასუხს-

საზოგადოების ვალდებულებებისთვის აგებენ შეზღუდულად .
კომანდიტური საზოგადოება პირთა წევრობაზე დაფუძნელად სავაჭრო
საზოგადოებაა.
კომპლემენტარები- პარტნიორთა ნაწილი, ქონებრივი პასუხს აგებენ
სრულად, მთელი ქონებით პირადად და შეუზღუდავად.

მეწარმე-სუბიექტად დარეგისტრირება წარმოადგენს ბიზნესის

დასაწყებად აუცილებელ პროცედურას.
იმისათვის, რომ დაარეგისტრიროთ ბიზნესი(ერთი დღეა საჭირო),
მნიშვნელოვანია განსაზღვროთ მეწარმე-სუბიექტის ფორმა (ბიზნესის
ორგანიზაციულ-სამართლებრივი ფორმა), რომელიც სხვადასხვაგვარია
და ერთმანეთისგან განსხვავდება თავისი შინაარსით, ვალდებულებებითა
და პასუხისმგებლობებით. ამ ყველაფერს აწესრიგებს კანონი «მეწარმეთა
შესახებ» რომელიც საქართველოს პარლამენტმა 1994 წლის 28 ოქტომბერს
მიიღო.
მეწარმე სუბიექტთა უპირატესობები:
1. მესაკუთრების პასუხისმგებლობა შეზღუდულია მათი შენატენით. მათი
სხვა ქონება ხელშეუხებელია.
2. კლიენტებისთვის და პარტნიორებისთვის უფრო სანდოა, ვიდრე
,,ინდმეწარმე’’.
3. უფრო ადვილად შეუძლია საბანკო კრედიტის აღება ვიდრე
,,ინდმეწარმეს’’.
4. ფორმის ფუნქციონირების ხარჯები ნაკლებია, ვიდრე სააქციო
საზოგადოების შემთხვევაში,
ნაკლოვანებები:
1. ფორმირებისა და ფუნქციონირების ხარჯები უფრო მეტია, ვიდრე
,,ინდმეწარმის’’ შემთხვევაში.
2. წილის გასხვისება (გაყიდვა) უფრო რთული და ხარჯიანია, ვიდრე
,,სააქციო საზოგადოების’’ შემთხვევაში. (წილი არის მიმოქცევადი
უფლება).

სააქციო საზოგადოება (სს)-სააქციო საზოგადოება არის საზოგადოება,

რომლის კაპიტალი დაყოფილია წესდებით განსაზღვრული კლასისა და
რაოდენობის აქციებად. აქცია როგორც ფასიანი ქაღალდი, ადასტურებს
სააქციო საზოგადოების ვალდებულებებს პარტნიორის (აქციონერის)
მიმართ და აქციონერის უფლებებს სააქციო საზოგადოებაში. აქციები
შეიძლება იყოს ჩვეულებრივი და პრივილეგიური.აქციონერთა ქონებრივი
უფლებებიდან ყველაზე მთავარია დივიდენდების (მოგების ნაწილის)
მიღების უფლება სამეურნეო წლის შედეგების მიხედვით. საწარმო,
რომელშიც ორმოცდაათზე მეტი პარტნიორია, უნდა ჩამოყალიბდეს
მხოლოდ სააქციო საზოგადოების ფორმით. აქვს აქციერრად დაყოფილი
საწესდებო კაპიტალი.
საწესდებო კაპიტალის მინიმალური ნომინალური ღირებულება
შეესაბამება 10.000 აშს დოლარის ეკვივალენტს აროვნული ვალუტით,
ხოლო ერთი აქციის (ფასიანი ქაღალდის) ნომინალური ღირებულებაა
ერთი აშშ დოლარის ეკვივალენტი.
აქციონერთა ქონებრივი უფლებებიდან ყველაზე მთავარია დივიდენტის
(მოგების ნაწილის) მიღების უფლება სამეურნეო წლის შედეგების
მიხედვით.

კოოპერატივები- ისტორიულად წარმოიშვა XIX საუკუნეში, რაც

განაპირობა კაპიტალიზმის განვითარებამ ევროპაში. კოოპერატივი არის
წევრთა შრომით საქმიანობაზე დაფუძნებული ან წევრთა მეურნეობის
განვითარებასა და შემოსავლების გადიდების მიზნით შექმნილი
საზოგადოება, რომლის ამოცანაა წევრთა ინტერესების დაკმაყოფილება
და იგი მიმართული არ არის უპირატესად მოგების მიღებაზე. წარმოშობის
ძირითადი მოტივი იყო თვითდახმარება. ეს იყო წევრთა ორგანიზაციის
ისეთი ფორმა, რომლის ძირითადი მიზანი იყო მასში გაერთიანებული
პირების მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილება. ან წევრთა მეურნეობის
განვითარებისა და შემოსავლების გადიდების მიზნით შექმნილი
საზოგადოება. იგი არ არის მიმართული უპირადესად მოგების მიღებაზე.

პარტნიორი არის ერთ-ერთი საზოგაოების წევრი, რომელსაც აქვს

საზოგადოების წესდებით გათვალისწინებული უფლებები და
მოვალეობები საზოგადოების მიმართ.
პარტნიორი შეიძლება იყოს როგორც ფიზიკური, ასევე იურიდიული
პირი. პარტნიორი შეიძლება იყოს არასრულწლიანი პირიც. სრული
ქმედითუნარიანობის დადგომამდე მისი უფლებამოვალეობები
განხორციელდება მისი წარმომადგენლების მიერ.
პარტნიორი შეიძლება იყოს იურიდიული პირიც, მხოლოდ აქ კანონი
გარვეული შეზღუდვებს აწესებს:
იურიდიული პირი არ შეიძლება იყოს სოლიდარული პასუხისმგებლობის
საზოგადოების პარტნიორი და კომანდიტური საზოგადოების
პერსონალური პასუხისმგებელი პარტნიორი (კომპლემენტარი).

იურიდიული პირი არის განსაზღვრული მიზნის მისაღწევად შექმნილი

საკუთარი ქონების მქონე ორგანიზებული წარმონაქმნი, რომელიც თავისი
ქონებით დამოუკიდებლად აგებს პასუხს და საკუთარი სახელით იძენს
უფლებებსა და მოვალეობებს, ებს გარიგებებს და შეუძლია
სასამართლოში გამოვიდეს მოსარჩელედ და მოპასუხედ.

რეგისტრაცია არის იურიდიული მნიშვნელობის ფაქტებისა და

მოვლენების შეტანა სპეციალურ სახელმწიფო რეესტრში. ბიზნესის
სუბიექტის რეგისტრაციას ახორციელებს საქართველოს იუსტიციის
სამინისტროს მმართველობის სფეროში მოქმედი საჯარო სამართლის
იურიდიული პირი საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტო.

კანონში მოქმედებს 2 სახის რეგისტრაცია:

1. საწარმოს რეგისტრაცია: (იმპერატიული ნორმა)
2. საწარმოს საქმიანობასთან დაკავშირებული ფაქტებისა და მოვლენების
რეგისტრაცია:

საწარმოოს რეგისტრაცია სავალებულოა. ბიზნესის სუბიქეტი

წარმოშობილად ითვლება რეესტრში რეგისტრაციის მომენტიდან.
სუბიექტის არსებობა დგინდება ამონაწერით იურიდიულ პირების
რეესტრიდან.

რა დოკუმენტაცია სჭირდება მეწარმე იურიდიულ პირად

რეგისტრირების?
საწარმოოს ყველა პარტნიორის მიერ ხელმოწერილი და სათანადო წესით
დამოწმებული სარეგისტრაციო განაცხადი, რომელშიც უნდა მიეთითოს:
 საწარმოოს სახელწოდება;
  საწარმოს სამართლებრივი ფორმა და იურიდიული მისამართი;
 საწარმოოს პარტნიორის სახელი და გვარი, მისამართი, პირადი
ნომერი;
 თუ პარტნიორი იურიდიული პირია-მისი საფირმო სახელწოდება,
სამართლებრივი ფორმა, იურიდიული მისამართი, რეგისტრაციის
თარიღი, საიდენტიფიკაციო ნომერი და მონაცემები მისი
წარმომადგენლების შესახებ;
 საწარმო მმართველობის ორგანო, გადაწყვეტილების მიღების წესი,
ხოლო შპს ან კომანდიტთა წილობრივი მონაწილეობის შესახებ ;
 საწარმოს ხელმძღვანელობისა და წარმომადგენლობაზე
უფლებამოსილი პირების სახელი, გვარი , მისამართი, პირადი
ნომერი;
 გენერალურ სავაჭრო მინდობილობის მფლობელი პირის-
პროკურისტის (თუ არის) სახელი, გვარი, მისამართი, პირადი
ნომერი;
 თუ საწარმოს წარმომადგენლობაზე რამდენიმე უფლებამოსილი
პირი ჰყავს ისინი ერთად წარმოადგენენ საწარმოს თუ ცალ-ცალკე;
 წესდების საჭიროების შემთხვევაში, მისი ფორმის მოძიება შეიძლება
საჯარო რეესტრის ვებ-გვერზე.

რეგისტრაციის საჭირო დოკუმენტი ინდივიდუალურ

მეწარმეებისათვის
საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოს წარუდგენს პირადობის
დამადასტურებელს მოწმობას და განცხადებას, რომელშიც უნდა
მიეთითოს:
 განმცხადებლის სახელი, პირადი ნომერი, ხელმოწერა;
 ინფორმაცია საწარმოს ადგილსამყოფელის შესახებ;
 განცხადების შევსების თარიღი.

ასოციური ორგანიზაციული სტრუქტურების ტიპები:

კორპორაციები;
სამეურნეო ასოცაციები;
კონცერნები;
ჰოლდინგური კომპანიები;
კონსორციუმი;
კარტელი;
სინდიკატი;
ტრესტები

კორპორაცია - წარმოადგენს სააქციო საზოგადოებას, რომელიც

აერთიანებს რამდენიმე ფირმას მათი საერთო მიზნების ან პრივილეგიების
დაცვის მიღწევისათვის.

სამეურნეო ასოციაციები- საწარმოების (ფირმების) სახელშეკრულებო

გაერთიანებები, რომლებიც იქმნება ერთგვაროვანი ფუნქციებისა და
საერთო საქმიანობის კოორდინაციის ერთობლივი შესრულებისათვის.
ასოციაციის მონაწილეები სხვა ნებისმიერ ასოციაციაში შესვლის
უფლებით სარგებლობენ.

კონცერნები - მონოპოლიური ტიპის სახელშეკრულებო მსხვილ

გაერთიანებათა ფორმაა, რომელიც იძლევა მსხვილმასშტაბიანი
წარმოების კომბინირების, კოოპერირების შესაძლებლობების გამოყენების
საშუალებას საწარმოტექნოლოგიური კავშირების არსებობის მეშვეობით,
კონცერნის მონაწილეები ურთიერთდამოკიდებულნი არიან არა
ხელშეკრულებით, არამედ არსებითად ეკონომიკური ურთიერთობებით.

ჰოლდინგური კომპანიები - ხასიათდებიან იმით, რომ მათ აქვთ სხვა

კომპანიების კონტროლის უფლება (ე. წ. საკონტროლო პაკეტი) ან მათი
აქციებისა და ფულადი კაპიტალის ფლობის ხარჯზე, ან კონტროლს
დაქვემდებარებული კომპანიების დირექტორების დანიშვნის
უფლებასთან დაკავშირებით.

კონსორციუმი - საწარმოთა (ფირმების) დროებით ნებაყოფლობითი

გაერთიანებაა, რომელიც იქმნება კონკრეტული ამოცანებისა და
პრობლემების გადაწყვეტის, მსხვილი საინვესტიციო, მეცნიერულ-
ტექნიკური, სოციალური, ეკოლოგიური პროექტების
განხორციელებისათვის. საწარმოებს შეუძლიათ იყვნენ ერთდროულად
რამდენიმე კონსორციუმის წევრი.

კარტელი - საწარმოთა სახელშეკრულებო გაერთიანებაა, რომლის

საფუძველია შეთანხმება წარმოების მოცულობების კვოტირების,
რეალიზაციის ფასების, გაყიდვის პირობების, გასაღების ბაზრის
გამიჯვნის შესახებ. კარტელში შემავალი საწარმოები იურიდიულად
დამოუკიდებელია.

სინდიკატი წარმოადგენს ერთგვაროვან საწარმოთა გაერთიანების

ფორმას, რომელიც გულისხმობს სინდიკატის წევრების მომარაგებისა და
მათ მიერ წარმოებული პროდუქციის გასაღების (ლოგისტიკური
საქმიანობის) ცენტრალიზაციას.სინდიკატის საწარმოები იურიდიულად
დამოუკიდებელნი არიან. სინდიკატის მონაწილეები შეიძლება იყვნენ არა
მხოლოდ საწარმოები, არამედ კონცერნებიც და ტრასტებიც.

ტრასტები - ითვლება ერთ-ერთ სპეციფიკურ ორგანიზაციულ

სტრუქტურად. ესენია ის დაწესებულებები, რომლებმაც მიიღეს სხვა
კომპანიების რწმუნება მათი ქონებისა და ფასიანი ქაღალდების მართვის
შესახებ.

მეწარმეობა ( Entrepreneurship) ბიზნესის განსაკუთრებულ შემთხვევას

წარმოადგენს და ის უშუალო კავშირშია ადამიანის - მეწარმის
(Entrepreneur) პიროვნებასთან, რომელიც საკუთარი რესურსებისა და
რისკის ხარჯზე ორგანიზებას უწევს ბიზნესს მოგების მიღების მიზნით.
სამეწარმეო საქმიანობა კი წარმოადგენს პროცესს, რომლის დროსაც
მეწარმე თავისი ცოდნისა და უნარების გამოყენებით იწყებს ახალ ბიზნესს
პროდუქტის ან/და მომსახურების შესაქმნელად.სამეწარმეო საქმიანობას
არეგულირებს კანონი „მეწარმეთა შესახებ”.

“სამეწარმეო საქმიანობად მიიჩნევა მართლზომიერი და არაერთჯერადი

საქმიანობა, რომელიც ხორციელდება მოგების მიღების მიზნით,
დამოუკიდებლად და ორგანიზებულად”

სამეწარმეო საქმიანობა იწყება მცირე ბიზნესის მასშტაბით,

მცირე ბიზნესის უპირატესი მხარეები: პირადი ურთიერთობა
თანამშრომლებთან, მომხმარებლებთან, დაინტერესებულ მხარეებთან.
ცვლილებების მიღების უნარი, სხვისი ნებართვა არ გჭირდება
ცვლილებებისთვის.მოგება არავისთანაა გასაყოფი , მცირე ხარჯები და
კონფედენციალურობა.
მცირე ბიზნესის სუსტი მხარეები: დამარცხების რისკი, კაპიტალის
მოზიდვის შეზღუდული შესაძლებლობები, ხშირად მცირე ბიზნესი
საკუთარი სახსრებით იწყება, ზრდის პოტენციალის ხელიდან გაშვება-
მოპოვებული ფინანსური რესურსის მის განვითარებაში დაბანდება
გარკვეული კატეგორიისთვის ხანდახან შეუძლებელი არჩევანია.

მიკრო ბიზნესი

მიკრო ბიზნესის სტატუსი ენიჭება ფიზიკურ პირს, რომლის მიერ

კალენდარული წლის განმავლობაში მისაღები ჯამური ერთობლივი
შემოსავალი არ აღემატება 30 000 ლარს: არ იყენებს დაქირავებულ პირთა
შრომას,დამოუკიდებლად ეწევა ეკონომიკურ საქმიანობას, არ
ახორციელებს საქართველოს მთავრობის №415 დადგენილებით
განსაზღვრულ საქმიანობებს (მიკრო ბიზნესისთვის აკრძალული
საქმიანობა). ის განთავისუფლებულია საშემოსავლო გადასახადისგან,
საკონტროლო-სალარო აპარატის გამოყენების ვალდებულებისგან,
მიმდინარე გადასახდლებისგან,არ ჯარიმდება ზედნადებების და
დოკუმენტის გარეშე სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების
გამოვლენის შემთხვევაში. სტატუსის მინიჭება შესაძლებელია: შს ის
ნებისმიერ სერვისცენტრში, ელექტრონულად rs.ge ზე, სტატუსი ვერ
მიენიჭება დღგ-ს გადამხდელად რეგისტრირებულ პირს.
ასეთი პირისთვის აკრძალულია: საქმიანობები, რომლებიც საჭიროებენ
ლიცენზირებას ან ნებართვას, სავალუტო ოპერაციების განხორციელება,
სათამაშო ბიზნესი , სამედიცინო , საადვოკატო, სანოტარო, სააუდიტო ,
საკონსულტაციო საქმიანობები. ის დეკლარაციას წარადგენს საანგარიშო
წლის მომდევნო წლის 1 აპრილამდე. ეკონომიკური საქმიანობის
შეწყვეტისას 30 სამუშაო დღის ვადაში.

მიკრო ბიზნესის სტატუსი მიმდინარე საგადასახადო წელს უქმნდება, თუ:

1. ფიზიკურმა პირმა საგადასახადო ორგანოს მიმართა მიკრო ბიზნეის
სტატუსის გაუქმების ან მცირე ბიზნესის სტატუსის მინიჭების
მოთხოვნით.
2. საგადასახადო ორგანოს მიერ ჩატარებული ინვენტარიზაციის
შედეგად დადგინდა, რომ მიკრო ბიზნესის სტატუსის მქონე
ფიზიკური პირის სასაქონლო-მატერიალური მარაგების ნაშთი
აღემატება 45.000 ლარს.
 3. თუ მიკრო ბიზნესის სტატუსის მქონე ფიზიკური პირი დადგენილი
მოთხოვნის დარღვევიდან 15 დღის ვადაში არ მიმართავს
საგადასახადო ორგანოს მცირე ბიზნესის სტატუსის მინიჭების
მიზნით, მას გაუუქმდება მიკრო ბიზნესის სტატუსი და გამოვა
სპეციალური დაბეგრის რეჟიმიდან.
 წლის განმავლობაში პირი 3 ჯერ დაჯარიმდა საკონტროლო
სალარო აპარატისგამოყენების წესის დარღვევისთვის
 მიკრო ბიზნესის სტატუსის მქონე პირი არ იხდის
საშემოსავლო გადასახადს
4. ფიზიკური პირის შესაბამისი განცხადებით განცხადება შეიძლება
ეხებოდეს მცირე ბიზნესის სტატუსის მინიჭებასაც. ფიზიკური პირი
დარეგისტრირდა დღგ-ის გადასახადით.
 ფიზიკურმა პირმა გამოიყენა შრომის კანონმდებლობის
საფუძველზე დაქირავებული ფიზიკური პირი. ამ დროს პირს
შეუძლია მოითხოოს მცირე ბიზნესის სტატუსი.

მცირე ბიზნესის სტატუსი შეიძლება მიენიჭოს მეწარმე ფიზიკურ პირს,

თუ: მის მიერ კალენდარული წლის განმავლობაში ეკონომიკური
საქმიანობიდან მიღებული ერთობლივი შემოსავალი არ აღემატება 500
000 ლარს. დღგ1 -ის გადამხდელად რეგისტრირება არ აუქმებს მცირე
ბიზნესის სტატუსს. ვალდებულება აქვს საქონლის/მომსახურების
მიწოდების დროს მომხმარებლებთან ნაღდი ფულით
ანგარიშსწორებისას შემოსავლები აღრიცხოს საკონტროლო-სალარო
აპარატის გამოყენებით. მეწარმე ფიზიკური პირი , მცირე ბიზნესის
სტატუსის მინიჭების მიზნით განცხადებით მიმართავს საგადასახადო
ორგანოს, შს სერვისცენტრს ან ელექტრონულად განცხადებით rs.ge.
ასეთი პირისთვის აკრძალულია: საქმიანობები, რომლებიც საჭიროებენ
ლიცენზირებას ან ნებართვას, სავალუტო ოპერაციების განხორციელება,
სათამაშო ბიზნესი , სამედიცინო , საადვოკატო, სანოტარო, სააუდიტო ,
საკონსულტაციო საქმიანობები. საერთო დასაბეგრი შემოსავლის
ოდენობის 1%-ით. ის დეკლარაციას წარადგენს საანგარიშო წლის
მომდევნო წლის 1 აპრილამდე. ეკონომიკური საქმიანობის შეწყვეტისას
30 სამუშაო დღის ვადაში.
დღგ-დამატებული ღირებულების გადასახადი
საერთი სახელმწიფოებრივი, არაპირდაპირი გადასახადი, რომელიც
წარმოადგენს საქონლის/მომსახურების, წარმოებისა და განაწილების
ყველა სტადიაზე დამატებულ ღირებულებების ნაწილის ბიუჯეტში
ამოღების ფორმას.
პირველად ფრანგმა ეკონომისტმა მორის ლორემ 1954 შეიმუშავა.
შემოღებულია დაახლოებით 137 სახელმწიფოში აშს- ს და იაპონიის
გარდა.
ქვეყნის საგადასახადო სისტემაში დღგ-ს არსებობა ევროკავშირში
შესვლის სავალდებულო წინაპირობაა.
საქართველოში 1992 წლის 15 მარტიდან, განაკვეთი 15 % შეადგენს.

საშემოსავლო გადასახადის გადამხდელია:

 რეზიდენტი -ფიზიკური პირი, რომელიც ფაქტობრივად იმყოფება
საქართველოს ტერიტორიაზე 183 დღე ან მეტ ხანს ნებისმიერი
უწყვეტი 12 კალენდარული თვის პერიოდში;
 არარეზიდენტი- ფიზიკური პირი, რომელიც შემოსავალს იღებს
საქართველოში არსებული გადახდის წყაროდან

დასაბეგრი შემოსავალი- არის საქართველოში მიღებული ერთობლივი

შემოსავლისა და ამ შემოსავლის მიღებასთან დაკავშირებულ ხარჯებს
შორის სხვაობა. საშემოსავლო გადასახადის განაკვეთი 20 % ია.

გაეროს-კლასიფიკაციით, საწარმო ფირმა შეიძლება მივაკუთვნოთ მცირე

ბიზნესს თუ მასში ასაქმებულია მაქს. 500 თანამშრომელი.
 მოკრძალებული საწარმო 80%
 სწრაფად მზარდი ბიზნესი 20%
(რეალიზაციის მოცულობა ყოველწლიურად იზრდება 103% -ით,
მომუშავეთა რაოდენობა 23 ახალი თანამშრომელი;
პირველი 10 წლის განმავლობაში, 85 % კოტრდება ყოველ 3 საწარმოდან 1
აღწევს წარმატებას.
შესასყიდი ბიზნესის ანალიზისათვის მომზადებულ უნდა იქნეს
ბიზნესის შესახებ ყოვლისმომცველი ინფორმაციული პაკეტი.
წარმოდგენილი უნდა იყოს შემდეგი პუნქტები:
1. ბიზნესის ისტორია;
2. ბიზნესის მართვის მეთოდების ანალიზი;
3. ინფორმაცია ძირითადი კაპიტალის შესახებ;
4. ინფორმაცია მომწოდებელის შესახებ;
5. ბაზარზე მოღვაწეობის პრაქტიკის მიმოხილვა;
6. ინფორმაცია კონკურენციების შესახებ;
7. ინფორმაცია მომსახურე პერსონალის შესახებ;
8. ინფორმაცია მფლობელთა შესახებ;
9. ინფო. დაზღვევის სახეების შესახებ;
10. მოსალოდნელი სამართლებრივი ან სხვა გაუთვალისწინებელი
ვალდებულებები;
11. ბოლო 3-5 წლის ფინანსური ანგარიშის მოკლე მიმოხილვა.

მიკრო ბიზნესის სტატუსის მქონე ფიზიკური პირი დეკლარაციას

წარმოადგენს:
 საანგარიშო წლის მომდევნო წლის 1 აპრილამდე;
 ეკონომიკური საქმიანობის შეწყვეტისას 30 სამუშაო დღის ვადაში.

ფიქსირებული გადასახადით დასაბეგრი საქმიანობის განახორცილებელ

პირებზე მიკრო და მცირე ბიზნესის სტატუსი არ გაიცემა.

ფიქსირებული გადასახადის გადამხდელი

ფიქსირებული გადასახადის სტატუსი ენიჭება პირს, რომელიც: არ არის
დამატებული ღირებულების გადასახადის გადამხდელი; ახორციელებს
ფიქსირებული გადასახადით დასაბეგრ ერთ ან ერთზე მეტ
საქმიანობას(N415).
ის არ იხდის მიმდინარე გადასახდებს, საგადასახადო ორგანოს არ
წარუდგენს დეკლარაციას (მოგების/საშემოსავლო გადასახდის),
თავისუფლდება საკონტროლო-სალარო აპარატის გამოყენების
ვალდებულებისგან, ფიქსირებული გადასახადით დასაბეგრი
საქმიანობიდან მიღებული შემოსავალი არ გაითვალისწინება დღგ-ის
სავალდებულო რეგისტრაციის ვალდებულების განსაზღვრისას; პირი,
სტატუსის მინიჭების მიზნით განცხადებით მიმართავს საგადასახადო
ორგანოს: განცხადებაში უნდა მითითებული იყოს საქმიანობის სახე;
დასაბეგრი საქმიანობის მისამართი. გაიცემა ფიქსირებული გადასახადის
გადამხდელის სერტიფიკატი. (ცალ-ცალკე დასაბეგრი საქმიანობის
თითოეულ მისამართზე). პირი ფიქსირებული გადასახადის
გადამხდელად ითვლება სტატუსის მინიჭების თვის მომდევნო თვის
პირველი რიცხვიდან. უფლება აქვს, ფიქსირებული გადასახადით
დაბეგვრის რეჟიმზე გადავიდეს საანგარიშო წლის ნებისმიერ თვეს.

მართვა

მენეჯმენტი-მეცნიერება მართვის შესახებ.

მართვა- არის ორგანიზაციის მიზნიდან გამომდინარე წინასწარ
შედგენილი გეგმის მიხედვით რესურსების ოპტიმალური განაწილების
პროცესი. მენეჯმენტი არის ორგანიზაციის თანამშრომელთა
(რესურსების) საქმიანობის კოორდინირებისა და გაერთიანების პროცესი,
რომელიც უზრუნველყოფს ეფექტიანობასა და პროდუქტიულობას.
ოპტიმალური მართვა გულისხმობს:
 ოპტიმალობის კრიტერიუმის დადგენას;
 კრიტერიუმების ერთმანეთტან შეწონასწორობას;
 საბოლოო ვარიანტის შერჩევას

ორგანიზაციის მიზნების მისაღწევად მენეჯერების ვალდებულებებია

რესურსების რაციონალურად და ეფექტურად გამოყენება.

ორგანიზაციის ეფექტურობა- მაჩვენებელი იმისა, თუ რამდენად ახლოს

არის ის დასახულ მიზნებთან, რამდენად კარგად შესრულდა დასახული
მიზნები.
პროდუქტიულობა / მწარმოებლურობა - თუ რა რაოდენობის რესურსები
დაიხარჯა (მასალები, ფინანსური საშუალებები და ადამიანური
რესურსები, რომელიც გამოყენებული იყო პროდუქციის შექმნისას)
ორგანიზაციის მიზნების შესასრულებლად.
თითოეულ ორგანიზაციას აქვს საშუალება გაზარდოს ეფექტიანობის და
პროდუქტიულობის მაჩვენებელი.

მენეჯმენტის უნივერსალურობა არის რეალობა, რომელიც ამტკიცებს,

რომ მენეჯმენტი აუცილებელია ყველა ტიპის და ზომის ორგანიზაციაში,
ორგანიზაციის ყველა დონეზე, ნებისმიერ რეგიონსა და სახელმწიფოში
მენეჯერები - ორგანიზაციული მიზნების ეფექტურად განხორციელების
მიზნით ზედამხედველობას უწევენ არსებული მატერიალური და
არამატერიალური რესურსბის გამოყენებას.

მენეჯერის დონეები:
1. მაღალი რგოლის მენეჯერი (top-manager) - ორგანიზაციის
ხელმძღვანელის ფუნქციაა იყოს მომავალზე ორიენტირებული და
სტრატეგიულად მოაზროვნე, რომელსაც შესაძლოა გადაწყვეტილებების
მიღება მოუხდეს მაღალი კონკურენციისა და განუსაზღვრელობის
პირობებში. პასუხს აგებს მთლიანი ორგანიზაციის საქმიანობაზე.(მაგ.
პრეზიდენტი, აღ.დირექტორი, თავჯდომარე, მმართველობის საბჭოს).

2. საშუალო რგოლის მენეჯერი (middle manager) - ახდენს პირველი

დონის მენეჯერთა მუშაობის კოორდინაციას და დამაკავშირებელ როლს
ასრულებს ტოპ-მენეჯერებსა და საწყისი რგოლის მენეჯერებს შორის.
(მაგ.პროექტის ხელმძღვანელი, კომპანიის დირექტორი, ქვედანაყოფის
ხელმძღვანელი, დეკანი).

3. დაბალი რგოლის მენეჯერი (first-line manager) - მენეჯმენტის ქვედა

საფეხურზე მდგომი პირი, რომელიც ახდენს არამენეჯერული 3
პოზიციების მქონე თანამშრომლების მუშაობის მართვას.(მაგ.
სუპერვაიზორი, გაყიდვების მენეჯერი, კრედიტ-ოფიცერი, ოფის-
მენეჯერი).
მენეჯმენტის ოთხი ფუნქცია - მენეჯერი მიზნების მისაღწევად ახდენს
რესურსების დაგეგმვას, ორგანიზებას, მართვასა და კონტროლს.
წარმატებული მენეჯმენტი კი ნიშნავს ამ საქმიანობათა ეფექტიან
მართვას.
დაგეგმვა - ორგანიზაციის ფუნქციონირების მიზნების, შედეგების და ამ
მიზნების შესასრულებლად საჭირო რესურსების განსაზღვრა, ის
შეიძლება იყოს მოკლე და გრძელვადიანი.
ორგანიზება - მიზნების მისაღწევად შესასრულებელი აქტივობების
დადგენა, მათი დაჯგუფება, თანამშრომელთათვის პასუხისმგებლობების
განსაზღვრა და ფუნქცია/მოვალეობების დელეგირება.
ლიდერობა - დაქვემდებარებული თანამშრომლებისა და გუნდების
მოტივაცია და ეფექტური კომუნიკაციის არხების შერჩევა, ორგანიზაციის
მიზნების მისაღწევად.
კონტროლი - შედეგების მონიტორინგი, მიღწეულისა და დადგენილი
სტანდარტის შედარება და აუცილებელი ღონისძიებების
გატარება,თანამშრომელთა ქმედებებზე დაკვირვება, წარმატებებისა და
მოსალოდნელი შეცდომების შეფასების მიზნით.

მენეჯერის როლი /ჰენრი მინცბერგის 10 როლი 3 ჯგუფად განსაზღვრა:

1. ინტერპერსონალური როლები (Interpersonal roles):
 ნომინალური უფროსი (Figurehead). სიმბოლური ხელმძღვანელი.
რომელიც ვალდებულია შეასრულოს იურიდიული და სოციალური
ხასიათის ვალდებულებები. მაგ. თანამშრომლის მიღება,
იურიდიულ დოკუმენტზე ხელმოწერა.
 ლიდერი (Leader). პასუხისმგებელია თანამშრომელთა
მოტივაციაზე; კადრების განვითარებაზე.
 დამაკავშირებელი რგოლი (Liaison). მენეჯერი მუდმივ კავშირშია
ორგანიზაციის გარემოსთან. აქვს ინფორმაციის მიღების საკუთარი
არხები.
 საინფორმაციო ტექნოლოგიები საშუალებას აძლევს მენეჯერებს
უკეთ გამოავლინონ ლიდერობის უნარები და ამასთან შეასრულონ
დამაკავშირებელი რგოლის ფუნქციაც.
2. საინფორმაციო როლები
 დამკვირვებელი (Monitor). ეძებს და იღებს სხვადასხვა
ინფორმაციას კომპანიის მდგომარეობისა და გარემოს
შესაფასებლად. არის კომპანიის შესახებ ინფორმაციის ცენტრი.
 გამავრცელებელი (Disseminator). გასცემს ინფორმაციას
თანამშრომლებზე. (თათბირების მოწყობა; ტელეფონით
ინფორმაციის მიწოდება.)
 წარმომადგენელი (Spokesperson). გადასცემს ინფორმაციას
ორგანიზაციის გეგმების, პოლიტიკისა და ა.შ. შესახებ გარე
სამყაროში.
 საინფორმაციო როლის შესრულების დროს მენეჯერებს
მნიშვნელოვან დახმარებას უწევს საინფორმაციო ტექნოლოგიები,
რომლის მეშვეობითაც ისინი ახორციელებენ საქმიანობის
მონიტორინგს, ასევე ისინი სწრაფად და ეფექტურად გადასცემენ
ინფორმაციას მომსახურე პერსონალს.

3. გადაწყვეტილების მიმღები როლები (decisional roles):

 მეწარმე (Entrepreneur). სწავლობს ორგანიზაციის შიდა და გარე
გარემოს. ეძებს პოტენციურ შესაძლებლობებს.
 კრიზისული სიტუაციის მმართველი (Disturbance handler).
პასუხისმგებელია გადაწყვეტილების მიღებაზე
გაუთვალისწინებელი პრობლემის დროს.
 რესურსების გამანაწილებელი (Resource allocator).
პასუხისმგებელია ორგანიზაციის ყველა რესურსის ეფექტურ
განაწილებაზე( მაგ. გეგმების შედგენა, ბიუჯეტის ფორმირება,
თანამშრომელთა სამუშაოს შედგენა).
 მომლაპარაკებელი (negotiator). წარმოადგენს ორგანიზაციას
სხვადასხვა მნიშვნელოვან მოლაპარაკებებში. მაგალითად,
მოლაპარაკება კონტრაქტის დასადებად.

მენეჯერად ყოფნა ხშირ შემთხვევაში გულისხმობს ემოციურ და

სპონტანურ ქმედებებს. ხშირად მენეჯერებს დრო არ ჰყოფნით
ნებისმიერი სიტუაციის გასაანალიზებლად და ამიტომ სპონტანურად
უწევთ ისეთი გადაწყვეტილებების მიღება, რომლის შედეგი ხშირად
წინასწარ უცნობია. (Robert Katz) რობერტ კაცმა დაადგინა უნარები რაც
აუცილებლად უნდა გააჩნდეს წარმატებულ მენეჯერს:
კონცეპტუალური ხედვის უნარი (conceptual skills) - არის ადამიანის
კოგნიტური უნარი აღიქვას ორგანიზაცია, როგორც ერთი მთლიანი
ორგანიზმი და იმავდროულად დაინახოს კავშირი მის ქვედანაყოფებს
შორის.
ადამიანური ურთიერთობების უნარი (human skills) - მენეჯერს უნდა
შეეძლოს საერთო ენის გამონახვა ადამიანებთან და მათთან ერთად
გუნდში მუშაობა.
ტექნიკური ცოდნა (technical skills) - ეს არის სპეციალური ცოდნა და
უნარები, რომლებიც საჭიროა კონკრეტული დავალების
შესასრულებლად (კომპიუტერული პროგრამების მოხმარების ცოდნა,
ბუღალტრული აღრიცხვის ცოდნა, პროექტის დიზაინის შედგენის
ცოდნა და ა.შ)

რეკომენდაციები მენეჯერებს - შედეგების მიღწევა

სანამ დააპირებთ მენეჯერობას, კარგად უნდა გაიაზროთ და
დარწმუნდეთ მზად ხართ თუ არა შემდეგი ასპექტების
გასათვალისწინებლად: მომატებული დატვირთვა,მოვალეობის მუდმივი
გრძნობა, პასუხისმგებლობა სხვა ადამიანის მაგივრად, ზეწოლა
ქვეშევრდომებისა და უფროსობისგან.
ადამიანს, რომელსაც სურს იყოს ეფექტური მენეჯერი, აუცილებლად
უნდა იყოს:
კომუნიკაბელური;
გუნდის აქტიური წევრი;
თავდაჯერებული; კრიტიკულად მოაზროვნე;
პროფესიონალი;

ადამიანური რესურსების მართვა

კონკრეტული ორგანიზაციისათვის, ადამიანურ რესურსებს HR
წარმოადგენენ მისი თანამშრომლები. ადამიანური რესურსები მართვა
(ინგლ. HR Management) კი წარმოადგენს კომპანიის დასაქმებაში მყოფი
ადამიანური რესურსების მართვის პროცესს, რომელიც მიმართულია
თანამშრომელთა პროდუქტიულობის მაქსიმიზაციაზე სწორი
ადამიანური რესურსის მოზიდვის და განვითარების მეშვეობით.
თანამშრომლებს შეუძლია გადამწყვეტი გავლენა იქონიონ კომპანიის
წარმატებაზე, აგრეთვე შეცდომების დაშვებით დიდი მატერიალური
ზარალი მიაყენონ კომპანიას.
ამიტომაც, დღევანდელი ბიზნესის კრიტიკულ ელემენტს წარმოადგენს
ადამიანური კაპიტალი, რის გამოც თანამედროვე კომპანიები წარმოების
ამ ფაქტორს განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობენ.
არსებობს შრომითი რესურსების მართვის უამრავი კრიტერიუმი:
კომპეტენტურობა-საკადრო საქმიანობა ეფექტიანია მაშინ, როდესაც
არსებობენ ის ადამიანები, რომლებსაც შესწევთ უნარი,
კვალიფიცირებულად შეასრულონ ის.(მიუსადაგონ თავიანთი საქმიანობა
მიმდინარე ცვლილებებს.)
ერთგულება და ჰარმონია -საკადრო საქმიანობა ეფექტიანია, თუ ამ
სფეროში დასაქმებულები არიან კომპანიის მიზნის ერთგულნი.
ეფექტიანობა - კადრების დაბალ დენადობას, სამუშაო მოცდენების
შემცირებას, კომპანიაში დასაქმების მაღალი კონკურენტული გარემოს
არსებობას.

