კონსპექტი მიქელაძე

ფინანსური მენეჯმენტი
ლექტორი: ალექსანდრე მიქელაძე

1
თავი 1
ფინანსური მენეჯერი
ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 2

განსახილველი საკითხები
რას გულისხმობს ფინანსური მენეჯერი
 გადაწყვეტილება ინვესტირებაზე
 გადაწყვეტილება ფინანსირებაზე
 გადაწყვეტილება აქტივების მართვაზე
კომპანიის მიზანი
 ღირებულების შექმნა
 წარმომადგენლობითი პრობლემა
 სოციალური პასუხისმგებლობა
კორპორაციული მმართველობა
 დირექტორთა საბჭო
 სარბანეს - ოუქსლიის 2002 წლის კანონი
ფინანსური მენეჯმენტის ფუნქციების ორგანიზება

რა არის ფინანსური მენეჯმენტი
ფინანსური მენეჯმენტი - ეს არის საქმიანობა, რომელიც მოიცავს აქტივების -
მოპოვებას, ფინანსირებას და მიზანმიმართულ ეფექტიან მართვას რაიმე მიზნის
მისაღწევად.
გადაწყვეტილება ინვესტირებაზე
 გადაწყვეტილების მიღება იწყება კომპანიისათვის საჭირო აქტივების მთლიანი
რაოდენობის განსაზღვრით
 რა არის კომპანიის ოპტიმალური სიდიდე? ფინანსურმა ხელმძღვანელმა უნდა
განსაზღვროს კომპანიის თანხობრივი მოცულობა
 რომელი კონკრეტული აქტივების შეძენა უნდა მოხდეს? კომპანიის მთლიანი
აქტივების რა ნაწილი უნდა იყოს თითოეული აქტივი?
 რომელი აქტივები უნდა შემცირდეს ან შეიცვალოს?

გადაწყვეტილება ფინანსირებაზე - საჭიროა დამატებითი
სახსრები და თუ კი, როგორ მოიზიდოს საჭირო ფინანსური
საშუალებები.
 ფინანსური მენეჯერი იღებს გადაწყვეტილებას დაფინანსების
სტრუქტურაზე. რა არის დაფინანსების საუკეთესო სახეობა? საუკეთესო
ნაზავი?
 ეკონომიკის სხვადასხვა დარგში დაფინანსების მნიშვნელოვანი განსხვავება
არსებობს: ზოგ კომპანიას დიდი ოდენობით ვალდებულებები აქვს, სხვებს
- საერთოდ არ გააჩნია.
 რა არის დივიდენდების საუკეთესო პოლიტიკა? განაღდებული
დივიდენდების კოეფიციენტი გულისხმობს მოგების რა წილი რჩება
კომპანიაში, რა წილი იქნა გაცემული ერთ აქციაზე
 როგორ მოხდება საჭირო ფინანსური საშულებების მოზიდვა? აიღოს
მოკლევადიანი სესხი, გრძელვადიანი ლიზინგი გააფორმოს, კომპანიის
ობლიგაციები ან აქციები გაყიდოს?

გადაწყვეტილება აქტივების მართვაზე -
რამდენად ეფექტურად მართოს აქტივები.
 როგორ ვმართოთ არსებული აქტივები ეფექტურად?
 ფინანსურ მენეჯერს არსებულ აქტივებზე გააჩნია ოპერაციული
პასუხისმგებლობის სხვადასხვა ხარისხი.
 მნიშვნელოვანი ყურადღება უნდა დაეთმოს მიმდინარე აქტივების
მართვას, ვიდრე ფიქსირებული აქტივების მართვას.
 ფიქსირებული აქტივების მართვაზე პასუხისმგებლობის მნიშვნელოვანი
წილი წარმოების ხელმძღვანელებზე, რომლებიც იყენებენ ამ აქტივებს.

განაღდებული დივიდენდების კოეფიციენტი - (წლიური ფულადი დივიდენდები
გაყოფილი წლიურ მოგებაზე) (დივიდენდი ერთ აქციაზე გაყოფილი ერთი აქციის
მოგებაზე).
განსაზღვრას შემოსავლის რა ნაწილი რჩება კომპანიას, რაც უფრო მეტ წილს

იტოვებს კომპანია მიმდინარე შემოსავლიდან, მით ნაკლები ფული მიდის
მიმდინარე დივიდენდების გადახდაზე.
კომპანიის მიზანი
მოგების მაქსიმიზაცია - კომპანიების მოგების მაქსიმიზაცია დაბეგვრის შემდეგ.
კომპანიის მფლობელების სიმდიდრის მაქსიმალური გაზრდა
 აქციონერის სიმდიდრე განისაზღვრება კორპორაციის ჩვეულებრივი აქციების

საბაზრო ფასით.
 საქმიანობის გადაწყვეტილებების წარმატება აქციის ღირებულებით ფასდება.
ღირებულების შექმნას ადგილი აქვს, როდესაც ხდება აქციაზე ფასის

მაქსიმალურად გაზრდა არსებული მფლობელებისათვის.

 შემოსავალი აქციაზე - მოგება გადასახადების გადახდის შემდეგ, გაყოფილი კომპანიის
ჩვეულებრივი აქციების რაოდენობაზე.
 წარმომადგენელი - ნდობა მიცემული პირი გადაწყვეტილების მიღების უფლებით იმოქმედონ

აქციონერთა ინტერესებიდან გამომდინარე.
 წარმომადგენლობითი თეორია - ეკონომიკური მეცნიერების ნაწილი, რომელიც სწავლობს

აქციონერების და მათი აგენტების, წარმომადგენლების მოქმედებას და სანდოობას.
 დაინტერესებული მხარეები - ყველა, ვინც დაინტერესებულია კომპანიის ბიზნესით. მათ

რიცხვს მიეკუთვნებიან მისი აქციონერები, კრედიტორები, კლიენტები, მოსამსახურეები,
მომწოდებლები და ადგილობრივი საზოგადოება.
კორპორაციული მმართველობა არის სისტემა, რომლითაც კორპორაცია იმართება და

კონტროლდება. ის მოიცავს ურთიერთობებს კომპანიის აქციონერებს, დირექტორთა საბჭოს და
აღმასრულებელ ხელმძღვანელობას შორის.

დირექტორთა საბჭო განსაზღვრავს კომპანიის ფართო პოლიტიკას და ურჩევს
აღმასრულებელ დირექტორს და სხვა უფროს აღმასრულებლებს ვინ მართოს
კომპანია ყოველდღიურად საქმიანობაში.
 სარბანეს-ოქსლის 2002 წლის აქტი - დოკუმენტი, რომელიც აწესრიგებს და

იბრძვის კორპორაციული და ბუღალტრული გაყალბების წინააღმდეგ, აწესებს
სასჯელებს აქციების შესახებ კანონის დარღვევაზე.
 ანგარიშგებაზე ზედამხედველობის საზოგადოებრივი საბჭო - არამომგებიანი

საზოგადოებრივი ორგანიზაცია, რომელიც შეიქმნა 2002 წლის სარბანეს
ოქსლის კანონით.