პერსონალის მართვის სისტემის ძირითადი ელემენტები:

1. ორგანიზაციის მიზნებისა და სტრატეგიული დაგეგმვის საფუძველზე
საკადრო პოლიტიკის ფორმირება- გუნდი;
2. პერსონალის დაგეგმვა- პერსონალზე რაოდენობრივი და პროფესიული-
კვალიფიკაციური მოთხოვნის განსაზღვრა-შესაბამისი გუნდის შექმნა
იმისთვის, რომ კომპანია იყო წარმატებული.
3. შტატების დაკომპლექტება და ახალ მომუშავეთა ააპტირება:
კანდიდატების ძიება და მოზიდვა, საუკეთესო კანდიდატტა შერჩევა,
ახალ მომუშავეთა ადაპტირება;
4. მომუშავეთა სწავლება და განვითარება პერსონალის სწავლება,
გადამზადება და კვალიფიკაციის ამაღლება, რეზერვის ფორმირება და
მასთან მუშაობა და კარიერის დაგეგმვა;
5. შეფასება და კონტროლი: შრომის შედეგების შეფასება, შრომისა და
საშემსრულებლო დისციპლინის კონტროლი, პერსონალთან მუშაობის
ყველა მიმართულების მონიტორინგი;
6. ადამიანური რესურსების პოტენციალის აქტივიზება: შრომის
მატერიალური და მორალური სტიმულირების სისტემა, პერსონალის
ინფორმირების სისტემა, პერსონალის სოიალური დაცვა და შეღავათების
სისტემა, ორგანიზაციული კულტურის ფორმირება და შრომითი
მორალის განვითარება;
7. საკადრო საქმის წარმოება.

პერსონალის მენეჯერის 3 მოდელი

 პერსონალის მენეჯერი, როგორც თავის მომუშავებზე მზრუნველი-
ცდილობს სრულყოს მათი შრომის პირობები და სოციალურ-
ფსიქოლოგიური გარემო, მან თავისი გამოხატულება ჰპოვა
პერსონალის მართვის ადამიანური ურთიერთობების კონცეფციის
მრავალ ვარიანტში. ასეთი მენეჯერის თანამდებობრივი სტატუსი
ჩვეულებრივ, საკმაოდ დაბალია. ესაა კლერკი, რომელსაც შრომის
ფსიქოლოგიაში ან სოციოლოგიაში აქვს განათლება და ეხმარება
ხაზით მენეჯერებს.
 პერსონალის მენეჯერი, როგორც შრომითი და კოლექტიური
ხელშეკრულებების სპეციალისტი- მისი ძირითადი ფუნქცია
შრომითი ურთიერთობების რეგულირებაა, რისთვისაც, როგორც
წესი, იურიდიული განათლებაა საჭირო, რაც პერსონალის ასეთი
მენეჯერის საკმაოდ მაღალ სტატუსს უზრუნველყოფს
ორგანიზაციაში.
 პერსონალის მენეჯერი, როგორც ორგანიზაციის საკადრო
პოტენციალის არქიტექტორი-ასეთი მენეჯერი მნიშვნელოვან როლს
თამაშობს ორგანიზაციის სტრატეგიის დაგეგმვისა და
რეალიზებაში. მისი მისიაა უზრუნველყოს დაწესებულების
საკადრო პოტენციალის ორგანიზაციული და პროფესიული
თანხვედრა და ურთიერთკავშირი; ის შედის ყველაზე მაღალი
დონის ხელმძღვანელებში და მართვის ისეთ ახალ სფეროში აქვს
მიღებული განათლება, როგორიცაა ადამიანური რესურსების
მართვა.
პერსონალის კვალიფიკაცია
დღევანდელ ბიზნესში მთავარს წარმოადგენს კვალიფიცირებული
კადრების შენარჩუნება, ახალგაზრდების მომზადება და გადამზადება,
მომუშავეთა ეკონომიკური დაცემის პერიოდში შესაკვეცი კადრების
მიმართ, სამართლიანობის პრინციპების დაცვა და სხვა.
შრომითი რესურსების მართვის პროცესი მოიცავს:

❖ ად. რესურსის მოთხოვნის დაგეგმვას და პროგნოზირებას;

❖ ახალი კადრების მოზიდვას და შერჩევას;
❖ ახალი კადრების მომზადებას (გადამზადებას) და კვალიფიკაციის
ამაღლებას;
❖ მომუშავეთა საქმიანობის შეფასებას;
❖კომპენსირებას, მოტივირებას და მომუშავეთა სტატუსის ცვლას.

შრომით რესურსებში მოთხოვნის დაგეგმვა და პროგნოზირება

ფირმის თანამშრომლებით დაკომპლექტების პირველი სტადია
მდგომარეობს მოთხოვნის გეგმაში. დაგეგმვა წარმოადგენს კადრების
დაკომპლექტების უმნიშვნელოვანეს ეტაპს. აქ მნიშვნელოვანია
შესაბამისი კვალიფიკაციის სამუშაო ძალის რაციონალური ოდენობის
შერჩევა, რადგანაც დაუშვებელია, როგორც ზედმეტი მუშახელი, ასევე
მისი ნაკლებობა, რაც უნდა იყოს ორიენტირებული ფირმის
პერსპექტივაზე.
1. ბიზნესის გეგმა
2. პროგნოზირება
3.პროფესიული ფუნქციების ანალიზი
 დაქირავების პროცესი
 სამუშაო ძალაზე მოთხოვნის დაგეგმვა
 სამუშაო ძალაზე მიწოდების შეფასება
 თანამდებობრივი ინსტრუქციის შედგენა
 კვალიფიკაციური მოთხოვნების შედგენა
პროფესიული ფუნქციების ანალიზი
თანამედროვე მსხვილ ფირმებში სულ უფრო დიდი მნიშვნელობა ენიჭება
პროფესიული ფუნქციების ანალიზს. ასეთი ანალიზით შესაძლებელი
ხდება, იმ მნიშვნელოვანი პრობლემის გადაწყვეტა,
რომლებიც აისახება შემდეგ საკითხებში: რა არის საჭირო მოცემული
სახეობის სამუშაოს განხორციელებისათვის აუცილებელი ფუნქციების
ანალიზში, რა კვალიფიკაცია და ცოდნა ესაჭიროება მას იმ გარემოს
შესწავლაში, რომელშიც მოუხდება სამუშაოს შესრულება (მაგალითად
სავაჭრო ობიექტებზე დასაქმებული გამყიდველი უნდა იყოს
კომუნიკაბელური, რაც არ მოეთხოვება ჩარხზე მომუშავე ხელოსანს). მის
საფუძველზე უნდა შემუშავდეს თანამშრომელთა თანამდებობრივი
ინსტრუქცია, ან სამუშაო აღწერილობა (Job description).

თანამშრომელთა შეფასების კრიტერიუმები

შეუცვლელი- თეორეული განათლება, პრაქტიკული გამოცდილება,
მზარდი, ამბიციური, ინიციატივიანი, ლიდერული უნარჩვევების მქონე,
ალღო, უნარი ზუსტად გათვალოს მოვლენათა განვითარება, კარგი
საშემსრულებლო ოსტატობა, წინასწარ გათვალის ნაბიჯები
ძნელად შეცვლადი- თეორიული განათლება, მზარდი, ამბიციური,
ინიციატივიანი, ლიდერული, უნარჩვევების მქონე, კარგი
საშემსრულებლო ოსტატობა.
ადვილად შეცვლადი- კარგი საშემსრულებლო ოსტატობა.

 სამუშაო ძალა-ადამიანის ფიზიკური და გონებრივი

შესაძლებლობათა ერთობლიობა.
 საკადრო საკითხებში კომპანიის სტრატეგიული მიზნების
რეალიზაცის პრინციპები.
1. საკადრო სტრატეგია უნდა იყოს ინტეგრირებული ბიზნესის
სტრატეგიასთან.
2. შრომითი რესურსების მართვის საგანი არის არა მარტო ამ დარგის
პროგრამები, არამედ ურთიერთობანი.
3. შრომითი რესურსების ეფექტიანი მართვისათვის, აუცილებელია
მოვახდინოთ მოსალოდნელი ცვლილებების პროგნოზირება, მათი
ადაპტაცია ახალ გარემოში.
4. შრომითი რესურსების მართვა არის გამიზნული არა პიროვნებებზე,
არამედ პრობლემებზე და მათი გადაწყვეტის გზებზე.
მაიკლ ბირის მიერ ჩამოყალიბებული კრიტერიუმები(შრომის რესურსების
მართვის კრიტერიუმებში)
1. კომპეტენტურობა- აუცილებელი ელემენტებია ადაპტაციის უნარი
და მოქნილობა. ეს გულისხმობს საკადრო მუშაკების უნარს,
მიუსადაგონ თავიანთი საქმიანობა მიმდინარე ცვლილებებს.
2. ერთგულობა და ჰარმონია- როცა ამ სფეროში დასაქმებულები არიან
კომპანიის მიზნის ერთგულნი. ერთგულების ფენომენი წარმოიშობა
მაშინ, როდესაც არის კომპანიის მუშაკებს და მის მიზნებს შორის
ჰარმონიულობა.
3. ეფექტიანობა- შრომითი რესურსების მართვის ეფექტიანობა ნიშნავს
კადრების დაბალ დენადობას, სამუშაო მოცდენების შემცირებას,
კომპანიაში დასაქმების მაღალ კონკურენტული გარემოს არსებობას.
თანამდებობრივი ინსტრუქცია- ის სპეციალური დოკუმენტია,
რომელშიც აღწერილია სამუშაოს შემსრულებლებისათვის
აუცილებელი ფუნქციები მოვალეობანი და პირობები, სადაც ასევე
მიეთითება საკვალილიფიკაციო მოთხოვნების შემუშავება.

პერსონალის შერჩევის მეთოდები

კადრების მოძიების პროცესის ნაწილს წარმოადგენს, წინასწარ
შერჩეული პრეტენდენტებიდან სასურველი კანდიდატურების
ამორჩევა. ამ შერჩევის მიზნით
პირველ ეტაპზე გამოიყენება Curriculum Vitae – CV
მეორე ეტაპზე ხდება ყოველ კანდიდატთან გასაუბრება, იმისთვის რომ
შეგვექმნას წარმოდგენა კანდიდატის გამოცდილებასა და პიროვნულ
თვისებებზე,
ის თანამშრომელი, რომელსაც ევალება 7 გასაუბრების ჩატარება, უნდა
ეცადოს კანდიდატთან შეხვედრის პროცესში შექმნას არაფორმალური,
კომფორტული ატმოსფერო. შეკითხვები უნდა ეხებოდეს კანდიდატის
ბიოგრაფიულ მონაცემებს, მის პროფესიულ თვისებებს, ცოდნასა და
ინტერესებს.
(კომპანიები იყენებენ ტესტირების განსხვავებულ მეთოდებს, მათ
შორისაა: საკვალიფიკაციო, ფსიქოლოგიური და ნარკოლოგიური.)
 შრომითი ურთიერთობის სუბიექტები
შრომითი ურთიერთობის სუბიექტები არიან დამსაქმებელი ან
დამსაქმებელთა გაერთიანება და დასაქმებული ან დასაქმებულთა
გაერთიანება, რომელიც შექმნილია „პროფესიული კავშირების
შესახებ“ საქართველოს კანონითა და შრომის საერთაშორისო
ორგანიზაციის No87 და No98 კონვენციებით გათვალისწინებული
მიზნებითა და წესით,დასაქმებული არის ფიზიკური პირი, რომელიც
შრომითი ხელშეკრულების საფუძველზე, დამსაქმებლისათვის
ასრულებს გარკვეულ სამუშაოს.

შრომითი ურთიერთობის წარმოშობის საფუძვლები

შრომითი ურთიერთობა არის შრომის ორგანიზაციული მოწესრიგების
პირობებში დასაქმებულის მიერ დამსაქმებლისათვის სამუშაოს
შესრულება ანაზღაურების სანაცვლოდ.შრომითი ურთიერთობა
წარმოიშობა მხარეთა თანასწორუფლებიანობის საფუძველზე ნების
თავისუფალი გამოვლენის შედეგად მიღწეული შეთანხმებით.შრომით
ურთიერთობებს საქართველოში არეგულირებს „შრომის კოდექსი“.
შრომითი ურთიერთობის დაწყება
გადაწყვეტს პირის აყვანას სამსახურში ვალდებულია მას მიაწოდოს
ინფორმაცია:
• შესასრულებელი სამუშაოს შესახებ;
• შრომითი ხელშეკრულების ფორმის (წერილობითი ან ზეპირი) და ვადის
(განსაზღვრული ან განუსაზღვრელი) შესახებ;
• შრომის პირობების შესახებ;
• შრომითი ურთიერთობისას დასაქმებულის უფლებრივი მდგომარეობის
შესახებ;
• შრომის ანაზღაურების შესახებ.
ორივე მხარის თანხმობის შემთხვევაში ფორმდება შრომითი
ხელშეკრულება.
წერილობითი ფორმით, თუ შრომითი ურთიერთობა 3 თვეზე მეტ ხანს
გრძელდება.
გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც შრომითი ხელშეკრულების ვადაა 1
წელი ან მეტი , განსაზღვრული ვადით იდება მხოლოდ მაშინ, როცა:
შესასრულებელია კონკრეტული მოცულობის სამუშაო(ან თუნდაც
სეზონური);
თუ შრომითი ხელშეკრულება აღემატება 30 თვეს, ჩაითვლება, რომ
დადებულია უვადო შრომითი ხელშეკრულება.
შრომითი ხელშეკრულების არსებითი პირობებია:

➢ მუშაობის დაწყების თარიღი და შრომითი ურთიერთობის

ხანგრძლივობა; ➢ სამუშაო დრო და დასვენების დრო;

➢ სამუშაო ადგილი;

➢ თანამდებობა და შესასრულებელი სამუშაოს სახე;

➢ შრომის ანაზღაურების ოდენობა და გადახდის წესი;

➢ ზეგანაკვეთური სამუშაოს ანაზღაურების წესი;

➢ ანაზღაურებადი და ანაზღაურების გარეშე შვებულებების

ხანგრძლივობა და შვებულების მიცემის წესი.

შრომითი ურთიერთობის შეჩერება

შრომითი ურთიერთობის შეჩერება არის შრომითი ხელშეკრულებით
გათვალისწინებული სამუშაოს დროებით შეუსრულებლობა, რომელიც არ
იწვევს შრომითი ურთიერთობის შეწყვეტას.
შეჩერების საფუძვლებია: გაფიცვა; ლოკაუტი; სამხედრო სავალდებულო
სამსახურში გაწვევა; შვებულება. და სხვა.

შრომითი ურთიერთობის შეწყვეტა

შრომითი ხელშეკრულების შეწყვეტის საფუძველი შესაძლებელია
გახდეს: შრომითი ხელშეკრულების ვადის გასვლა;მხარეთა
წერილობითი შეთანხმება; დამსაქმებელი ფიზიკური პირის ან
დასაქმებულის გარდაცვალება; დასაქმებულის კვალიფიკაციის ან
პროფესიული უნარ-ჩვევების შეუსაბამობა მის მიერ დაკავებულ
თანამდებობასთან/შესასრულებელ სამუშაოსთან; და სხვა.
თანამშრომელთა საქმიანობის შეფასება
იმისათვის, რომ სუბიექტური ფაქტორები გამოირიცხოს, კომპანიები
ნერგავენ თანამშრომელთა საქმიანობის შეფასების სისტემას, რომელიც
იძლევა საშუალებას ობიექტურად შევაფასოთ დასაქმებულთა შრომის
შედეგები
სამუშაოს შეფასებისათვის გამოიყენება ხუთბალიანი სისტემა, რაც
იძლევა შრომის შედეგების სისტემატიურად შეფასების შესაძლებლობის.
კომპანიები, ასეთი შეფასების შედეგებს იყენებენ დასაქმებულთა შეკვეცის
მიზნით. სამუშაოდან დათხოვნის შემდეგ, შეფასების ანკეტები
გამოიყენება სასამართლო დავების განხილვის პროცესში.

თანამშრომელთა სწავლება და კვალიფიკაციის ამაღლება

სამუშაოზე აყვანილი ყველა ახალი კადრი სამუშაოს სპეციფიკიდან
გამომდინარე, მოითხოვს სწავლებას. იდეალურ შემთხვევაში
თანამშრომლის პროფესიული ზრდა უნდა დაიწყოს სამუშაოზე გასვლის
პირველივე დღიდან. იმისათვის, რომ ყველა დასაქმებულს შეექმნას
მკაფიო წარმოდგენა კომპანიის სტრატეგიაზე, მიზნებსა და ამოცანებზე,
ფირმების უმრავლესობა წარმატებით ნერგავს ახლად მიღებული
თანამშრომლების პროფესიული ორიენტაციის პროგრამებს : ფირმის
ისტორია და სტრუქტურა, ზეგანაკვეთური საათების ანაზღაურება,
განთავისუფლების პირობები, ორგანიზაციის შინაგანაწესი, ხელფასები
და შვებულება, ვალდებულებანი და პასუხისმგებლობა. ხელმძღვანელი
ვალდებულია, ახალი თანამშრომლისთვის გამოყოს დრო, რათა გააცნოს
ის კოლეგებს, აუხსნას სამუშაოს სპეციფიკა და თავისებურებანი. ასეთი
დროის ხარჯვა ყოველთვის შედეგიანია, რადგანაც ის აჩქარებს
თანამშრომლის ახალ გარემოში ადაპტაციას.

თანამშრომელთა მოტივირების მექანიზმები

იმისათვის, რომ წავახალისოთ თანამშრომლები აუცილებელია მათი
პერიოდული მოტივირების/სტიმულირების მექანიზმების არსებობა.
არსებობს მოტივირების როგორც ფულადი (პრემიებსა და საკომისიოებს)
ისე სხვა სახის - არა მონეტარული მეთოდები. (თანამდებობრივი
დაწინაურება, მადლობის გამოცხადება წერილობით და/ან ზეპირი
ფორმით, მედლის, სიგელის, სერთიფიკატის გადაცემა).

მარკეტინგი
მარკეტინგი XX საუკუნის დასაწყისში აშშ-ში წარმოიშვა. საერთოდ,
მარკეტინგის ობიექტური აუცილებლობა მაშინ ჩნდება, როდესაც ბაზარი
გაჯერებულია საქონლით, როცა მთავარი არა წარმოება, არამედ გასაღების
პრობლემაა. მარკეტინგის სტრატეგია გულისხმობს ფირმის
შესაძლებლობათა შესაბამისობას ბაზარზე არსებულ სიტუაციასთან,
რისთვისაც დეტალურად უნდა გაანალიზდეს:ბაზარზე შეღწევის
სტრატეგია(ახალ ბაზარზე შეღწევა,ძველ ბაზარზე ახალი პროდუქციის
შეტანას, ახალ სეგმენტში სიახლის შეტანას) ; ფირმის ზრდის სტრატეგია;
პროდუქციის განაწილების არხები; კომუნიკაციები. მარკეტინგის
ტაქტიკამ უნდა უზრუნველყოს: მოგების მყარი დონე; საბაზრო
სიტუაციაზე სწრაფი რეაგირება; მომუშავეთა ინიციატივიანობა;
კონკურენტების მოქმედებაზე საპასუხო ღონისძიებათა გატარება;
მყიდველის მოთხოვნილების ცვლილების შესაბამისად ფირმის
სამეცნიერო-ტექნიკური და საწარმოო საქმიანობის კორექტირება.
მარკეტინგი- არის მყიდველთან მომგებიანი ურთიერთობების მართვა.
პროცესი, რომლის მეშვეობითაც ცალკეული პიროვნებები და ჯგუფები
ფასეულობების შექმნითა და სხვებთან მათი გაცვლით იღებენ იმას, რაც
სურთ და სჭირდებათ.
მარკეტინგის მთავარი მიზანია- ისეთი პროგრამები განახორციელოს, რომ
საჭირო აღარ გახადოს გაყიდვების ღირსძიებების ჩატარება (პიტერ
დრაკერი). თუ კომპანია უზრუნველყოფს წარმატებულ მარკეტინგულ
პროგრამების ინტერპრეტაციას, ამ შემთხვევაში მომხმარებელი თავად
აინტერესდება და თავად მოდის ჩვენთან.

კომპანიის სტრატეგიული გეგმა: მარკეტინგის როლის განსაზღვრა

სტრატეგიული დაგეგმვა არის მთელი კომპანიის სტრატეგიის შერჩევის
რთული პროცესი. თითოეულმა კომპანიამ უნდა განსაზღვროს თამაშის
წესები, რომლებიც მის სპეციფიკურ მდგომარეობას, მიზნებსა და
რესურსებს საუკეთესოდ შეესაბამება. სწორედ ამაზეა ფოკუსირებული
სტრატეგიული დაგეგმვა – პროცესი, რომელიც გულისხმობს კომპანიის
მიზნების ა და რესურსების სტრატეგიულ თანხვედრას კომპანიის
ცვალებად გარემოსთან, ის ყოველწლიური და გრძელვადიანი გეგმების
შედგენას აძლევს დასაბამს.

მარკეტინგის 5 ეტაპიანი პროცესი ფასეულობის შექმნა

1. საბაზრო სივრცისა და მყიდველთა საჭიროებებისა და სურვილების
გაგება;
2. მყიდველზე ორიენტირებული მარკეტინგული სტრატეგიის
ჩამოყალიბება;
3. უმაღლესი ფასეულობების მიმწოდებელი მარკეტინგული
პროგრამების შექმნა;
4. მომგებიანი ურთიერთობების ჩამოყალიბება და მყიდველთა
კმაყოფილების შექმნა;
5. მყიდველისგან ფასეულობების მიღება გაყიდვის, მოგების და
მყიდველთა კაპიტალის სახით.
მოთხოვნა- ფულით უზრუნველყოფილი ადამიანის სურვილი
მარკეტინგული შეთავაზება - ბაზრისთვის პროდუქტის, მომსახურების,
ინფორმაციისა და შთაბეჭდილების კომბინაციის შეთავაზება, რათა
მომხმარებელთა საჭიროებები და სურვილები დაკმაყოფილდეს.
მარკეტინგული ბაზარი - გარკვეული პროდუქტისა თუ მომსახურების
არსებულ და პოტენციურ მყიდველთა ერთობლიობა.
მარკეტინგის მართვა - მიზნობრივი ბაზრების შერჩევის და მათთან
სარგებლიანი ურტიერთობის ჩამოყალიბება.
მყიდველის კმაყოფილება - მყიდველის მიერ პროდუქტის ან
მომსახურების ხარისხის აღქმული მაჩვენებლის შესაბამისობა
მყიდველთა მოლოდინთან.
მომხმარებლის მიერ წარმოებული მარკეტინგი გახლავთ მომხმარებელთა
მიერ სიტყვიერად თუ წერილობით გავრცელებული ინფორმაცია,
რომელიც გადაეცემა მომხმარებლიდან მომხმარებელი და ხელს უწყობს
ჩვენი ბრენდის დადებითი რეპუტაციის ზრდას.
წარმოების კონცეფცია - იდეა, რომლის მიხედვითაც მომხმარებელი
უპირატესობას იმ პროდუქტს ანიჭებს, რომელიც მისთვის ფასით
ხელმისაწვდომია.
პროდუქტის სრულყოფის კონცეფცია - მომხმარებელი უპირატესობას
ხარისხიან და ინოვაციურ პროდუქტს ანიჭებს და რომ ორგანიზაციამ
უნდა იზრუნოს პროდუქტის მუდმივად სრულყოფაზე.
გაყიდვის კონცეფცია - მომხმარებელი არ იყიდის საკმარისი რაოდენობის
პროდუქტს მანამ, სანამ ორგანიზაცია გაყიდვის ხელშემწყობ
ღონისძიებებს არ მიმართავს-მაგ. რომ დაურეკოს, გააცნოს.
მარკეტინგული მართვის იდეოლოგია, რომლის მიხედვით,
ორგანიზაციის მიზნის მიღწევა დამოკიდებულია მიზნობრივი ბაზრების
საჭიროებებისა და სურვილების განსაზღვრაზე და კონკურენტებთან
შედარებით, მათ უფრო ეფექტიანად დაკმაყოფილებაზე.
სოციოეთიკური კონცეფცია - თვალსაზრისი, რომლის მიხედვითაც
კომპანიამ მარკეტინგული გადაწყვეტილებების დროს მხედველობაში
უნდა მიიღოს მომხმარებლის სურვილები, კომპანიის მოგება და
საზოგადოებრივი ინტერესები.
მყიდველთან ურთიერთობის მართვა
მყიდველისთვის უმაღლესი ფასეულობისა და კმაყოფილების
მიწოდებით მომგებიანი ურთიერთობის ჩამოყალიბების პროცესი.

მყიდველის მიერ აღქმული ფასეულობა

o სხვაობა მთლიან მიღებულ სარგებელსა და მთლიან გაცემულ
ღირებულებებს შორის, რაც უფრო მეტია მთლიანი მიღებული
სარგებელი, მით უფრო ეფექტურია ეს კომუნიკაცია
o მყიდველის კმაყოფილება
მყიდველის მიერ პროდუქტის ან მომსახურების ხარისხის
აღქმული მაჩვენებლის შესაბამისობა მყიდველის
მოლოდინთან.
კლიენტების მიერ მართული ურთიერთობები
 მარკეტინგული ურთიერთობები, რომლის დროსაც ციფრული
ტექნოლოგიების საშუალებით მყიდველები თავიანთი ინიციატივით
ურთიერთობენ კომპანიასთან და ერთმანეთთან.
მყიდველის დანახარჯების წილი
 მყიდველის მიერ გარკვეულ კატეგორიაზე დახარჯული თანხის წილი,
რასაც ის ხარჯავს კონკრეტული კომპანიის პროდუქციის შეძენაზე.
ჯვარედინი გაყიდვები და ჭარბი გაყიდვები
პროდუქტის რეალიზაციის მეთოდები, როდესაც მყიდველებს ძირიტად
პროდუქტთან ერთად სთავაზობენ თანხლებს ან დამატებით
პროდუქტებს, აქსესუარებს, რათა მოხდეს სტიმულირება გაყიდვების.
მარკეტინგული კომპლექსი
 მყიდველის საჭიროებების გაგება;
 მარკეტინგული სტრატეგიის ჩამოყალიბება;
 უმაღლესი ფასეულობების მიმწოდებელი კონკრეტული
მარკეტინგული პროგრამების შექმნა;
 მომგებიანი ურთიერთობების ჩამოყალიბება;
 მყიდველისაგან ფასეულობის მიღება.
მარკეტინგული გამოწვევები საქართველოში
ციფრული ეპოქა-გულისხმობს მარკეტინგული გადაწყვეტილებებს
ფასწარმოქმნა
კვლევა
სეგმენტაცია
ფინანსები
დაგეგმვა
პლაგიატი

კომპანიის სტრატეგიული გეგმა: მარკეტინგის როლის განსაზღვრა

სტრატეგიული დაგეგმვა არის მთელი კომპანიის სტრატეგიის შერჩევის
რთული პროცესი. თითოეულმა კომპანიამ უნდა განსაზღვროს თამაშის
წესები, რომლებიც მის სპეციფიკურ მდგომარეობას, მიზნებსა და
რესურსებს საუკეთესოდ შეესაბამება. სწორედ ამაზეა ფოკუსირებული
სტრატეგიული დაგეგმვა – პროცესი, რომელიც გულისხმობს კომპანიის
მიზნების ა და რესურსების სტრატეგიულ თანხვედრას კომპანიის
ცვალებად გარემოსთან, ის ყოველწლიური და გრძელვადიანი გეგმების
შედგენას აძლევს დასაბამს. ზრდის და გადარჩენის გეგმა, რომელიც მის
სპეციფიკურ მდგომარეობას, შესაძლებლობებს მიზნებსა და რესურსებს
საუკეთესოდ შეესაბამება-სწორედ ამაზეა ფოკუსირებული
სტრატეგიული დაგეგმვა.

კომპანიის მისია - ორგანიზაციის საქმიანობის არსის განაცხადი, ანუ რისი

მიღწევა სურს მას:
მისია უფრო ბაზარზეა ორიენტირებული და მყიდველთა ძირითადი
მოთხოვნილებების შესაბამისი უნდა იყოს.
მისიის განაცხადი უნდა იყოს: მამოტივირებული, ხაზი უნდა გაესვას
კომპანიის ძლიერ მხარეებს, მისია მოიცავს მიზნების მთელ იერარქიას.

კომპანიის მიზანი - კომპანიის მისიიდან გამომდინარე უნდა მოხდეს

კომპანიის მიზნების დასახვა, თითოეული რგოლისათვის. თითოეულ
მენეჯერს უნდა ჰქონდეს მიზანი და იღწვოდეს მის განსახორციელებლად.

ბიზნეს პორტფელი - არის ბიზნესებისა და პროდუქტების ერთობლიობა,

რომელიც კომპანიას წარმოადგენს.

ბიზნეს-პორტფელის შედგენა
კომპანიის მისიისა და მიზნების განსაზღვრის შემდეგ მენეჯმენტმა უნდა
შეადგინოს კომპანიის ბიზნეს-პორტფელი - ბიზნესებისა და
პროდუქტების ერთობლიობა, რომელიც კომპანიას
წარმოადგენს.კომპანიამ თავისი მიმდინარე ბიზნესპორტფელის ანალიზი
უნდა გააკეთოს და გადაწყვიტოს, თუ რომელ ბიზნესში რამდენი და
როგორი ინვესტიცია განახორციელოს; ზრდისა და გამოხშირვის
სტრატეგიების განვითარებით მომავალი ბიზნეს-პორტფელი შეადგინოს.
პორტფელის ანალიზის ყველაზე სტანდარტული მეთოდი წარმოადგენს
სბე-ს შეფასებას ორი მახასიათებლით რამდენად მომხიბვლელია სბე-ს
ბაზარი ან ინდუსტრია და რამდენად მყარია მისი პოზიცია ამ ბაზარზე ან
ინდუსტრიაში.
მატრიცულ მიდგომასთან დაკავშირებული პრობლემები
ხელმძღვანელობისათვის შესაძლოა საკმაოდ რთული აღმოჩნდეს სბე-ის
განსაზღვრა და ფარდობითი ბაზრის წილისა და ბაზრის ზრდის ტემპის
შეფასება. დღესდღეობით, კომპანიები სტრატეგიულ დაგეგმვაზე
პასუხისმგებლობას უფრო მეტად კომპანიის ფუნქციათა შორის გუნდებს
აკისრებენ. ფორმალური დაგეგმვის მიდგომამ შესაძლოა ბაზრის წილის
ზრდას ან ახალ ბაზრებზე გასვლას ზედმეტად დიდი მნიშვნელობა
მიანიჭოს. მსგავსი მიდგომის გამო, ბევრმა კომპანიამ ახალი ბიზნესი
წამოიწყო და შემდეგ კი, უცოდინრობის გამო, ვერ შეძლო მისი მართვა,
რაც საკმაოდ სავალალო შედეგით დამთავრდა.

პორტფელის ანალიზი - საშუალება, რომლითაც მენეჯმენტი კომპანიის

სხვადასხვა ბიზნეს საქმიანობას განსაზღვრავს და აფასებს.
ბაზრის ზრდისა და ფართობითი ბაზრის წილის მატრიცა მოიცავს:
პორტფელის დაგეგმვის მეთოდი, რომლის დროსაც კომპანიის
სტრატეგიული ბიზნეს-ერთეულები ბაზრის ზრდის ტემპისა და
ფართობითი საბაზრო წილის მიხედვით ფასდება.

მიზნობრივი ბაზრის შერჩევა მოიცავს: თითოეული მიზნობრივი

სეგმენტის მიმზიდველობის შეფასებისა და მათგან ერთის ან რამდენიმეს
შერჩევის პროცესს. მათთვის შესაბამისი პროდუქციის მიყიდვის მიზნით.

სტრატეგიული ბიზნეს ერთეული (სბე) - არის კომპანიის დანაყოფი,

რომელსაც აქვს ცალკე მისია და მიზნები. სტრატეგიული ბიზნეს
ერთეული, შეიძლება იყოს ცალკე კომპანია, პროდუქციის სერია, ცალკე
პროდუქტი და ბრენდიც კი.

მარკეტინგული სტრატეგია
მარკეტინგული სტრატეგია და მარკეტინგული კომპლექსი
სტრატეგიული გეგმა კომპანიის მისიასა და მიზნებს განსაზღვრავს.
მყიდველი მოთავსებულია ცენტრში. მიზანია ძლიერი და მომგებიანი
ურთიერთობების აგება მყიდველებთან. შემდეგ მოდის მარკეტინგული
სტრატეგია – მარკეტინგული ლოგიკა, რომლის საშუალებით კომპანია ამ
მომგებიანი ურთიერთობების ჩამოყალიბებას იმედოვნებს. ბაზრის
სეგმენტაციის, მიზნობრივი ბაზრის შერჩევისა და პოზიციონირების (STP)
საშუალებით კომპანია წყვეტს, რომელ მყიდველს როგორ მოემსახურება.
• S - ბაზრის სეგმენტაცია (Segmentation)
• T - ტარგეტირება/სამიზნე სეგმენტის შერჩევა (Targeting)
•P - პოზიციონირება (Positioning) იგი მთლიანი ბაზრის
იდენტიფიცირებას ახდენს, შემდეგ მას სეგმენტებად ყოფს, მათ შორის
ყველაზე პერსპექტიულს ირჩევს და მის მომსახურებასა და
დაკმაყოფილებაზე ამახვილებს ყურადღებას.
მარკეტინგული სტრატეგიის ხელმძღვანელობით იგი ქმნის
მარკეტინგულ კომპლექსს (Marketing Mix – 4Ps), რომელიც შედგება
კომპანიის მიერ კონტროლირებადი ფაქტორებისგან პროდუქტი (Product),
ფასი (Price), ადგილი (Place) და სტიმულირება (Promotion). საუკეთესო
მარკეტინგული სტრატეგიისა და კომპლექსის მისაღწევად კომპანია
ჩაბმულია მარკეტინგული ანალიზის, დაგეგმვის, განხორციელებისა და
კონტროლის საქმიანობებში. ეს კი კომპანიას საშუალებას აძლევს,
თვალყური ადევნოს და შეეგუოს საბაზრო გარემოსა და მის მონაწილეებს.

მყიდველზე ორიენტირებული მარკეტინგული სტრატეგია

დღევანდელი კონკურენტული საბაზრო სივრცის პირობებში წარმატების
აუცილებელი პირობა მყიდველზე ორიენტირებული საქმიანობაა.
კომპანიამ უნდა შეძლოს კონკურენტი ფირმის მყიდველების მიზიდვა,
შენარჩუნება და მათი რაოდენობის ზრდა. არსებობს უამრავი სხვადასხვა
ტიპის მომხმარებელი უამრავი სხვადასხვა სახის მოთხოვნილებით.
თითოეულმა კომპანიამ მთლიანი ბაზარი სეგმენტებად უნდა დაყოს,
მათგან საუკეთესო ამოარჩიოს და შერჩეული სეგმენტის მომგებიანი
მომსახურებისათვის სტრატეგია შეიმუშაოს. ( ეს მოიცავს: ბაზრის
სეგმენტაციას, მიზნობრივი ბაზრის შერჩევას და ბაზარზე
პოზიციონირებას.)
ბაზრის სეგმენტაცია (Segmentation)
ბაზრის სეგმენტაციისას ხდება მყიდველების ჯგუფებად დაყოფა
სხვადასხვა განმასხვავებელი ნიშან-თვისების მიხედვით. სტანდარტული
მიდგომები მოიცავს მომხმარებელთა დაყოფას ისეთი მახასიათებლების
მიხედვით, როგორებიცაა: გეოგრაფიული (საცხოვრებელ,სამუშაო
ადგილებს), დემოგრაფიული ( ასაკი, სქესი ) , ფსიქოგრაფიული ( სტილი,
შეხედულებები და ფასეულობები), ქვევითი (ბრენდებისადმი
ლოიალურობა).

ბაზარზე პოზიციონირება (Positioning)

ბაზრის სეგმენტის შერჩევის შემდეგ კომპანიამ უნდა გადაწყვიტოს, ამ
სეგმენტზე რა პოზიციას დაიკავებს. მარკეტერების სურვილია თავიანთი
პროდუქციისათვის უნიკალური პოზიციის მინიჭება. თუ პროდუქტი
ბაზარზე არსებული სხვა პროდუქტებისაგან რაიმე ნიშნით არ
გამოირჩევა, მაშინ მყიდველს მისი შეძენის მიზეზი არ ექნება. არსებობს
ამის მიღწევის ორი გზა: პირველი, კონკურენტთან შედარებით დაბალ
ფასში მომსახურება, მეორე, მაღალი ფასები მეტი სარგებელი.

მარკეტინგული კომპლექსის განვითარება

მარკეტინგული სტრატეგიის განსაზღვრის შემდეგ კომპანია
მარკეტინგული კომპლექსის დეტალური დაგეგმვისათვის მზად არის,
რაც თანამედროვე მარკეტინგის უმთავრეს კონცეფციას
წარმოადგენს.მარკეტინგული კომპლექსი არის ფირმის მიერ მისი
პროდუქტის მოთხოვნაზე შესაძლო ზეგავლენის აღმოჩენის სრული
კომპლექტი. ეს საშუალებები ერთიანდება ოთხ ჯგუფად, ე.წ. “ოთხი P”-
ში: პროდუქტი, ფასი, ადგილი და სტიმულირება.
პროდუქტის (Product) ქვეშ იგულისხმება მიზნობრივი ბაზრისთვის
კომპანიის მიერ შეთავაზებული საქონლისა და მომსახურების
კომბინაცია.
ფასი (Price) წარმოადგენს ფულის იმ რაოდენობას, რომელსაც მყიდველი
პროდუქტის მოპოვებისათვის იხდის.
ადგილი (Place) მოიცავს კომპანიის საქმიანობას, რომლის საშუალებით
პროდუქტი მიზნობრივი მომხმარებლისათვის ხელმისაწვდომი ხდება.
სტიმულირება (Promotion) არის მოქმედება, რომლის საშუალებით
საზოგადოებისათვის პროდუქტის ხარისხის გაცნობა და მისი შეძენაში
მიზნობრივი მყიდველის დარწმუნება ხდება.
თავისუფალი საბაზრო ეკონომიკის პირობებში, როდესაც ბაზარზე
გვხვდება კონკურენტული გარემო, ხოლო მომხმარებლებს მიეწოდებათ
მრავალი მსგავსი საქონელი და მომსახურება, კომპანიები მიმართავენ
მარკეტინგულ კომუნიკაციას იმისათვის, რომ კლიენტთა თვალში
გამოყონ და წინა ხაზზე წარმოაჩინონ თავიანთი შეთავაზება (იქნება ეს
პროდუქტი, თუ სერვისი), რათა მოიპოვონ უპირატესობა
კონკურენტებთან შედარებით.
არსებობს სიტყვიერი და წერილობითი (აფიშები, აბრები, თავიდანვე
საბერძნეთში და რომის პერიოდიდან ჰქონდათ საინფორმაციო
დანიშნულება) რეკლამა. თანამედროვე რეკლამის სამშობლოდ ითვლება
აშშ. აქ XIX საუკუნის მეორე ნახევარში წარმოიშვა და ფართოდ
განვითარდა სარეკლამო სააგენტოები. რეკლამა ასრულებს რამდენიმე
ფუნქციას და წყვეტს მრავალფეროვან ამოცანებს:
1. საქონლისა და მომსახურების მომხმარებლის (მყიდველის)
ინფორმირება რეკლამის დახმარებით
2. მომხმარებლის დარწმუნება მოცემული საქონლის ყიდვის თაობაზე.
3. შეხსენება რეკლამის დახმარებით, რომლის მიზანია აღადგინოს
არსებული, მაგრამ დავიწყებული მოთხოვნა, გაააქტიუროს მყიდველის
დამოკიდებულება მისთვის ცნობილი საქონლის მიმართ.

რეკლამამ თავისი ძირითადი ფუნქციის შესრულებისათვის უნდა

მიიპყროს ყურადღება და აღძრას ინტერესი. ეფექტი რეკლამის სახისაგან
დამოკიდებულებით შეიძლება იყოს მხედველობითი, სმენითი, ფერითი,
შინაარსიან-პარადოქსული. კიდევ უფრო საგნობრივად განასახიერებს
ფირმის სახეს მისი სასაქონლო ნიშანი (ბრენდი, მაგალითად ადიდასი და
ნაიკი), ლოგოტიპი. სარეკლამო საქმე ფირმის განსაკუთრებული
ყურადღებისა და ზრუნვის საგანია.
მარკეტინგული კომპლექსი
პირდაპირი მარკეტინგის მეთოდების ერთობლიობას, რომელსაც
კომპანია იყენებს თავისი სარეკლამო და მარკეტინგული მიზნების
განსახორციელებლად. კონტროლირებადი, ტაქტიკური მარკეტინგული
საშუალებების ერთობლიობა ( პროდუქტი, ფასი, ადგილი,
სტიმულირება), რომელსაც კომპანია მიზნობრივ ბაზარზე სასურველი
რეაგირების გამომუშავებისთვის იყენებს.
გაცვლა - პიროვნება თავისი მოთხოვნილებებისა და სურვილების
დაკმაყოფილების გაცვლის მეშვეობით ახერხებს გაცვლა- არის ვინმესგან
სასურველი ნივთის მიღება, მისთვის სასურველი ნივთის შეთავაზების
სანაცვბლად. გაცვლა არის მარკეტინგის ერთ-ერთი კონცეფცია, რომლის
საზომი ერთეულია გარიგება. გარიგების დროს ხდება ფასეულობების
გაცვლა, ორ მხარეს შორის.
დემარკეტინგი - არის პროდუქტზე მოთხოვნის დროებით ან სამუდამოდ
შემცირების მარკეტინგული სტრატეგია, რომლის მიზანია არა მარტო
მოთხოვნის უგულვებელყოფა, არამედ მისი შემცირება.

არსებობს 5 ალტერნატიული კონცეფცია, რომელთა თანახმადაც

ორგანიზაციები ქმნიან მარკეტინგულ სტრატეგიას : წარმოების,
პროდუქტის, სრულყოფის, გაყიდვის , მარკეტინგისა და სოციოეთიკური
მარკეტინგული კონცეფციები.
სოციოეთიკური მარკეტინგული კონცეფცია გულისხმობს კომპანიის
მარკეტინგული გადაწყვეტილებების მიღებას, მომხმარებლის
სურვილების, საზოგადოებისა და მომხმარებლის გრძელვადიანი
ინტერესების გათვალისწინებით.

რეკლამირება: მომსახურების, ნაწარმის ან იდეის შესახებ ინფორმაციის

არაპერსონალური გზით მიწოდება მედიის სხვადასხვა საშუალებით, რაც
ფასიანია და ჰყავს გარკვეული სპონსორი.
გაყიდვის სტიმულირება: მოკლევადიანი მასტიმულირებელი
საშუალებების გამოყენება პროდუქტის ან მომსახურების ყიდვა-გაყიდვის
წახალისების მიზნით.
საზოგადოებრივი ურთიერთობები: კომპანიის მიერ საზოგადოების
სხვადასხვა ფენასთან კარგი ურთიერთობების ჩამოყალიბება სასურველი
პროპაგანდითა და კარგი კორპორაციული იმიჯით.
პერსონალური გაყიდვები: კომპანიის გაყიდვების პერსონალის მიერ
პერსონალური პრეზენტაციების ჩატარება გაყიდვებისა და მყიდველთან
ურთიერთობების ჩამოყალიბების მიზნით.
პირდაპირი მარკეტინგი: გულისხმობს პირდაპირ კავშირს მიზნობრივი
ბაზრის ინდივიდუალურ პირებთან, როგორც მყისიერი საპასუხო
რეაქციის, ასევე გრძელვადიანი ურთიერთობისათვის.(via mobile, or @ ).
ის არასაჯაროა, სწრაფია , მყიდველზე მორგებულია და ინტერაქტიულია.
პირველი საფეხური რეკლამის მიზნების ჩამოყალიბებაა. რეალურად
რეკლამის ფუნქცია წინასწარ არის ხოლმე განსაზღვრული საერთო
მარკეტინგულ პროგრამაში. რეკლამის მიზანს წარმოადგენს მიზნობრივ
აუდიტორიასთან კომუნიკაციის კონკრეტულ ამოცანას, რომელიც
მიღწეული უნდა იყოს დროის განსაზღვრულ მონაკვეთში.
ინფორმაციული რეკლამა ინტენსიურად გამოიყენება ახალი კატეგორიის
პროდუქტის წარდგენისას. ამ შემთხვევაში, რეკლამის მიზანია, შექმნას
პირველადი მოთხოვნა.
დამარწმუნებელი რეკლამის ერთ-ერთი სახეობა არის შედარებითი
რეკლამა, რომელშიც კომპანია თავის ბრენდს, პირდაპირ ან არაპირდაპირ,
კონკურენტ ბრენდებს ადარებს. (e.g Progresso & Campbell )
შემახსენებელი რეკლამა მნიშვნელოვანია უკვე კარგად დამკვიდრებული
პროდუქტებისათვის, მისი მეშვეობით მომხმარებლებს მუდმივად უწევთ
ამ პროდუქტზე ფიქრი.( კოკა-კოლას რეკლამა).
სარეკლამო შეტყობინებისა და მედიის შერჩევის სტრატეგიები არიან
რეკლამის სტრატეგიის შემადგენელი ორი ძირითადი ელემენტი.
სარეკლამო შეტყობინების შექმნა. მიუხედავად ბიუჯეტის სიდიდისა,
რეკლამას წარმატების მიღწევა მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეუძლია, თუ
იგი მიიპყრობს ყურადღებას და დაამყარებს კარგ კომუნიკაციას.

რეკლამის ავტორმა უკვე არსებული დიდი იდეიდან უნდა შექმნას ისეთი

რამ, რაც დაიპყრობს მიზნობრივი ბაზრის ყურადღებასა და
ინტერესს.შემოქმედებითმა ადამიანებმა უნდა იპოვონ საუკეთესო
სტილი, ტონი, სიტყვები და ფორმატი შეტყობინების დასამზადებლად.
მაგალითად: ცხოვრებისეული რეკლამა, ცხოვრებისეული სტილი ,
ფანტაზია, განწყობა და იმიჯი ,ტექნიკური ექსპერტიზა, მუსიკალური,
მეცნიერული, პერსონიფიცირების სიმბოლო, დოკუმენტალური
დასტური ან აღიარება, ეს ის შინაარსობრივი ჭრილებია , რომელშიც
შეგვიძლია შეტყობინების წარმოდგენა.

ასევე, სარეკლამო კამპანიის ხელმძღვანელმა უნდა მიიღოს

გადაწყვეტილება იმის თაობაზე, თუ როგორი მედია ზეგავლენაა მისთვის
სასურველი
რეკლამის შემქმნელები ეძებენ მედიას, რომელიც ყველაზე ეფექტურად
მოიცავს მიზნობრივ მომხმარებელს. მაგალითად, მოდის რეკლამა
ყველაზე კარგად ფერად ჟურნალში უფრო მოგებიანია, ხოლო
ავტომობილების მახასიათებლების დემონსტრირება უმჯობესია
ტელევიზიით გაკეთდეს.

მედიის სამი ტიპი, რომელიც, სადღეისოდ, იძლევა ყველაზე დიდ

სარგებელს არის გარე რეკლამა, საკაბელო ტელევიზია და ციფრული
სატელიტური სატელევიზიო სისტემები.

სარეკლამო პროგრამის ფარგლებში რეგულარულად უნდა მოხდეს

რეკლამის, როგორც საკომუნიკაციო, ისე რეალიზაციის ეფექტების
შეფასება.
რეკლამის გაყიდვის ეფექტის გაზომვის ერთ-ერთი გზაა ძველი
გაყიდვების შედარება რეკლამის ძველ დანახარჯებთან. მეორე გზას კი
ექსპერიმენტი წარმოადგენს.

 მარკეტინგი პასუხისმგებელია კომპანიის მომგებიან ზრდაზე მისი

მეშვეობით ხდება საბაზრო შესაძლებლობების იდენტიფიცირება,
შეფასება, შერჩევა და მათ მისაღწევად სტრატეგიების დაგეგმვა.
  პროდუქტის/ბაზრის ექსპანსიის მატრიცა - პორტფელის დაგეგმვის
საშუალება, რომელიც ეხმარება კომპანიას ამოიცნოს კომპანიის
ზრდის შესაძლებლობები ბაზარზე შეღწევის, ბაზრის
განვითარების, პროდუქტის განვითარებისა და დივერსიფიკაციის
სტრატეგიების საშუალებით წარმოადგენს.
1. ბაზარზე შეღწევა- კომპანიის ზრდის ერთ-ერთი სტრატეგია,
რომელიც გულისხმობს არსებულ ბაზარზე გაყიდვის მაჩვენებლის
ზრდას პროდუქტების შეცვლის გარეშე.
2. დივერსიფიკაცია წარმოადგენს- კომპანიის ზრდის ერთ-ერთი
სტრატეგია, რომელიც ახალ ბაზარზე ახალი პროდუქტით შესვლას
გულისხმობს. ახალი პროდუქტი კომპანიის არსებულ ბაზარზე
გატანილი პროდუქტებისაგან საგრძნობლად განსხვავდება.
3. პროდუქტის განვითარება მოიცავს - სტრატეგიას, რომლის დროსაც
ხდება არსებული ბაზრის სეგმენტზე საშეცვლილი ან ახალი
პროდუქტის შეთავაზება.
4. ბაზრის განვითარება - მოიცავს სტრატეგიას, რომლის დროსაც
კომპანია არსებული პროდუქტიღთ აზხალ ბაზარზე გადის.
ბაზრის ზრდისა და ბაზრის წილის მატრიცა განსაზღვრავს 4 ტიპის
სტრატეგიული ბიზნეს ერთეული.
1. ვარსკვლავები -წარმოადგენენ ბაზრის მაღალი ზრდის ტემპისა და
მაღალი ფარდობითი ბაზრის წილის მქონე ბიზნესებს ან
პროდუქტებს.
2. მეწველი ძროხები - დაბალი ზრდის ტემპისა და მაღალი წილის
მქონე ბიზნესები ან პროდუქტი.
3. კითხვის ნიშნები - დაბალწილობრივი მაჩვენებლის ბიზნეს -
ერთეულები სწრაფად მზარდ ბაზარზე.
4. ძაღლები - ბაზრის დაბალი ზრდის ტემპისა და ბაზრის დაბალი
ფარდობითი წილის მქოჰნე ბიზნესები ან პროდუქტები.
ბიზნეს გამოხშირვა - ბიზნესის პორტფელის შემცირება არამომგებიანი და
კომპანიის სტრატეგიისათვის შეუფერებელი ბიზნეს ერთეულების
საქმიანობიდან ამოღებით.

ფასეულობათა ჯაჭვი - დეპარტამენტები, რომლებიც უზრუნველყოფენ

ფასეულობის განმაპირობებელ საქმიანობას: პროდუქტის დიზაინს,
წარმოებას, ბაზარზე განთავსებას, მიწოდებასა და პროდუქტის
მხარდაჭერას.
ფასეულობათა მიწოდების ქსელი - ქსელი, რომელიც შედგება კომპანიის
მომმარაგებლების, დისტრიბუტორებისა და საბოლოო
მომხმარებლებისგან, რომლებიც პარტნიორობას უწევენ ერთმანეთს,
სისტემის ფუნქციონირების გაუმჯობესებისათვის.
მარკეტინგული სტრატეგია - მარკ. ლოგიკა, რომლის საშუალებით
კომპანია მომგებიანი ურთიერთობების ჩამოყალიბებას იმედოვნებს. ამ
პროცესის საშუალებით იგი იღებს გადაწყვეტილებას, რომელ მყიდველს
მოემსაუროს (სეგმენტაცია და მიზნობრივი ბაზრის შერჩევა) და რა
ფასეულობა შესთავაზოს (დიფერენცია და პიზიციონირება).
სეგმენტის მომგებიანიმომსახურებისათვის სტრატეგიას შექმნა. პროცესი
მოიცავს 3 საფეხურს:
1. სეგმენტაცია
2. 2. მიზნობრივი ბაზრის შერჩევა
3. 3. ბაზარზე პოზიციონირება

რეკლამირების ორგანიზება. რეკლამის მართვის მიზნით, სხვადასხვა

კომპანიები სხვადასხვაგვარად მოქმედებენ. პატარა კომპანიაში რეკლამას
შესაძლოა მართავდეს გაყიდვების განყოფილების ერთ-ერთი
თანამშრომელი. დიდი კომპანიები კი, რეკლამის განყოფილებებს ქმნიან,
რომელთა საქმიანობაა სარეკლამო ბიუჯეტის დაწესება, სარეკლამო
სააგენტოებთან თანამშრომლობა და ასე შემდეგ. დიდი კომპანიების
უმრავლესობა გარე სარეკლამო სააგენტოებს მიმართავს, რადგან ისინი
რამდენიმე უპირატესობას სთავაზობენ.

მიუხედავად იმისა, რომ რეკლამის შემქმნელებს შეუძლიათ

განავითარონ ერთიანი, გლობალური, სარეკლამო სტრატეგიები,
სპეციფიკური სარეკლამო პროგრამები უნდა შეესაბამებოდეს
ადგილობრივ კულტურასა და ტრადიციებს, მედია მახასიათებლებსა და
სარეკლამო კანონმდებლობას.
SWOT- ანალიზი
კომპანიის ძლიერი(S) და სუსტი (W) მხარეების შესაძლებლობებისა (O) და
საფრთხეების (T) საერთო შეფასება.

SWOT (ინგლისური აკრონიმი) აერთიანებს და აღწერს ორგანიზაციის

შიდა გარემოს, რესურსებს და გარე ფაქტორებს, რომლებიც წარმოადგენენ
პოტენციურ შესაძლებლობებსა და რისკებს:

S (კომპანიის, ბიზნესის, იდეის ძლიერი მხარეები - შიდა ფაქტორები):

ყველა ის რესურსი, მატერიალური, თუ არამატერიალური, რომელიც
წარმოადგენს ძლიერ მხარეს (მაგალითად: მყარი და ლოიალური
სამომხმარებლო ბაზა, მნიშვნელოვანი პატენტები, ფინანსური რესურსები
და ა.შ.);
W (კომპანიის, ბიზნესის, იდეის სუსტი მხარეები - შიდა ფაქტორები):
ყველა ის ასპექტი, რომლშიც კომპანიას არ აქვს მყარი პოზიცია, ან აქვს
დეფიციტი (მაგალითად: კვალიფიციური თანამშრომლების ნაკლებობა,
არასტაბილური გაყიდვის ციკლები, არაეფექტური მიწოდების ჯაჭვი და
ა.შ.)
O (შესაძლებლობები - გარე ფაქტორები): ყველა ის გარე ფაქტორი,
ტენდენცია, მოცემულობა, რომელიც შესაძლოა ხელსაყრელად
გარდაიქმნას, ან გამოყენებული იქნას კომპანიის მიერ (მაგალითად:
თავისუფალი ვაჭრობის დაწყება მეზობელ ქვეყანასთან);

T (საშიშროებები - გარე ფაქტორები): ყველა ის გარე ფაქტორი,

ტენდენცია, მოცემულობა, რომელიც შესაძლოა სწორი რეაგირების
გარეშე, კომპანიისათვის საზიანო გამოდგეს (მაგალითად: გადასახადების
განაკვეთის მოსალოდნელი ზრდა, სავაჭრო, ან საწარმო რეგულაციები,
კონკურენციის მზარდი ტენდენცია და ა.შ.).

მიწოდების ჯაჭვის მართვა ბიზნესში

საქონლისა და მომსახურების მიწოდების არსი და ფორმები
საქონლისა და მომსახურების მიწოდების მექანიზმების არსებობა ფირმის
ეფექტიანად ფუნქციონირების უპირობო ელემენტია. საქონლის
მიწოდების უზრუნველსაყოფად პირველივე ეტაპზე განიხილება მისი
ტრანსპორტირება დანიშნულების ადგილამდე. ტრანსპორტირება
(გადაზიდვები) არის მასალების გადაადგილება მიწოდების ჯაჭვის
სხვადასხვა რგოლს შორის. ტრანსპორტირებას ორი ფუნქცია გააჩნია, ეს
არის ტვირთების გადაზიდვა და მათი შენახვა (დაცვა).
ტრანსპორტირების პროცესში მონაწილეობს ან მასზე გავლენას ახდენს
რამდენიმე ძირითადი მხარე, კერძოდ: ტვირთის გამგზავნი და ტვირთის
მიმღები, გადამზიდავი, სახელმწიფო და მოსახლეობა. ტრანსპორტირების
ორგანიზების დროს ორი უმთავრესი პრინციპია გასათვალისწინებელი,
ეკონომია ტვირთზიდვის მასშტაბებზე და ეკონომია მარშრუტების
სიშორეზე. პირველი პრინციპი ეფუძნება იმ მოცემულობას, რომ, რაც
უფრო ბევრია ტვირთი, მით უფრო ნაკლებია მისი ერთეულის
გადაზიდვის თვითღირებულება. მეორე კი გულისხმობს გადაზიდვის
ეფექტურობის ზრდას, ამჯერად გადაზიდვის მანძილის გაზრდის გამო,
ანუ რაღაც მასის ტვირთის გადაზიდვა მოცემულ მანძილზე უფრო
ნაკლები დაჯდება, ვიდრე ამავე რაოდენობის ტვირთის გადაზიდვა ორ
პარტიად, მაგრამ განახევრებულ მანძილზე. ამ პრინციპს სხვანაირად
კლების პრინციპსაც უწოდებენ. გარდა ამისა, გადაზიდვების დროს
მნიშვნელოვანია მესაკუთრის პრობლემის გადაწყვეტა. ამ შემთხვევაში
არჩევანი ძირითადად ორია - კომპანიას შეუძლია შექმნას საკუთარი
სატრანსპორტო სტრუქტურა, ან უნდა ისარგებლოს ე.წ. მესამე მხარის, ანუ
სხვა კომპანიის მომსახურებით. აღნიშნულ ალტერნატივებს შორის
არჩევანზე მოქმედებს შემდეგი ფაქტორები: დანახარჯების სიდიდე,
გადამზიდავი კომპანიების მხრიდან მომსახურების ხარისხი, ტვირთზე
კონტროლის შესაძლებლობა, მოქნილობა, პროფესიონალიზმი,
პერსონალის მომზადებასთან დაკავშირებული პრობლემები.
ტრანსპორტის სახეები
საერთაშორისო კლასიფიკაციით არსებობს ტრანსპორტის ხუთი
ძირითადი სახეობა, ესენია: საავტომობილო ტრანსპორტი, სარკინიგზო
ტრანსპორტი,საწყლოსნო ტრანსპორტი, საჰაერო ტრანსპორტი და
მილსადენი ტრანსპორტი. საქართველოს რელიეფიდან გამომდინარე,
ჩვენს ქვეყანაში შესაძლოა საკმაო პერსპექტივა ჰქონდეს საბაგირო
ტრანსპორტის განვითარებასაც.

საავტომობილო ტრანსპორტი ყველაზე გავრცელებული ტრანსპორტის

სახეა. ძალიან იშვიათია ისეთი შემთხვევა, როდესაც იგი არ მონაწილეობს
მიწოდების ჯაჭვის რომელიმე ორი რგოლის დამაკავშირებლად. მისი
უმთავრესი უპირატესობაა მოქნილობა, რადგან საავტომობილო
ტრანსპორტით ხერხდება ტვირთის პრაქტიკულად ნებისმიერ
მომხმარებლამდე მიტანა. ძალიან ხშირად მისი მეშვეობით შესაძლებელია
გადაზიდვები “კარიდან კარამდე”, რაც გამორიცხავს სხვა ტიპის
ტრანსპორტის გამოყენებას. ავტოტრანსპორტის დიდი უპირატესობა სხვა
სახის სახმელეთო ტრანსპორტის სახეებთან შედარებით ისაა, რომ
საავტომობილო გზები გაცილებით ნაკლებ პრეტენზიულია რელიეფის
მიმართ, რაც განაპირობებს მის ფართო ქსელს. ეს კი, ამავე დროს, ხელს
უწყობს საავტომობილო მოძრაობის გაცილებით თავისუფალ განრიგს
სარკინიგზო თუ საავიაციო ტრანსპორტთან შედარებით. საავტომობილო
ტრანსპორტის უპირატესობა კიდევ იმაში მდგომარეობს, რომ გზების
მოწყობას და რემონტს, რაც თავისთავად სხვა სახის სატრანსპორტო
ინფრასტრუქტურის მოწყობაზე იაფი ჯდება, როგორც წესი, სახელმწიფო
აფინანსებს, რის გამოც საავტომობილო გადამზიდავების დანახარჯებში
მცირეა მუდმივი დანახარჯების წილი. დიდი ნაკლი კი ისაა, რომ
შედარებით მაღალია ცვალებადი დანახარჯები, რაც იმითაც არის
განპირობებული, რომ გადაზიდული ტვირთის მოცულობები მცირეა.
სამაგიეროდ დიდია თვით გადამზიდავი ფირმების რიცხვი, ეს კი ამ
ბაზარზე მაღალი დონის კონკურენციას და შედარებით მოქნილ
ფასწარმოქმნას განაპირობებს.

სარკინიგზო ტრანსპორტი მოცულობითი და მძიმე ტვირთების დიდ

მანძილზე გადასატანად გამოიყენება. მიუხედავად იმისა, რომ
რკინიგზების აშენებაზე, ინფრასტრუქტურის შექმნაზე, თვით
სატრანსპორტო საშუალებების შეძენაზე გაწეული მუდმივი დანახარჯები
დიდია, ტვირთის გადაზიდვისთვის საჭირო ცვალებადი დანახარჯების
უაღრესი სიმცირის გამო ერთ-ერთ ყველაზე იაფ ტრანსპორტის სახედ
ითვლება. საავტომობილო ტრანსპორტთან შედარებით, უპირატესობად
შეიძლება ჩაითვალოს სისწრაფეც. სადღეისოდ უკვე შექმნილია და
ექსპლუატაციაშია ჩაშვებული ისეთი ტექნოლოგიები, რომელთა
მეშვეობით მატარებლების სიჩქარე მართლაც ფანტასტიკურ
განზომილებას აღწევს. სარკინიგზო გადაზიდვებს გააჩნია რამდენიმე
მნიშვნელოვანი უარყოფითი მხარე. უპირველესად აღსანიშნავია მისი
მოუქნელობა, რაც რკინიგზების შეზღუდული ქსელით აიხსნება.
იშვიათად ხდება, რომ მიწოდების ჯაჭვის ორი რგოლი ერთმანეთს
მხოლოდ სარკინიგზო ტრანსპორტით უკავშირდებოდეს. მოუქნელობას
განაპირობებს ისიც, რომ სარკინიგზო გადაზიდვები მკაცრ გრაფიკს
ექვემდებარება და ტვირთის გამგზავნიც და მიმღებიც უნდა
დაემორჩილონ მას. უარყოფით მომენტად უნდა ჩაითვალოს ისიც, რომ
რკინიგზა წარმოადგენს ბუნებრივ მონოპოლიას, რის გამოც ამ დარგში
აუცილებელია სახელმწიფო რეგულირება. ზოგიერთ ქვეყანაში იგი
სულაც სახელმწიფოს საკუთრებაშია.

საწყლოსნო ტრანსპორტი. ზემოთ განხილული ტრანსპორტის ორი სახე

სახმელეთო ტრანსპორტის კატეგორიას განეკუთვნება, რითაც
ხაზგასმულია როგორც მათი გამოყენების სფერო, ასევე შეზღუდვაც.
ფაქტია, რომ დედამიწის ზედაპირის 3/4-ზე მეტი წყალს უკავია და ხუთი
დასახლებული კონტინენტიდან მხოლოდ ორ-ორი უკავშირდება
ერთმანეთს სახმელეთო გადასასვლელებით, რომლებზეც, სხვათა შორის,
დიდი ხანია, რაც არხები გაიყვანეს. თვით კონტინენტებზეც საკმაოდ არის
ისეთი მდინარეები, რომელთა გამოყენება შესაძლებელია სანაოსნოდ.
საწყლოსნო ტრანსპორტი სამ ძირითად ტიპად იყოფა: სამდინარო
ტრანსპორტი განკუთვნილია ტვირთის მდინარეებით და არხებით
გადატანისათვის; კაბოტაჟური ტრანსპორტის მეშვეობით ერთი საზღვაო
პორტიდან მეორეში გადააქვთ ტვირთი, ოღონდ მარშრუტი აუცილებლად
გადის გასწვრივ; საზღვაო ტრანსპორტი განკუთვნილია მსოფლიო
ზღვებში ტვირთის გამჭოლად გადატანისათვის. ის ფაქტი, რომ
საერთაშორისო ტვირთბრუნვის 90 %-ზე მეტი დაკავშირებულია
საწყლოსნო ტრანსპორტთან, სწორედ საზღვაო გადაზიდვების
დამსახურებაა. საწყლოსნო ტრანსპორტის უმთავრესი უპირატესობაა
სიიაფე. მისი მეშვეობით გადაზიდული ტვირთის ერთი ერთეული
ყველაზე ნაკლებ დანახარჯებს საჭიროებს (ეს განსაკუთრებით ეხება
საზღვაო ტრანსპორტს). ამის მიზეზი, საშუალო მოცულობის მუდმივი
დანახარჯების ფონზე (ამ ტიპის ხარჯები საჭიროა პორტების და
ინფრასტრუქტურის მოსაწყობად და თვით ტრანსპორტის შესაძენად)
უმცირესი ცვალებადი დანახარჯებია, რაც ერთჯერადად გადაზიდული
ტვირთის დიდი მოცულობებით მიიღწევა. ძირითადი ნაკლი კი ის არის,
რომ ხმელეთის სიღრმეში მიწოდების ჯაჭვის უმრავლეს რგოლებთან
დასაკავშირებლად მასთან კომბინაციაში სხვა სახის ტრანსპორტის
გამოყენებაა აუცილებელი.

საჰაერო ტრანსპორტი. მთელ რიგ შემთხვევებში გადაზიდვების დროს

უმნიშვნელოვანესი პარამეტრია სისწრაფე. ამ მხრივ საუკეთესო
მახასიათებლები გააჩნია საჰაერო ტრანსპორტს. ის შეუცვლელია,
როდესაც საქმე ეხება ძვირადღირებული და მალფუჭებადი საქონლის
გადატანას. ამავე დროს, მას მიმართავენ ფორსმაჟორული სიტუაციებისას
წარმოქმნილი მატერიალური პროდუქციის დეფიციტის
აღმოსაფხვრელად. საჰაერო ტრანსპორტის ტრადიციული
მომხმარებელია საფოსტო მომსახურების სფერო. საჰაერო ტრანსპორტის
უმთავრესი ნაკლია სიძვირე. ის ყველაზე ძვირადღირებულია
გადაზიდვის დანარჩენ საშუალებებს შორის. საჰაერო ტრანსპორტით
ტვირთის გადაზიდვის დროს საკმაოდ მაღალია მუდმივი დანახარჯები,
რაც საჭიროა აეროპორტების და ინფრასტრუქტურის მოსაწყობად. დიდი
თანხები ესაჭიროება თვით საფრენი აპარატის შეძენასაც. რაც შეეხება
ცვალებად დანახარჯებს, ის ყველაზე მაღალი სწორედ საჰაერო
გადაზიდვების დროს არის, ეს კი იწვევს ტვირთზიდვის გაძვირებას. ამ
სახის ტრანსპორტის ნაკლია აგრეთვე მოუქნელობა. საზღვაო და
სარკინიგზო ტრანსპორტის მსგავსად, როგორც წესი, ვერც საჰაერო
ტრანსპორტის მეშვეობით უკავშირდება მიწოდების ჯაჭვის ორი რგოლი
ერთმანეთს.

მილსადენი ტრანსპორტი ძირითადად ნავთობის და გაზის გადასაზიდად

გამოიყენება, აგრეთვე კომუნალურ მეურნეობაში მომხმარებლებისათვის
წყლის მისაწოდებლად და მათგან საკანალიზაციო ნარჩენების
გამოსაზიდად. იშვიათად მილსადენებს მყარი ტვირთისთვისაც იყენებენ,
კერძოდ, ნახშირს ან მადანს აქუცმაცებენ და ურევენ წყალში, რის
შემდეგაც შესაძლებელი ხდება მათი მილების მეშვეობით გადაზიდვა.
მილსადენი ტრანსპორტის მთავარი უპირატესობაა ის, რომ მისი
მეშვეობით შესაძლებელია დიდი რაოდენობის ტვირთის შორ მანძილზე
გადატანა, აგრეთვე სიიაფე. მიუხედავად იმისა, რომ მილსადენების და
მისი ინფრასტრუქტურის მოწყობას დიდი საწყისი ინვესტიციები
სჭირდება, ცვალებადი ხარჯები იმდენად მცირეა, რომ ეს გადამწყვეტ
გავლენას ახდენს საბოლოო დანახარჯებზეც. უარყოფითი მხარეებია
მოუქნელობა, გადაადგილების დაბალი სიჩქარე (როგორც წესი, ის არ
აღემატება 10 კმ/სთ-ს) და ვიწრო სპეციალიზაცია. ზოგიერთ შემთხვევაში,
მილსადენების ფართო ქსელის შექმნის შედეგად, შესაძლებელი ხდება
ტვირთის მრავალ მომხმარებელს შორის განაწილება, რითაც დაიძლევა
მოუქნელობა.
საბაგირო გზების გამოყენება ტვირთების გადასაზიდად მიზანშეწონილია
მთიანი რელიეფის მქონე ქვეყნებში. გამომდინარე აქედან, ის
პერსპექტიულია ჩვენი ქვეყნისთვისაც. მისი ტვირთზიდვის
შესაძლებლობები საკმაოდ შთამბეჭდავია და ამ მაჩვენებელმა შესაძლოა
საათში ასობით ტონასაც მიაღწიოს. სადღეისოდ აშენებულია საბაგირო
გზები, რომელთა სიგრძე რამდენიმე ათეული კილომეტრია.

ტვირთზიდვისას ტრანსპორტის სახეების შერჩევა

ტვირთის გადაზიდვის დროს ტრანსპორტის სახეების შერჩევისას
ყურადღება უნდა მიექცეს ისეთ პარამეტრებს, როგორიც არის: ტვირთის
წონა და გაბარიტები, მალფუჭებადობა, მნიშვნელობა, ღირებულება,
ტრანსპორტირების გრაფიკი და მიწოდების სიხშირე, მოქნილობა,
გადაზიდვის ღირებულება, მიწოდების საიმედოობა. მაგრამ, როგორც
უკვე არაერთხელ აღვნიშნეთ, მიწოდების ჯაჭვის რგოლებს შორის
ტვირთის გადაადგილება მხოლოდ ერთი სახეობის ტრანსპორტის
გამოყენებით საკმაოდ იშვიათია. გაცილებით ხშირია ე.წ.
ინტერმოდალური ანუ მულტიმოდალური გადაზიდვები. მიწოდების
ჯაჭვის ორ რგოლს შორის ინტერმოდალური გადაზიდვების დროს
ტვირთის გადასაადგილებლად გამოიყენება ორი ან მეტი სახეობის
ტრანსპორტი. ინტერმოდალური გადაზიდვების ძირითადი ნაკლია ის,
რომ სატრანსპორტო საშუალების შეცვლისას წარმოიშობა შეფერხებები,
რასაც თან სდევს დროის დანაკარგები. ამავე დროს, ტვირთის
ტრანსპორტიდან ტრანსპორტში გადატანისას იზრდება დანახარჯები.
სწორედ ამიტომ, ინტერმოდალური გადაზიდვების მთავარი პრობლემაა
ტრანსპორტირების სახეებს შორის ტვირთების გადაადგილების სისტემის
შექმნა. მსგავსი სისტემის მაგალითია სტანდარტული კონტეინერების
შემოღება. მათი გადატანა ადვილად ძალუძს როგორც საავტომობილო და
სარკინიგზო, ასევე საწყლოსნო ტრანსპორტს. ე.წ. გადასატვირთი
კორპუსების გამოყენებით ავტომობილს ეხსნება ტვირთის შემცველი
სათავსი და მისი გადატვირთვა ხდება მატარებელზე ან გემზე.
ინტერმოდალური გადაზიდვების გასაადვილებლად არის
შემუშავებული ე.წ. კონტრეილერული გადაზიდვები, რომლის დროსაც
სატვირთო ავტომობილი ან ტრეილერი ტვირთიანად თავსდება ვაგონზე
ან გემზე და ამგვარად ხდება მისი გადაზიდვა. ინტერმოდალური
გადაზიდვების სახეობაა ე.წ. სახმელეთო ხიდები. ეს არის შემთხვევა,
როდესაც საზღვაო ტრანსპორტით ტვირთი გადაიზიდება რომელიმე
პორტამდე, შემდეგ გამოიყენება სახმელეთო ტრანსპორტი, ბოლოს კი
ტვირთი კვლავ საზღვაო ტრანსპორტზე თავსდება.