ვიცე -პრეზიდენტი
ფინანსები- მთავარი ფინანსური დირექტორი
ფინანსური მენეჯერი მთავარი ბუღალტერი

 გრძელვადიანი ინვესტიციების დაგეგმვა  დანახარჯთა აღრიცხვა
 ნაღდი ფულის მენეჯმენტი  დანახარჯთა მართვა
 კომერციული ბანკი და საინვესტიციო -  მონაცემების დამუშავება
საბანკო ურთიერთობები
 საბუღალტრო წიგნის წარმოება
 კრედიტების მართვა (ხელფასები, დებიტორული-
 დივიდენდების განაწილება კრედიტორული აღრიცხვა)
 ფინანსური ანალიზი და დაგეგმვა  სამთავრობო ანგარიშები
(შემოსავლების სამსახური)
 ინვესტორებთან ურთიერთობები
 საპენსიო მენეჯმენტი  შიდა კონტროლი
 დაზღვევა/რისკის მართვა  ფინანსური ანგარიშგების მომზადება
 გადასახადების ანალიზი და დაგეგმვა  პროგნოზირების მომზადება

თავი 2
ბიზნესი, გადასახადები და ფინანსური გარემო

ბიზნეს გარემო
 ერთპიროვნული მფლობელობა, ამხანაგობა, კორპორაციები,
შეზღუდული პასუხისმგებლობის კომპანიები
საგადასახადო გარემო
 კორპორაციული საშემოსავლო გადასახადი, პერსონალური
საშემოსავლო გადასახადი
ფინანსური გარემო
 ფინანსური ბაზრების მიზანი, ფინანსური ბაზრები, ფინანსური
შუამავლები, ფინანსური ბროკერები, მეორადი ბაზარი, ფონდების
განთავსება და სარგებლის განაკვეთი

ბიზნეს-გარემო
მეწარმეობის მარეგულირებელი ერთ-ერთი უმთავრესი საკანონმდებლო აქტია საქართველოს
კანონი ,,მეწარმეთა შესახებ“.
სამეწარმეო საქმიანობად მიიჩნევა მართლზომიერი და არაერთჯერადი საქმიანობა, რომელიც
ხორციელდება მოგების მიღების მიზნით, დამოუკიდებლად და ორგანიზებულად.
საქართველოს კანონმდებლობით განსაზღვრულია სამეწარმეო საქმიანობის შემდეგი
ორგანიზაციულ-სამართლებრივი ფორმები:
ინდივიდუალური საწარმო (ის)
სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოება (სპს)
კომანდიტორული საზოგადოება (კს)
შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება(შპს)
სააქციო საზოგადოება (სს)
კოოპერატივი

 ინდივიდუალური მეწარმე - სამართლებრივ ურთიერთობაში გამოდის თავისი სახელით და
სამეწარმეო საქმიანობიდან წარმოშობილი ვალდებულებებისათვის კრედიტორების წინაშე
პასუხს აგებს პირადად, მთელი თავისი ქონებით.
 სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოება - საზოგადოება, რომელშიც რამდენიმე პირი

ერთობლივად ეწევა სამეწარმეო საქმიანობას და საზოგადოების ვალდებულებებისათვის
კრედიტორების წინაშე პასუხს აგებს, როგორც სოლიდარული მოვალე-მთელი თავისი პირადი
ქონებით. სპს-ს შექმნისათვის აუცილებელია მინიმუმ ორი პარტნიორი.
 კომანდიტორული საზოგადოება არის საზოგადოება, რომელშიც რამდენიმე პირი ერთიანი

საფირმო სახელწოდებით ეწევა სამეწარმეო საქმიანობას. საზოგადოების ზოგიერთი წევრის
პასუხისმგებლობა კრედიტორების წინაშე წესდებით განსაზღვრული საგარანტიო თანხის
გადახდით შემოიფარგლება. ამ პირებს კომანდიტები ეწოდებათ. დანარჩენი პარტნიორების
პასუხისმგებლობა კი შეზღუდული არ არის. ისინი პასუხს აგებენ მთელი თავისი ქონებით. მათ
კომპლემენტარები ეწოდებათ. კომანდიტორული საზოგადოების პარტნიორი შეიძლება იყოს
როგორც ფიზიკური, ისე იურიდიული პირი.

 შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება არის საზოგადოება, რომლის პასუხისმგგებლობა
კრედიტორების წინაშე შემოიფარგლება მთელი მისი ქონებით. ასეთი საზოგადოების დაფუძნება შეუძლია
ერთ პირსაც.
 სააქციო საზოგადოება არის საზოგადოება, რომლის კაპიტალი დაყოფილია წესდებით განსაზღვრული

კლასისა და რაოდენობის აქციებად. აქცია არის ფასიანი ქაღალდი, რომელიც ადასტურებს სააქციო
საზოგადოების ვალდებულებას პარტნიორის (აქციონერის) მიმართ და აქციონერის უფლებებს სააქციო
საზოგადოებაში. საზოგადოების წესდებით შეიძლება განისაზღვროს აქციების ნომინალური (პირველადი)
ღირებულება. სააქციო საზოგადოების პასუხისმგებლობა კრედიტორების წინაშე განისაზღვრება მთელი
მისი ქონებით. სააქციო საზოგადოების აქციონერი პასუხს არ აგებს სააქციო საზოგადოების
ვალდებულებებისათვის.
 კოოპერატივი არის წევრთა შრომით საქმიანობაზე დაფუძნებული ან წევრთა მეურნეობის განვითარებისა და

შემოსავლის გადიდების მიზნით შექმნილი საზოგადოება, რომლის ამოცანაა წევრთა ინტერესების
დაკმაყოფილება და იგი მიმართული არ არის უპირატესად მოგების მიღებაზე. კოოპერატივებს მიეკუთვნება:
 ნედლეულის მომპოვებელი კოოპერატივები, რომლებიც ნედლეულს მოიპოვებენ საკუთარი
წევრებისათვის,
 სასოფლო-სამეურნეო პროდუქციის მწარმოებელი საწარმოო კოოპერატივები,
 სასოფლო-სამეურნეო პროდუქციის გასაღების კოოპერატივები და სხვა.

გადასახადის სახეები, განაკვეთები და გადახდის ვადები
არსებობს საერთო სახელმწიფოებრივი და ადგილობრივი სახის გადასახადები.
საერთო-სახელმწიფოებრივი გადასახადებია: ადგილობრივი გადასახადებია:
საშემოსავლო გადასახადი  ქონების გადასახადი

მოგების გადასახადი
ადგილობრივი გადასახადის შემოღებას
დამატებული ღირებულების გადასახადი
ახორციელებს ადგილობრივი
(დღგ) თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი
აქციზი ორგანო საქართველოს მთავრობის მიერ
იმპორტის გადასახადი დადგენილი განაკვეთების ფარგლებში,
რომლის გადახდაც სავალდებულოა
საერთო-სახელმწიფოებრივი გადასახადები შესაბამისი ადგილობრივი თვითმმართველი
დაწესებულია საქართველოს საგადასახადო ერთეულის ტერიტორიაზე.
კოდექსით, რომელთა გადახდაც სავალდებულოა
საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე.

 ორმაგი დაბეგვრა - ერთი და იმავე შემოსავლის ორჯერ დაბეგვრა. მისი კლასიკური
მაგალითია კორპორაციული საშემოსავლო გადასახადი და აქციონერის შემოსავლის
დაბეგვრა საშემოსავლო გადასახადით დივიდენდების გაცემისას.
 ამორტიზაცია - ძირითადი აქტივების ღირებულების სისტემური გადატანა

შექმნილ/წარმოებულ პროდუქციაში განსაზღვრული პერიოდის განმავლობაში, ფინანსურ
ანგარიშებში ასახვით და/ან საგადასახადო დეკლარირებისას ან ორივესთვის ერთად.
 წრფივი ამორტიზაცია - ამორტიზაციის მეთოდი, რომლის დროს კაპიტალური აქტივების

ღირებულების გადატანა ხარჯებში ხდება აქტივების სრული ამორტიზირების დროის
განმავლობაში პროპორციულად.
წრფივი ამორტიზაცია
ამოცანა: შეძენილი აქტივის ღირებულება შეადგენს 10,000-ს.
წრფივი ამორტიზაციის გამოყენებით, განახორციელეთ ყოველწლიური გამოქვითვა.
=10,000/5=2,000

საბალანსო შემცირებადი ამორტიზაცია - ამორტიზაციის მეთოდი,
რომლის დროსაც აქტივების საბალანსო ღირებულება მცირდება
ფიქსირებული პროცენტებით ყოველი წლის დასაწყისში.
სადაც
m*(1/n)*NBV
m - არის მეთოდის ცვლადი,
n - პერიოდი
NBV -წმინდა საბალანსო ღირებულება
მაჩვენებლები ცვეთის წლიური თანხა ცვეთა ნაზარდი ნარჩენი ღირებულება

ჯამით
I წელი 20000-ის 40%=8000 8 000 12000
II წელი 12000-ის 40%=4800 12 800 7200
III წელი 7200-ის 40%= 2880 15 680 4320
IV წელი 4320-ის 40%=1728 17 408 2592
V წელი 592 18 000 2000
დაჩქარებული ამორტიზაცია - ამორტიზაციის მეთოდი, რომლის გამოყენების
დროსაც ხდება კაპიტალური აქტივების ღირებულების სწრაფი ჩამოწერა
ხარჯებში, ვიდრე წრფივი ამორტიზაციის დროს.
მოდიფიცირებული დაჩქარებული ამორტიზაციის სისტემა გამოიყენება 3,5,7

და 10 წლიანი კლასების აქტივებისთვის (ასევე ეწოდება 200%-იანი შემცირების
ბალანსი). ეს მეთოდი შემდეგ გადადის წრფის ამორტიზაციის მეთოდზე.
საბალანსო შემცირებად მეთოდთან უნდა გამოვიყენოთ ნახევარ წლიანი

მიდგომა, იმ წელიწადში, რომელშიც აქტივი არის შეძენილი, მიუხედავად
ყიდვის თარიღის. არსებობს ასევე ამორტიზაციის ნახევარი წელი იმ
წელიწადში, რომელშიც აქტივი გაიყიდა ან გამოვიდა მომსახურებიდან.