საქონლის განაწილება
როგორც წესი, საქონელი იქმნება არა იქ, სადაც მომხმარებელია, ასე, რომ
აუცილებლად წარმოიშვება მყიდველამდე მისი მიტანის პრობლემა. გზას
მწარმოებლიდან მყიდველამდე ეწოდება საქონლის განაწილების არხი. ამ
გზაზე საქონელი გადის რამდენიმე შუამავალს - ფირმას ან ცალკეულ
პირებს, რომლებიც გადასცემენ საქონელს ხელიდან ხელში. ამ
შუამავლებს, ისევე როგორც საქონლის მწარმოებლებსა და მყიდველებს,
უწოდებენ არხის მონაწილეებს. საქონლის განაწილების არხი - არა
მხოლოდ საქონლის მწარმოებლიდან მომხმარებლისკენ გადასაცემი
„მილსადენია“. იგი თანამედროვე განაწილების რთული სისტემაა,
რომელიც წყვეტს შემდეგ ძირითად ამოცანებს:
1. მყიდველთან (მათ შორის პოტენციურთან) მუდმივი კავშირის
დამყარება;
2. ეფექტური გასაღებისათვის აუცილებელი ინფორმაციის შეკრება და
დამუშავება;
3. გასაღების სტიმულირება - მყიდველისა და გამყიდველის გარიგების
წახალისება;
4. საქონლის მოძრაობის ორგანიზება: ტრანსპორტირება და დასაწყობება;
5. საქონლის წინაგასაყიდი მომზადება;
6. განაწილების არხის დაფინანსება;
7. არხის ტრანსპორტირებასთან, დასაწყობებასთან და სხვა
საქმიანობასთან დაკავშირებული ბაზრის უზრუნველყოფა;
8. არხის ყველა მონაწილეს, მათ შორის საქონლის მწარმოებელსა და
მყიდველს შორის მოლაპარაკების წარმოება გასაღების საკითხებთან
დაკავშირებით (ფასები, რისკი, ნაშთის განაწილება და ა.შ.).
მიწოდების პროცესში საქონელი, როგორც წესი, სხვადასხვა ინსტანციებს
გაივლის საბითუმო და საცალო ვაჭრობის კომპანიების სახით. დილერები
ძირითადად საბითუმო, იშვიათად, საცალო მოვაჭრეები არიან,
რომლებიც ოპერაციებს თავიანთი ხარჯით და საკუთარი სახელით
წარმართავენ. ისინი საქონელს ყიდულობენ მიწოდების ხელშეკრულების
თანახმად და მას შემდეგ, რაც შესყიდვის გარიგების პირობები
შესრულდება, დილერის და მწარმოებლის ურთიერთობები წყდება.
განასხვავებენ დილერების ორ ტიპს: ექსკლუზიური დილერები
მწარმოებლის ერთადერთი წარმომადგენლები არიან კონკრეტულ
რეგიონში და მათ საქონლის გასაღების განსაკუთრებული უფლებები
გააჩნიათ. არსებობენ აგრეთვე ავტორიზებული დილერები, რომლებიც
ფრანჩიზას საფუძველზე მოღვაწეობენ. დისტრიბუტორები საბითუმო და
საცალო მოვაჭრეები არიან, რომლებიც ოპერაციებს მწარმოებლის
სახელით აწარმოებენ, მაგრამ რისკს საკუთარ თავზე იღებენ. როგორც
წესი, მწარმოებელი დისტრიბუტორს აძლევს უფლებას, ივაჭროს მისი
საქონლით კონკრეტულ ტერიტორიაზე განსაზღვრული დროის
განმავლობაში. დისტრიბუტორი არ არის საქონლის მესაკუთრე, თუმცა
შესაძლებელია, მან გარიგებები საკუთარი სახელით დადოს.
კომისიონერები საბითუმო და საცალო მოვაჭრეები არიან, რომლებიც
ოპერაციებს წარმართავენ საკუთარი სახელით, მაგრამ მწარმოებლის
ხარჯით. კომისიონერი არ არის მის მიერ გაყიდული საქონლის
მესაკუთრე. მწარმოებელი რჩება მესაკუთრედ იქამდე, სანამ საბოლოო
მყიდველი არ შეიძენს მას და არ გადაიხდის ღირებულებას. პროდუქციის
მიწოდების შესახებ ხელშეკრულება დაიდება კომისიონერის სახელით.
კომისიონერი ვალდებულებას იღებს საქონლის დაცულობაზე. მისი
ანაზღაურება ჩვეულებრივ შემოსული თანხის გარკვეულ პროცენტს
შეადგენს.
საქონლის შეფუთვა და მარკირება
პროდუქციის ეტიკეტირება
პროდუქციის ხარისხიანობის გამოვლენა იწყება მისი ეტიკეტის
დათვალიერებით, მისი სწორი წაკითხვით, სამარკო ნიშნების ამოცნობით,
შტრიხკოდირების შემოწმებით. ეტიკეტირება – პროდუქციის სახეა. იგი
უნდა შეიცავდეს არა მარტო აუცილებელ ინფორმაციას საკვები
პროდუქციის შესახებ, არამედ, ლამაზადაც უნდა იყოს გაფორმებული.
ყოველი შეფუთული საკვები პროდუქტი ეტიკეტზე უნდა შეიცავდეს
შემდეგ ინფორმაციას ქართულ ენაზე:
§ პროდუქტის დასახელება (იგი უნდა იყოს განთავსებული გამოსაჩენ
ადგილას);
§ პროდუქციის დამამზადებლის ან იმპორტიორის საფირმო
სახელწოდება და მისამართი, დამამზადებელი ქვეყანა;
§ დამზადების თარიღი - ვარგისობის/შენახვის ვადა, საქონლის
ვარგისობის ბოლო თარიღი, ზოგ შემთხვევაში შენახვის სპეციალური
პირობები, შეფუთვის თარიღი და შეფუთვის მეთოდი;
§ წონა ან მოცულობა – თუ სურსათი წარმოადგენს სითხეში მოთავსებულ
ხილ– ბოსტნეულს, მაშინ, საერთო მასასთან ერთად უნდა მიეთითოს ამ
ხილ– ბოსტნეულის მასა სითხის გარეშე;
§ ტექნიკური რეგლამენტის და სტანდარტის დასახელება, რომლის
მოთხოვნების შესაბამისად მოხდა პროდუქტის დამზადება;
§ პროდუქტის შემადგენლობა – კეთდება დასახელებასთან ახლოს
გამოსაჩენ ადგილას (პირველი მიეთითება ის ინგრედიენტი, რომელიც
ყველაზე მეტია, შემდეგ – დანარჩენები);
§ პროდუქციის ძირითადი სამომხმარებლო თვისებები: კალორიულობა,
ვიტამინიზებულობა, ჯანმრთელობისათვის მავნე ნივთიერებათა
შემცველობისას მათ შესაძლო უკუჩვენებებზე მითითება ცალკეული
დაავადების დროს გამოყენების შემთხვევაში, კონსერვანტების,
არომატიზატორების, მღებავების, საკვები დანამატების სია;
§ პროდუქტის შედეგიანი და უსაფრთხო გამოყენების წესები,
მომზადების მეთოდები;
§ ვეტერინალური და საქონელმცოდნის დამღები;
§ პროდუქციის სახე ან ტიპი, თერმული მდგომარეობა, დამუშავების
მეთოდი;
§ დამატებითი ინფორმაცია. თუკი მთელი ან ინფორმაციის განთავსება
შეუძლებელია ეტიკეტზე მისი მცირე ზომების გამო, იგი უნდა
განთავსდეს პროდუქციის ყოველ ერთეულზე თანდართულ ფურცელზე
ან წარმოებაში მიღებული ნებისმიერი სხვა ფორმით.

საქონლის მარკირება
სამარკო ნიშნები, რომლებიც განკუთვნილია დამამზადებლის შესახებ
ინფორმაციის მისაწოდებლად იყოფა საფირმო და ასოცირებულ
ნიშნებად. საფირმო სამარკო ნიშანი – არის დამამზადებლის სახე, რომლის
მეშვეობით შეიძლება შევიცნოთ პროდუქტი ერთგვაროვანი საკვები
პროდუქტების მრავალრიცხოვან ჯგუფებს შორის. მათ ემატებათ აგრეთვე
კერძო ფირმის ნიშანი (C) და საერთაშორისო რეესტრში რეგისტრაციის
ნიშანი (R).
იმ საწარმოებს, რომლებსაც მიღებული აქვთ ჯილდოები მაღალი
ხარისხისათვის, მათ გამოიყენებენ, როგორც პრესტიჟულ ნიშნებს
სარეკლამო მიზნისათვის და პოპულარობის მოსაპოვებლად.
ასოცირებული ნიშანი გამოიყენება საკვები პროდუქციის ასოცირებული
დაყოფისათვის. იყოფა: სახეობრივად – გამოიყენება საქონლის სახის
მიხედვით იდენტიფიცირებისათვის; ჯგუფურად – ჯგუფური
დახარისხებისათვის და სამარკო – სამარკო ნიშნის მიხედვით, რომელიც
ადასტურებს პროდუქციის სპეციფიური სამომხმარებლო თვისებების
არსებობას.
არსებობს საკვები პროდუქტების მარკირების ხარისხობრივი და
კატეგორიების მიხედვით სახეობა, მაგ. ჩაი შეიძლება იყოს უმაღლესი
ხარისხის ექსტრა კატეგორიიდან მესამე ხარისხამდე.
სატრანსპორტო მარკირება უკეთდება მწიფე ხილს იარლიყზე სხვადასხვა
ფერად, ხარისხზე დამოკიდებულებით: ცისფერი – უმაღლესი, წითელი –
პირველი, მწვანე – მეორე, ყვითელი - მესამე.

ხორცისა და ფრინველის მარკირება. ახალი ხორცი მარკირდება

სხვადასხვა ფორმის დამღით კატეგორიების მიხედვით:
• მრგვალით – პირველი კატეგორიის საქონლის, ცხვრის, ღორის, ხბოს
ხორცი;
• კვადრატულით – მეორე კატეგორიის საქონლის, ცხვრის, ღორის, ხბოს
ხორცი;
• სამკუთხედით – მეოთხე კატეგორიის საქონლის, ცხვრის, ღორის, ხბოს
ხორცი;
• ოვალურით – მესამე კატეგორიის ღორის ხორცი. დამღა, რომელიც
ამოწმებს ხორცის კეთილხარისხიანობას, უნდა იყოს იისფერი საქონლის,
ღორის, ხბოს, ირმის, აქლემის ხორცზე და წითელი ფერის – თხის, ცხვრისა
და ცხენის ხორცზე.
ფრინველის ხორცი მარკირდება სახეობისა და წლოვანების, დამუშავების
მეთოდისა და სიმსუქნის მიხედვით. ვარდისფერი ლენტი დიაგონალზე
უკეთდება I კატეგორიას, მწვანე – II კატეგორიას. ქათმის კვერცხი
მარკირდება მრგვალი შტამპით შიგნით ციფრებით: 0 – გამორჩეული
კატეგორია, 1 – პირველი, 2 – მეორე კატეგორია, დიეტურ კვერცხზე
შტამპი კეთდება წითელი ფერით, სუფრისაზე კი – ლურჯით.

საქონლის შტრიხკოდირება
მსოფლიოში მთლიანი პროდუქციის დაახლოებით 80% მარკირდება
შტრიხკოდით. შტრიხკოდირების საშუალებით პარტნიორთა შორის
ხდება ელექტრონული გაცვლა საქონლის მონაცემების შესახებ, აჩქარებს
პროდუქციის მიწოდებას მომხმარებლამდე, ვიზუალურად სწრაფად
განსაზღვრავს დამამზადებელ ქვეყანას, იგი უქმნის ნდობის მომენტს
მომხმარებელს საქონლისადმი, გამოარჩიოს მეტნაკლებად ხარისხიანი
საქონელი, ვინაიდან, შტრიხკოდი ამტკიცებს საქონლის მაღალ ხარისხს
საერთაშორისო ბაზარზე.
 საერთაშორისო ვაჭრობაში ფართოდ გამოიყენება შტრიხკოდი EAN
(European Artiecle Numbering – ევროპული სავაჭრო ნომერი),
შემუშავებულია საერთაშორისო ასოციაციის მიერ, რომელიც მდებარეობს
ბრიუსელში.
კოდი EAN (13 თანრიგიანი ან 8 თანრიგიანი) წარმოადგენს შესაბამისი
ციფრული აღნიშნულების შტრიხებისა და სხვადასხვა სიგანის
დაცილებათა სისტემას. 13 თანრიგიანი EAN-ის შტრიხკოდი შედგება:
• ქვეყნის კოდი, რომელიც მიენიჭება EAN-ის მიერ (ორ ან
სამმნიშვნელიანი);
• საწარმოო–დამამზადებლის კოდი (ოთხ – ან ხუთმნიშვნელიანი),
მიენიჭება თითოეული ქვეყნის შესაბამისი ორგანოს მიერ;
• საქონლის კოდი, მიენიჭება საწარმოო დამამზადებლის მიერ;
• საკონტროლო ციფრი, რომლის მიხედვით განისაზღვრება ციფრული
კოდის სისწორე.

მენეჯერული და ფინანსური ანგარიშგება

სამეურნეო აღრიცხვა, მისი არსი, სახეები და მნიშვნელობა. სამეურნეო
საქმიანობა დაკავშირებულია მატერიალური დოვლათის ანუ
პროდუქციის წარმოებასთან, მოხმარებასა და დაგროვებასთან.
პროდუქცია შეიძლება წარმოვიდგინოთ საქონლის სახით, მაგალითად
საფრენი აპარატი (თვითმფრინავი, შვეულმფრენი) და მომსახურების
სახით, მაგალითად საფრენი აპარატით ტვირთისა და
მგზავრგადაზიდვების განხორციელება. სამეურნეო საქმიანობის
პროცესში მომხდარი ცვლილებების შესახებ ინფორმაციის შეგროვების,
დაჯგუფების და გადაცემის სისტემას სამეურნეო აღრიცხვა ეწოდება. ამ
პროცესში ცვლილებების შესწავლა, გამოყენება და კონტროლი ხდება
როგორც რიცხობრივად, ისე თვისობრივადაც. შესაბამისად, სამეურნეო
აღრიცხვაში გამოიყენება სამი საზომი ერთეული:
1. ნატურალური, მაგალითად: მეტრი(მ), კილომეტრი(კმ), გრამი(გრ),
კილოგრამი(კგ), კვადრატული მეტრი(მ2), კუბური მეტრი(მ3),
ცალი(ერთეული), წყვილი და ა.შ. ანუ ზომის, წონის, რაოდენობის,
მოცულობის, ფართობის საზომი ერთეულები;
2. შრომითი, მაგალითად: შრომადღე, კაცდღე, კაცსაათი, მანქანასაათი და
ა.შ. ანუ დახარჯული შრომის რაოდენობისა და ხარისხის საზომი
ერთეულები, რომლებიც შრომის ანაზღაურების განსაზღვრის
საფუძველია;
3. ფულადი, მაგალითად: ლარი, დოლარი, ფუნტ სტერლინგი, ევრო და
ა.შ. ანუ ვალუტა, რომლის გამოყენების აუცილებლობა განპირობებულია
ნატურალური და შრომითი საზომი ერთეულების გამოყენების
სფეროების შეზღუდულობით. თავის მხრივ, სამეურნეო აღრიცხვა
აერთიანებს სამი სახის აღრიცხვას:
ოპერატიულს,
სტატისტიკურს
და ბუღალტრულს.
ოპერატიული აღრიცხვა სამეწარმეო საქმიანობაში მომხდარ ნებისმიერ
ცვლილებას ასახავს დაუყოვნებლივ გაფორმების სათანადო წესით.
ამიტომ, მას ხშირ შემთხვევაში ტექნიკურ აღრიცხვასაც უწოდებენ.
მაგალითად, სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების საწყობიდან
ფირმის ძირითად საამქროში, სადაც იწარმოება სასწავლო
დაწესებულებების ინვენტარი, მასალის გაგზავნა გარკვეული სახის
საბუთის საფუძველზე წარმოადგენს ოპერატიულ-ტექნიკური აღრიცხვის
ინფორმაციას. შესაბამისად, ოპერატიულ აღრიცხვაში გამოიყენება სამივე
სახის საზომი ერთეული, თუმცა უპირატესობა ენიჭება პირველ ორს.
სტატისტიკური აღრიცხვა ახორციელებს ფირმის სამეურნეო საქმიანობასა
და ქვეყნის საზოგადოებრივ-ეკონომიკურ ცხოვრებაში მომხდარი
მასობრივი და ტიპიური სახის მოვლენების რაოდენობრივი და
თვისობრივი მხარეების შესწავლას. მაგალითად, წარმოების მოცულობის,
საქონლის ბრუნვის, სამუშაო დროის გამოყენების, საშუალო
გამომუშავების, შრომის მწარმოებლურობის, მოკვდაობის, შობადობის,
მოსახლეობის რიცხოვნობის, შედგენილობის და ა.შ. სახის ინფორმაცია
ასახვას პოულობს სტატისტიკური აღრიცხვის დოკუმენტაციაში.
სტატისტიკურ აღრიცხვაშიც გამოიყენება სამივე სახის საზომი ერთეული,
მაგრამ უპირატესობა ისევ პირველ ორს ენიჭება. ბუღალტრული აღრიცხვა
არის ფირმის სამეურნეო საქმიანობისა და მისი ფინანსური შედეგების
შესახებ ინფორმაციის შეგროვების, განზოგადების და წარდგენის
საშუალება. ბუღალტრულ აღრიცხვაში გამოიყენება სამივე სახის საზომი
ერთეული, თუმცა საბოლოოდ, ინფორმაცია განზოგადდება მხოლოდ
ფულად საზომში. ბუღალტრული აღრიცხვა დოკუმენტური აღრიცხვაა.
იგი უწყვეტია დროში. ინფორმაციის ასახვა ხორციელდება
თანმიმდევრულად, ანუ ქრონოლოგიური წესით. სამეწარმეო პროცესში
მომხდარი ყველა ცვლილება ურთიერთკავშირშია. შესაბამისად,
მონაცემები უტყუარი, დროული და სრულია. სააღრიცხვო ინფორმაციის
მოხმარების მოთხოვნებიდან გამომდინარე, ბუღალტრული აღრიცხვის
ინფორმაციულ სისტემაში შედის საგარეო, ანუ ფინანსური აღრიცხვა და
შიდა, ანუ მმართველობითი (მენეჯერული) აღრიცხვა.

ფინანსური აღრიცხვა სამეურნეო ფაქტების დაფიქსირების, შეფასების და

ფინანსურ ანგარიშგებაში განზოგადების საშუალებას იძლევა. ფინანსური
აღრიცხვის ინფორმაციას ჰყავს ინფორმაციის მომხმარებელთა ფართო
წრე, როგორც შიდა, ისე გარე მომხმარებლების სახით. ამიტომ, ფინანსური
აღრიცხვის ინფორმაცია საჯარო ხასიათს ატარებს და პერიოდულად
ქვეყნდება. მმართველობითი აღრიცხვა კი მოიცავს ინფორმაციას ფირმის
ცალკეული სტრუქტურების (ქვედანაყოფების) საქმიანობის შესახებ,
რომელიც ფასდება, მუშავდება და გადაეცემა ფირმის მენეჯმენტის
სხვადასხვა იერარქიულ დონეს ოპტიმალური მმართველობითი
გადაწყვეტილებების მისაღებად. აქედან გამომდინარე, მმართველობითი
აღრიცხვის ინფორმაცია კონფიდენციალურ ხასიათს ატარებს და იგი არ
ექვემდებარება გამოქვეყნებას.
ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტები(ბასს). საგარეო
ეკონომიკური ურთიერთობების განვითარებამ წარმოშვა სააღრიცხვო
ინფორმაციის დამუშავებისა და მომხმარებლისათვის მიწოდების
საკითხისადმი ერთიანი მიდგომის აუცილებლობა. სწორედ ამიტომ, 1973
წლის 29 ივნისს, მსოფლიოს ათი განვითარებული ქვეყნის, ავსტრალიის,
კანადის, საფრანგეთის, გერმანიის, იაპონიის, მექსიკის, ნიდერლანდების,
გერთიანებული სამეფოს, ირლანდიისა და აშშ-ს ბუღალტერთა
პროფესიულ კავშირებს შორის შეთანხმების საფუძველზე შეიქმნა
ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტების
კომიტეტი(ბასსკ). ამჟამად, ბასსკ აერთიანებს 140 პროფესიულ
ბუღალტრულ ორგანიზაციას 100-ზე მეტი ქვეყნიდან. ბასსკ წესდებაში
შესწორებები იქნა შეტანილი 1982 წლის ნოემბერში, 1992 წლის
ოქტომბერში, 2000 წლის მაისში, 2002 წლის მარტში. 2000 წელს შეიქმნა
ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტების საბჭო(ბასსს),
როგორც ბასსკ ფონდის ნაწილი. ბასსს თავის მიზნებს ძირითადად
ახორციელებს ფინანსური აღრიცხვის საერთაშორისო
სტანდარტების(ფასს) შემუშავებითა და გამოყენებით, რითიც ეხმარება
მომხმარებელს ფინანსური ანგარიშგების სრული კომპლექტის
ინტერპრეტაციაში, რაც საბოლოო ჯამში აუმჯობესებს მომხმარებლის
შესაძლებლობას მიიღოს ოპტიმალური ეკონომიკური
გადაწყვეტილებები. ზოგადად, „სტანდარტი“ ინგლისური სიტყვაა და
ნიშნავს „ნორმას“, „ნიმუშს“, „წესს“. ბუღალტრულ აღრიცხვასთან
მიმართებაში იგი წარმოადგენს ბუღალტრული აღრიცხვის
დოკუმენტურად გაფორმებული წესების ერთობლიობას. თითოეული
წესი განსაზღვრავს ამა თუ იმ მოვლენის აღრიცხვის არსს,
ტერმინოლოგიას და მეთოდებს. 1973 წლიდან გამოცემულია 41
ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტი და ერთი
შესავალი ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტებში. ამ
სტანდარტებიდან ზოგიერთის სახელწოდება შეიცვალა, ზოგი გაუქმდა,
ე.ი. ბასსკ-ის მიერ გამოცემული ბასს მუდმივად განიხილება, რათა
საჭიროების შემთხვევაში შესწორდეს.
ამჟამად, საქართველოში მოქმედებს ბუღალტრული აღრიცხვის შემდეგი
საერთაშორისო სტანდარტები: ა)
ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტების შესავალი –
„ფინანსური ანგარიშგების მომზადებისა და წარდგენის სტრუქტურული
საფუძვლები“;
ბ) ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტი 1 - „ფინანსური
ანგარიშგების წარდგენა“;
გ) ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტი 2 –
„სასაქონლომატერიალური ფასეულობები“;
დ) ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტი 8 –
„საანგარიშგებო პერიოდის წმინდა მოგება ან ზარალი, არსებითი
ცვლილებები სააღრიხვო პოლიტიკაში“.
ე) ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტი 9 –
„სამეცნიერო-კვლევითი და საცდელ-საკონსტრუქტორო სამუშაოებზე
გაწეული ხარჯები“.
ვ) ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტი 10 –
„გაუთვალისწინებელი მოვლენები და ბალანსის შედგენის თარიღის
შემდეგ მომხდარი მოვლენები".
ზ) ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტი 11 –
„საამშენებლო კონტრაქტები“;
თ) ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტი 12 -
"შემოსავლებიდან გადასახადები“;
ი) ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტი 16 –
„ძირითადი საშუალებები“;
კ) ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტი 17 - „იჯარის
ბუღალტრული აღრიცხვა“;
ლ) ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტი 18 –
„ამონაგები";
მ) ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტი 20–
„სახელმწიფო გრანტების ბუღალტრული აღრიცხვა და სახელმწიფო
დახმარების ასახვა ფინანსური ანგარიშგების ახსნა-განმარტებებით
შენიშვნებში“;
ნ) ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტი 21 – „უცხოური
ვალუტის კურსის ცვლილებებით გამოწვეული შედეგები“;
ო) ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტი 23 – „სესხის
სარგებლობასთან დაკავშირებული დანახარჯები“;
პ) ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტი 25 –
„ინვესტიციების ბუღალტრული აღრიცხვა“;
ჟ) ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტი 27 –
„კონსოლიდირებული ფინანსური ანგარიშგება და შვილობილ
საწარმოებში დაბანდებული ინვესტიციების ბუღალტრული აღრიცხვა“;
რ) ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტი 28 – „მეკავშირე
საწარმოებში დაბანდებული ინვესტიციების ბუღალტრული აღრიცხვა“;
ს) ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტი 31 –
„ერთობლივ საქმიანობაში მონაწილეობის ფინანსური ანგარიშგება“;
ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტებიდან
გამომდინარე დამტკიცებულია ბუღალტული აღრიცხვის ანგარიშთა
გეგმის სტრუქტურა.

ბუღალტრული აღრიცხვის რეგულირება საქართველოში. 1999 წლის 5

თებერვალს საქართველოს პარლამენტმა მიიღო კანონი „ბუღალტრული
აღრიცხვისა და ანგარიშგების რეგულირების შესახებ“, ბასს-ის დანერგვის
ხელშეწყობის მიზნით. კერძო სამართლის იურიდიული პირების
ბუღალტრული აღრიცხვისა და ანგარიშგების თვითრეგულირებას
ახორციელებენ ბუღალტერთა და აუდიტორთა ფედერაცია(ბაფ)
საქართველოს პარლამენტთან არსებული ბუღალტრული აღრიცხვის
სტანდარტების კომისიასთან ერთად. ეს კომისია ამტკიცებს ქართულ
ენაზე თარგმნილი სტანდარტების სამოქმედოდ შემოღებას,
ბუღალტრული აღრიცხვის ანგარიშთა გეგმის სტრუქტურას ბასს-ის
შესაბამისად. 2000 წლის 1 იანვრიდან ყველა საწარმო, გარდა
ინდივიდუალური მეწარმეებისა, მცირე საწარმოებისა და
არაკომერციული იურიდიული პირებისა ვალდებულია ანგარიშგება
აწარმოონ ბასს-ის მიხედვით. სახელმწიფო მარეგულირებელი ორგანო კი
ამ საკითხებში საქართველოს ფინანსთა სამინისტროა, რომლის
კომპეტენციაში შედის საჯარო სამართლის იურიდიული პირებისათვის
ბუღალტრული აღრიცხვის ნორმების, წესების, ინსტრუქციების და
მითითებების შემუშავება და პრაქტიკაში დანერგვა.
ბუღალტრული აღრიცხვის საგანი ბუღალტრული აღრიცხვის შესწავლის
საგანია ეკონომიკური რესურსები, ანუ აქტივები; რესურსების
ფორმირების წყაროები, ანუ კაპიტალი და სამეურნეო ფაქტები, ანუ
სამეურნეო ოპერაციები, რომლებიც ასახავენ აქტივებისა და კაპიტალის
ცვლილებას სამეურმეო საქმიანობის პროცესში.

აქტივების არსი და სტრუქტურა. აქტივები არის ფირმის განკარგულებაში

არსებული გრძელვადიანი და მოკლევადიანი, მატერიალური და
არამატერიალური რესურსები, რომლებიც წარსულში მომხდარი
სამეურნეო პროცესების შედეგია, ხოლო აწმყოში მათი გამოყენებით
სამომავლოდ ფირმა ეკონომიკური სარგებლის შემოდინებას მოელის.
მატერიალურ აქტივებს ნივთიერი სახე გააჩნიათ, არამატერიალური
აქტივებს კი ხელშესახები სახე არა აქვთ. გრძელვადიანია აქტივები,
რომელთა გამოყენების ვადა 12 თვეს აღემატება, ხოლო მოკლევადიანი,
ანუ მიმდინარე აქტივების გამოყენების ვადა 12 თვეზე ნაკლები
პერიოდია.
გრძელვადიან მატერიალურ აქტივებს მიეკუთვნება ძირითადი
საშუალებები: მიწა, შენობები, ნაგებობები, მანქანა-დანადგარები, ოფისის
აღჭურვილობა, ავეჯი და ინვენტარი, სატრანსპორტო საშუალებები და
სხვ.
გრძელვადიან არამატერიალურ აქტივებს მიეკუთვნება: ლიცენზია,
კონცესია (უფლება წიაღისეულის მოპოვებაზე), პატენტები, საავტორო და
სხვა უფლებები, გუდვილი(ნამეტი თანხა, რომელიც წარმოიქმნება
როგორც სხვაობა საწარმოს შექმნაში გადახდილ თანხასა და შეძენილ
წმინდა აქტივების რეალურ ღირებულებას შორის), კომპიუტერული
პროგრამები, სავაჭრო და სასაქონლო ნიშნები, რეცეპტები, საცდელ-
საკონსტრუქტორო სამუშაოები და სხვ.

აქტივების არსი და სტრუქტურა. აქტივები არის ფირმის განკარგულებაში

არსებული გრძელვადიანი და მოკლევადიანი, მატერიალური და
არამატერიალური რესურსები, რომლებიც წარსულში მომხდარი
სამეურნეო პროცესების შედეგია, ხოლო აწმყოში მათი გამოყენებით
სამომავლოდ ფირმა ეკონომიკური სარგებლის შემოდინებას მოელის.
მატერიალურ აქტივებს ნივთიერი სახე გააჩნიათ, არამატერიალური
აქტივებს კი ხელშესახები სახე არა აქვთ. გრძელვადიანია აქტივები,
რომელთა გამოყენების ვადა 12 თვეს აღემატება, ხოლო მოკლევადიანი,
ანუ მიმდინარე აქტივების გამოყენების ვადა 12 თვეზე ნაკლები
პერიოდია. გრძელვადიან მატერიალურ აქტივებს მიეკუთვნება
ძირითადი საშუალებები: მიწა, შენობები, ნაგებობები, მანქანა-
დანადგარები, ოფისის აღჭურვილობა, ავეჯი და ინვენტარი,
სატრანსპორტო საშუალებები და სხვ. გრძელვადიან არამატერიალურ
აქტივებს მიეკუთვნება: ლიცენზია, კონცესია (უფლება წიაღისეულის
მოპოვებაზე), პატენტები, საავტორო და სხვა უფლებები,
გუდვილი(ნამეტი თანხა, რომელიც წარმოიქმნება როგორც სხვაობა
საწარმოს შექმნაში გადახდილ თანხასა და შეძენილ წმინდა აქტივების
რეალურ ღირებულებას შორის), კომპიუტერული პროგრამები, სავაჭრო
და სასაქონლო ნიშნები, რეცეპტები, საცდელ-საკონსტრუქტორო
სამუშაოები და სხვ.

სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობები(მარაგი) არაფულადი

მიმდინარე აქტივებია. მათ შემადგენლობაში შედის: საქონელი,
ნედლეული და მასალა, დაუმთავრებელი წარმოება, მზა პროდუქცია და
სხვა მარაგი. საქონელი არის ფასეულობა, რომელიც შეძენილია სხვა
სამეურნეო სუბიექტებისაგან და განკუთვნილია გასაყიდად დამატებითი
დამუშავების გარეშე. ნედლეულისა და მასალის შემადგენლობაში შედის:
ნედლეული და ძირითადი მასალა, დამხმარე მასალა, სათბობი,
სათადარიგო ნაწილები, ტარა და ტარა მასალები, ნახევარფაბრიკატები.
ნედლეული და ძირითადი მასალა წარმოადგენს პროფილური
პროდუქციის საფუძველს, მის სუბსტანციას. მაგალითად, ძირითადი
მასალაა ალუმინი საფრენი აპარატებისა და გადამუშავებული ხის მასალა
ავეჯის წარმოებისას, ხოლო ნედლეულია მომპოვებელი მრეწველობის და
სოფლის მეურნეობის პროდუქცია(ქვანახშირი, ყურძენი, ხილი და
ბოსტნეული). დამხმარე მასალის მეშვეობით პროფილური პროდუქცია
ღებულობს დამთავრებულ, სასაქონლო სახეს. მაგალითად, წებო, ლაქი ხე-
ტყის დამამუშავებელ წარმოებაში, ძაფი ტრიკოტაჟის წარმოებაში,
სხვადასხვა სახის საღებავი და ა.შ. სათბობი დამხმარე მასალებში ცალკე
ქვეჯგუფად გამოიყოფა. დანიშნულების მიხედვით სათბობი შეიძლება
იყოს: ენერგეტიკული, ტექნოლოგიური და სამეურნეო სახის.
ენერგეტიკული სათბობის მეშვეობით მიიღება სხვა რაიმე სახის ენერგია,
მაგალითად, ორთქლი, ელექტროენერგია. ტექნოლოგიური სათბობის
მეშვეობით ხდება, მაგალითად: ლითონის გამოწრთობა, რის შედეგადაც
მეტალურგიაში იწარმოება ფოლადი, ხოლო სამეურნეო სათბობად
ითვლება სხვადასხვა სახის სამეურნეო დანიშნულების სათბობი.
მაგალითად, შენობების გასათბობად, იატაკის გასაწმენდად, ჰაერის
გასაფილტრად და ა.შ. გამოიყენებული სათბობი. სათადარიგო ნაწილები
გამოიყენება ძირითადი საშუალებების რემონტისათვის, ანუ პირვანდელი
მწარმოებლურობის შენარჩუნების მიზნით. ტარა და ტარამასალები
გამოიყენება პროდუქციის შესაფუთად და იყიდება მასთან ერთად.
განასხვავებენ ხის, ლითონის, მინის, მუყაოს, ქაღალდის, პოლიეთილენის
და სხვა სახის ტარას.

ნახევარფაბრიკატები არის დაუმთავრებელი სახის პროდუქცია,

რომელმაც გაიარა დამუშავების გარკვეული საფეხურები. განასხვავებენ
ნაყიდ და საკუთარი წარმოების ნახევარფაბრიკატებს. საკუთარი
წარმოების ნახევარფაბრიკატია ნაწარმი, რომელიც საფეხურებრივ
ტექნოლოგიურ დამუშავებას გაივლის ერთიდაიგივე საწარმოში,
მხოლოდ სხვადასხვა სტრუქტურაში (დანახარჯთა ცენტრებში).
მაგალითად, ნართი სართავ-საქსოვ წარმოებაში, თუჯი სრული ციკლის
მეტალურგიულ ქარხანაში და სხვა. ნაყიდი ნახევარფაბრიკატები
საფეხურებრივ ტექნოლოგიურ დამუშავებას გადიან სხვადასხვა
საწარმოებში. მაგალითად, შასი, როგორც ნაყიდი ნახევარფაბრიკატი
გამოიყენება საავიაციო ქარხანაში, საბურავი-საავტომობილო
მრეწველობაში, საკისრები, ჭანჭიკი, ქანჩი მრეწველობის მრავალ დარგში
და ა.შ.

დაუმთავრებელი წარმოება ასევე არის დაუმთავრებელი სახის ნაწარმი,

მაგრამ ნახევარფაბრიკატებისგან განსხვავებით მისი დასრულება
მოხდება იმავე დანახარჯთა ცენტრში, სადაც დაიწყო წარმოება, მხოლოდ
მომდევნო საანგარიშგებო პერიოდში. მაგალითად, მექანიკურ საამქროში
მარტის თვეში უნდა დამუშავებულიყო 2000 ცალი დეტალი, დამუშავდა
1800 ცალი, ე.ი. აპრილში დასრულდება დარჩენილი 200 ცალი დეტალის
დამუშავება და შემდგომ დაიწყება იმ თვის გეგმაზე მუშაობა.

მზა პროდუქცია არის დამთავრებული სახის ნაწარმი, რომელმაც გაიარა

ტექნიკური კონტროლი, სერტიფიცირებულია, ე. ი. შეესაბამება ყველა
სახის სტანდარტის მოთხოვნებს, ჩაბარდა მზა პროდუქციის საწყობში და
გამზადებულია ბაზარზე გასატანად, ანუ სარეალიზაციოდ

მიმდინარე აქტივებს მიეკუთვნება აგრეთვე წინასწარ გაწეული ხარჯები

(მომავალი პერიოდის ხარჯები), რომლებიც მიმდინარე საანგარიშგებო
წელს არ ეკუთვნის. ამ ხარჯების გაწევა ხდება მიმდინარე პერიოდში,
მაგრამ ეკონომიკური სარგებელი მათგან მიიღება მომავალში. წინასწარ
გაწეული ხარჯების შემადგენლობაში შედის წინასწარ გადახდილი
საიჯარო ქირა, წინასწარ გადახდილი გადასახადები, წინასწარ
გადახდილი დაზღვევა.
როგორც უკვე ავღნიშნეთ, ფირმის ქონების ფორმირების წყაროს
კაპიტალი წარმოადგენს, რომელიც წარმოადგენს საკუთარი და
მოზიდული კაპიტალის, ანუ ვალდებულებების ერთობლიობას
ვალდებულების არსი და სტრუქტურა. ვალდებულება არის ფირმის
მიმდინარე პერიოდის მოვალეობა, რომელიც წარსულში მომხდარი
სამეურნეო ფაქტების შედეგია და მისი შესრულება მოითხოვს ფირმიდან
ეკონომიკურ სარგებელში განივთებული რესურსების გასვლას. დაფარვის
ვადების მიხედვით ვალდებულებები ჯგუფდება მოკლევადიან, ანუ
მიმდინარე და გრძელვადიან ვალდებულებებად.~
ბასს-ის თანახმად, მოკლევადიანია ვალდებულება, თუ მისი დაფარვა
შესაძლებელია ბალანსის შედგენიდან 12 თვის განმავლობაში.
შესაბამისად, გრძელვადიანია ვალდებულება, თუ მის დაფარვას
ესაჭიროება ბალანსის შედგენიდან 12 თვეზე ნეტი პერიოდი.
მოკლევადიანი ვალდებულებების შემადგენლობაში შედის საკუთრივ
მოკლევადიანი ვალდებულებები, საგადასახადო ვალდებულებები და
დარიცხული ვალდებულებები. საკუთრივ მოკლევადიან
ვალდებულებებს, რომელსაც სავაჭრო ვალდებულებებსაც უწოდებენ
მიეკუთვნება შემდეგი სახის ვალდებულებები: ვალდებულება
მოწოდებით და მომსახურეობით, მიღებული ავანსი, გადასახდელი
ხელფასი, გასანაღდებელი თამასუქები, ვალდებულება საწარმოს
პერსონალის მიმართ, მოკლევადიანი სესხი, გრძელვადიანი სესხის
მიმდინარე ნაწილი და სხვა. ჩამოთვლილი ვალდებულებები
წარმოადგენს ფირმის დავალიანებას სხვადასხვა ორგანიზაციების,
საწარმოების ან პირების მიმართ, ანუ დავალიანებას კრედიტორების
წინაშე. აქედან გამომდინარე სავაჭრო ვალდებულება იგივე
კრედიტორული დავალიანებაა.

საგადასახადო ვალდებულებების შემადგენლობაში შედის გადასახდელი

მოგების გადასახადი, გადასახდელი საშემოსავლო გადასახადი,
გადასახდელი დღგ, გადასახდელი აქციზი, გადასახდელი ქონების
გადასახადი და სხვა. ეს ვალდებულებები წარმოიქმნება, როგორც
დავალიანება სახელმწიფო ბიუჯეტის მიმართ ქვეყნის საგადასახადო
კანონმდებლობიდან გამომდინარე.
დარიცხული ვალდებულებების შემადგენლობაში მოიაზრება ისეთი
ვალდებულებები, რომლებიც აღიარებულია ვალდებულებად, მაგრამ
გარკვეულ თარიღამდე მათი გადახდის ვადა არ დამდგარა, კერძოდ,
გადასახდელი პროცენტები და გადასახდელი დივიდენდები
გრძელვადიან ვალდებულებებს მიეკუთვნება გრძელვადიანი სესხი,
გრძელვადიანი გასანაღდებელი თამასუქი, საგარანტიო მომსახურების
ანარიცხები და სხვა.

საკუთარი კაპიტალის არსი და სტრუქტურა. საკუთარი კაპიტალი არის

სპეციალური სახის ვალდებულება მფლობელთა წინაშე და წარმოადგენს
წმინდა აქტივების იმ ნაწილს, რომელიც რჩება ფირმის განკარგულებაში
ვალდებულებების დაფარვის შემდეგ. საკუთარი კაპიტალის
შემადგენლობაში შედის საწესდებო კაპიტალი, საემისიო კაპიტალი,
გაუნაწილებელი მოგება და სარეზერვო კაპიტალი. საწესდებო კაპიტალი
ბიზნესში ინვესტირებული კაპიტალის სიდიდეა. გაუნაწილებელი მოგება
არის ფირმის განკარგულებაში დარჩენილი წმინდა მოგების ნაწილი,
რომელიც გაუნაწილებელი დარჩა. ის განაწილებას დაექვემდებარება
მომდევნო საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს, იმ პერიოდში მიღებულ
წმინდა მოგებასთან ერთად, რათა მოხდეს წარმოების გაფართოება და
სრულყოფა. რეზერვები გამოიყენება მხოლოდ სპეციალური, მიზნობრივი
დანიშნულებით, რათა მოხდეს მიღებული შემოსავლების შენარჩუნება,
მესაკუთრეებისა და კრედიტორების ზარალისაგან დაცვა. საემისიო
კაპიტალი წარმოიქმნება სააქციო საზოგადოებაში და წარმოადგენს
პირველად ბაზარზე აქციების გაყიდვიდან მიღებულ შემოსავალს.
შემოსავალი არის ფირმის ეკონომიკური სარგებლის ზრდა საანგარიშგებო
პერიოდში აქტივების ზრდის ან ვალდებულებების შემცირების ხარჯზე,
რაც გამოიხატება საკუთარი კაპიტალის გადიდებით, მაგრამ არ არის
დაკავშირებული ამ კაპიტალის მესაკუთრეთა დამატებით შენატანებთან.
როგორც ვიცით, ბუღალტრული აღრიცხვის ობიექტია ფირმაში
მომხდარი სამეურნეო ფაქტები, ანუ სამეურნეო ოპერაციები. მათ ადგილი
აქვთ მომარაგების, წარმოების და რეალიზაციის პროცესში. შესაბამისად,
ბუღალტრული აღრიცხვა აქტივების წრებრუნვის ყველა საფეხურს
ასახავს.
ბუღალტრული აღრიცხვის მეთოდი
ბუღალტრული აღრიცხვის მეთოდის არსი და მისი ელემენტები.
ბუღალტრული აღრიცხვის მეთოდი არის წესებისა და ხერხების ანუ
ელემენტების ერთობლიობა, რომლებიც უზრუნველყოფენ ფირმის
აქტივების, ვალდებულებების, საკუთარი კაპიტალის, შემოსავლებისა და
ხარჯების შესახებ ინფორმაციის მოპოვების, დამუშავების და გადაცემის
შესაძლებლობას ფულად საზომ ერთეულში. ბუღალტრული აღრიცხვის
მეთოდის ელემენტებს მიეკუთვნება:
• დოკუმენტაცია და ინვენტარიზაცია;
• შეფასება და კალკულაცია;
• ანგარიშთა სისტემა და ორადი ჩაწერა;
• ფინანსური ანგარიშგება.

დოკუმენტაცია და ინვენტარიზაცია არის ინფორმაციის შეგროვების

საშუალება. დოკუმენტი ლათინური წარმოშობის სიტყვაა და წერილობით
დასტურს ნიშნავს. ე. ი. დოკუმენტის მეშვეობით წერილობით
დასტურდება ცალკეული სამეურნეო ოპერაციის მოხდენის ფაქტი.
დოკუმენტაცია კი არის დოკუმენტების ერთობლიობა, რომელიც
წარმოადგენს ბუღალტრული აღრიცხვის, კერძოდ, ფინანსური
აღრიცხვის წარმოების საფუძველს. ფირმაში მომხდარი სამეურნეო
ოპერაციები შინაარსით მკვეთრად განსხვავდებიან ერთმანეთისაგან,
შესაბამისად განსხვავებულია მათი ამსახველი დოკუმენტებიც.
მაგალითად: სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების შეძენას და
გაყიდვას, სალაროდან ფულის გამოტანას და სალაროში ფულის შეტანას,
ბანკიდან სესხის აღებას და ა.შ. ადასტურებს განსხვავებული სახის
დოკუმენტები. ინვენტარიზაცია ასევე ლათინური წარმოშობის სიტყვაა
და ნიშნავს პოვნას, აღმოჩენას. ინვენტარიზაცია, როგორც ბუღალტრული
აღრიცხვის მეთოდის ერთ-ერთი ელემენტი წარმოადგენს ფირმის
ეკონომიკური რესურსების და მათი წყაროების შესახებ დოკუმენტებში
ასახული სააღრიცხვო მონაცემების მათ ფაქტიურ მდგომარეობასთან
შედარების საშუალებას (ხერხს). აქედან გამომდინარე, ინვენტარიზაციის
შედეგად შესაძლებელია დადგინდეს დანაკლისი ან ზედმეტობა.

ბუღალტრული აღრიცხვა აერთიანებს, როგორც ფირმის სამეურნეო-

საწარმოო, ისე საფინანსო-ეკონომიკურ საქმიანობას, ანუ აქტივებს,
ვალდებულებებს, საკუთარ კაპიტალს, სამეურნეო და საფინანსო
პროცესებს (შემოსავლები და ხარჯები), ფინანსურ შედეგებს. ამ ერთიანი
საინფორმაციო მოდელის შესაქმნელად საჭიროა ჩამოთვლილი
ელემენტების სწორი შეფასება და ერთიან ფულად საზომში ასახვა.
კალკულაციაც ლათინური წარმოშობის სიტყვაა და ნიშნავს გამოთვლას,
გაანგარიშებას. ბუღალტრულ აღრიცხვასთან მიმართებაში კი
კალკულაცია ნიშნავს პროდუქციის (საქონელი ან გაწეული მომსახურება)
ერთეულის თვითღირებულების გაანგარიშებას, ანუ იმის დადგენას, თუ
რა უჯდება ფირმას პროდუქციის ერთეულის წარმოება.
თვითღირებულების კალკულაცია წარმატებით გამოიყენება
მმართველობით აღრიცხვაშიც. სწორი შეფასება კალკულაციის
განსაზღვრის ობიექტურ საფუძველს წარმოადგენს. შეფასება და
ღირებულებით განსაზღვრას ახორციელებს.

ანგარიშთა სისტემის მეშვეობით შესაძლებელია განმავლობაში

სამეურნეო ოპერაციებით გამოწვეული დაფიქსირება. დაფიქსირება
ხორციელდება ორადი ჩაწერის ხერხით, ანუ დიგრაფიული მეთოდით,
ვინაიდან სამეურნეო ოპერაციებით გამოწვეული ცვლილება ეხება
როგორც აქტივებს, ისე ვალდებულებებსა და საკუთარ კაპიტალს.
მაგალითად, ნედლეულისა და მასალის ნაღდ ფულზე შეძენისას
ცვლილება უნდა აისახოს როგორც ნედლეულისა და მასალის ანგარიშზე,
ისე სალაროში ნაღდი ფულის ანგარიშზე. ანგარიშთა სისტემა და ორადი
ჩაწერა ბუღალტრული აღრიცხვის მეთოდის ერთ-ერთი
უმნიშვნელოვანესი ელემენტია, რომელიც ინფორმაციის მიმდინარე
დაჯგუფების საშუალებას იძლევა.

ფინანსური ანგარიშგება ფირმის საინფორმაციო სისტემის

მნიშვნელოვანი ნაწილია და ასახავს მის ფინანსურ მდგომარეობას,
საანგარიშგებო პერიოდის ფინანსურ შედეგებს და ფინანსური
მდგომარეობის ცვლილებებს. ფინანსური ანგარიშგების
უმნიშვნელოვანესი ნაწილია ბალანსი, რომელშიც ასახვას პოულობს
აქტივები, ვალდებულებები და საკუთარი კაპიტალი განზოგადებული
ფულად საზომ ერთეულში დროის გარკვეული მომენტისათვის, ანუ
გარკვეული თარიღისათვის. ბუღალტრული აღრიცხვის ფუძემდებლური
პრინციპები.
ბასს-ით ბუღალტრული აღრიცხვის ფუნდამენტურ (ფუძემდებლურ)
პრინციპებს მიეკუთვნება: • უწყვეტობის;
• მუდმივობის;
• პირვანდელი ღირებულების ანუ თვითღირებულების;
• ფულადი შეფასების;
• მყარი ფულადი ერთეულის;
• რეალიზაციის;
• ავტონომიურობის;
• ორმხრივობის;
• საანგარიშგებო პერიოდის პრინციპები.

ბუღალტრული აღრიცხვის პრინციპები წარმოადგენს ბუღალტრული

აღრიცხვის ხერხების ერთობლიობას, ვინაიდან მათი გამოყენებით
შესაძლებელია პასუხი გაეცეს კითხვას, თუ როგორ არის შესაძლებელი
აქტივების, ვალდებულებების, შემოსავლებისა და ხარჯების აღიარება,
შეფასება და ასახვა. უწყვეტობის პრინციპში იგულისხმება, რომ ფირმა
უახლოეს საპროგნოზო პერიოდში გააგრძელებს თავის აქტიურ
საქმიანობას. მუდმივობის პრინციპში იგულისხმება, რომ ფირმა
განახორციელებს ბუღალტრულ აღრიცხვას პროცედურებისა და წესების
შესაბამისად მუდმივად ანუ ყოველწლიურად. პირვანდელი
ღირებულების პრინციპში იგულისხმება, რომ ფირმა აქტივებს აღრიცხავს
შეძენაზე გაწეული დანახარჯების ჯამით, ხოლო ვალდებულებებს იმ
აქტივის თანხის ოდენობით, რაც ამ ვალდებულების სანაცვლოდ არის
მიღებული, ე. ი. თვითღირებულების შესაბამისად. ფულადი შეფასების
პრინციპში იგულისხმება, რომ ფირმა აღიარებს მხოლოდ იმ აქტივებსა და
ვალდებულებებს, მოვლენებსა და ოპერაციებს, რომელთა ფულადი
საზომით გამოსახვა არის შესაძლებელი. მყარი ფულადი ერთეულის
პრინციპში იგულისხმება, რომ ფირმა ფინანსური ანგარიშგების
შედგენისას ემყარება მყარ ვალუტას, რაც სხვადასხვა დროის მონაკვეთის
მაჩვენებელთა შესადარისობას უზრუნველყოფს. მაგრამ, თუ ფულის
ერთეული მყარი ვალუტის სახეს კარგავს, ფინანსური ანგარიშგება
ინფლაციის პირობებში სათანადო კორექტირებას მოითხოვს.
რეალიზაციის პრინციპში იგულისხმება, რომ ფირმა აღიარებს
შემოსავალს რეალიზაციიდან ამ ფაქტის მოხდენისთანავე, ანუ
მყიდველზე საკუთრების და მასთან დაკავშირებული რისკის
გადაცემისას. ავტონომიურობის პრინციპში იგულისხმება, რომ ფირმა
ფინანსურ ანგარიშგებაში ასახავს ინფორმაციას მხოლოდ საწარმოში
მომხდარის სამეურნეო ოპერაციების შედეგების შესახებ და არა მისი
დამფუძნებლების ან მესამე მხარის საქმიანობას. ორმხრივობის პრინციპში
იგულისხმება, რომ თითოეულ სამეურნეო ოპერაციას ანუ ფაქტს
განიხილავს, როგორც ორმხრივ ცვლილებას მომხდარს ეკონომიკურ
რესურსებსა და წყაროებში. შესაბამისად, ორმხრივობის პრინციპი
გამოისახება ტოლობით: აქტივები = ვალდებულებები + საკუთარი
კაპიტალი თავდაპირველად, ამ ტოლობას ასეთი სახე ჰქონდა: აქტივები -
პასივები = საკუთარი კაპიტალი ეს ტოლობა გერმანელი მეცნიერის შერის
პოსტულატის სახელწოდებითაა ცნობილი, რაშიც იგულისხმებოდა, რომ
ფირმის კაპიტალი არის სხვაობა ქონებასა და კრედიტორული
დავალიანების ოდენობას შორის. საბალანსო ტოლობა ყოველთვის
ძალაში რჩება, თუ ბუღალტრულ ჩანაწერებში არ არის დაშვებული
შეცდომა.
საანგარიშგებო პერიოდის პრინციპში იგულისხმება, რომ ფირმა
ფინანსური ანგარიშგების მომზადებასა და წარდგენაში პერიოდულობას
გულისხმობს. ზოგადად ფირმის საქმიანობა გარკვეულ პერიოდებად
შეიძლება დაიყოს. მაგალითად, ერთი კალენდარული წელი. ამ დროის
მონაკვეთებს საანგარიშგებო პერიოდი ეწოდება. თუმცა,
საჭიროებისამებრ ეს პერიოდი შეიძლება ნაკლებიც იყოს. მაგალითად,
კვარტალი, თვე. ფინანსური ანგარიშგება, როგორც წესი, ერთი წლის
მონაცემების საფუძველზე უნდა მომზადდეს.

ბასს აღიარებს ბუღალტრული აღრიცხვის შემდეგ ძირითად დაშვებებს:

• დარიცხვის მეთოდი;
• ფუნქციონირებადი საწარმოს არსი. დაშვებები გამომდინარეობს
ბუღალტრული აღრიცხვის ფუნდამენტური პრინციპებიდან. დარიცხვის
მეთოდი ნიშნავს, რომ ფირმაში მომხდარი ნებისმიერი მოვლენა, ანუ
სამეურნეო ოპერაცია (ფაქტი) უნდა აღიარდეს მოხდენისთანავე, ფულის
გადახდის მიუხედავად. დარიცხვის მეთოდი უშუალო კავშირშია
რეალიზაციის პრინციპთან. ფუნქციონირებადი საწარმოს არსი კავშირშია
უწყვეტობის პრინციპთან და ნიშნავს, რომ საწარმო იფუნქციონირებს და
თავის საქმიანობას გააგრძელებს საპროგნოზო მომავალშიც, არ აპირებს
და არ საჭიროებს ლიკვიდაციას ან თავისი საქმიანობის მასშტაბების
საგრძნობლად შემცირებას(ფასს, ფინანსური ანგარიშგების მომზადებისა
და წარდგენის სტრუქტურული საფუძვლები. თბ. 2009).

პირველადი დაკვირვება ბუღალტრული დოკუმენტების

სახეები/კლასიფიკაცია. უწყვეტობის პრინციპიდან გამომდინარე ფირმის
სამეურნეო-ეკონომიკურ საქმიანობაში განხორციელებული
აბსოლიტურად ყველა სამეურნეო ოპერაცია (ფაქტი) სათანადო წესით
უნდა გაფორმდეს პირველადი დოკუმენტების საფუძველზე. ამიტომ
ბუღალტრულ აღრიცხვას დოკუმენტურ აღრიცხვასაც უწოდებენ.
დოკუმენტების მეშვეობით ხდება პირველადი დაკვირვება სამეურნეო
ფაქტებზე მათი შემდგომი დაჯგუფებისა და ციფრობრივ მაჩვენებლებში
ასახვის მიზნით. დოკუმენტი სპეციალური ფორმის ბლანკია, რომელშიც
აისახება სამეურნეო ოპერაციის შინაარსი რაოდენობრივი და თანხობრივი
გამოსახულებით. დოკუმენტში ასახული ინფორმაციის საფუძველზე
ფირმის მენეჯმენტი ახორციელებს ეკონომიკური რესურსების მართვას
და რაციონალურ გამოყენებას. გარდა ამისა, დოკუმენტით კონტროლდება
დებიტორული და კრედიტორული დავალიანებების დაფარვა.
დოკუმენტს სამართლებრივი ძალა აქვს, რადგან, მისი გამოყენება
შესაძლებელია ფირმებს, ორგანიზაციებსა და პირებს შორის
წარმოქმნილი სადავო საკითხების გადაჭრაში.
ე. ი. დოკუმენტი წარმატებით გამოიყენება სამეწარმეო პროცესების
მართვის, დაგეგმვის, კონტროლისა და ანალიზის დროს. დოკუმენტში
ასახული ინფორმაცია უნდა იყოს ზუსტი, სრული (ამომწურავი),
დროული და გასაგები შინაარსის. ყოველივე ეს მიიღწევა დოკუმენტის
ელემენტების ანუ რეკვიზიტების მეშვეობით. რეკვიზიტები იძლევა
პასუხს დოკუმენტში დასმულ კითხვებზე. დოკუმენტის აუცილებელი
რეკვიზიტებია:
• დოკუმენტის დასახელება;
• ნომერი;
• შევსების თარიღი;
• მომხდარი სამეურნეო ფაქტის შინაარსი;
• ზომის ერთეული;
• პასუხისმგებელ პირთა ხელმოწერა;
• ფირმის დასახელება და მისამართი
ზოგიერთი დოკუმენტი შემუშავებულია სახელმწიფო უწყებების მიერ და
სტანდარტული ფორმა აქვთ, ზოგი კი იქმნება თვით ფირმაში
განცხადებების, მოხსენებითი და ახსნაგანმარტებითი ბარათების,
ბრძანებების სახით. უმრავლეს შემთხვევაში დოკუმენტების შევსება
ხდება ინფორმაციული ტექნოლოგიების გამოყენებით, ზოგიერთი
დოკუმენტი კი გამოიწერება ონლაინ რეჟიმში. დოკუმენტის შევსებისას
ზოგადად არ შეიძლება შეცდომის დაშვება და შესწორების შეტანა. თუმცა,
გამონაკლის შემთხვევაში ხელით შევსებულ დოკუმენტებში შეცდომის
შესწორება შეიძლება კორექტირების წესით დოკუმენტის შევსებაზე
პასუხისმგებელი პირის მიერ. არასწორ ჩანაწერს გადაესმება ხაზი,
ზევიდან გაკეთდება სწორი ჩანაწერი, რაც დადასტურება ხელმოწერით.
შესწორების შეტანა სალაროსა და ბანკის დოკუმენტებში დაუშვებელია.

კანვას ბიზნეს მოდელი

ნებისმიერი საქმის წამოწყება იწყება იდეით. ხშირად გვებადება კითხვა,
რა შევთავაზოთ მომხმარებელს? რაზე იქნება მოთხოვნა? რა გაიყიდება?
თუმცა, ხშირად ეს ყოველივე ჩვენს თავთან დიალოგით შემოიფარგლება,
დრო გადის და ჩვენი იდეების განხორციელებას ვერ ვახერხებთ.
დღესდღეობით იდეის გენერირების სხვადასხვა ხერხი არსებობს. ერთ-
ერთი ყველაზე გავრცელებული გზაა, პირველ რიგში, ჩვენი რესურსების
იდენტიფიცირება, რა გვაქვს როგორც მატერიალური, ასევე,
არამატერიალური და მოვიფიქროთ, რა ღირებულების შექმნა შეგვიძლია
არსებული რესურსებით. დავაზუსტოთ, ღირებულების შექმნის საკითხის
დაწყებამდე იდენტიფიცირებული გვყავს ბიზნეს იდეის შესაბამისი
მომხმარებელი და შექმნილი გვაქვს მისი პროფილი. იდეა ყოველთვის
მოიცავს თავის თავში იმ ღირებულებას, რის გამოც მომხმარებელმა უნდა
მოგვმართოს. ზოგადად რომ ვთქვათ, ღირებულება არის მიზეზი,
რომლის გამოც კონკრეტული მომხმარებელი აკეთებს არჩევანს
პროდუქტის/სერვისის მიმწოდებელ კომპანიებს შორის. ღირებულების
შექმნის პროცესში ზუსტად უნდა განვსაზღვროთ განსხვავება
პროდუქტის მყიდველსა და საბოლოო მომხმარებელს შორის. ხშირ
შემთხვევაში ისინი რადიკალურად განსხვავებულია, მაგალითად,
უნივერსიტეტი შეიძლება იყოს თქვენი სერვისის მყიდველი, სტუდენტი
კი თქვენი სერვისის საბოლოო მომხმარებელი. მათ შეფასებაში
დაშვებულმა შეცდომამ შეიძლება კრიტიკული შედეგი მოგიტანოთ.
რა არის ბიზნეს მოდელი?
ბიზნეს მოდელი ესაა პროცესი, რომლითაც ორგანიზაცია (ან პერსონა)
აღმოაჩენს , ქმნის და მიაწვდის მის მიერ შექმნილ ღირებულებას,
პროდუქსა თუ სერვისს, თავის მომხმარებელს.
ბიზნეს მოდელი არის ის, თუ როგორ ვახდენთ შიდა ოპერაციების
ორგანიზებას, იმისათვის, რომ მივაწოდოთ მომხმარებელს დაპირებული
ღირებულება.
ღირებულების ეფექტური დაგეგმვა
პირველი რიგში უნდა ჩამოვაყალიბოთ მომხმარებლის პროფილი და
ღირებულების რუკა, რომელშიც აღწერილია, თუ როგორ გარდაიქმნება
ჩვენი მომხმარებლის საჭიროებები აქტუალურ პროდუქტად და
სერვისად. ძალზედ მნიშვნელოვანია გაიგოთ, როგორ ქმნით
ღირებულებას და როგორია ღირებულება, რომელსაც ქმნით. მაგალითად,
თქვენ ხართ მუზეუმში და ესაუბრებით ბავშვებს ოჯახების შესახებ,
რომლის წევრები 30-40 წლის არიან. ან ხართ ფესტივალის
ორგანიზატორი, და თქვენი პროდუქტი და სერვისი მდგომარეობს
წარმოდგენის მოწყობაში ფესტივალზე, და თქვენი მომხმარებლები არიან
20-30 წლის შემოქმედებითი კლასის წარმომადგენლები თქვენი ქვეყნის
ცენტრალური ნაწილიდან. მიაქციეთ ყურადღება ვიზე საუბრობთ.
გაითვალისწინეთ, რომ ვსაუბრობთ ერთ პროდუქტზე, ერთ სერვისზე, და
არა ბევრ მათგანზე, თორემ არეალი ზედმეტად გაფართოვდება.
შეგიძლიათ ბევრჯერ გაიმეოროთ ეს მეთოდი სხვადასხვა პროდუქტთან
ცალ-ცალკე.

რა არის მომხმარებლის საქმიანობა?

მომხმარებლის საქმიანობა არის მისი საჭიროებები, რომელსაც
მომხმარებელი გრძნობს და უნდა რომ დაიკმაყოფილოს. მოცემული
საჭიროებები და საქმიანობა შეიძლება იყოს ფუნქციონალური: ვთქვათ,
რომ გვჭირდება გარკვეული ობიექტი იმისთვის რომ შევასრულოთ რამე
დავალება, ფუნქციონალური საქმიანობა. არსებობს ასევე სოციალური
საქმიანობა. რა არის სოციალური საქმიანობა? ეს არის, როცა გვინდა
მივეკუთვნებოდეთ რაიმე ჯგუფს, გვინდა ვიყოთ დაკავებული, გვინდა,
რომ დაგვინახონ ვინმესთან ერთად. ეს არის სტატუსი ან „კუთვნილება“.
როცა გვინდა ვიყოთ ვინმესთან ერთად. მომხმარებლის საქმიანობის
მესამე ტიპი არის ემოციური. ან თავს ვგრძნობთ დათრგუნულად და
გვინდა ვიპოვოთ რამე სამსახური ან გავერთოთ. ეს ემოციური
საქმიანობაა. ამ ბლოკში ჩამოთვლით ყველა იმ საქმიანობას, რითაც
შეიძლება დაკავებული იყოს თქვენი მომხმარებელი. მომხმარებლის
პროფილში კიდევ ორი ნაწილია. ზემოთ აღნიშნავთ „პრობლემებს“,
ქვემოთ კი „სარგებელს“. გასაგებია, რომ „პრობლემა“ არის ის, რაც გულს
გტკენთ, დაბროლებას გიქმნით როცა გინდათ სამუშაოს შესრულება,
მაგალითად , არასკმარისი დრო, სავაჭრო ცენტრის სიშორე, პროდუქტის
ფასი. და რა არის ის სარგებელი, რომელსაც ეძებთ? სრულიად სხვადასხვა,
მაგალითად, მყუდრო გარემო, ცოდნა, სტატუსი. როცა ადგენთ
მომხმარებლის პროფილს (დანართი #1), თქვენ აკეთებთ იმის ანალიზს,
თუ რას წარმოადგენს მოცემული საქმიანობა, რა პრობლემები შეიძლება
იყოს დაკავშირებული ამ საქმიანობასთან, და რა სარგებელს ელიან
ადამიანები ამ საქმიანობისგან. დააყენეთ თქვენი თავი მომხმარებლის
ადგილას და გააკეთეთ უფრო ღრმა ანალიზი: რა არის სარგებელი? რა
გსურთ? იქნებ ეს ფუნქციონალური სარგებელია: თქვენ გენდომებოდათ
ნაკლები დროის დახარჯვა. იქნებ გინდათ უფრო ადვილად
გამოსაყენებელი იყოს (თუ საქმე ეხება მოდას ან პროდუქტის დიზაინს).
ან იქნებ გინდათ, რომ მეგობრებმა თქვან: რა მაგარი რამეა! რა მაგარი
გამოცდილებაა! სად მიდიხარ? იქნებ გინდათ ამგვარი აღიარება და
გინდათ, რომ იქ დაგინახონ. შემდეგ გადავდივართ მეორე ნახევარში,
ღირებულებათა რუკაში (დანართი #1), . აქ გვაქვს პროდუქტი და
სერვისები, თავიდან დაგეგმილი, რაც გვქონდა ჩაფიქრებული. შემდეგ
უკვე გვქვს მომხმარებლის პროფილი: ჩვენ გვესმის მომხმარებლის
საქმიანობა, პრობლემები და სარგებელი. ღირებულებათა რუკაში ჩვენ
ასევე გვექნება „ტკივილის გამაყუჩებლები“. რას ნიშნავს ეს? ეს საკმაოდ
ნათელია. თუ უკვე ჩამოთვალეთ პრობლემები, ნახავთ როგორ შეუძლია
თქვენ პროდუქტს პრობლემის მოხსნა. თქვენი პროდუქტი უკეთესია იმ
პროდუქტზე, რომელიც უკვე ბაზარზეა? უზრუნველყოფს ის იმ
ტკივილის ემოციურ შვებას, რომელსაც განიცდის მომხმარებელი?
გადახედეთ პრობლემებს, რომლებიც ჩამოთვალეთ: ფუნქციონალური
საქმიანობისთვის, ემოციური საქმიანობისთვის, ან სოციალური
საქმიანობისთვის და შემდეგ ჩამოთვალეთ პრობლემების მოგვარების
საშუალებები. რა გზით, როგორ შეიძლება ამ პრობლემების მოშორება?
ქვემოთ, შესაბამისად, გაქვთ სარგებელი: რასაც ეძებენ ადამიანები კარგი
განწყობის, დადებითი ემოციის, უსაფრთხოების, პრაქტიკულობის,
ხარჯების ეკონომიის მიზნით... რომლებიც ნამდვილად ქმნიან
სარგებელს. თქვენ პროდუქტს უნდა გააჩნდეს ელემენტები, რომლებიც
მისცემენ ადამიანებს, თქვენ მომხმარებლებს საშუალებას ნახონ თქვენი
პროდუქტიდან ან სერვისიდან ფინანსური, ემოციური, ფუნქციონალური
ან სხვა სახის სარგებელი.

შევაჯამოთ, ღირებულების ეფექტური დაგეგმვა:

 ➢ ღირებულება არის იმ სარგებლიანობის აღქმა, რომელსაც
მომხმარებელი იღებს პროდუქტისგან

➢ ბიზნეს მოდელია ის, თუ როგორ ვმართავთ ჩვენს ოპერაციებს

იმისთვის, რომ მომხმარებელს მივაწოდოთ დაპირებული ღირებულება

➢ ფასების მოდელია ის, უ როგორ შევუსაბამებთ მონეტარულ

ღირებულებას იმ შიდა ღირებულებას, რომელსა ჩვენ ვთავაზობთ,
როგორც პროდუქტს ან მომსახურებას.

➢ ღირებულების შეთავაზების შაბლონი

➢ კლიენტის პროფილი, სადაც ჩვენ აღვწერთ მომხმარებელს

➢ ღირებულების რუკა, რომელიც აღწერს, როგორ გადავაქცევთ

მომხმარებლის საჭიროებებს რეალურ პროდუქტებად/ მომსახურებად.

➢ ჩააყენეთ თქვენი თავი მომხმარებლის ადგილას და გაიარეთ ეს

რაუნდი. რას მოიგებთ? რა გენდომებათ?

➢ ტკივილგამაყუჩებელი - როგორ შეძლებს თქვენი პროდუქცია

ტკივილის გაყუჩებას. ხომ არ არსებობს მისი მსგავსი უკვე ბაზარზე?
შესძლებს ის იმ ემოციური შვების უზრუნველყოფას, რომელიც შეიძლება
მომხმარებელმა იგრძნოს?

➢ რას ეძებენ ადამიანები კარგი განწყობისთვის, ზემოქმედების

მოხდენისთვის, დაცულობისთვის, ფუნქციურად, თანხის დასაზოგად?
რეალურად ყველაფერი, რაც მოგების მომტანია.

კანვას ბიზნეს მოდელი

Alexander Osterwalder -მა ის შექმნა მსგავსი სტრატეგიული ბიზნეს
აზროვნების მხარდასაჭერად. კანვას ბიზნეს მოდელი არის მარტივი
გრაფიკული შაბლონი ბიზნესის 9 აუცილებელი კომპონენტის
გასააზრებლად:
1) მომხმარებელთა სეგმენტი
2) ღირებულება, რომელსაც სთავაზობ;
3) დისტრიბუციის არხები;
4) მომხმარებელთან ურთიერთობა;
5) შემოსავლების ნაკადი;
6) საჭირო რესურსი;
7) ძირითადი აქტივობები;
8) ძირითადი პარტნიორები;
9) ხარჯები

ეს ინდივიდუალური ელემენტები ასწრაფებს ბიზნესის სრული მასშტაბის

გაანალიზებას და ამავდროულად გეხმარებათ აღმოაჩინოთ კავშირები
თითოეულ ელემენტს შორის. მთავარია დაუთმოთ დრო ბიზნეს იდეის
განვითარებას. მიყევით ნაბიჯებს და უპასუხეთ კითხვებს:

1 მომხმარებელთა სეგმენტი

➢ ვისთვის ქმნით პროდუქტს/მომსახურებას?

➢ განსაზღვრეთ კონკრეტულად მომხმარებელთა სეგმენტ(ებ)ი, თუმცა

განსაზღვრეთ პრიოორიტეტები, ვინ არის ყველაზე მნიშვნელოოვანი
ჯგუფი მომხმარებლების?
2 ღირებულება, რომელსაც სთავაზობ მომხმარებელს

➢ რა უმთავრეს ღირებულებას სთავაზობ მომხმარებელს?

➢ მომხმარებლის რომელ საჭიროებას აკმაყოოფილებს თქვენი

პროდუქტი/მომსახურება? მაგალითად, არის თქვენი პროდუქტი
ინოვაციური? ახალი ბაზარზე? თუ მომხმარებელზე მორგებული? იქნებ
დიზაინია სპეციფიკური? კომფორტს უქმნის მომხმარებელს თუ
ხარჯებისს დაზოგვაში ეხმარება?
3 დისტრიბუციის არხები

➢ რა არხებით გსურთ მიაწოდოთ პროდუქტი/მომსახურება თქვენს

მომხმარებელს?

➢ რომელი არხი მუშაობს ყველაზე კარგად? შესწავლილი გაქვთ მისი

ხარჯები? როგორ შეიძლება ჩაჯდეს დისტრიბუციის საშუალებები თქვენი
ბიზნესის და მომხმარებლის რუტინაში? მაგალითისთვის, იქნებით
პირდაპირი მიმწოოდებელი? თუ გამოიყენებთ სხვებს
პროდუქტის/მომსახურების მისაწოდებლად? კარგად განსაზღვრეთ
დისტრიბუსიის რა ფაზები იქნება.

➢ რას იტყვით თანამედროვე ტექნოლოგიებზე? ონლაინ მაღაზია?

4 მომხმარებლთან ურთიერთობა

➢ რა სახის ურთიერთობის დამყარებას ელის მომხმარებელი თქვენგან?

დაფიქრდით თქვენ უნდა გაამართლოთ მათი მოლოდინი, ან შექმნათ
მოლოდინზე მეტი.

➢ როგორ აპირებთ მათი გულების დაპყრობას და შენარჩუნებას?

მაგალითად, გეყოლებათ პერსონალური ასისტენტი? თუ მომხმარებლებს
თანა-შემქნელად შემოიყვანთ? ან იქნებ ქომუნითი შექმნათ მათგან და
საინტერესო სიახლეები შესთავაზოთ? ან იქნებ თვითმომსახურება იყოს
მისაღებიი თქვენი ბიზნეს იდეისთვის?

➢ როგორ აპირებთ თქვენ ბიზნესში იტეგრირებას ხარჯების და

ფორმატის გათვალისწინებით?
5 შემოსავლების ნაკადი
• პროდუქტის/მომსახურების ღირებულებებზე ვისაუბრეთ და
დავფიქრდეთ თუ რომელი ღირებულებისთვის გადაიხდიან
მომხმარებლები ფულს?
• რა ნაკადები არსებობს შემოსავლების? მხოლოდ პროოდუქტის და
მომსახურების გაყიდვა? თუ მისი გაქირავებაც შეიძლება? იქნებ
პერსონალური დიზაინის მიმართულებაც ამართლებს? თუ რეკლამას
დაამატებთ? შემოსავლების სხვა ბიზნეს მოდელებზე ხომ არ გიფიქრიათ?
6 საჭირო რესურსი

➢ კარგად მივდივართ, იდეები ვითარდება თუმცა დროა მის

განხორციელებაზე დავიწყოთ ფიქრი, რა რესურსები გესაჭიროებათ
ზემოთ ჩამოთვლილის მისაღწევად?

➢ განიხილეთ თითოეული ეტაპი და ჩამოწერეთ რა რესურსი სჭირდება

პროდუქტის ღირებულების შესაქმნელად? დისტრიბუციის არხების და
მომხმარებელთან ურთიერთობის დასამყარებლად?
➢ რა რესურსი სჭირდება დაგეგმილი აქტივობების
განსახორციელებლად?

7 ძირითადი აქტივობები
• რა აქტივობების განხორციელებაა საჭირო პროდუქტის/მომსახურების
ღირებულების შეესაქმნელად?
• რა აქტივობების განხორციელებაა საჭირო დისტრიბუციის არხების და
მომხმარებელთან ურთიერთბების დასამყარებლად?

➢ რა რესურსი სჭირდება დაგეგმილი აქტივობების

განსახორციელებლად?
8 ძირითადი პარტნიორები

➢ იფიქრეთ პარტნიორების მოძიებაზე, ვინ არიან ან ვინ შეიძლება იყვნენ

თქვენი პარტნიორები?

➢ რომელი აქტივობებზე პასუხისმგებლობის გაზიიარება შეგიძლიათ

მათთან? ან რომლის განხორციელება შეგიძლიათ გადააბაროთ მათ?

➢ ასევე იფიქრეთ თუ რატომ უნდა გააკეთონ მათ ეს? რა მოტივაცია ან

ინტერესი აქვთ მათ?
9 ხარჯები

➢ ჩამოწერეთ ხარჯები რაც დაკავშირებულია აქტივობების

განსახორციელებლად, რესურსების მოსაძიებლად.

➢ გადახედეთ კანვას და გაიაზრეთ არის თუ არა ყველა ელემენტი

ერთმანეთთან ლოგიკურად დაკავშირებული და რამე ხომ არ გამოგრჩათ
ისეთი რომელიც გიზრდით ხარჯებს?