ამოცანა: თებერვალში შეძენილი 5 წლიანი 200%-იანი კლასის აქტივი
ღირებულებით 10,000$. დაარიცხეთ ცვეთა.
ამოხსნა: ჩვენი მაგალითისთვის, ბალანსის შემცირების ფორმულა გვაძლევს

2*1/5=40% (როგორც ყოველწლიური ფიქსირებული ამორტიზაციის პროცენტს).
თუმცა პირველ წელს გამოიყენება ნახევარ წლიანი. ამიტომ პირველი წლის
ამორტიზაცია იქნება 20%. მეოთხე წელს ხელსაყრელია გადავიდეთ კაპიტალის
წრფივ ამორტიზაციაზე.
რომ მივიღოთ წრფივი ამორტიზაცია
ამორტიზაციის ნარჩენი ღირებულება
წელი ამორტიზაცია მეოთხე წლის დასაწყისში, წმინდა
გამოანგარიშება (წლის ბოლოს)
საბალანსო ღირებულება მესამე
0 - - 10,000
წლის დასასრულს იყოფა
1 (0.2)*10,000 2,000 8,000 დარჩენილი წლების რაოდენობაზე,
2 (0.4)*8,000 3,200 4,800 დარჩენილი ვადა არის 2,5 წელი,
3 (0.4)*4,800 1,920 2,880 რომელიც ეკუთვნის ნახევარ წლიანი
4 2,880/2.5 წელი 1,152 1,728 პრინციპის მეექვსე წელს. ბოლოს
5 2,880/2.5 წელი 1,152 576 მეექვსე წელს, დარჩენილი ბალანსი
6 (0.5)*2,880/2.5 წელი 576 0 იქნება 576$.

მარტივად ცხრილის გამოყენებით

ფინანსური გარემო
ფულადი დივიდენდი - ფულადი გასაცემები აქციონერისათვის კორპორაციის მოგებიდან.
აქციის წილის მიხედვით. ჩვეულებრივ ხორციელდება კვარტალურად.
კაპიტალის ნაზრდი და დანაკარგი - როდესაც კაპიტალური აქტივი გაიყიდება, წარმოიშვება
განსხვავება, ზრდა ან დანაკარგი მათ ღირებულებას შორის.
ფინანსური ბაზრები - ყველა ინსტიტუტი და პროცედურა, სადაც ხდება ფინანსური
ინსტრუმენტების მყიდველების და გამყიდველების თავმოყრა.
 ფულის ბაზარი - მოიცავს მოკლევადიან (სიმწიფის ერთ წელზე ნაკლები ვადით)
სამთავრობო და კორპორაციულ დებიტორული ფასიანი ქაღალდების ყიდვას და გაყიდვას.
 კაპიტალის ბაზარი - ოპერაციები გრძელვადიანი (სიმწიფის, პროცენტის გადახდის ერთ

წელზე მეტი ვადით) სახელმწიფო და კორპორაციული დებიტორული ფასიანი
ქაღალდებით.

პირველადი ბაზარი - ბაზარი, სადაც იყიდება ახალი, პირველად გამოშვებული
ფასიანი ქაღალდები პირველად ( ახალი გამოშვებების ბაზარი).
მეორადი ბაზარი - უკვე გამოყენებული, მიმოქცევაში მყოფი ფასიანი
ქაღალდების ბაზარი.
ფინანსური შუამავლები - ფინანსური ინსტიტუტები, რომლებიც იღებენ ფულს
დამზოგველებისგან/შემნახველებისაგან და იყენებენ ამ ფონდებს სესხების
გაცემისთვის და სხვა ფინანსური ინვესტიციებისთვის თავიანთი სახელით.
ესენი არიან:
 კომერციული ბანკები,
 შემნახველი ინსტიტუტები,
 სადაზღვევო კომპანიები,
 საპენსიო ფონდები,
 ფინანსური კომპანიები
 საინვესტიციო ფონდები.

ბიზნესი, მთავრობა,
საოჯახო მეურნეობა
საინვესტიციო სექტორი
ფინანსური შუამაბლები
საინვესტიციო
ბანკები,
იპოთეკური ფინანსური ბროკერები კომერციული ბანკები,
ბანკები დანაზოგების
ინსტიტუტები,
სადაზღვევო კომპანიები,
საფონდო ბირჟები, საპენსიო ფონდები,
ფასიანი ფინანსური კომპანიები,
ზიარი ფონდები
ქაღალდების ბირჟის მეორადი ბაზარი
გარეთ ბაზარი
საოჯახო
მეურნეობა,
ბიზნესი, დანაზოგების სექტორი
მთავრობა

მოსალოდნელი სარგებელი (%) სპეკულაციური ჩვეულებრივი აქციები
კონსერვატიული ჩვეულებრივი აქციები
პრივილეგირებული აქციები
საშუალო ხარისხის კორპორაციული ობლიგაციები
ინვესტიციური ხარისხის კორპორაციული ობლიგაციები
გრძელვადიანი სახელმწიფო ობლიგაციები
პირველი კლასის კომერციული ვექსილები
ხაზინის ვექსილიები
რისკი

დეფოლტი - ფინანსური კონტრაქტის პირობების შესრულების შეუძლებლობა,
მაგალითად უუნარობა გადაიხადოს ვალის თავნი ან სარგებელი/პროცენტი.
მარკეტუნარიანობა/ლიკვიდურობა - ფასიანი ქაღალდების ლიკვიდურობა
(ადვილად გასაყიდი). ფასიანი ქაღალდების მნიშვნელობის რაოდენობის
გაყიდვის შესაძლებლობა მოკლე დროში, მეორად ბაზარზე მნიშვნელოვანი
ფასდათმობის გარეშე.
სიმწიფე - ფასიანი ქაღალდების სიცოცხლისუნარიანობა, დროის ხანგრძლივობა,
სანამ ფასიანი ქაღალდის თავნი გასანაღდებელი გახდება.
სარგებლის განაკვეთის დროითი სტრუქტურა - დამოკიდებულება ფასიანი
ქაღალდის სიმწიფესა და სარგებლის განაკვეთის, მისი გადახდის
პერიოდულობას შორის.
სარგებლის მრუდი - ფასიანი ქაღალდის ამონაგებსა და სიმწიფის პერიოდს შორის
დამოკიდებულების გრაფიკი კონკრეტული ფასიანი ქაღალდისათვის.

აღმავალი დონე
0 2 4 6 8 10
სარგებელი (%)
დაღმავალი დონე
0 5 10 15 20 25 30
სიმწიფის პერიოდი

ოფციონი - წინასწარ შეთანხმებულ პირობებში რაიმე აქტივის ყიდვის ან
გაყიდვის შესახებ ხელშეკრულება. ოფციონი მყიდველს ანიჭებს
მომავალში, განსაზღვრულ დროს აქციის (ან რაიმე სხვა აქტივის) ყიდვის
ან გაყიდვის უფლებას წინასწარ შეთანხმებულ ფასად.
დეფოლტი - კანონით გათვალისწინებული ამა თუ იმ მოთხოვნის
არშესრულება. ეკონომიკაში გადახდა-ანგარიშსწორებაზე უარის თქმა.
ინფლაცია - საქონელზე და მომსახურებაზე ფასის საშუალო დონის ზრდა.

თავი 3
ფულის ღირებულება დროში

მარტივი პროცენტი
პროცენტი, გადახდილი (გამომუშავებული) ძირითადი ნასესხები
(გასესხებული) თანხიდან.
SI=P0*(i)*(n),
სადაც SI= მარტივი პროცენტი ფულში;
P0= საწყისი ნასესხები (გასესხებული) თანხა 0 პერიოდში;
i=სარგებლის განაკვეთი დროის პერიოდში;
n= დროის პერიოდის რიცხვი

მარტივი პროცენტის მაგალითი
დავუშვათ, ჩვენ ვათავსებთ ანგარიშზე $100-ს 10 წლით წელიწადში 8
მარტივი პროცენტის დარიცხვით, რამდენი იქნება მთლიანი
სარგებელი?
P0 = $100, n=10, i=8%
SI=$100*(0.08)*(10)=$80
10 წლის შემდეგ დაგროვილი პროცენტის თანხა იქნება $80

ანგარიშის მომავალი ღირებულება
იმისთვის, რომ განვსაზღვროთ ანგარიშის მომავალი ღირებულება,
საწყის ინვესტირებულ თანხას ვამატებთ გამომუშავებულ პროცენტებს
მხოლოდ ძირითად თანხაზე:
FV0=P0[1+(i)*(n)]
ახლანდელი ღირებულება:
PV0=P0= FV0 /[1+(i)*(n)]

რთული პროცენტი
სარგებლის გაანგარიშება ხდება როგორც თავნიდან, ასევე მასზე
დარიცხული სარგებლის თანხიდან:
FV1=P0*(1+i)
FV2= FV1*(1+i)=P0*(1+i)*(1+i)=P0*(1+i)2
FV3= FV2*(1+i)*(1+i)=P0*(1+i)3
FVn=P0*(1+i)n =P0 * FVIFi,n
(1+i)n  FVIFi,n

რთული პროცენტის მაგალითი
დავუშვათ, ჩვენ ვათავსებთ ანგარიშზე $100-ს 3 წლის ვადით
წელიწადში 8 რთული პროცენტის დარიცხვით, რა იქნება დეპოზიტის
მომავალი ღირებულება?
FVn=P0*(1+i)n  FV3=$100*(1+0.08)3
FV3= $126
ან
FVn=P0 * FVIFi,n  FVn=$100*1.26

მიმდინარე (დისკონტირებული)
ღირებულება
ახლანდელი (დისკონტირებული) ღირებულების განსაზღვრება
მარტივად არის რთული პროცენტების პირიქითი დარიცხვა
FV1=P0*(1+i)  PV0=FVn/(1+i)n =FVn*[1/(1+i)n]
პირობა [1/(1+i)n] არის ახლანდელი ღირებულების კოეფიციენტის

შესაბამისი i% n პერიოდისთვის (PVIF)
PV0=FVn(PVIFi,n)

დისკონტირებული ღირებულების
მაგალითი
რა თანხა მიაღწევს 10 წლის შემდეგ $2000-მდე რთული წლიური 8%
სარგებლის დარიცხვის პირობებში?
FV10 =$2000, n=10, i=8%
PV0 =$2000*[1/(1+0.08)10]
ან
PV0 =$2000* PVIF8,10=$2000* 0,463

ნახევარწლიანი და სხვა რთული
პროცენტების დარიცხვა
იმ შემთხვევაში, თუ პროცენტის დარიცხვა ხდება m-ჯერ n პერიოდის
დასასრულისთვის, დეპოზიტის მომავალი ღირებულება გამოითვლება
ფორმულით:
FVn=PV0(1+[i/m])nm
სადაც, FVn დეპოზიტის მომავალი ღირებულებაა,
PV0 = დეპოზიტზე შეტანილი საწყისი თანხა,
n = დროის პერიოდის რიცხვი,
m= დარიცხვების რაოდენობა

მაგალითი
რა იქნება $100-ის მომავალი ღირებულება 3 წლის ბოლოს,თუ დარიცხვა
ხდება კვარტალურად რთული 8%-ით?
FVn=PV0(1+[i/m])nm  FV3=$100(1+[0.08/4])3*4
FV3= $126.82

ანუიტეტი
თანაბარი ფულადი გადახდები ან შემოსავლების სერიებს,
წარმოშობილს დროის განსაზღვრულ პერიოდებში.
ჩვეულებრივი  გადახდები ან შემოსავლები სრულდება თითოეული
პერიოდის ბოლოს.
წინასწარი  გადახდები ან შემოსავლები ხორრციელდება პერიოდის

დასაწყისში.

ჩვეულებრივი ანუიტეტი
FVAn=R([1+i)n-1]/i)
ჩვეულებრივი ანუიტეტის მომავალი (რთული) ღირებულება
გამოითვლება პერიოდული შემოსავლების (R) გამრავლებით ფულადი
შემოსავლების მომავალი ღირებულების კოეფიციენტზე i%-ის n
პერიოდისთვის FVIFAi,n  ([1+i)n-1]/i)

ჩვეულებრივი ანუიტეტი
(ამოცანა)
დავუშვათ, ჩვენს ყოველწლიურ შემოსავალს, რომელიც $1000-ია,
ვაბანდებთ შემნახველ ანგარიშზე 3 წლის ვადით წლიური რთული 8%
დარიცხვით. რა თანხა გვექნება 3 წლის შემდეგ?
FVA3=$1000([1+0,08)3-1]/0,08)
ან
FVA3=$1000(FVIF8,10)= $1000*3,246

ჩვეულებრივი ანუიტეტის
ახლანდელი ღირებულება
PVAn=R[(1-[1/(1+i)n])/i]
[(1-[1/(1+i)n])/i]  PVIFi,n
თუკი R=$1000, i= 8%, n=3
მაშინ,
PVA3=$1000[(1-[1/(1+0,08)3])/0,08
ან
PVA3=$1000 (PVIF8,3)=$1000*2,577

წინასწარი ანუიტეტი
FVADn=R(FVIFAi,n)(1+i)
თუკი R=$1000, i=8%, n=3 მაშინ,
FVAD3=$1000(FVIFA8,3)(1+0,08)
FVAD3=$3506
წინასწარი ანუიტეტის მომავალი ღირებულება
8%-ით 3 წლის შემდეგ იქნება $3506

თავი 4
გრძელვადიანი ფასიანი ქაღალდების შეფასება

 აქტივების შეფასების კონცეფციები
 ობლიგაციების შეფასების კონცეფციები
 სარგებლის განაკვეთი, უკუგება
 გრძელვადიანი ფასიანი ქაღალდების ახლანდელი
ღირებულების ძირითადი ფორმულები

აქტივების შეფასების სხვადასხვა
კონცეფციები
ლიკვიდაციის ღირებულება და მოქმედი საწარმოს ღირებულება
 ლიკვიდაციის ღირებულება - ეს არის თანხა, რომელიც შეიძლება,
მივიღოთ, თუ აქტივი ან აქტივთა ჯგუფი, მაგალითად, კომპანია,
გაიყიდა მისი მმართველი ორგანიზაციისაგან დამოუკიდებლად.
 მოქმედი საწარმოს ღირებულება - რომლითაც შეიძლება გაიყიდოს
კომპანია, როგორც რეალურად ფუნქციონირებადი ბიზნესი.

ბუღალტრული, საბაზრო და რეალური ღირებულება
 საბალანსო ღირებულება - ძირითადი კაპიტალის ნარჩენი ღირებულება.
აქტივის შემთხვევაში - აქტივის ღირებულებას გამოკლებული
დაგროვილი ამორტიზაცია
კომპანიის შემთხვევაში - მთლიან აქტივებს გამოკლებული
ვალდებულებები და პრივილეგირებული აქციები
 საბაზრო ღირებულება - საბაზრო ფასი, რომლითაც ეს აქტივი შეიძლება
გაიყიდოს კონკურენტულ ბაზარზე.
 რეალური ღირებულება - ფასი, რომელიც ამ ფასიან ქაღალდს უნდა
ჰქონოდა, თუ შეფასებულია ზუსტად ყველა ფაქტორზე დაფუძნებით,
რომელიც ზეგავლენას ახდენენ მის ღირებულებაზე - აქტივები,
გამომუშავება, სამომავლო პერსპექტივები, მენეჯმენტი და ა.შ.