➢ დააკვირდით შემოსავლების ნაკადებს და მათ შესაძლო ოდენობას,

შეადარეთ ის თქვენს ხარჯებს…

➢ გიღირთ გაწიოთ მიღებული ხარჯები? თუ ფიქროობთ რომ ბევრია,

გადახედეთ სხვა ელემენტებს, რის შემცირების ან დროებით ამოღებით
შეიძლება ხარჯების შემცირება.
უმნიშვნელოვანესია გავიაზროთ რამოდენიმე რამ:
 თითოეული ელემენტი დაკავშირებულია ერთმაანეთთან და ეს უნდა
დააფიქსიროთ, რადგან განხილვის დროს რომელიმე ელემენტი
ამოგდებისას/დამატებისას შეცვალოთ მასთან დაკავშირებული სხვა
ელემენტები. კანვას კარგად დააკვირდით და გაიაზრეთ რომ პროდუქტის
ღირებულება რომელიც ცენტრშია განთავსებული არის თქვენი
შეთავაზება, მრჯვენა სამი ელემენტი: მომხმარებლები, დისტრიბუცია და
ურთიერთობა არის ბაზრის შესწავლა, ხოლო მარცხენა სამი ელემენტი:
თქვენი ინფრასტრუქტურა.
რატომ ვიყენებთ კანვას ბიზნეს მოდელს?
ტრადიციული ბიზნეს გეგმებისგან განსხვავებით, კანვას ბიზნეს
მოდელი არის მხოლოდ ერთი გვერდი და პასუხობს ყველა ძირითად
კითხვას, რათა ჩაუშვა სტარტაპი და მოიზიდო მომხმარებელი.
1) ფოკუსირებული ბიზნეს მოდელი ეხმარება მეწარმეს განსაზღვროს თუ
რა გზით მიაწოდოს პროდუქტი თუ მომსახურება მომხმარებელს.
2) გასაგები და თანმიმდევრული მარტივია ცვლილებების დატანა.
წარმოიდგინეთ, 100 გვერდიანი ბიზნეს გეგმა დასაწყისშივე, რამდენ
დროს წაართმევს მეწარმეს მისი ცვლილება, სანამ ბოლომდე
ჩამოყალიბდება. კანვა არის მეწარმისთვის კომუნიკაციის მარტივი
ხელსაწყო გუნდთან, ივენსტორებთან თუ პარტნიორებთან
საურთიერთობოდ, რათა დაანახოს მათ მისი ხედვა.
3) მოეგებული სამიზნე მომხმარებელს ყველაზე ხშირად სტარტაპები
მარცხდებიან არა იმიტომ, რომ პროდუქტია ცუდი, არამედ არსწორი
ბაზარია მოძიებული ან არასწორი კომუნიკაციის გზაა ნაპოვნი
პროდუქტის დანიშნულებამდე მისასვლელად. როცა მეწარმეს
წარმოდგენილი აქვს როგორ გაყიდის პროდუქტს, რა რესურსები
სჭირდება სხვადასხვა მომხმარებელთა სეგმენტისთვის, რა ძირითადი
ხარჯები ექნება, საიდან ელოდება შემოსავლის ნაკადს, ბიზნეს იდეა
ხდება ნათელი არა მხოლოდ მეწარმისთვის, არამამედ ყველა
დაინტერესებული მხარისთვის.
4) დამარცხების რისკის შემცირება: კანვას ბიზნეს მოდელის ყველა ეტაპის
გავლა მეწარმეს ეხმარება თავიდან აიცილოს გაუთვალისწინებელი
დეტალები, გადახედოს გაყიდვების სტრატეგიას, პროდუქტის
პოზიციონირებას, მოგება-ზარალის წყაროებს , შესაბამისად, ბიზნესის
წამოწყების რისკი მნიშვნელოვანად შეამციროს.
5) შაბლონი, რომელიც მუშაობს კანვას ბიზნეს მოდელი მრავალჯერ
გამოცდილია არა მხოლოდ სტარტაპების მიერ, არამედ დიდი
კორპორაციების ინოვაციური განვითარებისთივს, მაგალითად, Microsoft,
Nestle, Mastercard.
ღირებულება - არის მიზეზი, რომლის გამოც კონკრეტული მომხმარებელი
აკეთებს არჩევანს პროდუქტის / სერვისის მიმწოდებელ კომპანიებს
შორის.
ბიზნეს მოდელი- პროცესი, რომლითაც ორგანიზაცია (ან პერსონა)
აღმოაჩენს, ქმნის და მიაწვდის მის მიერ შექმნილ ღირებულებას,
პროდუქტსა თუ სერვისს, თავის მომხმარებლებს.
ბიზნეს მოდელი არის ის, თუ როგორ ვახდებთ შიდა ოპერაციების
ორგანიზებას იმისთვის, რომ მივაწიდოთ მომხმარებელს დაპირებულ
ღირებულება.
მომხმარებლის საქმიანობა- არის მისი საჭიროებები, რომელსაც
მომხმარებელი გრძნობს და უნდა რომ დაიკმაყოფილოს.

ხარისხის ტოტალური მართვა

Total Quality Management (TQM
ხარისხის სრულყოფის გზების ძიება თანამედროვე კომპანიების ერთ-
ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი საზრუნავია. კონკურენციის გაძლიერება
ხელს უწყობს ბიზნესის ეფექტიანობის ამაღლებისათვის ხერხების
გამოძებნის სტიმულირებას. თანამედროვე პირობებში პროდუქციისა და
მომსახურების ხარისხი ხდება კონკურენტუნარიანობის ერთ-ერთი
ძირითადი განმსაზღვრელი ფაქტორი და შესაბამისად, ხარისხის
ამაღლების ეფექტური სისტემების შექმნით დადებითი ზეგავლენის
მოხდენა შეუძლია ეკონომიკის განვითარებაზე.
დიდი ხნის განმავლობაში ორგანიზაციებში ხარისხზე პასუხს აგებდა
ხარისხის მართვის განყოფილება. სამრეწველო საწარმოებში ხარისხის
მართვის მთავარი იარაღი იყო დეფექტების და შეცდომების
აღმოჩენისთვის ჩატარებული შემოწმებები. მასობრივი წარმოების
სისტემებში, რომელთა ხანგრძლივი შეჩერება ეკონომიკურად
წამგებიანია, ამგვარი შემოწმებები ტარდებოდა საწარმოო პროცესის
დასრულების შემდეგ, რის გამოც დეფექტთა უმრავლესობის თავიდან
აცილება ვერ ხერხდებოდა, ზოგიერთ შემთხვევაში კი მათი აღმოჩენაც
პრობლემური იყო, რადგან თვალთახედვის არეალის მიღმა, ნაკეთობის
შიგნით იყო მოხვედრილი.

ამ მიდგომის შედეგად კომპანიები ცდილობდნენ რაც შეიძლება მეტი

დეფექტის აღმოჩენას, მაგრამ ვერ ახერხებდნენ პროცესების სრულყოფას.
ამის გამო დიდი იყო დეფექტური პროდუქციის მომხმარებლამდე
მიღწევის ალბათობა და შესაბამისად, იყო მაღალი გარე დანაკარგებიც.
მეოცე საუკუნის მეორე ნახევრის დასაწყისიდან კომპანიებმა დაიწყეს
წუნის საწარმოო პროცესის მსვლელობის დროს აღმოჩენა, რის შედეგადაც
დეფექტების ზოგიერთი მიზეზი აღმოიფხვრა, მაგრამ, როგორც წესი,
ამგვარი მცდელობები არ ვრცელდებოდა საქონლის (მომსახურების) და
პროცესების პროექტირებაზე, აგრეთვე არ კონტროლდებოდა რესურსების
მიმწოდებლები. მათთან არსებული მშრალი საკონტრაქტო
ურთიერთობები არ გამორიცხავდა ხელშეკრულების პირობების
დარღვევას და შესაბამისად, ხშირი იყო კონფლიქტებიც

ამ მიდგომის თანახმად მუშახელი განიხილებოდა, როგორც გარკვეული

დავალების უსიტყვოდ შემსრულებელი და გადაწყვეტილების მიღება
ცალსახად მენეჯმენტის პრეროგატივა იყო. ეს გახლდათ ავტორიტარული
სისტემა, რომელიც ზემოდან იმართებოდა.

ხარისხის მართვის თანამედროვე მიდგომა ეფუძნება არა დეფექტების

აღმოჩენას და გამოსწორებას, არამედ მათ პრევენციას. ეს ხორციელდება
პროცესების, ნაკეთობების, მომსახურების ყოველმხრივ და გულდასმით
შემოწმების ფონზე. ხშირად ტესტირება ტარდება არა წუნის
გამოსავლენად, არამედ იმის დასადასტურებლადაც, რომ საქონელი
ხარისხიანია. გარდა ამისა, ხარისხის უზრუნველყოფა აღარ არის ერთი
სტრუქტურული ერთეულის პრეროგატივა და ის მთელი ორგანიზაციის
საზრუნავად იქცა.

ხარისხზე ყურადღების გამახვილება უკავშირდება კაცობრიობის

ისტორიაში ადამიანთა შრომითი საქმიანობის დასაწყისს. მისი მართვის
ფორმები და ხერხები ათასწლეულების განმავლობაში მუდმივად
იცვლებოდა და განიცდიდა სრულყოფას. მე-19 საუკუნიდან დღემდე
ხარისხის მენეჯმენტმა გაიარა რამდენიმე ეტაპი, რომელთაც არა აქვთ
მკვეთრად გამოყოფილი საზღვრები, რადგან ერთის განვითარება არ
მთავრდება რაღაც მომენტში, პირიქით მის სრულყოფასა და
განვითარებას წარმოადგენს მომდევნო ეტაპი. ხარისხის მენეჯმენტის
თანამედროვე კონცეფცია ემყარება ხუთ ძირითად ეტაპს
1. ხარისხის მენეჯმენტის სისტემური მიდგომის ფორმირება
(ტეილორის სიტემა - 1905). ამ ეტაპზე ყურადღება ექცეოდა
პროდუქციის პარამეტრებისა და მახასიათებლების კონტროლს.
როგორც წესი კონტროლი ხორციელდებოდა საწარმოო ციკლის
ბოლოს და მოითხოვდა სპეციალურად მომზადებული ხარისხის
ინსპექტორების ჩართვას;
2. ხარისხის სტატისტიკური მართვა (1924წ). აქცენტი გადაიტანება
პროდუქტიდან საწარმოო პროცესებზე, რისთვისაც გამოიყენებოდა
სტატისტიკური მეთოდები და საკონტროლო რუქები;
3. . ხარისხის ტოტალური მართვის კონცეფცია TQC (1950წ). ამ
პერიოდში ხარისხის მენეჯმენტი ყურადღების ფოკუსირებას
ახდენს საწარმოს ისეთი ქვესისტემების გაუმჯობესებაზე,
როგორიცაა საწარმოო პროცესები, მართვის პროცესები,
უზრუნველყოფის პროცესები, პერსონალის მართვა, ყიდვ-გაყიდვა,
პროდუქციის გასაღება და ა.შ;
4. ხარისხის მართვა ხარისხის მენეჯმენტის საერთაშორისო
სტანდარტების ISO სერია 9000-ის საფუძველზე (1970-1980-იანი
წლები);
5. ხარისხის სრული მენეჯმენტი TQM (1989-დან დღემდე), ხარისხი
როგორც საზოგადოების, მომხმარებლების მოთხოვნილებების
დაკმაყოფილება.

ამ მეთოდს ხარისხის ტოტალური მართვა (Total Quality Management —

TQM) ეწოდება. TQM არის ბიზნეს-პროცესების განუწყვეტელი
დახვეწა-გაუმჯობესება, ყოველი ამოცანის მაქსიმალურ დონეზე
შესრულება, ხარისხის მიღწევის პროცესში ყველა დონის და
განყოფილების თანამშრომლის ჩართვა, შრომის კოლექტიური
ორგანიზაცია, კლიენტის მოლოდინისადმი შესაბამისობა. TQM
მიზანია ამოცანის შესრულებისადმი ენთუზიაზმის გამოწვევა
ზევიდან ქვევით. ამასთან, ამ მეთოდის მოქმედება სცდება ერთი
ორგანიზაციის ფარგლებს და ვრცელდება როგორც მიმწოდებლებზე,
ასევე მომხმარებლებზე. ამ უკანასკნელზე ხდება კომპანიის
მოქმედებათა ფოკუსირება, ხოლო მისი მოთხოვნილების
დაკმაყოფილება ხარისხის მთავარი განმსაზღვრელი ფაქტორია.

“საერთო ხარისხის მართვა, შეგვიძლია აღვიქვათ, როგორც

მენეჯმენტის ფილოსოფია, რომელშიც ინტეგრირებულია ყველა
ორგანიზაციული ფუნქცია, ფინანსები, ინჟინერია, მომხმარებლთან
ურთიერთობა და ა.შ. მომხმარებლის მოთხოვნებისა და ორგანიზაციის
შესაძლებლობების თანხვედრა; “ Khurram Hashmi (2007)
• TOTAL–კომპანიის, მომხმარებლების, მიმწოდებლების ჩართულობა
და მონაწილეობა
• QUALITY- მომხმარებლის საჭიროებებისა და მოთხოვნების მუდმივი
დაკმაყოფილება;
• MANAGEMENT- პროცესი როგორ ვმოქმედებთ, ვახორციელებთ,
ვაკონტროლებთ და ვმართავთ;

ხარისხის ტოტალური მართვის მიდგომის აღწერა მოკლედ

შემდეგნაირად შეიძლება: მომხმარებლის მოთხოვნილებების დადგენა,
რაც სხვადასხვა საშუალებით, მაგალითად, გამოკითხვებით,
ინტერვიუების აღებით, საფოკუსე ჯგუფებზე დაკვირვებით
ხორციელდება და გადაწყვეტილების მიღების პროცესში
მომხმარებლის მონაწილეობას განაპირობებს; ისეთი საქონლის ან
მომსახურების დამზადება, რომელიც მომხმარებლის
მოთხოვნილებების შესაბამისი იქნება ან გადააჭარბებს მას; ზოგიერთი
ტიპის საქონლის ხარისხის ორი უმთავრესი პირობის - მოხმარების და
წარმოების სიმარტივის - დაცვა; სამუშაო პროცესის ისე დაპროექტება,
რომ მისი მიმდინარეობის სიზუსტე უზრუნველყოფილი იყოს
დასაწყისიდანვე; სავარაუდო შეცდომების უბნის და დროის
განსაზღვრა და მათი თავიდან აცილება; ხარვეზების გამომწვევი
მიზეზების გამოვლენა და მათი გამოსწორება; კონტროლის შედეგების
გამოვლენა და მათი გამოყენება სისტემის ფუნქციონირების
გაუმჯობესებისათვის; სრულყოფის პერმანენტული პროცესის
შენარჩუნება; ხარისხის ტოტალური მართვის კონცეფციის
მიმწოდებლებსა და დისტრიბუტორებზე გავრცელება; პროცესებში
როგორც შემსრულებლების, ასევე ტოპ-მენეჯმენტის აქტიური
მონაწილეობა და მათზე პასუხისმგებლობის დაკისრება .

TQM-ის შესახებ სრულფასოვანი ხედვის ჩამოყალიბებისათვის

აუცილებელია მასთან დაკავშირებული რამდენიმე კონცეფციის
აღწერა, რომლის შესახებაც ქვემოთ იქნება საუბარი.
საერთაშორისო სტანდარტი, ხარისხის მართვას განმარტავს
შემდეგნაირად: როგორც ორგანიზაციული სტრუქტურის
პროცედურების, ასევე პროცესების, ადამიანური რესურსების
ჩართულობის უზრუნველყოფა იმისათვის რომ კომპანიაში დაინერგოს
საერთო ხარისხის მართვა;

ხარისხის ტოტალური მართვის პრინციპები:

მომხმარებლისთვის მაღალი ხარისხის საქონლის და მომსახურების
მიწოდების გზების ძიება მუდმივი და დაუსრულებელი პროცესი უნდა
იყოს, წინააღმდეგ შემთხვევაში უპირატესობას კონკურენტები
მოიპოვებენ და მომხმარებლებსაც გადაიბირებენ. სრულყოფის
პროცესის შეფერხება იწვევს კომპანიის მიერ კონკურენტული
უპირატესობის დაკარგვას.
ხარისხის მუდმივი სრულყოფა ხარისხის ტოტალური მართვის
დოქტრინის განუყოფელი ნაწილია, რომლის თანახმადაც, პროდუქციის
და ტექნოლოგიების დახვეწა განიხილება, როგორც უსასრულო პროცესი.
ამ დროს მიიღწევა თუნდაც მცირე მასშტაბიანი გაუმჯობესებები, მაგრამ
ამას პერმანენტული ხასიათი გააჩნია. უფრო კონკრეტულად რომ ითქვას,
ხარისხის მუდმივი სრულყოფა მოიცავს მანქანადანადგარების,
მასალების, სამუშაო ძალის გამოყენებისა და საწარმოო მეთოდების
დახვეწას და ამ პროცესში ყველა სასარგებლო წინადადებისა და იდეის
ჩართვას. მენეჯმენტის ეს ფილოსოფია აშშ-ში წარმოიშვა, მისი
პრაქტიკული გამოყენება კი პირველად იაპონელებმა დაიწყეს და ბევრი
სიახლე შესძინეს არა მარტო მუდმივი სრულყოფის დოქტრინას, არამედ
ზოგადად ხარისხის მენეჯმენტს.
იაპონელების დიდი დაინტერესების და ღვაწლის მიმანიშნებელია ისიც,
რომ მათ მუდმივი სრულყოფის პროცესის აღმნიშვნელად საკუთარი
ტერმინი „კაიზენი“ შემოიღეს, რომელიც საკმაოდ ფართოდ გავრცელდა
მსოფლიოში. მუდმივი სრულყოფის პროცესი ყველაზე კარგად ასახულია
ე.წ. დემინგის ბორბლის ანუ „PDCA“ (Plan-Do-Check-Act) ციკლის
მეშვეობით. იგი მოიაზრებს შემდეგი ეტაპების პერმანენტულ
მონაცვლეობას: გაუმჯობესების გეგმის შემუშავებას, მის
განხორციელებას, შემოწმებას და მაკორექტირებელი ან სხვა სახის
მოქმედებების გატარებას.
• ხარისხის უზრუნველყოფის ციკლი -PDCA ერთ-ერთი ყველაზე
ფართოდ გავრცელებული პარადიგმაა, P – plan - დაგეგმე; D – do -
განახორციელე; C – check - შეამოწმე; A – act - მოახდინე რეაგირება;

PDCA- მოდელი წარმოადგენს პროცესისა და/ან სისტემის გაუმჯობესების

სქემას. ის შესაძლოა გამოყენებული იქნეს როგორც სრული პროცესის
გასაუმჯობესებლად, ისევე ცალკეული ეტაპების ხარისხის
ასამაღლდებლად. PDCA ციკლი დინამიური მოდელია, მისი ერთი ეტაპის
დასრულება ნიშნავს მეორე ეტაპის დაწყებას და ა.შ. ეხმიანება რა ხარისხის
უწყვეტი გაუმჯობესების კონტექტსტს PDCA პროცესი ყოველთვის
შეიძლება თავიდან გაანალიზდეს და დაიწყოს ახალი ეტაპი, რომელიც
ხელახლა შეამოწმებს პროცესს, გამოავლენს ახალ ხარვეზებს ან
გაუჯობესების შესაძლებლობებს, რომელის გამოსწორებაც შემდეგი
ნაბიჯი იქნება.

კონცეფცია „ექვსი სიგმა“. წარმოების მართვის კონცეფციის არსი,

რომელიც კორპორაცია Motorola-მ 80-იან წლებში შეიმუშავა და დღეს
ცნობილია „ექვსი სიგმას“ სახელით, მდგომარეობს ყოველი პროცესის
შედეგის ხარისხის გაუმჯობესებასა და ოპერაციულ საქმიანობაში
სტატისტიკური გადახრების მინიმიზებაში. ამ კონცეფციის ერთ-ერთი
ამოსავალი პრინციპია მომხმარებლის მაქსიმალური კმაყოფილების
მიღწევა. იგი ხარისხის მართვის რამდენიმე მეთოდს იყენებს,
რომელთაგან მთავარია სტატისტიკური მეთოდები. გამომდინარე აქედან,
იგი
როგორც მიზნების, ასევე შედეგების რაოდენობრივ შეფასებებს ეყრდნობა.
აღსანიშნავია აგრეთვე ე.წ. DMAIC მიდგომა, რომელიც დემინგის
ბორბლის თანახმად ციკლურ პროცესს გულისხმობს და შემდეგ ეტაპებს
მოიცავს: ყოველი პროცესის კრიტიკული გამომსვლელების განსაზღვრა
და მათი გაუმჯობესებისთვის შესაძლებლობების იდენტიფიცირება;
სამუშაოს გაზომვა და პროცესების რაოდენობრივი მაჩვენებლების
შეგროვება; მონაცემთა ანალიზი; პროცესის გაუმჯობესება; ახალი
პროცესის კონტროლი მწარმოებლურობის შესამოწმებლად.
კონცეფციის სახელწოდება წარმოდგება საშუალო კვადრატული
გადახრის აღმნიშვნელი ასოს σ დასახელებიდან და მიუთითებს
კონცეფციის გამოყენების განსაკუთრებულ შედეგზე, რაც უდეფექტობის
99,99966 %-იან მაჩვენებელს გულისხმობს. ამგვარი მაჩვენებელი
საკუთარი პერსონალისადმი დიდი ყურადღების შედეგიც არის და მათ
მუდმივ სწავლებას და კვალიფიკაციის ამაღლებას გულისხმობს.

ფინანსური მენეჯმენტის როლი

რატომ უნდა ვიცოდეთ ფინანსური მენეჯმენტი?
1. მომავლის პროგნოზირება / განჭვრეტა
2. ფინანსური ცოდნისა და უნარების გაფართოება
3. ფინანსური ტერმინოლოგიისა და კონცეფციების გამოყენება / გაგება
4. ანალიტიკური და კრიტიკული ხედვის განვითარება
ფინანსური მენეჯმენტის გამოწვევები
 გაძლიერებული კონკურენცია
 ტექნოლოგიური ცვლილება
 ფასები და პროცენტები
 სავალუტო კურსი
 საგადასახადო კანონის ცვლილებები და ა.შ
 შედეგად ფინანსები თამაშობს სასიცოცხლო როლს კომპანიის
მართვაში.
რა არის ფინანსური მენეჯმენტი?
3 ძირითადი ფუნქცია:
1 აქტივების შეძენა /ინვესტირება;
2 ფინანსირება
3 აქტივების მართვა

1. გადაწყვეტილება ინვესტირებაზე:
 საჭირო აქტივების რაოდენობის განსაზღვრა (ბალანსის
მარცხენა მხარე)
 რომელ აქტივებში უნდა მოხდეს ინვესტირება;
  რომელი აქტივები უნდა შემცირდეს ან გაუქმნდეს.

2. გადაწყვეტილება ფინანსირებაზე
 განისაზღვროს, თუ როგორ უნდა დაფინანსდეს აქტივები
(ბალანსის მარჯვენა მხარე)
 დაფინანსების რომელი სახე უნდა გამოვიყენოთ
 შერეული დაფინანსება
 რა არის საუკეთესო
 ფინანსური რესურსების მოზიდვა ( ვალი, ლიზინგი, აქციები
ოპლიკაციები).
3. გადაწყვეტილება აქტივების მართვაზე
 როგორ ვმართოთ არსებული აქტივები ეფექტურად
 განსხვავებული ოპერაციული პასუხისმგებლობა( მიმდინარე
აქტივების მართვა-ნაღდი ფული, მოთხოვნები,
ვალდებუილებები, ინვესტიციები) - ეფექტიანად მართვა
 ფიქსირებული აქტივებზე პასუხისმგებლობა წარმოების
ხელმძღვანელები
რა არის ფირმის მიზანი?
 მფლობელის სიმდიდრის მაქსიმიზაცია
 დამოკიდებულია აქციების ფასებზე, რომელიც თავის მხრივ
დამოკიდებულია ფირმის მოგებაზე.

რა არის ფინანსური მენეჯმენტი?

 ეს არის საქმიანობა, რომელიც მოიცავს აქტივების მოპოვებას,
ფინანსირებას, და მიზანმიმართულ ეფექტიან მართვას, რაიმე
მიზნის მისაღწევად.

მენეჯერის როლი
მენეჯმენტი მოქმედებს, როგორც კომპანიის მფლობელების
(აქციონერების) წარმომადგენელი.
წარმომადგენილი - (სანდო პირი) უფლებამოსილი სხვა პირის მიერ,
რომელიც მოქმედებს მისი სახელით.
 წარმომადგენლობითი თეორია
ჯენსენი- მეკლინგი
 წარმომადგენლობითი თეორია- სწავლობს აქციონერებისა და მათი
აგენტების (მენეჯერების) მოქმედებასა და სანდოობას.
 კომპანიის ხელმძღვანელობის მიზნები VS აქციონერების მიზნები
 ინტერესთა კონფლიქტი
 კონტროლის სისუსტე

კორპორაციული მმართველობა
 არის სისტემა, რომლიტაც კორპორაცია იმართება და
კონტროლდება;
 ის მოიცავს ურთიერთობებს კომპანიის აქციონერებს, დირექტორთა
საბჭოს და აღმასრულებელ ხელისუფლებას შორის;
წარმატების გასაღები არის ინდივიდუალური პირების 3 ჯგუფი:
1. ჩვეულებრივი აქციების მფლობელები, რომლებიც ირჩევენ
დირექტორთა საბჭოს;
2. კომპანიის დირექტორთა საბჭოს წევრები;
3. აღმასრულებელი თანამდებობის პირები, CEO-ს
ხელმძღვანელობით.
დირექტორთა საბჭოს როლი-კავშირი აქციონერებსა და მენეჯერს შორის:
 განსაზღვრავს კომპანიის ფართო პოლიტიკას და ურჩევს
აღმასრულებელ დირექტორს (CEO) და სხვა უფროს
აღმასრულებლებს ვინ მართოს კომპანია ყოველდღიურ
საქმიანობასი;
 საბჭოები განიხილავენ და ამტკიცებენ სტრატეგიებს;
 მნიშვნელოვან ინვესტიციებს და შესყიდვებს;
 ასევე, ოპერატიულ გეგმებს, ინვესტიციების ბიუჯეტს და კომპანიის
ფინანსურ მოხსენებებს ჩვეულებრივი აქციების
მფლობელებისთვის;
 აშშ დირექტორთა საბჭოს ჩვეულებრივ ჰყავს 10-11 წევრი.
ფინანსური მენეჯმენტი ორგანიზება
 დირექტორთა საბჭო;
 პრეზიდენტი CEO;
 მთავარი ფინანსური დირექტორი CFO;
 ხაზინადარი და მთავარი ბუღალტერი

ფინანსური მენეჯმენტის ორგანიზება

1. ფინანსური მენეჯერი / ხაზინადარი
 გრძელვადიანი ინვესტირების დაგეგმვა;
 ნაღდი ფულის მენეჯმენტი;
 კომერციული საბანკო და საინვესტიციო საბანკო ურთიერთობები;
 კრედიტების მართვა;
 დივიდენტების განაწილება;
 ფინანსური ანალიზი და დაგეგმვა;
 ინვესტორებრთან ურთიერთობები;
 საპენსიო მენეჯმენტი;
 დაზღვევა- რისკის მართვა;
 გადასახადების ანალიზი და დაგეგმვა

2. მთავარი ბუღალტერი / აღრიცხვა /ანგარიშგება

 დანახარჯთა აღრიცხვა;
 დანახარჯთა მართვა;მონაცემების დამუშაცვება;
 საბუღალტრო წიგნის წარმოება / ხელფასი,დებიტორულ; -
კრედიტორული აღრიცხვა);
 სამთავრობო ანგარიშება (IRS, SEC);
 შიდა კონტროლი;
 ფინანსური ანგარიშგების მომზადება;
 ბიუჯეტის მომზადება;
 პროგნოზირებებისნ მომზადება.

საინფორმაციო ტექნოლოგიები ბიზნესში

ინფორმაციული ტექნოლოგიების ზემოქმედება: ინფორმაციული
ტექნოლოგიების ეფექტი დღევანდელ სამყაროში საკმაოდ
განუსაზღვრელია. ცნობილია, რომ სხვადასხვა სახის აპლიკაციებმა და
მოწყობილობებმა, რომლებიც ქმნიან და ამუშავებენ უამრავ ინფორმაციას,
მათ შორის: ვიზუალურ სურათებს, გრაფიკებს, ხმოვან შეტყობინებებს და
მონაცემთა ბაზებს, მნიშვნელოვანი ზეგავლენა მოახდინეს ბიზნეს
ორგანიზაციის სტრუქტურაზე, რადიკალურად შეცვლეს
დაქირავებულებსა და მომხმარებელს შორის კომუნიკაციის მეთოდები.
ჩვენ ყოველდღიურად ვხედავთ ელექტრონულ რეკლამებს ჩვენსავე
ტელეფონებში და ,,პლანშეტებში“ ინტერნეტ სივრცესთან მუდმივი
კავშირის შედეგად. ელექტრონული ფოსტის მნიშვნელობა ხომ ყველა
ბიზნესისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია. დღესდღეობით ისეთი
დაბალ ტექნოლოგიური საწარმოებიც კი როგორიცა მაგალითად
სილამაზის სალონები და მყარი ნარჩენების შემგროვებელი კომპანიები
აბსოლუტურად დამოკიდებულნი არიან ინტერნეტზე და კომპიუტერზე.
ჩვენ, როგორც მომხმარებლები, ყოველდღიურად ვსარგებლობთ
სხვადასხვა ელექტრონული მომსახურებით, როგორიცა თანხის გამოტანა
ბანკომატიდან, ონლაინ შეკვეთა სწრაფი კვების ობიექტში.
ტექნოლოგიები და მისი ეფექტი თვალსაჩინოა ყველგან. ელექტრონული
მმართველობა და ინტერნეტის გამოყენებამ ბიზნეს ოპერაციების
სამართავად შექმნა რადიკალურად განსხვავებული საბაზრო
ურთიერთობები მსოფლიო მასშტაბით. აღნიშნულ სექციაში, ჩვენ
განვიხილავთ, თუ როგორ იყენებს ბიზნესი ინფორმაციულ
ტექნოლოგიებს, რათა გაზარდოს პროდუქტიულობა, გააუმჯობესოს
ოპერაციები და პროცესები, შექმნას ახალი შესაძლებლობები და
გაამარტივოს კომუნიკაციები.

არასტანდარტული სამუშაო სივრცის შექმნა: ინფორმაციასთან

მომენტალური წვდომის საშუალება: ისეთი ტიპის მოწყობილობები,
როგორიცა ბლექბერის, აიფონი და სამსუნგის მობილური ტელეფონები
საშუალებას იძლევა, რომ მუდმივად გვქონდეს წვდომა ყველა სახის
კომპიუტერულ პროგრამაზე, რაც საშუალებას აძლევს ბიზნეს, რომ
დაზოგოს დრო და ტრანსპორტირების ხარჯები მომხმარებელთან და
მომუშავე პერსონალთან გამარტივებული კომუნიკაციის შედეგად.
ინფორმაციული ტექნოლოგიების გამოყენება ნიშნავს, რომ დიდი
მნიშვნელობა აღარ ენიჭება გეოგრაფიულ მდებარეობას, არ აქვს აზრი, თუ
რა მანძილით არის დაშორებული სამუშაო ადგილი და მთავარ ოფისთან.
დაქირავებულ პერსონალს ხშირ შემთხვევაში აღარ მოეთხოვება ოფისში
ან ქარხანაში ყოველდღიურად ყოფნა. უფრო მეტიც, კომპანიების
საქმიანობაც კი ხშირად აღარ ხორციელდება ერთ გეოგრაფიულ არეალზე.
როდესაც კომპანია იყენებს ინფორმაციულ ტექნოლოგიებს, პერსონალს
მუდმივის წვდომა აქვთ კომპანიაში არსებულ მიმდინარე ინფორმაციაზე
და შესაბამისად მათ არ უწევთ ოფისში მაგიდასთან ჯდომა და
კომპიუტერზე მუშაობა. კლიენტების შესახებ ინფორმაცია, მათი
პროექტები და ხმოვანი შეტყობინებები ხელმისაწვდომია ნებისმიერი
ადგილიდან. სწორედ ასეთი სისტემის არსებობამ გამოიწვია, ის რომ 55
მილიონმა ადამიანის ხმარობს ბლექბერის ტელეფონს, რომელიც ერთ
ერთი მოწინავეა ინტერნეტ მოწყობილობების ინდუსტრიაში ეფლის
პროდუქციის შემდეგ.

უკეთესი სერვისის შექმნის შესაძლებლობა დისტანციური ტექნოლოგიების

გამოყენებით: შესაძლებელია, რომ ინტერნეტის გამოყენებით, კომპანიის
საქმიანობა გეოგრაფიულად იყოს დანაწევრებული, თუმცა ერთიანი
ქსელის გამოყენებით ის ახერხებდეს მომხმარებლისთვის უკეთესი
პირობების შეთავაზებას. უამრავი ბიზნესი თავის საქმიანობის
კოორდინაციას ახდენს ერთ ცენტრალურ ლოკაციაზე, თუმცა
პროდუქტის შექმნა ან სერვისის შეთავაზება შეიძლება გადანაწილდეს
გეოგრაფიულად, რაც თავის მხრივ ნაკლებ დანახარჯებთან არის
დაკავშირებული. როდესაც თქვენ ინტერნეტით უკვეთავთ ავეჯს
(მაგალითად, სკამს, სავარძელს, მაგიდას და ორ სანათს) შესაძლებელია,
რომ სკამის ტრანსპორტირება განხორციელდეს ფილადელფიის
საწყობიდან, სანათები კალიფორნიიდან, ხოლო სავარძელი სხვა
მომწოდებლისგან. მიუხედად ამისა, მომხმარებლის შეკვეთა
თავდაპირველად ერთ რომელიმე კომპანიის ქსელში ფიქსირდება და
შემდგომ ხდება მისი დანაწილება. აღნიშნული სისტემა უზრუნველყოფს,
პირველ რიგში დანახარჯების შემცირებას. ბუნებრივია, ყველა
პროდუქტის ერთი ადგილიდან გამოგზავნა გაცილებით ძვირი შეიძლება
დაჯდეს.

მარტივი ორგანიზაციული სტრუქტურა

ტექნოლოგიების არსებობა ასევე უბიძგებს კომპანიებს, რომ შექმნან
მარტივი სტრუქტურის მქონე ორგანიზაციები მცირე დაქირავებული
პერსონალით. გამომდინარე იქიდან, რომ ტექნოლოგიების
განვითარებასთან ერთად, სულ უფრო მცირე თანამშრომელია საჭირო
უამრავი მომხმარებლის მოთხოვნის დაკმაყოფილებისთვის. მაგალითად,
საბანკო სექტორში 24 საათიანი ინფორმაციის მიღების შესაძლებლობას
იძლევა ავტომოპასუხე, სხვადასხვა ქარხნებში სამუშაოს შესრულების
შიდა განაწესის სტრუქტურა დაქირავებულებს ელექტრონულად მისდის.
ინფორმაციული ტექნოლოგიები იძლევა ბევრად უფრო ეფექტიან
მომსახურებს ვიდრე ფიზიკური შრომა. ამის თვალსაჩინო მაგალითი
გადაზიდვების სექტორია, რამდენიმე წლის წინ, სატვირთო მანქანის
მძღოლებს უწევდათ ყოველდღიურად ცენტრალურ ტერმინალთან
დაბრუნება და ინსტრუქციების მიღება, ხოლო ამჟამად საინფორმაციო
დისპეტჩერმა ჩაანაცვლა ზედამხედველები და მძღოლებს საშუალება
აქვთ მომენტალურად მიიღონ ინფორმაცია ელექტრონული ეკრანების
საშუალებით, რომლებიც უზრუნველყოფენ დღის განრიგის და
სატრანსპორტო შეზღუდვების შესახებ ინფორმაციის მიწოდებას.

თანამშრომლობის გაღრმავების შესაძლებლობები:

ორგანიზაციის შიდა და გარე სტრუქტურული თანამშრომლობა ბევრად
უფრო გამარტივებულია როდესაც კომპანია იყენებს შესაბამის
ინფორმაციული ტექნოლოგიებს, რომლის შესახებაც მომდევნო
ქვეთავებში გვექნება დეტალური განხილვა. კომპანიები აცნობიერებენ,
რომ სიღრმისეული პრობლემების გადაჭრა, ტექნოლოგიების გამოყენების
საშუალებით ბევრად უფრო ეფექტურია, განსაკუთრებით მაშინ როდესაც
თავს იჩენს კომუნიკაციასთან და თანამშრომლობასთან დაკავშირებული
გამოწვევები. იყო დრო როდესაც პროდუქტის დიზაინი მხოლოდ
საინჟინრო საქმიანობა გახლდათ, თუმცა დღევანდელ სამყაროში
აღნიშნულ საკითხს არა მხოლოდ ინჟინერები არამედ მარკეტინგის და
ფინანსური დეპარტამენტების წარმომადგენლებიც ინაწილებენ,
რომელთა მეშვეობითაც იქმნება სრულყოფილი პროდუქტები.
აღნიშნული თანამშრომლობის თვალსაჩინო მაგალითი კომპანია ბოინგ
787-ია, რომლის ბოლო პერიოდში გამოშვებული თვითმფრინავი შედეგია
გამართული თანამშრომლობისა დეპარტამენტებს შორის. არა მხოლოდ
ინჟინრებს შორის, არამედ მომხმარებლების, ეკიპაჟის და საჰაერო
საცობების კონტროლიორების.
გაუმჯობესებული მენეჯმენტი:
ინფორმაციულმა ტექნოლოგიებმა ასევე მნიშვნელოვნად შეცვალეს
მენეჯერული პროცესები. დღევანდელი მენეჯერების მეთოდები და
აქტივობები მნიშვნელოვნად განსხვავდება იმ მიდგომებისგან, რომლებიც
პოპულარული იყო რამდენიმე წლის წინ. უწინ, მაღალი რგოლის
მენეჯერები არ ახდენდნენ კომპანიაში დეტალური ინფორმაციის
ფილტრაციას, გამოდინარე იქიდან, რომ აღნიშნული პროცესი საკმაოდ
შრომატევადი იყო და ამასთან ერთად ძვირადღირებულიც. თუმცა,
კომპიუტერული პროგრამების მეშვეობით დღეს საინფორმაციო ბაზების
მართვა ძალიან გამარტივდა და სარგებლის მომტანი გახდა ყველა დონის
მენეჯერისთვის. ამის თვალსაჩინო მაგალითია, სამეწარმეო რესურსების
დაგეგმვის სისტემა (ERP) - საინფორმაციო სისტემა, რომელიც
ორგანიზებას და მენეჯმენტს უწევს კომპანიის აქტივობებს პროდუქციის
გამოშვების პროცესში, ხელს უწყობს დეპარტამენტების მუშაობას,
განსაკუთრებით მაშინ როდესაც, ისინი გეოგრაფიულად სხვადასხვა
ლოკაციაზე მდებარეობენ. ERP სისტემა ინახავს მიმდინარე ინფორმაციას
სამუშაო პროცესების და მოსალოდნელი ტრანზაქციების შესახებ,
შესაბამისად, სისტემის მეშვეობით, მენეჯერი იღებს შეტყობინებას,
როდესაც საჭიროა რაიმე სახის ქმედების განხორციელება. დღეს
მაგალითად, Hershey Foods-ის მენეჯერიც კი იყენებს ERP სისტემას, რათა
დროულად მოახდინოს მომხმარებლის მოთხოვნაზე რეაგირება,
შეამოწმოს მათი შეკვეთის სტატუსი, დაადგინოს პროდუქტიულობის
სტატისტიკა, ანალიზი გაუკეთოს მიტანის სერვისის ხარვეზებს და ა.შ.