ობლიგაციის შეფასება
ობლიგაცია - გრძელვადიანი სავალო ფასიანი ქაღალდი, გამოშვებული
კორპორაციის ან სახელმწიფოს მიერ.
პირველადი ღირებულება - ნომინალური ღირებულება ან ნომინალი.
ემიტენტის მიერ დაწესებული რომელიმე აქტივის ნომინალური
ღირებულება. ჩვეულებრივ ერთ ობლიგაციაზე 1000$.
კუპონის განაკვეთი - ემიტენტის მიერ სარგებლის პროცენტის
დადგენილი განაკვეთი ობლიგაციაზე, რომელსაც კომპანია უხდის
ობლიგაციის მფლობელს ყოველწლიურად მომწიფებამდე.
მაგალითი: კუპონის განაკვეთი არის 12%, 1000$ ნომინალური ღირებულების

ობლიგაციაზე კომპანია ობლიგაციის მფლობელს ყოველწლიურად გადაუხდის XXX?
პასუხი: 1000*12/100
მუდმივი ობლიგაციები
კონსოლი - კონსოლიდირებული ანუიტეტი - უვადო ობლიგაცია, რომელიც
არასდროს მწიფდება (არ ამოდის მიმოქცევიდან) მუდმივია.
მუდმივი ობლიგაციის ახლანდელი ღირებულება:
V= I + I + ... + I
(1 + kd)1 (1 + kd)2 (1 + kd)
 I სადაც,
=S (1 + kd)t
ან I (PVIFA kd, ) V - მუდმივი ობლიგაციის
t=1
ახლანდელი ღირებულება;
V = I / kd [მოკლე ფორმა]
I - ფიქსირებული გადახდები;
Kd - მოთხოვნილი მომგებიანობის
განაკვეთი.

მუდმივი ობლიგაციის ახლანდელი ღირებულება მარტივად არის
პერიოდული სარგებლის პროცენტი გაყოფილი შესაბამის დისკონტის
განაკვეთზე პერიოდის მიხედვით
მაგალითი: თქვენ შეგიძლიათ იყიდოთ ობლიგაცია, რომლისთვისაც

მუდმივად გიხდიან 50$-ს წლიურად. თქვენს მიერ მოთხოვნილი მოგების
განაკვეთი ასეთი ტიპის ობლიგაციისთვის არის 12%. გამოიანგარიშეთ
ფასიანი ქაღალდის ახლანდელი ღირებულება:
V=I/Kd =50/0.12

ობლიგაციები სიმწიფის ვადით
არანულოვანი კუპონის ობლიგაციები - თუ ობლიგაციას აქვს განსაზღვრული
სიმწიფის ვადა, მაშინ ობლიგაციის შეფასებისას ჩვენ უნდა განვიხილოთ არა
მარტო სარგებლის პროცენტული ნაკადი, არამედ საბოლოო, სიმწიფის
ღირებულება (ნომინალური ღირებულება). ასეთი ობლიგაციის შემთხვევაში,
როდესაც პროცენტი გადაიხდება ყოველი წლის ბოლოს არის:
სადაც,
I I I + MV
V= (1 + kd)1 + (1 + kd)2 + ... + (1 + kd )n
n - არის წლების
რაოდენობა საბოლოო
მომწიფებამდე;
n I MV
=S (1 + kd)t
+ (1 + kd)n
MV - ობლიგაციის
სიმწიფის ღირებულება.
t=1
V = I (PVIFA kd, n) + MV (PVIF kd , n )

მაგალითი: კომპანიას სურს 1000 დოლარი ნომინალური ღირებულების მქონე
ობლიგაციის ღირებულების განსაზღვრა 10%-იანი კუპონის განაკვეთით და 9
წლიანი სიმწიფის ვადით. კუპონის განაკვეთი შეესაბამება წელიწადში 100$-ის
პროცენტულ გადახდებს. თუ კომპანიის მიერ ობლიგაციაზე მოთხოვნილი
შემოსავლის განაკვეთი არის 12%, გამოთვალეთ ახლანდელი ღირებულება.
ამოხსნა:
V=100/(1.12)1+100/(1.12)2+…+100/(1.12)9+1000/(1.12)9=100(PVIFA12%,9)+1000(PVIF12%,9)
გავაკეთოთ ცხრილის მიხედვით: დანართში ცხრილი IV, ვნახავთ, რომ 12%
ანუიტეტის ახლანდელი ღირებულების %-ული კოეფიციენტი 9-წლიანი
პერიოდისათვის არის 5,328. დანართში ცხრილი 2, 12%-იანი სვეტის ქვეშ
გვიჩვენებს, რომ ახლანდელი ღირებულების პროცენტული კოეფიციენტი ცხრა
პერიოდის ერთი გადახდისთვის მომავალში არის 0,361 => V=100(5.328)+1000(0.361)

ნულოვანი კუპონის ობლიგაციები
ობლიგაცია, რომელსაც არ ერიცხება სარგებელი, ანუ არ აქვს სარგებლის
პროცენტული პერიოდული გადახდები, მაგრამ იყიდება ნომინალურ
ღირებულებასთან შედარებით მნიშვნელოვანი ფასდაკლებით და ნაღდდება
ნომინალური ფასით.
MV
V= n = MV (PVIF
k , n)
(1 + kd ) d
მაგალითი: კომპანიამ გამოსცა ნულოვანი კუპონის ობლიგაცია, რომელსაც აქვს 10 წლიანი სიმწიფის
ვადა და 1000$-ის ნომინალური ღირებულება. თუ მოთხოვნილი შემოსავალი არის 12%, მაშინ რისი
ტოლი იქნება ახლანდელი ღირებულება?
პასუხი: V=1000/(1+0.12)10=1000(PVIF12%, 10)
ჩვენ ასევე შეგვიძლია გავაკეთოთ ცხრილის გამოყენებით. ცხრილი II-ში უნდა ვიპოვოთ პერიოდი 10-
ისა და 12%-ის კვეთა, 0,322 => V=1000(0.322)=322
დასკვნა: თუ თქვენ იძენთ ობლიგაციას, რომლის ახლანდელი ღირებულება ნაკლებია ნომინალურ
ღირებულებაზე, საწყისი ინვესტიცია მოგიტანთ მოგებას.

სარგებლის დარიცხვა წელიწადში
რამდენიმეჯერ
ძირითადად, სარგებელი ირიცხება წელიწადში ერთხელ, მაგრამ აშშ-ში ობლიგაციებზე
ასევე პროცენტებს იხდიან ორჯერ წელიწადში.
I/2 I/2 I / 2 + MV
სადაც,
V =(1 + k /2 )1 +(1 + k /2 )2 + ... +(1 + k /2 ) 2*n Kd - სარგებლის მოთხოვნილი
d d d წლიური ნომინალური
განაკვეთი;
2*n I/2
MV
=S (1 + kd /2 )t
+ (1 + kd /2 ) 2*n
I/2 - არის ნახევარ წლიანი
კუპონზე გადასახდელი თანხა;
t=1
2n - არის ნახევარ წლიანი
= I/2 (PVIFA d /2 2*n) + MV (PVIF d /2 2*n)
k , k ,
პერიოდი მომწიფებამდე.
მაგალითი: კომპანიას აქვს 10%-იანი კუპონის ობლიგაცია და სიმწიფებამდე დარჩენილია 12 წელი. წლიური
სარგებლის განაკვეთი შეადგენს 14%-ს. ამ შემთხვევაში 1000 ნომინალური ღირებულების ერთი ობლიგაციის
ღირებულება რას უდრის? პასუხი: V=(50)(PVIFA14%/2,2*12)+1000(PVIF14%/2,2*12)

პრივილეგირებული აქციის
შეფასება
პრივილეგირებული აქცია - პრივილეგირებული აქციების ტიპი, რომლის მიხედვითაც, როგორც წესი,
გათვალისწინებულია ფიქსირებული დივიდენდების გადახდა. პრივილეგირებული აქციები ფლობენ
უპირატესობას ჩვეულებრივთან შედარებით, ვინაიდან პირველად იფარება მათი დივიდენდები.
პრივილეგირებულ აქციებს არ აქვს დადგენილი სიმწიფის ვადა, რითაც ემსგავსება მუდმივ
ობლიგაციებს.
პრივილეგირებული აქციის ახლანდელი ღირებულება: V=Dp/Kp,
სადაც,
Dp - არის პრივილეგირებული აქციის დადგენილი წლიური დივიდენდი ერთ აქციაზე
Kp - შესაბამისი დისკონტის განაკვეთი.
მაგალითი: კომპანია უშვებს 9%-იან პრივილეგირებულ აქციებს 100$ ნომინალური ღირებულებით.
მოთხოვნილი სარგებლიანობა ამ ინვესტიციაზე განისაზღვრება 14%-ით. რას უდრის ერთი ასეთი
აქციის ღირებულება?
პასუხი: V=9/0.14
ჩვეულებრივი აქციის შეფასება
ჩვეულებრივი აქცია - ფასიანი ქაღალდი, რომელიც წარმოადგენს მფლობელის,
ინვესტორის საბუთს განსაზღვრული წილის საკუთრებაზე კორპორაციაში.
DivP DivP DivP სადაც,
V=
1
+ 2
+ ... + 
(1 + kP) (1 + kP) (1 + kP) Divp არის ფულადი დივიდენდი t
პერიოდის ბოლოს;
 DivP Kp ინვესტორის მიერ მოთხოვნილი
=S ან DivP(PVIFA kP,  )
სარგებლის პროცენტი ან კაპიტალიზაციის
t=1
(1 + kP)t
აღნიშნული დადის პერპეტუიტამდე
მაგრამ თუ ჩვენ აქციას შევინარჩუნებთ ორი წლით:

V = DivP / kP
V=D1/(1+Kp)1+D2/(1+Kp)2+P2/(1+Kp)2

დივიდენდების დისკონტირების მოდელები
დივიდენდების დისკონტირების მოდელები გამოიყენება ჩვეულებრივი აქციის რეალური
ღირებულების გამოთვლისთვის განსაზღვრული ვარაუდების მიხედვით.
მუდმივი ზრდა: როდესაც მოსალოდნელია კომპანიის მომავალი დივიდენდების ზრდა
მუდმივი განაკვეთით.
მუდმივი განაკვეთი აღვნიშნოთ როგორც g, მაშინ განტოლება მიიღებს შემდეგ სახეს:
D0(1+g) D0(1+g)2 D0(1+g) სადაც,

V= + + ... +
(1 + ke)1 (1 + ke)2 (1 + ke)
D0 არის აქციის ახლანდელი
ღირებულება, და
D1
= K > G.
(ke - g)
მაგალითი: კომპანიისათვის დივიდენდები ერთ აქციაზე შესაძლოა გახდეს 4$, რაც

მოსალოდნელია გაიზარდოს 6%-მდე მუდმივად და შესაბამისი დისკონტის განაკვეთი იყოს
14%. რა იქნება ერთი აქციის ღირებულება?
პასუხი: V=4/(0.14-0.06)

გადასვლა სარგებლის
მულტიპლიკატორის მიდგომაზე.
დავუშვათ, კომპანია ყოველ წელს ინარჩუნებს ბიზნესის განვითარებას, თავისი მოგების მუდმივ
პროპორციულ წილს. ამ სიდიდეს ვუწოდოთ b. ამ შემთხვევაში დივიდენდების გადახდის
კოეფიციენტი ასევე იქნება მუდმივი.
სარგებლის მულტიპლიკატორი იქნება: V/E1 = (1 − b)/(ke − g), სადაც
E1 არის მოსალოდნელი სარგებელი ერთ აქციაზე პირველ პერიოდში;
b-მოგების მუდმივი პროპორციული წილი.
მაგალითი: კომპანიისათვის დივიდენდები მოსალოდნელია გაიზარდოს 6%-მდე მუდმივად და
შესაბამისი დისკონტის განაკვეთი იყოს 14%. კორპორაციას აქვს სარგებლის გამომუშავების დონე 40%
და შემოსავალი ერთ აქციაზე 1-ლი პერიოდისათვის მოსალოდნელია 6,67$.
V/E1 = (1 − b)/(ke − g) = (1-0,4)/(0,14-0,06)=7,5
ამგვარად, ერთი აქციის ღირებულება ხდება 6,67*7,5-ზე

არაზრდადი
არაზრდადი - დივიდენდების უწყვეტი ზრდის მოდელის
განსაკუთრებული შემთხვევა მოითხოვს მოსალოდნელი დივიდენდების
ზრდის ნულოვან განაკვეთს g-ს.
ამ სიტუაციაში, ვარაუდი მდგომარეობს იმაში, რომ დივიდენდი

ყოველთვის დარჩება თავის მიმდინარე დონეზე.
განტოლება ამ შემთხვევაში გადაიწერება შემდეგნაირად.

V= D1 /ke

სარგებლის განაკვეთი ან უკუგება
ობლიგაციის სარგებლიანობის დონე სიმწიფემდე - ობლიგაციაზე მოსალოდნელი
სარგებლის დონე, რომელიც ნაყიდია საბაზრო კურსით და შეინახება სიმწიფის დროის
დადგომამდე.
მოთხოვნილ ობლიგაციის სარგებლის განაკვეთს Kd - ს ხშირად უწოდებენ სარგებლიანობის
დონეს სიმწიფემდე.
n
I MV
P0 = S + = I (PVIFA ) + MV (PVIF )
(1 + kd )t
kd , n kd , n
t=1
(1 + kd )n
სადაც,
kd = YTM
V შევცვალეთ P-ს მიმდინარე საბაზრო ფასით,
n - არის წლების რაოდენობა საბოლოო მომწიფებამდე,
MV არის ობლიგაციის სიმწიფის ღირებულება,
Kd - მოთხოვნილი მომგებიანობის განაკვეთი,
I - ფიქსირებული გადახდები.

ინტერპოლაცია
ინტერპოლაცია - ორ ნაცნობ ციფრს შორის მდებარე უცნობი რიცხვის მიახლოებითი შეფასება.
განვიხილოთ ობლიგაცია ნომინალური ღირებულებით 1000 ლარი შემდეგი თვისებით.
მიმდინარე საბაზრო ფასი არის 761. სიმწიფებამდე რჩება 12 წელი. ობლიგაციის კუპონის
განაკვეთი არის 8% (პროცენტები გადაიხდება ყოველწლიურად). განვსაზღვროთ დისკონტის
განაკვეთი, რომელიც ადგენს ობლიგაციის მოსალოდნელი მომავალი ფულადი ნაკადის
ახლანდელ ღირებულებას, რომელიც ტოლია ობლიგაციის მიმდინარე საბაზრო ფასისა.
V=80(PVIFAx%, 12)+1000(PVIFx%, 12)
შეგვიძლია დავიწყოთ 10%-ით და ასევე ავიღოთ 15%. მიღებული მნიშვნელობა უნდა იყოს
761-თან ახლოს.

ინტერპოლაცია
განვიხილოთ ობლიგაცია ნომინალური ღირებულებით 1000 ლარი შემდეგი თვისებით. მიმდინარე საბაზრო ფასი არის
761. სიმწიფებამდე რჩება 12 წელი. ობლიგაციის კუპონის განაკვეთი არის 8% (პროცენტები გადაიხდება ყოველწლიურად).
განვსაზღვროთ დისკონტის განაკვეთი, რომელიც ადგენს ობლიგაციის მოსალოდნელი მომავალი ფულადი ნაკადის
ახლანდელ ღირებულებას, რომელიც ტოლია ობლიგაციის მიმდინარე საბაზრო ფასისა.
V=80(PVIFAx%, 12)+1000(PVIFx%, 12)
შეგვიძლია დავიწყოთ 10%-ით და ასევე ავიღოთ 15%. მიღებული მნიშვნელობა უნდა იყოს 761-თან ახლოს.
iL - დისკონტის განაკვეთი, რომელიც არის დაბალი, ვიდრე ინვესტიციის სარგებლიანობის დონე სიმწიფემდე;
iH - დისკონტის განაკვეთი, რომელიც არის მაღალი, ვიდრე ინვესტიციის სარგებლიანობის დონე სიმწიფემდე
PVL - L-ის შესაბამისი ინვესტიციის ღირებულება
PVH - H-ის შესაბამისი ინვესტიციის ღირებულება
PVYTM - ინვესტიციები მიმდინარე ფასით.
ჩავსვათ:
=>X = YTM-0.10 => X = 0.10+0.0212=0.1212=12.12%

ობლიგაციის დისკონტი
ობლიგაციის დისკონტი - უარყოფითი სხვაობა ობლიგაციის ნომინალურ
ღირებულებასა და მიმდინარე საბაზრო ღირებულებას შორის.
ობლიგაციის პრემიუმი - დადებითი სხვაობა ობლიგაციის ნომინალურ
ღირებულებასა და მიმდინარე საბაზრო ღირებულებას შორის.
თუ ობლიგაცია იყიდება ფასდაკლებით, მაშინ P0 < YTM > კუპონის განაკვეთზე
თუ ობლიგაცია იყიდება თავისი ნომინალური ღირებულებით, მაშინ P0 = ნომინალურ ღირებულებას,
YTM = კუპონის განაკვეთს
თუ ობლიგაცია გაიყიდება პრემიით, მაშინ P0 > ნომინალურ ღირებულებაზე და YTM < ობლიგაციის
კუპონის განაკვეთზე
სარგებლის განაკვეთის (ან უკუგების) რისკი - ფასიანი ქაღალდების საბაზრო

ფასის ვარიაცია/ცვალებადობა გამოწვეული სარგებლის განაკვეთის
ცვლილებით.