ელექტრონული ბიზნესის არსი

ელექტრონული ბიზნესი წარმოადგენს ბიზნესის წარმოების
თვისობრივად ახალ ტექნოლოგიებს, რომელიც კომპანიებს საშუალებას
აძლევს, უფრო მეტად ეფექტიანი გახადონ ბიზნესი და გააუმჯობესონ
ბიზნეს პარტნიორებთან და მომხმარებლებთან კომუნიკაცია და საქმის
წარმოება. თანამედროვე საკომუნიკაციო ტექნოლოგიები წარმოადგენს
მთავარ ასპექტს ელექტრონული ბიზნესის საწარმოებლად და
უზრუნველსაყოფად. ელ-ბიზნესის მთავარი იდეა ეს არის, არსებული
ბიზნესის ოპერაციების განხორციელება ელექტრონული სახით, და
ბიზნესის ელექტრონული ფორმით წარმოდგენა. ერთი შეხედვით
ყოველივე ზემოაღნიშნული საკმაოდ მარტივად ჩანს,
,,ოფისიკომპიუტერი” თუმცაღა, უნდა აღინიშნოს, რომ ყველაფერი ესე
მარტივი როდია. იდეის რეალიზება, რომელიც ელ-ბიზნესს
უკავშირდება, საჭიროებს მთელ რიგ ოპერაციებს, დაგეგმვითა და
მართვით დაწყებული, ბიზნესის უსაფრთხოებითა და საიმედოობით
დამთავრებული აუცილებელია ყურადღების ფოკუსირება ორ
უმნიშვნელოვანეს კითხვაზე: რისთვისაა საჭირო ელ-ბიზნესი? და
ვისთვისაა საჭირო ელ-ბიზნესი? პასუხი თითქოც გასაგებია, კომპანია
გახდეს მეტად რენტაბელური. მაგრამ როდესაც ვახდენთ, დღევანდელი
შეცვლილი საბაზრო კონიუნქტურის ანალიზს, (თანამედროვე
საკომუნიკაციო სისტემები, გლობალური ბიზნესი) მაშინ ვასკვნით, რომ
მეორე შეკითხვის პასუხი სწორედ არსებულ საბაზრო კონიუნქტურაშია
და მიზეზი ელ-ბიზნესის წარმოების და აუცილებლობის სწორედ მასშია.
ამერიკული კომპანია Andersen Consulting–ის მიერ ჩატარებული
კვლევებით მომდევნო 5–6 წელიწადში ბიზნესის წარმოების დაახლოებით
90%-ი და შემოთავაზებული საქონლისა და მომსახურების დაახლოებით
80%-ი განხორციელდება ელექტრონული ბიზნესის ტექნოლოგიების
საშუალებით. ამდენად, უკვე გასაგები ხდება, თუ სად არის და როგორი
უნდა იყოს, თანამედროვე ბიზნესის საოპერაციო და კონკურენტუნარიანი
დიაპაზონი. და თუ უწინ მხოლოდ შიდა ეფექტიანობა წარმოადგენდა
წარმატების საწინდარს დღეს მდგომარეობა მკვეთრად სახეცვლილია
ამდენად, ბიზნეს-პარტნიორებთან და კლიენტებთან ურთიერთობის
უპრეცედენტოდ მაღალი დონე, ელ-ბიზნესის სრული ინტეგრაცია
თითქმის ყველა საწარმოო პროცესში, პასუხობს თანამედროვე, არსებულ
მოთხოვნებსა და გამოწვევებს და უზრუნველყოფს წარმატებული და
საიმედო ბიზნესის კეთებას.
ელ-ბიზნესის სისტემის უპირატესობები:
 შემოსავლების გაუმჯობესება და ზრდა;
 დანახარჯები მინიმიზირება;
 შიდა და საგარეო საინფორმაციო ნაკადების ოპტიმიზირება;
 ბიზნეს პროცესების დაჩქარება, (წარმოება, მიწოდება, რეალიზაცია,
მომსახურება);
  მარკეტინგის და დისტრიბუციის ახალი არხების შეძენა;
 დისტრიბუტორებისათვის და მომხმარებლებისათვის Value Added
Services – (მონაცემთა ელექტრონული გაცვლა) შეთავაზება;
 გრძელვადიანი კონკურენტული უპირატესობების მოპოვება;
 დროის ეკონომია და მოხერხებულობა;
ელ-ბიზნესის სისტემის ნაკლოვანებები:
 პრობლემები, რომლებიც უკავშირდება საკრედიტო – ბარათებით
თაღლითობას;
 პირადი უსაფრთხოების დონის შემცირება, (საფრთხე რომ
მყიდველის კოორდინატები შეიძლება მიწოდებულ იქნას მესამე
პირისათვის);
 პირად ცხოვრებაში შემოჭრა;
 სხვადასხვა მოტყუების საფრთხეები, საქონლის დადგენილ ვადებში
არ მიწოდება ან საერთოდ ნაკისრი ვალდებულებების არ შესრულება.
 E-ბიზნესი და ინტერნეტი

E-ბიზნესი განისაზღვრება, როგორც ნებისმიერი ბიზნესი, რომელიც

წარიმართება ციფრული პროცესებით კომპიუტერულ ქსელში და არა
ფიზიკურ სივრცეში. ეს გულისხმობს ელექტრონულ კავშირებს
ინტერნეტის მეშვეობით პარტნიორებთან, მომხმარებლებთან,
მომწოდებლებთან, თანამშრომლებთან და ა.შ. E-კომერცია უფრო
შეზღუდული ტერმინია, რომელიც კონკრეტულად ეხება ბიზნეს
გაცვლასა და გარიგებებს, იგი ხორციელდება ელექტრონული ფორმით.
ზოგიერთი ორგანიზაცია, როგორიცაა: eBay, Amazon.com, Expedia და
Yahoo ვერ იარსებებდნენ ინტერნეტ კომერციის გარეშე.

ელ-ბიზნესის მოდელები ელექტრონული ბიზნესის განვითარებამ

განაპირობა შემდეგი ბიზნეს მოდელების ჩამოყალიბება:
 B2B (Business to Business) - ბიზნესი ბიზნესისთვის აერთიანებს,
კომპანიებს, რომლებიც მუშაობენ კორპორატიულ ბაზარზე, სადაც
იურიდიული პირები ერთმანეთში ახორციელებენ სავაჭრო–ეკონომიკურ
კავშირურთიერთობებს და უწევენ ერთმანეთს მომსახურებას. გარდა
ამისა იგი ახდენს მიმწოდებლის სათანადო უზრუნველყოფას
დაკვეთებით, და საანგარიშგებო და საგადამხდელო ოპერაციებით, (VAN-
Value Added Networks) da EDI -- Electronic Data Interchange); 9
 B2C - (Business to Consumer) - ბიზნესი ორიენტირებული საბოლოო
მომხმარებელზე, კომპანია ახდენს საქონლისა და მომსახურების
მიწოდებას ფიზიკურ პირებზე და მოიცავს ელექტრონულ საცალო
ვაჭრობებს. ელბიზნესის ამ მიმართულებამ განსაკუთრებით დიდი
მასშტაბები შეიძინა ბაზრის ინტერნეტით საყოველთაო
დივერსიფიკაციის პარალელურად. 1999 წელს ბიზნესის-კვლევითი
კომპანიის ,,Gather Group”-ის, მიერ ჩატარებულმა კვლევებმა ცხადყო
მომავალი პროგნოზები, რომ მომდევნო ათწლეულებში სულ უფრო
გაიზრდება და გაღრმავდება მომხმარებლის ინტერესი და
დამოკიდებულება აღნიშნული მიმართულებისადმი; • C2C - (Consumer to
Consumer) ბიზნესი, რომელიც უზრუნველყოფს დიდი რაოდენობის
ფიზიკური მომხმარებლების ურთიერთობას;
 B2A - (Business to Administration) ბიზნესი, რომელიც ოპერირებს კერძო
ფირმებსა და სახელმწიფო ორგანიზაციებთან (ადმინისტრაციებთან),
ელბიზნესის ეს მოდელი აერთიანებს ყველა სახის საქმიან-სავაჭრო
გარიგებებს კომპანიებსა და სახელმწიფო ორგანიზაციებს შორის.
მაგალითად აშშ-ში ინფორმაცია სახელმწიფო შესყიდვების შესახებ
თავსდება ინტერნეტში და კომპანიებს, მათ შორის უცხო ქვეყნის
კომპანიებს შეუძლიათ თავიანთი შეთავაზება წარმოადგინონ
შესყიდვებთან დაკავშირებით. დღეის მდგომარეობით განვითარებული
ქვეყნების უმრავლესობა სახელმწიფო შესყიდვების 70-80% ახორციელებს
სწორედ B2A საშუალებით.
 C2A - (Consumer to Administration) ბიზნესი, რომელიც აგებულია
ფიზიკური პირებისა და სახელმწიფო სამსახურების ურთიერთობაზე.
ბიზნესი, რომელიც ხელს უწყობს სხვადასხვა სახის ბიზნეს იდეებსა და
ინიციატივებს.
ინფორმაციული ტექნოლოგიების (IT) მნიშვნელოვანი ნაწილები: ბიზნეს
რესურსები
დღესდღეობით ბიზნესს გააჩნია მრავალფეროვანი საინფორმაციო
ტექნოლოგიების რესურსები. გარდა ინტერნეტისა და ელექტრონული
ფოსტისა, ესენია: საკომუნიკაციო ტექნოლოგიები, ქსელები, ტექნიკური
და პროგრამული უზრუნველყოფა, რაც შეგიძლიათ მოიძიოთ
ტექნოლოგიური მედიის ისეთ საიტებზე, როგორიცაა Techweb.com.

ინტერნეტი და სხვა კომუნიკაციის რესურსები

ინტერნეტი არის კავშირგაბმულობის კომპიუტერული ქსელების
გიგანტური სისტემა, რომელიც აკავშირებს მილიონობით ორგანიზაციასა
და უწყებას - სახელმწიფო, ბიზნესი, აკადემიური და საჯარო უწყებები,
რომლებიც დაკავშირებულია ერთმანეთთან ელექტრონული და უკაბელო
ტექნოლოგიებით. კომპიუტერები ქსელების ფარგლებში
დაკავშირებულია სხვადასხვა საკომუნიკაციო პროტოკოლებით, ან
სტანდარტიზებული კოდირების სისტემით, როგორიცაა ჰიპერტექსტის
გადაცემის სისტემა hypertext transfer protocol (HTTP), რომელიც
გამოიყენება World Wide Web-ში (მსოფლიო ქსელში), ინტერნეტი,
მოიცავს ერთმანეთთან დაკავშირებულ დოკუმენტებს ან ვებ გვერდებს.
სხვა სისტემები ემსახურებიან სხვადასხვა მიზნებს, როგორიცაა
ელექტრონული ფოსტის გაგზავნა და მიღება. (WWW) მსოფლიო ქსელი
და მისი სისტემები უზრუნველყოფენ საერთო ენას, რომელიც საშუალებას
აძლევს ინფორმაციის გაზიარებას ინტერნეტში. ათასობით
ბიზნესისთვის, ინტერნეტმა შეცვალა ტელეფონი, ფაქსის აპარატი და
სტანდარტული ფოსტა, როგორც პირველადი საკომუნიკაციო საშუალება.

ინტერნეტმა შექმნა რიგი სხვა საკომუნიკაციო ტექნოლოგიებისა, მათ

შორის ინტრანეტები, ექსტრანეტები, ელექტრონული საკონფერენციო და
VSAT სატელიტური კომუნიკაციები

ინტრანეტი
ბევრმა კომპანიამ გააფართოვა ინტერნეტ ტექნოლოგიები შიდა ვებ
საიტების დაკავშირებით მთელ ფირმასთან. ეს კერძო ქსელები ან
ინტრანეტები ხელმისაწვდომია მხოლოდ თანამშრომლებისთვის და
შეიძლება შეიცავდეს კონფიდენციალურ ინფორმაციას შეღავათების
პროგრამების, სასწავლო ბიბლიოთეკის, წარმოების მართვის
ინსტრუმენტების ან პროდუქტის დიზაინის შესახებ. ინტრანეტი არის
საინფორმაციო ქსელი მთელი ორგანიზაციის მასშტაბით, რომელიც
გარეგნულადაც და ფუნქციითაც ვებ-გვერდს ჰგავს, მაგრამ მასზე ხელი
მიუწვდებათ მხოლოდ ორგანიზაციის თანამშრომლებს. Ford Motor
Company- ის ინტრანეტი ხელმისაწვდომია ყოველდღიურად 200 000
ადამიანისთვის, რომლებიც აზიაში, ევროპასა და შეერთებულ შტატებში
მუშაობენ. იგი შეიცავს კერძო ინფორმაციას Ford-ის თანამშრომლების
ბენეფიტების, წარმოების მართვის ინსტრუმენტების და პროდუქტის
დიზაინის რესურსების შესახებ. ინფორმაციის გაზიარებამ საინჟინრო,
დისტრიბუციის და მარკეტინგის საქმიანობების შესახებ შეამცირა დრო
ახალი მოდელების წარმოებისთვის და ასევე გააუმჯობესა მათ
მომხმარებლამდე მიწოდების დრო. სწრაფად იზრდება ინტრანეტის,
როგორც კომპანიებში თანამშრომლების ერთმანეთთან კომუნიკაციის
დამყარების საშუალების, პოპულარობა. მაგალითად, IBM-მა ცოტა ხნის
წინ ონლაინ რეჟიმში შეკრიბა თავისი 52 000 თანამშრომელი, რასაც
მსოფლიო გადატვირთვა უწოდა. 14 კომპანიის ინტრანეტის გამოყენებით
IBM-ის თანამშრომლები ყველგან და ყველაფერზე უზიარებდნენ
ერთმანეთს ინფორმაციას, თუ როგორ შეენარჩუნებინათ თანამშრომლები
ან როგორ ემუშავათ უფრო სწრაფად და ხარისხიანად.

ექსტრანეტი
ექსტრანეტი გარე დაინტერესებულ მხარეს აძლევს შეზღუდულ
ხელმისაწვდომობას ფირმის შიდა საინფორმაციო ქსელზე. იგი ცალკეულ
კომპანიებს აძლევს საშუალებას გაცვალონ მონაცემები და ინფორმაცია.
ორგანიზაციები ქმნიან ექსტრანეტს, რომ შიდა დაქირავებულები
შერჩეულ მომწოდებლებთან, მომხმარებლებთან და სტრატეგიულ
პარტნიორებთან დააკავშირონ. ყველაზე გავრცელებული აპლიკაცია
საშუალებას აძლევს მყიდველებს სისტემაში შევიდნენ, რომ ნახონ თუ
რომელი პროდუქციაა ხელმისაწვდომი გასაყიდად, ამგვარად შეუძლიათ
მიიღონ ინფორმაცია პროდუქციის 12 ხელმისაწვდომობასთან
დაკავშირებით. სამრეწველო მომწოდებლები ხშირად დაკავშირებული
არიან მომხმარებელთა საინფორმაციო ქსელთან, რათა მათ შესაბამისად
დაგეგმონ პროდუქციის გრაფიკები და მოამზადონ პროდუქცია მომავალი
საჭიროების მიხედვით. მაგალითად, Chaparral Steel Company-ის
ექსტრანეტი მომხმარებელს საშუალებას აძლევს ელექტრონულად
იყიდონ პროდუქცია და აძლევს მათ ელექტრონულ წვდომას და
ინფორმაციას Chaparral-ის ინდუსტრიული ფოლადის პროდუქციის
დაგეგმილი მარაგების რაოდენობასთან დაკავშირებით. მაგალითად,
ექსტრანეტი საშუალებას აძლევს General Motors-ი დაქირავებულებს,
ფოლადისა და რეზინის მომწოდებლებს ელექტრონული შეტყობინებები
და დოკუმენტები გაუგზავნონ და დილერებთან კომუნიკაცია დაამყარონ.
Wal-Mart-ის ყველა გამყიდველიც ექსტრანეტთანაა დაკავშირებული, რაც
Wal-Mart-ის მყიდველებს საშუალებას აძლევს, კომპანიის
მომწოდებლებთან კომუნიკაცია დაამყარონ, მომწოდებლებს კი
შეუძლიათ Wal-Mart- ში თავიანთი პროდუქტების მარაგს დააკვირდნენ.
ელექტრონული კონფერენცია
ელექტრონული კონფერენცია საშუალებას იძლევა, რომ ხალხთა
ჯგუფები ერთდროულად სხვადასხვა ადგილიდან დაუკავშირდნენ
ერთმანეთს ელ.ფოსტის, ტელეფონით ან ვიდეოს საშუალებით, ამით
დაზოგონ მგზავრობის დრო და ფული. ერთი ფორმა, რომელსაც
უწოდებენ მონაცემთა კონფერენციას, საშუალებას აძლევს ადამიანებს
დისტანციურად, სხვადასხვა ადგილიდან ერთდროულად იმუშაონ ერთ
დოკუმენტზე. ვიდეოკონფერენცია მონაწილეებს საშუალებას აძლევს
ერთმანეთი ვიდეო ეკრანებზე იხილონ, და შესაბამისად კონფერენცია
ონლაინ რეჟიმში მიმდინარეობს. მაგალითად, Lockheed Martin-ის
ერთობლივი Strike Fighter-ის პროექტი, იყენებს ინტერნეტს როგორც
ხმოვან, ისე ვიდეო შესაძლებლობებს. მიუხედავად იმისა, რომ
თანამშრომლებს ოკეანე აშორებთ, პარტნიორებს შეუძლიათ
დაუკავშირდნენ ერთმანეთს ისე, თითქოს ისინი იმავე ოთახში
იმყოფებიან. ელექტრონული კონფერენციები მიმზიდველია ბევრი
ბიზნესისთვის, რადგან საჭირო აღარ ხდება გადაადგილება და
შესაბამისად მნიშვნელოვნად მცირდება ხარჯები. VSAT სატელიტური
კომუნიკაციები კიდევ ერთი ინტერნეტ ტექნოლოგია, რომელსაც
ბიზნესები კომუნიკაციისთვის იყენებენ არის-VSAT სატელიტური
კომუნიკაციები. VSAT (მცირე ზომის ტერმინალი) სისტემას აქვს
გადამცემი და მიმღები (გადამყვანი), რომელიც მონტაჟდება შენობის
გარეთ ისე რომ პირდაპირ უყურებდეს სატელიტს. ჰაბი, მიმღები
კომპიუტერი, 13 რომელიც კომპანიის სათავო ოფისშია - აგზავნის
სიგნალებს და იღებს სიგნალებს სატელიტიდან, და უზრუნველყოფს
ხმის, ვიდეოს და მონაცემთა გადაცემების გაცვლას. VSAT-ის
უპირატესობა არის კონფიდენციალურობა. კომპანია, რომელიც
ახორციელებს საკუთარ VSAT სისტემას, აქვს სრული კონტროლი
კომუნიკაციის საშუალებებზე საკუთარ ოფისებში, მათი
ადგილმდებარეობის მიუხედავად, სხვა კომპანიებზე დამოკიდებულების
გარეშე. ფირმამ შეიძლება გამოიყენოს VSAT გაყიდვებისა და ინვენტარის
ინფორმაციის გაცვლისთვის, სარეკლამო შეტყობინებების
რეკლამირებისთვის, ასევე ვიზუალური პრეზენტაციების
წარდგენისთვის დისტანციური საიტების საშუალებით სათაო ოფისსა და
მაღაზიის მენეჯერებს შორის. მაგალითად, მინეაპოლისის, ლონდონისა
და ბოსტონის მაღაზიები უკავშირდებიან ნიუ-იორკში შტაბბინას და
ცვლიან ინფორმაციას სატელიტის საშუალებით.
ქსელები: სისტემის არქიტექტურა
კომპიუტერული ქსელი არის ორი ან მეტი კომპიუტერი, რომელიც
დაკავშირებულია ერთმანეთთან კაბელით ან უკაბელოდ, მონაცემთა ან
რესურსების გაზიარების მიზნით, როგორიცაა პრინტერი. ბიზნესში
გამოყენებული ყველაზე გავრცელებული ქსელი კლიენტი-სერვერის
ქსელია. კლიენტი-სერვერის ქსელებში, კლიენტები, როგორც წესი,
ლეპტოპ ან დესკტოპ კომპიუტერებია, რომელთა საშუალებითაც 14
მომხმარებლები ითხოვენ ინფორმაციას ან რესურსებს. სერვერები
წარმოადგენს კომპიუტერებს, რომლებიც უზრუნველყოფენ
მომხმარებელთა მიერ გაზიარებულ სერვისებს. მსხვილ ორგანიზაციებში,
სერვერებს ჩვეულებრივ სპეციფიკურ დავალებას ანიჭებენ. მაგალითად,
ადგილობრივი უნივერსიტეტის ან კოლეჯის ქსელში, აპლიკაციის
სერვერი ინახავს ქსელის ყველა კომპიუტერის მიერ გამოყენებულ
პროგრამებსა და დოკუმენტებს. ბეჭდვითი სერვერი აკონტროლებს
პრინტერებს, ინახავს ბეჭდვის მოთხოვნებს კლიენტის კომპიუტერებიდან
და ანაწილებს საბეჭდ მასალას როგორც კი პრინტერი გამოსაყენებლად
ხელმისაწვდომი გახდება. ელფოსტის სერვერი უზრუნველყოფს ყველა
შემომავალ და გამავალი ელ ფოსტას. კლიენტი-სერვერის სისტემაში
მომხმარებლებს შეუძლიათ გაუზიარონ ერთმანეთს რესურსები და
თავიდან აირიდონ დუბლირების პრობლემა. ქსელები შეიძლება
კლასიფიცირდეს გეოგრაფიული არეალისა და დაკავშირების საშუალების
მიხედვით (სადენიანი ან უკაბელო). Wide Area Networks (WANs)
კომპიუტერები, რომლებიც უკავშირდება დიდ მანძილზე - შტატების
მასშტაბით ან თუნდაც ქვეყნის მასშტაბით - სატელეფონო ხაზების,
მიკროტალღოვანი სიგნალების ან სატელიტური კომუნიკაციების
საშუალებით შეიქმნა Wide Area Networks (ფართო არეალის ქსელები)
(WANs). ფირმებს შეუძლიათ მოახდინონ ხაზების ლიზინგი
კავშირგაბმულობის მოვაჭრეებისგან ან შექმნან კერძო WAN-ები. Walmart,
მაგალითად, დამოკიდებულია კერძო სატელიტურ ქსელზე, რომელიც
აკავშირებს ათასობით აშშ-ის და საერთაშორისო საცალო მაღაზიებს მის
სათაო შტაბთან არკანზასში. ლოკალური ქსელები (LANs) ლოკალურ
ქსელში (LANs), კომპიუტერები დაკავშირებულია პატარა სივრცეში,
როგორიცაა ოფისი ან შენობა. მაგალითად, LAN აერთიანებს ასობით
ოპერატორს, რომლებიც ათავსებენ შეკვეთებს ერთიან სისტემაში. ასეთი
მოწყობა მოითხოვს მხოლოდ ერთ კომპიუტერულ სისტემას ერთიანი
მონაცემთა ბაზითა და ერთი პროგრამული სისტემით. უსადენო
(უკაბელო) ქსელები უსადენო ქსელები იყენებენ საავიაციო
ელექტრონულ სიგნალებს ქსელის კომპიუტერებისა და მოწყობილობების
დასაკავშირებლად. სადენიანი ქსელების მსგავსად, უკაბელო ქსელებს
შეუძლიათ დიდ მანძილზე მიღწევა ან ერთ შენობაში და მცირე
ტერიტორიაზე. უკაბელო ინტერნეტი "Wi-Fi" - მსოფლიოში დაახლოებით
1 მილიონი ადგილი, როგორიცაა ყავის მაღაზიები, სასტუმროები,
აეროპორტები და ქალაქები უზრუნველყოფენ უკაბელო ინტერნეტ
კავშირებს ადამიანებისთვის. თითოეული ჰოთსპოტი, ან Wi-Fi წვდომის
წერტილია, რომელიც იყენებს თავის მცირე ქსელს 15 wireless local area
network (wireless LAN ან WLAN). მიუხედავად იმისა, რომ უკაბელო
სერვისი თავისუფალია ზოგიერთ ჰოთსპოტზე, დანარჩენები აწესებენ
საფასურს - ყოველდღიურად ან საათობრივად - Wi-Fi სერვისის
მოხერხებულობისთვის. უპირატესობა Wi-Fi არის ის, რომ მისი
მილიონობით მომხმარებელი არ არიას დამოკიდებული სადენთან
იმისთვის რომ ისარგებლონ ინტერნეტით. თანამშრომლებს შეუძლიათ
აეროპორტში დაგვიანებულ ფრენას დაეოლოდონ და ამავდროუად
ისარგებლონ უსადენო ინტერნეტით ლეპტოპებსა და სხვა
მოწყობილობებში. თუმცა, როგორც ყველა ტექნოლოგია, Wi-Fi-ის აქვს
შეზღუდვები, მათ შორის მოკლე მანძილზე დაფარვა. რაც ნიშნავს იმას
ნიშნავს, რომ თქვენი ლეპტოპის ინტერნეტი შეიძლება გაითიშოს, თუ
გადაადგილებით 300 ნაბიჯის მოშორებით ჰოთსპოტისგან. გარდა ამისა,
სქელი კედლები, სამშენებლო სხივები და სხვა დაბრკოლებები ხელს
უშლის ქსელის მიერ გამოგზავნილ სიგნალებს. ასე რომ, ქალაქს შეიძლება
ჰქონდეს ასობით ცხელ ჰოთსპოტი, თუმცა თქვენი ლეპტოპი უნდა
დარჩეს ერთ-ერთ წყაროსთან მაინც ახლოს. WiMAX (Worldwide
Interoperability for Microwave Access), არის შემდეგი ნაბიჯი უკაბელო
ინტერნეტის განვითარებაში, მანძილის დისტანცია გაუმჯობესებულია
და შეადგენს 30 მილის (48 კილომეტრი). ტექნიკური და პროგრამული
უზრუნველყოფა ნებისმიერი კომპიუტერული ქსელი ან სისტემა
საჭიროებს ტექნიკურ უზრუნველყოფას ფიზიკური კომპონენტები,
როგორიცაა კლავიატურა, მონიტორები, სისტემური ბლოკები და
პრინტერები. ამასთან ერთად იყენებენ სმარტფონის მსგავს მცირე ზომის
ტექნიკურ მოწყობილობას, რომელიც ხშირად გამოიყენება ბიზნესში.
მაგალითად, Target-ის თანამშრომლები იყენებენ მსგავს მოწყობილობას,
რათა დათვალონ და აღრიცხონ მაღაზიაში არსებული პროდუქცია,
აკონტროლონ მიწოდება და მარაგები. სხვა მნიშვნელოვანი ნაწილი
ნებისმიერ კომპიუტერული სისტემაში არის პროგრამული
უზრუნველყოფა: პროგრამები, რომლებიც უზრუნველყოფენ
კომპიუტერის ფუნქციონირებას. პროგრამული უზრუნველყოფა მოიცავს
სისტემურ პროგრამულ უზრუნველყოფას, როგორიცაა Microsoft Windows
7 პერსონალური კომპიუტერებისთვის. ასევე მოიცავს სხვადასხვა ტიპის
პროგრამებს (აპლიკაციები), როგორიცაა Microsoft- ის Live Messenger და
ფოტო გალერეა, რომლებიც სპეციფიკური მომხმარებლების მოთხოვნებს
აკმაყოფილებენ. საბოლოოდ, ჯგუფურ-პროგრამული (groupware—
software) უზრუნველყოფა, რომელიც აკავშირებს ჯგუფის წევრებს ელ-
ფოსტის, ელექტრონული შეხვედრების, 16 შეტყობინებების შენახვის,
შეხვედრებისა და გრაფიკების, ჯგუფური წერილებისთვის და
საშუალებას აძლევს ადამიანებს საკუთარი კომპიუტერიდან
ითანამშრომლონ, მაშინაც კი, თუ ისინი შორ მანძილზე იმყოფებიან.
განსაკუთრებით სასარგებლოა, როდესაც ჯგუფის წევრებს
რეგულარულად უწევთ თანამშრომლობა და სამუშაოს შესრულებისთვის
აუცილებელია ინფორმაციის ერთმანეთში გაზიარება.

ინფორმაციული სისტემები: ინფორმაციული ტექნოლოგიების

კონკურენტუნარიანობის გამოყენება
წლების წინ ვერავინ წარმოიდგენდა იმას თუ როგორაა დღევანდელი
ბიზნესი დამოკიდებული ინფორმაციულ მენეჯმენტზე. დღეს
მენეჯერები ინფორმაციულ ტექნოლოგიებს (IT) მიიჩნევენ როგორც ერთ-
ერთ ძირეულ ორგანიზაციულ რესურს ყოველდღიური საქმიანობის
განხორცილებისთვის. ყველა აქტივობა (სერვისი, პროდუქტის მიწოდება,
ფულადი ნაკადის გადაადგილება, შეფასების სისტემა და ა.შ)
დამოკიდებულია ინფორმაციულ სისტემასთან (Informational System-IS).
ინფორმაციული სისტემა (IS) იყენებს ინფორმაციული ტექნოლოგიების
(IT) რესურსებს, რომელსაც შეუძლია მონაცემები (ფაქტები, რიცხვები)
გარდაქმნას ინფორმაციად - მონაცემების მნიშვნელოვან და სასარგებლო
ინტერპრეტაციად. „2014 წლის მონაცემებით, შემოსავლის მიხედვით
მსოფლიოში პირველ ადგილზეა ამერიკული სუპერმარკეტების ქსელი
ვოლმარტი. ვოლმარტმა 2014 წელს 486 მილიარდი დოლარის შემოსავალი
მიიღო და დასაქმებული ჰყავდა 2.2 მილიონი ადამიანი.“1ვოლმარტის
საოპერაციო ცენტრი მდებარეობს ბენტოვილში, არკანზასში, აქ იყრის
თავს ქსელში ყველა მაღაზიის მონაცემები (9000-ზე მეტი მაღაზია 15
ქვეყანაში), მათ შორის მილიარდობით გაყიდვების ტრანზაქცია. სისტემა
უზრუნველყოფს მომწოდებლებთან ურთიერთობას ( 57 0000 ამერიკაში
და 22 000 ჩინეთში) და სადისტრიბუციო ოპერაციების მსვლელობასაც.
გარდა ყოველდღიური ოპერაციებისა, ინფორმაციული სისტემის როლი
დიდია ბიზნესის დაგეგმარების პროცესში. მენეჯერები მუდმივად
იყენებენ ინფორმაციულ სისტემებს რათა განსაზღვრონ რა პროდუქტი
აწარმოონ და თუ რომელ ბაზარზე შევიდნენ მომდევნო 5 /10 წლის
განმავლობაში. თითქმის ყველა ბიზნესი იცავს ინფორმაციას როგორც
პირად რესურსს, აქტივს. შესაბამისად არცაა გასაკვირი რომ
ორგანიზაციულ სტრუქტურაში მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია
ინფორმაციული სისტემების მენეჯერს, რომელიც უზრუნველყოფს
ინფორმაციის შეგროვებას, ორგანიზებასა და გაცემას. მენეჯერები
იყენებენ სხვადასხვა IT რესურსებს, როგორიცაა ინტერნეტი, ქსელები,
სხვადასხვა საკომუნიკაციო ტექნოლოგიები , რომლებზეც ზემოთ უკვე
გვქონდა საუბარი.

IT რისკები და საფრთხეები
საინფორმაციო ტექნოლოგიების განვითარებასთან, რიგი დადებითი
მხარეების ათვისებასთან ერთად თანაბარი ყურადღება ექცევა მის
უარყოფით, „ბნელ“ მხარეს - დაუცველობის საშიშროებას, პირად
სივრცეში შემოჭრის, ჩვენგან ინფორმაციის არაკეთილსინდისიერი
გზებით მოპოვების რისკს. ჰაკერები ის ადამიანები, რომლებიც მსგავსი
საქმით არიან დაკავებულები. ისინი კომპიუტერისა და პროგრამული
უზრუნველყოფის ძალიან კარგად მცოდნეები არიან. მსგავსმა
ტექნოლოგიურმა იერიშმა, შემოჭრამ შეიძლება ძალიან სერიოზული
ზარალის წინაშე დააყენოს ბიზნესი. ჰაკერები კომპიუტერებიდან
იპარავენ პერსონალურ ინფორმაციას, კომპანიის საიდუმლოებებს,
გადიან ქსელზე, შეიძლება დააზიანონ მთლიანი სისტემა. დაცულობა
საკმაოდ ძვირადღირებული სერვისია კომპანიებისთვის და
ყოველწლიურად საკმაოდ დიდ თანხებთანაც არის დაკავშირებული.
ინტელექტუალური საკუთრებების დაცვისა და ვირუსების მოგერიების
სანაცვლოდ დიდი ხარჯის გაწევა გვიწევს. ინტელექტუალური
საკუთრება არის "ადამიანის შემოქმედების შედეგი" არამატერიალური,
რომელსაც აქვს ღირებულება. მისი ფლობა, გამოყენების უფლება
შეიძლება დაცული იყოს პატენტით, სავაჭრო მარკით, საავტორო
უფლებით... კომპანიისა თუ სავაჭრო საიდუმლოებების მოპოვებით
არალეგალურ გლობალურ ბიზნესში ჩაბმას მილიარდობით ზარალი
მოაქვს ამერიკული კომპანიებისთვის. კომპანიას თაღლითი
პროგრამისტებისგან შეიძლება ელოდეს IT სისტემის მოშლის საფრთხე,
კომპიუტერული პროგრამებისა თუ დანადგარების განადგურება
(სხვადასხვა ვირუსების გამოყენებით). მათი გავრცელება შეიძლება
დოკუმენტაციით, ქსელში გაშვებით, ინსტალაციით... ხშირად
თანამშრომელმა შეიძლება გაუთვიცნობიერებლად შეუწყოს ხელი
საინფორმაციო სისტემის უსაფრთხოების დარღვევას: გადმოიწეროს,
გაიზიაროს ჯაშუშური პროგრამები, რომლებიც მოაგროვებენ სრულ
ინფორმაციას კომპიუტერიდან (საფოსტო მისამართებს, საკრედიტო
ბარათების ნომრებს, პაროლებს ..) სპამიც შეიძლება ჩაითვალოს ერთ-ერთ
საფრთხის შემცველ იარაღად. სპამი ელექტრონული სამესიჯო სისტემა,
რომელიც გამოიყენება არასასურველი ფაილებისა თუ პროგრამების
შესახებ ინფორმაციის მოსაწოდებლად. მეილზე გამოგზავნილი
ნაკლებმნიშვნელოვანი ინფორმაცია.
IT დაცულობა
IT უსაფრთოხებისთვის მიღებული ზომები მუდმივი გამოწვევაა
კომპანიებისთვის. სისტემათა უმრავლესობა დაცულია პაროლებით,
სპეციალური პროგრამული უზრუნველყოფით (special software),
შიფრირების სისტემითა (encryption) და სისტემური თავდაცვით (firewall).
სისტემური თავდაცვა(firewall) ფილტრავს მონაცემებს და მოიცავს
კომპიუტერული პროგრამებისა თუ დანადგარების დაცვის სპეციალურ
სისტემას. მნიშვნველოვანი ორგანიზაციული ინფორმაციის მოპარვისგან
თავდასაცავდ, მნიშვნელოვანია ვიცოდეთ როგორ გავანადგუროთ
ინფორმაცია ნაცვლად იმისა, რომ კომპიუტერულ სანაგვეზე
მოვისროლოთ, საიდანც ძალიან მარტივად ხელმისაწვდომი ხდება
თუნდაც დამწყები ჰაკერისთვის. უფრო მეტი ინფორმაციის მისაღებად
შეგიძლიათ ეწვიოთ საიტს https://www.idtheftcenter.org. ვირუსულ
შემოტევებთან საბრძოლველად ერთ-ერთი აპრობირებული მეთოდია
ანტივრუსული პროგრამები, რომლებიც იცავენ სისტემას, ჩატვირთული
აქვთ რა ვირუსული ტიპის დოკუმენტების ამოცნობის რეჟიმი.
შიფრირების სისტემა (encryption) გულისხმობს მონაცემებს რომლებიც
სრულიად უშინაარსო და უსარგებლოა თუ არ გაქვს ეწ. შიფრის გასაღები,
რაც თავისთავად საკმაოდ მაღალი დონის დაცულობას უზრუნველყოფს.
ასევე, თანამშრომელთა დასახმარებლად კომპანიები ხშირად იყენებენ
სისტემებს, რომლებიც მარტივად ავლენენ ჯაშუშურ პროგრამებს.
ინფორმაციული ტექნოლოგიების განვითარება იწვევს მრავალი ეთიკური
საკითხის/ დილემის წამოჭრას, რომლებზეც ჯერჯერობით გადაჭრის გზა
არ გვაქვს. მარტივი წვდომა კომპიუტერთან, მობილურ საშუალებებთან,
ინტერნეტთან, სოციალური ქსელებთან თუ უფრო მეტი საჯაროობა
იწვევს ხალხის პირადი ცხოვრების დაუცველობას. როგორ უნდა იყოს ეს
ინფორმაცია გამოყენებული, ვის მიერ, რა კუთხით, რა შეზღუდვებით
ყოველივე ეს ნამდვილად წარმოადგენს ეთიკურ დილემას.