თავი 5
რისკი და სარგებელი

 რისკისა და სარგებლის განსაზღვრა
 რისკის გასაზომად ალბათობის გამოყენება
 დამოკიდებულება რისკისადმი
 პორტფელის რისკი და სარგებელი
 დივერსიფიკაცია
 კაპიტალური აქტივის შეფასების მოდელი (CAPM)
 ეფექტიანი ფინანსური ბაზრები

რისკისა და სარგებლის განსაზღვრა
სარგებელი - ეს არის ინვესტიციიდან მიღებულ უკუგებას დამატებული
ნებისმიერი ცვლილება ფასიანი ქაღალდის საბაზრო ფასში. გამოიხატება
როგორც ინვესტიციის საწყისი საბაზრო ფასის პროცენტი.
R - ეს არის რეალური (მოსალოდნელი სარგებელი);
Dt + (Pt – Pt - 1 ) t-შეესაბამება დროის განსაზღვრულ პერიოდს წარსულში (მომავალში);

Dt არის ფულადი დივიდენდი t დროის პერიოდის ბოლოს;
R= Pt არის აქციის ფასი დროის t პერიოდში;
Pt - 1 Pt-1 არის აქციის ფასი დროის t-1 პერიოდში;
(Pt-Pt-1) - არის კაპიტალის ზრდა ან კლება პერიოდის ბოლოს.
მაგალითი: თქვენ შეიძლება იყიდოთ ფასიანი ქაღალდი 100$-ად, რომელიც მოგიტანთ 7$

დივიდენდს და რომელიც ერთი წლის შემდეგ ეღირება 106$. რა იქნება სარგებელი (გამოხატეთ %-
ში)?
ამოხსნა: ((7+(106-100))/100; 13%
სარგებელს იღებთ ორი წყაროდან: შემოსავალს + ფასის ნებისმიერი ცვლილება (ზრდა ან კლება).

რისკის გასაზომად ალბათობის გამოყენება
 რისკი - სარგებლიანობის/შემოსავლიანობის ცვალებადობა,

განუსაზღვრელობა მოსალოდნელთან შედარებით.
 ალბათობის გავრცელება - ალბათობათა შესაძლო მნიშვნელობების

ნაკრები, რომელიც შეიძლება მიიღოს შემთხვევითმა ცვლადმა.

რისკიანი ფასიანი ქაღალდებისათვის რეალური სარგებლის განაკვეთი შეიძლება განიხილებოდეს, როგორც ალბათობის
გავრცელების წესს დაქვემდებარებული უწესრიგოდ ცვლადი სიდიდე.
მაგალითი: ინვესტორს სჯერა, რომ ჩვეულებრივ ფასიან ქაღალდებში ინვესტიციით, ის მიიღებს ერთწლიან შესაძლო
სარგებელს.
ქვემოთ მოცემული გვაქვს ერთი წლის სარგებლის ალბათობის გავრცელება, რომელიც შეიძლება დახასიათდეს შემდეგი
ორი პარამეტრით: მოსალოდნელი სარგებელი და სტანდარტული გადახრა.
მოსალოდნელი სარგებელი არის:
n Ri არის სარგებელი შესაძლო i-სთვის;
R = S ( Ri )( Pi ) Pi არის ამ სარგებლის მიღების ალბათობა;
I=1 n არის შესაძლებლობების მთლიანი რაოდენობა.
მოსალოდნელი სარგებელი არის შესაძლო სარგებლების
საშუალო შეწონილი, სადაც შეწონილი კოეფიციენტი მიიღება
ალბათობების წარმოშობით.
ჩვენი ცხრილით შესაძლო სარგებელი მოსალოდნელია იყოს 0,09*100%=9%.
სარგებლის ალბათობის ორპარამეტრიანი აღწერისთვის გვჭირდება ჩვენი მოსალოდნელ სარგებლიანობის დისპერსია/გაბნევა ან ვარიაცია.
დისპერსიის საყოველთაოდ მიღებული საზომი არის სტანდარტული გადახრა (დევიაცია), რაც დიდია სარგებლის სტანდარტული გადახრა,
მით დიდია მოგებების ცვალებადობა და მით დიდია ინვესტიციის რისკი. სტანდარტული გადახრა მათემატიკურად შემდეგნაირად
გამოიხატება:
n
s = S ( Ri – R )2( Pi ) ჩვენს მაგალითში, სტანდარტული გადახრა არის 0,0838*100%=8,38%.
i=1

განვიხილოთ არა დისკრეტულ გავრცელების ალბათობა, სადაც შემთხვევითმა ცვლადმა სარგებლის
მსგავსად შეიძლება მიიღოს მხოლოდ განსაზღვრული მნიშვნელობა, არამედ განგრძობითი გავრცელება,
სადაც შემთხვევითმა ცვლადმა შეიძლება მიიღოს ნებისმიერი მნიშვნელობა ინტერვალში.
R - სარგებლის ამპლიტუდა;
ფორმულას აქვს შემდეგი სახე: Z - რამდენი არის სტანდარტული გადახრა მისი საშუალო
მნიშვნელობიდან.
მაგალითი: მოგების გავრცელება იყოს მიახლოებით ნორმალური 9% მოსალოდნელი მოგებით და 8,38% სტანდარტული
გადახრით. იპოვეთ, იმის ალბათობა, რომ რეალური მომავალი სარგებელი იქნება ნულზე ნაკლები.
ამოხსნა: პირველად ჩვენ განვსაზღვრავთ, რამდენი 0% სტანდარტული გადახრა არის საშუალო მნიშვნელობიდან 9%.
ამისთვის ჩვენ ვიღებთ განსხვავებას ამ ორ მნიშვნელობას შორის, რომელიც არის 9% და მას ვყოფთ სტანდარტულ
გადახრაზე.
(0%-9%)/0,0838=-0,09/0,0838=-1,07
სტანდარტული გადახრა (უარყოფითი ნიშანი გვახსენებს, რომ ჩვენ ვეძებთ საშუალო მნიშვნელობიდან მარცხნივ).
იმისთვის, რომ გავიგოთ ალბათობა, რომ რეალური სარგებელი იქნება

ნული ან ნაკლები, გვჭირდება ცხრილი V => რომელიც არის
მიახლოებით 14%
რაც უფრო მაღალია სტანდარტული გადახრა, მით მეტია რეალურ შედეგებთან
დაკავშირებული უზუსტობა.

ვარიაციის კოეფიციენტი
ვარიაციის კოეფიციენტი - სტანდარტული გადახრის კოეფიციენტი. რაიმე სიდიდის გადახრა მისი საშუალო
არითმეტიკული მნიშვნელობიდან. ეს არის რისკთან დაკავშირებული მაჩვენებელი.
მაგალითი:
 თუ B სტანდარტული გადახრა უფრო დიდია A-ზე, ის იქნება რისკიანი ინვესტიცია, თუმცა

 სარგებლის მოსალოდნელ მნიშვნელობასთან შედარებით, A ინვესტიციას აქვს მეტი ვარიაცია.
ეს იგივეა, რაც 10,000$ წლიური შემოსავლის სტანდარტული გადახრა მულტიმილიონერისათვის არის რეალურად ნაკლებად
მნიშვნელოვანი, ვიდრე თქვენთვის 8,000$ წლიური შემოსავლის სტანდარტული გადახრა.
სტანდარტული გადახრა შეიძება გაიყოს მოსალოდნელ სარგებელზე ვარიაციის კოეფიციენტის (CV) გამოსაანგარიშებლად:
სტანდარტული გადახრა = დისპერსია (საშუალო მნიშვნელობიდან გადახრები)

რაც უფრო მაღალია CV, მით მეტია ინვესტიციის შესაბამისი რისკის მაჩვენებელი. კორელაცია = კავშირი
კოვარიაცია = კავშირის ხარისხი
ჩვენი მაგალითით, A ინვესტიცია უფრო რისკიანი, ვიდრე B.