ბიზნესის სოციალური პასუხისმგებლობა

ბიზნესის სოციალური პასუხისმგებლობის ცნების შექმნა – ისტორია და
წინაპირობები ბოლო 20 წლის განმავლობაში მსოფლიოში მნიშვნელოვანი
ცვლილებები მოხდა სახელმწიფოს, ბიზნესის და საზოგადოებრივი
ინსტიტუტების ურთიერთობაში. გლობალიზაციის ფონზე წინა ხაზზე
გადმოვიდა საზოგადოებრივი ურთიერთობების სრულიად ახალი
ფორმები. სახელმწიფოები აცნობიერებენ, რომ მაღალი გადასახადები და
ეკონომიკის მინიმალურზე მეტი რეგულირების ფორმები ნეგატიურ
გავლენას ახდენს საზოგადოებრივ კეთილდღეობაზე, რის შედეგადაც
სახეზეა დანაკარგები, და ამიტომაც ხდება გადასვლა ნებაყოფლობითი
თვითრეგულირების ფორმებზე. ბიზნესი უსისტემო ქველმოქმედებიდან
გადავიდა უფრო რთულ და გააზრებულ სტრატეგიაზე, რომელსაც
ბიზნესის სოციალური პასუხისმგებლობა ჰქვია. 1992 წლიდან
დასავლეთში სულ უფრო პოპულარული ხდება შეხედულება, რომ
კომპანიებმა საკუთარი ინიციატივით უფრო მნიშვნელოვანი როლი უნდა
შეასრულონ საზოგადოებრივი მიზნების მიღწევაში. კომპანიებმა ბიზნესი
უნდა აწარმოონ სხვადასხვა დაინტერესებულ მხარეთა ინტერესების
გათვალისწინებით, რომ ერთობლივი ძალისხმევით მიღწეული იქნეს
საერთო მიზანი – მდგრადი განვითარება. მდგრადი განვითარება მოიცავს
ეკონომიკურ, სოციალურ და ეკოლოგიურ კომპონენტებს. ამ კონცეფციის
მიხედვით კომპანიები მხოლოდ საკუთარ კაპიტალიზაციას და მოგებას კი
არ უნდა აფასებდნენ, არამედ მათი საქმიანობის შედეგად მიღებულ
ეკონომიკურ, სოციალურ და გარემოსდაცვით შედეგებს და ამის შესახებ
დამოუკიდებელ აუდიტორთა დასკვნებიც კი ჰქონდეთ. მიიჩნევა, რომ
მხოლოდ ამგვარი ქცევით უპასუხებენ ბიზნეს კომპანიები
,,საზოგადოების მოლოდინს’’, რაც თანამედროვე გარემოში წარმატების
გრძელვადიანი სტრატეგიის აუცილებელ ფაქტორად ითვლება. ბიზნესის
სოციალური პასუხისმგებლობის თემას აქტიურ მხარდაჭერას და
პროპაგანდას უწევს გაერო, სპეციალური პროგრამით -,,გლობალური
შეთანხმება’’, რომლის წევრი მსოფლიოს 10 000-ზე მეტი
ტრანსნაციონალური კომპანიაა. მის მხარდაჭერას სხვადასხვა ქვეყნის
მთავრობებიც ეწევიან, მაგალითად დიდ ბრიტანეთში არსებობს
სოციალური პასუხისმგებლობის მინისტრის პორტფელი. ევროკავშირის
პარლამენტმა 2001 წელს გამოაქვეყნა სპეციალური დოკუმენტი ამ
საკითხთან დაკავშირებით (Green Paper), 2005 წელი კი ევროკავშირში
სოციალური პასუხისმგებლობის წლად გამოაცხადა.
გარდა ამისა, ბიზნესის სოციალური პასუხისმგებლობის კონცეფციას
აქტიურად ლობირებენ არასამთავრობო, საზოგადოებრივი
ორგანიზაციები, ბიზნესმენთა მსხვილი პროფესიული გაერთიანებები.
მიიჩნევა, რომ ბიზნესის სოციალიური პასუხისმგებლობა მსხვილი
ბიზნესის პრეროგატივაა, თუმცა თემის მნიშვნელობიდან გამომდინარე
საშუალო და წვრილი ბიზნესიც აქტიურად ერთვება ამ პროცესში.
კომპანიებს გააჩნიათ სოციალური და გარემოსდაცვითი სფეროების
განვითარებისადმი მიდგომები, რომელიც მოიცავს: - ბიზნესის
სოციალური პასუხისმგებლობის მკაფიოდ გააზრებული პრიორიტეტები;
- სოციალური და გარემოსდაცვითი პოლიტიკის კავშირი კომპანიის
საქმიანობასთან; - სოციალური ინვესტიციების პროგრამათა საკონკურსო
შერჩევა; - სოციალური პროგრამების კავშირი კომპანიის იმიჯთან და
რეპუტაციასთან;
ბიზნესის სოციალური პასუხისმგებლობის არსი დასავლეთის ქვეყნებში
ბიზნესის სოციალური პასუხისმგებლობა ეკონომიკური განვითარების
თანმხლებ თემად აღიქმება. ევროკომისია თავის დოკუმენტებში
სოციალურ პასუხისმგებლობას ყველაზე სრულყოფილ განმარტებას
აძლევს - ,,ბიზნესის სოციალური პასუხისმგებლობა წარმოადგენს
კონცეფციას, რომელიც გამოხატავს კომპანიების კეთილ ნებას
მონაწილეობა მიიღონ საზოგადოების ცხოვრების გაუმჯობესებასა და
გარემოს დაცვაში’’. ამერიკელი პროფესორი გორდონ ფიტჩის
განმარტებით კი ,,ბიზნესის სოციალური პასუხისმგებლობა არის
მცდელობა გადაიჭრას ის სოციალური პრობლემები, რომლებიც
პირდაპირ ან არაპირდაპირ გამოწვეულია კომპანიების საქმიანობით’’
თანამედროვე მსოფლიოში წარმოუდგენელია ნორმალური რეპუტაციის
მქონე კომპანია, რომელიც არ აქტიურობს ბიზნესის სოციალური
პასუხისმგებლობის კუთხით. ეს უკვე გახდა ბიზნესის წარმოების
ჩვეულებრივი და გავრცელებული ფორმა. ბიზნესის სოციალური
პასუხისმგებლობა არის ბიზნესის რეაქცია საზოგადოების შეცვლილ
მოთხოვნებზე. ,,ველური კაპიტალიზმის’’ დრო უკვე წავიდა, იმისათვის,
რომ ბიზნესი იყოს წარმატებული საკმარისი არ არის მხოლოდ
გადასახადების გადახდა, თანამშრომლებისთვის კარგი ხელფასის და
აქციონერებისთვის კარგი შემოსავლების უზრუნველყოფა. საზოგადოება
ბიზნესისგან მოელის ბევრად მეტს, კერძოდ მონაწილეობას სოციალური
და გარემოსდაცვითი პრობლემების გადაჭრაში.
ბიზნესის სოციალური პასუხისმგებლობა ემყარება იმის გაცნობიერებას,
რომ კომპანია იმ საზოგადოების ინტერესებს უნდა ითვალისწინებდეს,
რომლის რესურსებითაც სარგებლობს. ბიზნესის სოციალური
პასუხისმგებლობის სფეროში ჩართულია სამი მხარე: სახელმწიფო,
ბიზნესი და საზოგადოება, რომლებიც ერთმანეთში აქტიურ
კომუნიკაციას ახორციელებენ.

სოციალური ანგარიში და მისი მნიშვნელობა

კომპანია რომელიც აქტიურად არის ჩართული ბიზნესის სოციალური
პასუხისმგებლობის სფეროში, საზოგადოებას უნდა აწვდიდეს მის მიერ
გაკეთებული პროექტების შესახებ ინფორმაციას, რადგან გაიზარდოს მის
მიმართ ლოიალურობა და მისმა პროდუქციამ შეიძინოს სოციალური
ღირებულება. კომპანიის მხრიდან მნიშვნელოვანია აქტიური
კომუნიკაცია დაინტერესებულ მხარეებთან მათი აზრის, მოლოდინების
და პრიორიტეტული პრობლემების გამოსავლენად.
სახელმწიფოს და საზოგადოებას მეტი ინფორმაცია სჭირდება კომპანიის
საქმიანობის შესახებ, როგორია მისი მისია, ფასეულობები და
ღირებულებები, როგორ ურთერთობს თანამშრომლებთან, როგორია მის
მიერ გამოშვებული პროდუქციის ხარისხი და მისი კონტროლის
მექანიზმები, როგორია მისი საქმინობის გავლენა გარემოზე, როგორ
მონაწილეობს ადგილობრივი საზოგადოების განვითარებაში, რა წვლილი
შეაქვს ქვეყნის ან რეგიონის ეკონომიკურ განვითარებაში.
გამჭირვალობისა და ანგარიშვალდებულებების გაზრდილი
მოთხოვნების გათვალისწინებით ჩამოყალიბდა სოციალური ანგარიშების
პრაქტიკა. კომპანიის სოციალური ანგარიში არ არის ჩვეულებრივი
სარეკლამო მასალა. ეს არის საჯარო ინსტრუმენტი კომპანიის
თანამშრომლების, აქციონერების, და მთლიანად საზოგადოების
ინფორმირებისთვის, იმის შესახებ თუ როგორ ახორციელებს კომპანია
სტრატეგიული განვითარების მისიას და მიზნებს, რა როლს ასრულებს
საერთო ეკონომიკური კეთილდღეობის და ეკოლოგიური
სტაბილურობის მიღწევაში.
სოციალური ანგარიში მოიცავს შემდეგ ინფორმაციას:
- კომპანია არის ახალი სამუშაო ადგილების შემქმნელი, როგორია
დასაქმებულების პირობები და უხდის მათ დეკლარირებულ ხელფასს; -
კომპანია არის საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვანი, ხარისხიანი
საქონლის და მომსახურების მწარმოებელი; - კომპანია არის
კანონმორჩილი, პატიოსნად იხდის მასზე დაკისრებულ ყველა
გადასახადს; 4 - კომპანია არის კაპიტალის და დოვლათის შემქმნელი,
ისტუმრებს ვალდებულებებს და მუშაობს საერთაშორისო ბაზრებზე; -
კომპანია არის ბიზნეს პარტნიორი, აყალიბებს საქმიან და პერსპექტიულ
ურთიერთობებს მიმწოდებლებთან, მომხმარებლებთან და
დისტრიბუტორებთან; - კომპანია არის საზოგადოების პასუხისმგებელი
წევრი, წინასწარ აცხადებს მოსალოდნელ ნეგატიურ შედეგებს და
ზრუნავს მათ აღმოფხვრაზე, ახდენს მიმდებარე ტერიტორიების
კეთილმოწყობას და ხელს უწყობს ადგილობრივი საზოგადოების
განვითარებას; - კომპანიას შეაქვს წვლილი სამოქალაქო საზოგადოების
განვითარებაში;
სოციალური ანგარიში როგორც წესი წლის ბოლოს მზადდება და ასახავს
წლის მანძილზე კომპანიის მიერ განხორციელებულ სოციალურ და
ეკოლოგიურ აქტიურობას. სხვადასხვა ქვეყანაში ანგარიშის წარდგენის
სხვადასხვა პრაქტიკა და ფორმა არსებობს. იაპონიაში მას კომპანიის
ეკოლოგიურ ანგარიშს, აშშ-ში – სამოქალაქო საზოგადოების ანგარიშს,
ევროპაში კი – ბიზნესის სოციალური პასუხისმგებლობის ანგარიშს
უწოდებენ. თუმცა ბოლო პერიოდში შეიქმნა გარკვეული სტანდარტი,
რომლის მიხედვითაც ხელმძღვანელობენ კომპანიები ანგარიშის
წარდგენისას. საერთაშორისო სტანდარტებით მომზადებული ანგარიში
აუცილებლად უნდა მოიცავდეს მესამე მხარის შეფასებებს, ანუ
დამოუკიდებელი აუდიტორის დასკვნას, რომელსაც სოციალური
აუდიტი ეწოდება. სოციალური აუდიტი ზრდის ანგარიშის სანდოობას და
საზოგადოებას აძლევს გარანტიას, რომ ანგარიშში გამოქვეყნებული
ინფორმაცია ჭეშმარიტია და არ არის რეკლამა.

საერთაშორისო სტანდარტების მიხედვით სოციალური ანგარიშგების

ძირითადი ეტაპებია:
- დაინტერესებულ მხარეთა იდენტიფიკაცია;
- კომპანიის ფასეულობათა განსაზღვრა;
- კომპანიის სოციალური და ეკოლოგიური საქმიანობის ძირითადი
პრიორიტეტების დადგენა;
- შეფასების ინდიკატორების განსაზღვრა;
- ინფორმაციის მოგროვება და ანალიზი;
- ანგარიშის მომზადება;
- გარე ორგანიზაციის აუდიტი;
კომპანია, რომელიც პირველად ამზადებს ანგარიშს, არ არის
აუცილებელი თავიდანვე ყველა საერთაშორისო სტანდარტის
დაკმაყოფილება. მარტივი სოციალური ანგარიშის მომზადებისთვის
კომპანიამ უნდა განსაზღვროს სამი რამ – როგორია დანტერესებულ
მხარეთა მოლოდინები, რა არის კომპანიის მისია და პრიორიტეტები
მდგრადი განვითარების კონტექსტში, როგორია ამ მიზნების
განხორციელების და დაინტერესებულ მხარეთა მოლოდინების
დაკმაყოფილების გზები. 5 სოციალურად ორიენტირებულ კომპანიებს
გააჩნიათ უპირატესობები, უადვილდებათ ურთიერთობა
ინვესტორებთან, მომხმარებლებთან, ხელისუფლების ცენტრალურ და
ადგილობრივ დონეებთან, ადგილობრივ საზოგადოებებთან. სოციალური
ანგარიში არის ეფექტური, ორმხრივად სასარგებლო კომუნიკაციის
საშუალება დაინტერესებულ მხარეებთან ურთიერთობაში, აცნობს მათ
საკუთარი კორპორატიული პოლიტიკის შედეგებს. სოციალური
ანგარიშის წარდგენა პირდაპირ მოქმედებს მისი იმიჯის და რეპუტაციის
განმტკიცებაზე, მატულობს მოთხოვნა მის პროდუქციასა და
მომსახურებაზე, რადგან ასეთ კომპანიას გააჩნია დამატებითი
სოციალური ღირებულება და მომხმარებელი მას საკუთარ პროდუქტად
აღიქვამს. სოციალური ანგარიში საზოგადოებაში აყალიბებს წარმოდგენას
მისი საქმიანობის შესახებ, როგორც კომპანიის გარეთ, ასევე მის შიგნით,
ანგარიში მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტია ინვესტორების და
აქციონერების თვალში ნდობის ხარისხის ასამაღლებლად. დღევანდელი
მონაცემებით მაღალი სოციალური პასუხისმგებლობის მქონე
კომპანიების 3/4 ევროპულია, 1/4 კი ამერიკული. ანალიტიკოსების
შეფასებით მსოფლიოში სოციალურად ორიენტირებული კომპანიების
რაოდენობა კიდევ უფრო გაიზრდება, რადგან მათზე ,,ზეწოლა’’
მოთხოვნების თვალსაზრისით სახელმწიფოს და საზოგადოების მხრიდან
მზარდია. გამოცდილებაც აჩვენებს, რომ წარმატებულთა რიცხვში
ხვდებიან ის კომპანიები, რომლებიც არა მხოლოდ საკუთარი ბიზნესით
ინტერესდებიან, არამედ უფრო გლობალურ, სოციალურ, ეკონომიკურ და
გარემოსდაცვით პრობლემებზე ახდენენ ზეგავლენას. იზრდება
სოციალური ანგარიშის მომზადების ხარისხი, კომპანიები
დაინტერესებულ მხარეებთან აქტიურად თანამშრომლობენ და გადადიან
მისი მომზადების უფრო დახვეწილ ფორმებზე.

ბიზნესის სოციალური პასუხისმგებლობა საქართველოში

საქართველოში ბიზნესის სოციალური პასუხისმგებლობის თემა ახალია,
ისევე როგორც ქართული ბიზნესი. პირველად თემა გააქტიურდა 2005
წელს, როდესაც გაიმართა შეხვედრები ქართულ არასამთავრობო
ორგანიზაციებს და ბიზნეს სექტორს შორის. შეხვდრებს გაცნობითი და
საინფორმაციო ხასიათი ჰქონდა, მიღებული იქნა პირველი მემორანდუმი
სოციალურ სფეროში თანამშრომლობის შესახებ. 2007 წელს კი
საქართველოში შეიქმნა გაეროს პროგრამა ,,გლობალური შეთანხმების’’
ქართული წარმომადგენლობა ,,გლობალური შეთანხმება – საქართველო’’.
ამ დროისათვის მისი წევრია 40-მდე ადგილობრივი ორგანიზაცია. მისი
მიზანია საქართველოში ბიზნესის სოციალური პასუხისმგებლობის
თემის პოპულარიზაცია და საერთაშორისო სოციალური ანგარიშების
წარმოების პრაქტიკის დანერგვა
საქართველოში უკვე არსებობს პრეცედენტები სოციალური ანგარიშების
წარმოების, კომპანიებმა -,,ბრიტიშ პეტროლეუმ ჯორჯია’’, ,,ბანკი
რესპუბლიკა’’, ,,ვისოლი’’, ,,სახალხო ბანკი’’, უკვე შექმნეს პირველი
ქართული სოციალური ანგარიშები. უნდა აღინიშნოს, რომ
საქართველოში მოქმედი ბიზნესი თავისი მასშტაბების და
შესაძლებლობებთან შეფარდებით საკმაოდ დიდ ფულს ხარჯავს
სოციალურ პროექტებზე და ქველმოქმედებაზე. ძალიან მნიშვნელოვანია,
რომ ბიზნესის სოციალური საქმიანობა არ იყოს ქაოტური და მოექცეს
გარკვეულ სისტემაში. მჭიდროდ იყოს დაკავშირებული კომპანიის
პრიორიტეტებთან და სტრატეგიასთან. ბიზნესის სოციალური
პასუხისმგებლობის პრინციპების და პრაქტიკის დანერგვა საქართველოში
აუცილებელია ბიზნეს სექტორის აუცილებელი განვითარებისთვის. ეს
არის საზოგადოებასთან ეფექტური კომუნიკაციის, სტაბილურობის
უზრუნველყოფის, მდგრადი განვითარების და ბიზნეს რეპუტაციის
გამყარების დამატებითი ინსტრუმენტი. როგორ უნდა წარმოადგინონ
კომპანიებმა მათ მიერ სოციალურ სფეროში გაკეთებული პროექტების
შესახებ მონაცემები? ნებაყოფლობითი უნდა იყოს თუ აუცილებელი?
დღეს ეს თემა დასავლეთის ქვეყნებში განხილვის საგანია, მაგალითად
საფრანგეთში არსებობს მკაცრი საკანონმდებლო რეგულირება, რომლებიც
ადგილობრივ საფონდო ბირჟაზე დარეგისტრირებულ კომპანიებს
ავალდებულებს გახსნან ინფორმაცია დაინტერესებული ჯგუფებისთვის.
პასუხი გასცენ ისეთ კითხვებს, როგორიც არის – მდგრად განვითარებაში
მონაწილეობა, ეკოლოგიური ნორმების დაცვა, დასაქმებულთათვის
ღირსეული პირობების შექმნა, ადგილობრივი საზოგადოებების
განვითარებაში მონაწილეობა. განვითარებული ქვეყნების
უმრავლესობაში კი საზოგადოებისთვის მონაცემების წარდგენა
ნებაყოფლობით პრინციპზეა აგებული. რაც უფრო გამჭირვალეა
კომპანიის საქმიანობა, მით უფრო მაღალი რეპუტაციით სარგებლობს იგი
საზოგადოებაში, მიმზიდველი ხდება ინვესტორებისათვის, იწვევს მისი
აქციების ზრდას საფონდო ბირჟაზე, რაც აისახება კიდეც მისი ფინანსური
მაჩვენებლების ზრდაზე. აშშ-ში, ნიუ იორკის საფონდო ბირჟაზე
დარეგისტრირებული კომპანიებისთვის სპეციალური სოციალური
ინდექსიც კი არსებობს, რომელიც ზრდის ფასს კომპანიის აქციებზე მისი
სოციალური აქტიურობიდან გამომდინარე.

მაღალი სოციალური პასუხისმგებლობის მქონე კომპანიების

უპირატესობები
სოციალური პასუხისმგებლობის განხორციელება არ არის მხოლოდ
კომპანიის მხრიდან საზოგადოებისთვის ანგარიშის ჩაბარება. ის
პირდაპირ ზეგავლენას ახდენს კომპანიის წარმატებულ საქმიანობაზე.
მაღალი სოციალური პასუხისმგებლობის მქონე კომპანიებს ბევრი
უპირატესობა აქვთ:
7 კომპანიის რეპუტაციის და იმიჯის განმტკიცება:
– კომპანიაში მაღალკვალიფიციური პერსონალის მოზიდვა და
შენარჩუნება;
_ კომპანიის პროდუქციაზე მოთხოვნის ზრდა; _ ცენტრალურ და
ადგილობრივ ხელისუფლებასთან ურთიერთობების გაუმჯობესება;
_ კომპანიის საინვესტიციო მიმზიდველობის ზრდა; ბიზნესის წარმოების
ეფექტურობის ზრდა:
_ ეკოლოგიურად ეფექტურ ტექნოლოგიებში ინვესტირება, რაც ამცირებს
ხარჯებს; _ პერსონალის შრომის ნაყოფიერების ზრდა;
_ ოპერაციული ხარჯების წარმოება: _ გაყიდვების ზრდა; ხელშემწყობი
ბიზნეს გარემოს შექმნა:
_ მოსახლეობის ნდობის ზრდა;
_ ახალი მომხმარებლები;

სოციალური პროგრამები და მისი განხორციელების ინსტრუმენტები

კომპანიის სოციალური აქტიურობა გამოიხატება სხვადასხვა სოციალური
პროექტების განხორციელებაში. სოციალური პროგრამების ძირითად
მახასიათებელ ნიშანს წარმოადგენს მათი ნებაყოფლობითობა, სისტემური
ხასიათი, კომპანიის მისიასთან და განვითარების სტრატეგიასთან
კავშირი.

სოციალური პროგრამების ძირითადი მიმართულებებია:

პერსონალის განვითარება - მოიცავს მუდმივ სწავლებას და პროფესიულ
განვითარებას; შრომის ანაზღაურების მოტივაციური სქემების
გამოყენება; სოციალური პაკეტები თანამშრომლებისთვის;
დასვენებისთვის პირობების შექმნა; კომპანიაში შიდა კომუნიკაციის
დაცვა და მხარდაჭერა;
ჯანმრთელობის დაცვა, შრომის უსაფრთხო და ღირსეული პირობები –
პროგრამა უზრუნველყობს შრომის ღირესეული და უსაფრთხო
პირობების შექმნას და მის დაცვას (კანონმდებლობით
გათვალისწინებულის გარდა). პროგრამა მოიცავს – შრომის დაცვას და
უსაფრთხოების ტექნიკას, პერსონალის სამედიცინო მომსახურებას
საწარმოში, შრომის სანიტარულ ჰიგიენური ნორმების დაცვას და
პროფესიული დაავადებების პროფილაქტიკას, შემცირებაში
მოხვედრილი თანამშრომლებისთვის კომპენსაციის გადახდას.

გარემოსდაცვითი საქმიანობა და რესურსების დაცვა – ეს მიმართულება

ხორციელდება კომპანიის ინიციატივით გარემოზე მავნე ზემოქმედების
შემცირების მიზნით. მის ფარგლებში ხორციელდება პროგრამები,
რომელიც დაკავშირებულია ბუნებრივი რესურსების ეკონომიურ
მოხმარებასთან, ნარჩენების უტილიზაციასთან ან მის მეორად
გამოყენებასთან, გარემოს დაბინძურების თავიდან აცილებასთან,
ეკოლოგიურად 8 უსაფრთხო საწარმოო პროცესთან და სატრანზიტო
გადაზიდვების ორგანიზებასთან, ტარდება გამწვანების აქციები,
ეკოლოგიური აუდიტის პროცედურები და ა.შ.
ადგილობრივი საზოგადოების განვითარება – კომპანიები ერთვებიან
ადგილობრივი საზოგადოების ცხოვრებაში სხვადასხვა სოციალური
პროექტების განხორციელების და სოციალურად დაუცველი ფენების
დახმარების აქციების ჩატარების, საცხოვრებელკომუნალური
მეურნეობების და კულტურულ ისტორიული მნიშვნელობის ობიექტების
შენარჩუნების და განვითარების მხარდაჭერის, საგანმანათლებლო და
სპორტული პროგრამების დაფინანსების, ადგილობრივი გზების,
სკვერების და საზოგადოებრივი ინფრასტრუქტურის მოწყობის,
სოციალურად მნიშვნელოვანი კვლევების მხარდაჭერის, საქველმოქმედო
აქციებში მონაწილეობის გზით.
კეთილსინდისიერი საქმიანი პრაქტიკა
– პროგრამები მოიცავს კეთილსინდისიერი საქმიანი პრაქტიკის
გავრცელებას მესაკუთრეებთან, მიმწოდებლებთან, ბიზნეს
პარტნიორებთან, მომხმარებლებთან და სხვა დაინტერესებულ
მხარეებთან.
მცირე ბიზნესის მხარდამჭერას, ბიზნესის წარმოების სფეროების
ნებაყოფლობით შეზღუდვას; სახელმწიფო, არასამთავრობო და
პროფესიულ გაერთიანებებთან თანამშრომლობის პროგრამების
განხორციელებას. პრაქტიკაში დამკვიდრებულია სოციალური
პროგრამების შემდეგი ტიპები:
- კომპანიის საკუთარი პროგრამები; - სახელმწიფო მართვის
ადგილობრივ და ცენტრალურ მართვის დონეებთან პარტნიორობის
პროგრამები;
- საზოგადოებრივ ორგანიზაციებთან პარტნიორობის პროგრამები;
- მედია საშუალებებთან საინფორმაციო თანამშრომლობის პროგრამები;
კომპანიის სოციალური პროგრამების რეალიზაციის ძირითადი
ინსტრუმენტებია:
- ფულადი გრანტები;
- საქველმოქმედო შემოწირულობები და სპონსორული დახმარებები;
- სოციალურად მნიშვნელოვანი მარკეტინგი;
- ექვივალენტური (ერთობლივი) დაფინანსების ფორმა;
- სოციალური ინვესტიციები;
- კომპანიის თანამშრომელთა ჩართვა სოციალურ პროგრამებში;

წამყვანი ინიციატივები და საერთაშორისო სტანდარტები სოციალური

პასუხისმგებლობის სფეროში დღესდღეობით ბევრი ავტორიტეტული
ორგანიზაცია გამოდის სხვადასხვა ინიციატივით სოციალური
პასუხისმგებლობის სფეროში, დაკავებულია კომპანიების სოციალური
ანგარიშების შედგენის და მათი შეფასების სტანდარტების შემუშავებით.
გლობალური ინიციატივები ,,მრგვალი მაგიდის’’ მიერ შემუშავებული
ბიზნესის წარმოების პრინციპები 9 ,,მრგვალი მაგიდა’’ პირველად 1986
წელს გაიმართა, კომპანია ,,ფილიპსის’’ ყოფილი პრეზიდენტის ფრედერიკ
ფილიპსის და ბიზნეს სკოლის INSEAD -ის თავმჯდომარის მოადგილის
ოლივიე დესტენის ინიციატივით. დღესდღეობით ამ ინციატივის წევრები
არიან ამერიკის, ევროპის და აზიის წამყვანი ბიზნესმენები. ,,მრგვალი
მაგიდის’’ მიერ შემუშავებული ბიზნესის წარმოების პრინციპები მოიცავს
– ბიზნესის პასუხისმგებლობას დაინტერესებული მხარეების წინაშე,
ბიზნესის სოციალურ ეკონომიკური მნიშვნელობა, საქმიანი ქცევა,
კანონის პატივისცემა, მრავალმხრივი ვაჭრობის მხარდაჭერა, გარემოს
დაცვა და არალეგალური ქმედებების დაუშვებლობა
(www.cauxroundtable.org ).
კეიდარნენის ქარტია ღირსეული კორპორატიული ქცევის შესახებ
ქარტიის პირველი ვერსია შემუშავდა 1991 წელს იაპონიის ეროვნული
ბიზნეს ასოციაციის ,,საწარმოთა იაპონური ფედერაციის’’ მიერ, რომელიც
იაპონიის 100-ზე მეტ სამრეწველო ჯგუფს აერთიანებს. კომპანიებმა,
რომლებიც ქარტიას მიუერთდნენ გამოხატეს თანხმობა მხარი დაუჭირონ
ქარტიაში დაფიქსირებულ პრინციპებს, დაიცვან კანონი და იმოქმედონ
სოციალური პასუხისმგებლობის გრძნობით (www.keidarnen.or.jp).
გლობალური შეთანხმება
გაეროს გენერალური მდივნის კოფი ანანის მიერ 2000 წელს
ინიცირებული გლობალური შეთანხმება კომპანიებს აერთიანებს გაეროს
დაწესებულებებთან, არასამთავრობო ორგანიზაციებთან, პროფესიულ
კავშირებთან და სამოქალაქო საზოგადოების სხვა მოღვაწეებთან.
შეთანხმების მიზანია ადამიანის უფლებების, შრომითი ურთიერთობების
და გარემოსდაცვითი საქმიანობის სტიმულირება.
(www.globalcompact.com).

კორპორატიული სოციალური პასუხისმგებლობა

- ევროპა ინიციატივა შეიქმნა 1995 წელს და აერთიანებს ეროკავშირის
წამყვან კომპანიებს, წარმოაჩენს ევროპული ბიზნესის სოციალურ როლს
სხვადასხვა კონფერენციების და ფორუმების მოწყობით,
საგანმანათლებლო პროგრამების დახმარებით და სოციალური
ანგარიშების საუკეთესო მაგალითების გავრცელებით.
(www.csreurope.org)
სალივანის გლობალური პრინციპები
პრინციპები მიღებული იქნა 1996 წელს. ის წარმოადგენს 1997 წელს ლოენ
სალივანის მიერ სამხრეთ აფრიკაში მოქმედი კომპანიებისთვის შექმნილ
ქცევის ნებაყოფლობითი კოდექსის დამატებით ვერსიას. სალივანის
პრინციპები მოიცავს კომპანიის მოქმედების რეგიონში ეკონომიკური,
სოციალური და პოლიტიკური თანასწორობის შენარჩუნება და
მხარდაჭერა; ადამიანის უფლებების დაცვა და პერსონალის
დაქირავებისას თანასწორი შესაძლებლობის წახალისება მართვის ყველა
დონეზე; სოციალურად გაჭირვებულ 10 თანამშრომელთა სწავლება;
ტოლერანტობის და კულტურათაშორისი გაგების შენარჩუნება.
(www.globalsullivanprinciples.org ).

საერთაშორისო სტანდარტები ანგარიშგების გლობალური ინიციატივა

(GRI – Global Reporting Initiative) ინიციატივა 1997 წელს ამერიკული
არასამთავრობო ორგანიზაციის Coalition for Environmentally Responsible
Economies (CERES და გაეროს გარემოსდაცვითი პროგრამის (UNEP)
ერთობლივი ძალისხმევით. მისი მიზანია კომპანიის სტაბილურობის
შესახებ ანგარიშების მომზადების უნივერსალური სახელმძღვანელო
პრინციპების შექმნა.
GRI -ის უპირატესობა შემდეგში მდგომარეობს, ის შესაძლებლობას
აძლევს თითოეულ კომპანიას მისი გამოცდილების საფუძველზე
საქმიანობის სფეროების შესაფერისი ანგარიშგების ფორმა აირჩიოს.
დაიწყოს მარტივი ფორმებიდან და გადავიდეს უფრო რთულზე
(www.globalreporting.org)
სანშაინის სტანდარტები
მიღებულია 1996 წელს ვაშინგტონში დაინტერესებულ პირთა ალიანსის
(აერთიანებს გარემოსდაცვით, რელიგიურ და მომხმარებელთა
უფლებების დაცვის ორგანიზაციებს) მიერ. სტანდარტის მიხედვით
კომპანიებმა უნდა წარმოადგინონ ყოველწლიური ანგარიშები.
სტანდარტები მოიცავს შემდეგ თემატურ მიმართულებებს
კლიენტებისთვის განკუთვნილი ინფორმაცია, თანამშრომლებისთვის
განკუთვნილი ინფორმაცია, ადგილობრივი საზოგადოებისთვის
განკუთვნილი ინფორმაცია, საზოგადოების ფართო ფენებისთვის
განკუთვნილი ინფორმაცია.
ანგარიშვალდებულება (AccountAbility 1000) - შეიქმნა 1999 წელს
სოციალური და ეთიკური პასუხისმგებლობის ინსტუტუტის მიერ (ISEA).
სტანდარტი კომპანიებს სთავაზობს იმ პროცედურების და
კრიტერიუმების ნაკრებს, რომლის საშუალებითაც შეიძლება
განხორციელდეს მათი საქმიანობის სოციალური აუდიტი.
ასევეMმოიცავს გარემოზე ზემოქმედებას და შრომით ურთიერთობებს.
(www.accountabilility.org.uk).
სოციალური პასუხისმგებლობა 8000
სტანდარტი განსაზღვრავს სოციალური პასუხისმგებლობის
განხორციელების აუცილებელ პირობებს. მოიცავს ბავშვთა შრომას,
დისციპლინარულ პრაქტიკას, არადისკრიმინაციას, ხელფასებს და
შეღავათებს, სამუშაო დროს, ჯანდაცვას და უსაფრთხოებას.
ბიზნესის სოციალური პასუხისმგებლობის შესაფასებლად გამოიყენება
ასევე ისეთი ფინანსური ინსტრუმენტები, როგორიცაა – სტაბილურობის
ინდექსი დოუ ჯონსი და სოციალური დომინი 400.

განმარტებები
სოციალური პოლიტიკა – სოციალური სფეროს განვითარების
პრიორიტებები და პრინციპები, რომლებიც დადგენილია სახელმწიფოს,
ბიზნეს, საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს და დასაქმებულთა პროფესიულ
გაერთიანებებს შორის სამმხრივი მოლაპარაკებების შედეგად.
ბიზნესის სოციალური პასუხისმგებლობა – ბიზნესის ნებაყოფლობითი
წვლილი საზოგადოების განვითარებაში, სოციალური, ეკონომიკური და
ეკოლოგიური სექტორების განხრით, რომელიც უკავშირდება კომპანიის
საქმიანობას და სცილდება კანონით განსაზღვრულ მინიმუმს.
სოციალური პასუხისმგებლობის მქონე კომპანია – კომპანია, რომელიც
მოქმედებს სოციალური პასუხისმგებლობის პრინციპით და
ახორციელებს სოციალური პროგრამების კომპლექს მისთვის
პრიორიტეტული მიმართულებით.
კომპანიის სოციალური პროგრამები – კომპანიის მიერ ნებაყოფლობით
განხორციელებული საქმიანობა სოციალურ, ეკონომიკურ და
ეკოლოგიურ სფეროებში, რომელიც ატარებს სისტემურ ხასიათს,
დაკავშირებულია მის მისიასა და ბიზნესის განვითარების
სტრატეგიასთან და მიმართულია კომპანიის საქმიანობით
დაინტერესებული სხვადასხვა მხარეების მოთხოვნების
დაკმაყოფილებისაკენ.
კომპანიის საქმიანობით დაინტერესებული მხარეები – ფიზიკური პირები,
ორგანიზაციები და საზოგადოებები, რომლებსაც უშუალო ან
არაპირდაპირი კავშირი აქვთ კომპანიის საქმიანობასთან.
ძირითადი დაინტერესებული მხარეები – ფიზიკური პირები,
ორგანიზაციები და საზოგადოებები, რომლებსაც უშუალო კავშირი აქვთ
კომპანიის საქმიანობასთან. მათ შორის გამოყოფენ მესაკუთრეებს,
თანამშრომლებს, კლიენტებს, მიმწოდებლებს, ბიზნეს პარტნიორებს და
ადგილობრივ საზოგადოებას.
არაძირითადი დაინტერესებული მხარეები – ფიზიკური პირები,
ორგანიზაციები და საზოგადოებები, რომლებსაც არაპირდაპირი კავშირი
აქვთ კომპანიის საქმიანობასთან. მათ რიცხვს მიეკუთვნება – სახელმწიფო
მართვის ორგანოები, პროფესიული გაერთიანებები, აქტივისტები,
კონკურენტები და მედია.