დამოკიდებულება რისკისადმი
თქვენს წინაშე არის ორი კარი: ერთი კარის უკან არის 10,000$ ნაღდი ფული, მეორე კარის უკან - არაფერი.
ელიოტი გთავაზობთ კარების გაღებამდე, რომ უეჭველი მოგცემთ X თანხას. რა იქნება ის მინიმალური
თანხა, რომელზედაც დათანხმდებით, არ გარისკოთ, აიღოთ თანხა და უარი თქვათ კარების გაღებაზე?
პასუხი:
• თქვენ გაქვთ შანსი 50/50 ზე მიიღოთ 10,000 ან არაფერი. კარის გაღების მოსალოდნელი
ღირებულება არის = 10,000*0,50+0*0,50 = 5,000.
• თქვენ ასევე გაქვთ შემოთავაზება მიიღოთ ურისკო ექვივალენტი (ვინმეს მიერ გარანტირებულად
მისაღები ფული დროის გარკვეულ მომენტში, რომელიც ზოგჯერ პიროვნებას ინდიფერენტულს
ხდის, შეუძლებელი ხდება არჩევანის გაკეთება ამ თანხასა და არაგარანტირებულს რისკიან
შემოსავალს შორის, რომელის მიღების მოლოდინი დგება ერთსა და იმავე დროს).
ურისკო ექვივალენტი გაძლევთ თქვენ იმავე სარგებელს ან დაკმაყოფილებას, როგორც 5,000$-ის რისკიანი
მოსალოდნელი ღირებულება. გამოკვლევების მიხედვით, ურისკო ექვივალენტი არის მოსალოდნელ
ღირებულებაზე 5,000$-ზე ნაკლები.
რისკზე არწამსვლელი - ინვესტორი, რომელიც ითხოვს მაღალ მოსალოდნელ სარგებელს მაღალი რისკის
პირობებში.

პორტფელის რისკი და სარგებელი
პორტფელი - ორი ან მეტი ფასიანი ქაღალდის ან აქტივის კომბინაცია. მისი მოსალოდნელი სარგებელი არის ფასიანი ქაღალდების
მოსალოდნელი სარგებლის საშუალო შეწონილი, რომელიც შეადგენს პორტფელს.
პორტფელის მოსალოდნელი მოგების ფორმულა
Wj არის j ფასიან ქაღალდში მთლიანი ინვესტირებული თანხის პროპორცია ან შეწონილი;
j ფასიან ქაღალდის მოსალოდნელი სარგებელი და m არის პორტფელში
განსხვავებული ფასიანი ქაღალდების მთლიანი რაოდენობა.
მაგალითი:
თუ ორ ფასიან ქაღალდში ინვესტირებულია თანაბარი თანხები, პორტფელის მოსალოდნელი სარგებელი იქნება

0,5*14%+0,5*11,5%
პორტფელის რისკი და კოვარიაცია

კოვარიაცია - სტატისტიკური მაჩვენებელი, რომელიც ასახავს ორ ცვლადს შორის კავშირის ხარისხის დონეს (მაგალითად, ფასიანი ქაღალდის მის
მომგებიანობასთან).
დადებითი კოვარიაცია მოწმობს იმაზე, რომ ამ ორ ცვლად შორის საშუალო ცვლილება მომხდარია ერთსა და იმავე მიმართულებით.
დაბალი კოვარიაციის მაჩვენებელი კი თავის მხრივ იწვევს პორტფელის დაბალ რისკს.

დივერსიფიკაცია
დივერსიფიკაცია იგნორირებას უკეთებს ფასიანი ქაღალდების მოგებებს შორის კოვარიაციასა და კორელაციას. პორტფელი, რომელის შეიცავს
10 ფასიან ქაღალდს შეიძლება წარმოადგენდეს აქციებს მხოლოდ ერთ საწარმოდან და ჰქონდეს შემოსავლები, რომლებიც ძალიან არიან
ერთმანეთთან დაკავშირებული. 5 ფასიანი ქაღალდის პორტფელი შეიძლება წარმოადგენდეს სხვადასხვა საწარმოებს, რომელთა ფასიანი
ქაღალდების შემოსავლებს შეიძლება ჰქონდეთ დაბალი ურთიერთკავშირი და ჰქონდეთ პორტფელის სარგებლის ცვალებადობა.
გონიერი დივერსიფიკაცია (ფასიანი ქაღალდების იმგვარი კომბინაცია), რომელიც შეამცირებს რისკს.
A-ზე მოგებები არის ციკლური, B კი ნაკლებად მგრძნობიარეა
აქცია A აქცია B კომბინაცია აქცია A და B

უკუგება ინვესტიციებიდან
დრო დრო დრო

სისტემური რისკი (არადივერსიფიცირებული, არააცილებადი) არის აქციების ან საინვესტიციო პორტფელის სარგებლის ცვალებადობა, რომელიც აიხსნება მთლიანი
ბაზრის შემოსავლების ცვლილებით. მაგალითად, ქვეყნის ეკონომიკის ცვლილებები, საგადასახადო რეფორმები.
არასისტემური რისკი (დივერსიფიცირებადი ან აცილებადი) - აქციების ან საინვესტიციო პორტფელის სარგებლის ცვალებადობა, რომელიც არ შეიძლება აიხსნას
ბაზრის ზეგავლენით. იგი შეიძლება აცილებული იქნეს დივერსიფიკაციის გზით. მაგალითად, ინდუსტრიის დარგის რისკი, კონკურენტი, გაფიცვა.

პორტფელის შემოსავლის სტანდარტული გადახრა
არასისტემური რისკი
მთლიანი რისკი
სისტემური რისკი
აქციების რაოდენობა პორტფელში

კაპიტალური აქტივების შეფასების
მოდელი (CAPM)
კაპიტალური აქტივების შეფასების მოდელი (CAPM-Capital-asset pricing model) - მოდელი, რომელიც აღწერს კავშირს
რისკსა და მოსალოდნელ (მოთხოვნილ) სარგებელს შორის. ამ მოდელში ფასიანი ქაღალდების მოსალოდნელი
(მოთხოვნილი) სარგებელი ტოლია ურისკო განაკვეთს დამატებული პრემია, გამოთვლილი ფასიან ქაღალდის
სისტემურ რისკთან მიმართებაში.
მოდელის დაშვებები:
 კაპიტალური ბაზრები ეფექტიანი, როდესაც ინვესტორები არიან კარგად ინფორმირებულნი
 გადარიცხვების ღირებულება არის დაბალი
 ინვესტიციაზე არის უმნიშვნელო შეზღუდვები და არცერთი ინვესტორი არ არის იმდენად მსხვილი, რომ
მოახდინოს ზეგავლენა აქციის საბაზრო ფასზე.
ჩვეულებრივი აქციების ბაზრის პორტფელი წარმოდგენილია ყველა არსებული ჩვეულებრივი აქციებით და შეწონილ
საბაზრო ღირებულებაში მათი მთლიანი წილის შესაბამისად. რისკისგან თავისუფალი ფასიანი ქაღალდისაგან
განსხვავებით, საბაზრო პორტფელთან მუშაობა არის უფრო რთული, ამიტომ ბევრი იყენებს ისეთ შემცვლელს,
როგორიცაა მაგალითად საფონდო ინდექსი S&P 500, რომელიც ითვლება 500 ძლიერი კაპიტალიზაციის კომპანიის
ჩვეულებრივი აქციის საბაზრო საშუალო შეწონილი ღირებულების საფუძველზე ეკონომიკის სხვადასხვა დარგიდან.
გამოიყენება საფონდო ბაზრის მდგომარეობის შესაფასებლად.

მახასიათებელი წრფე
მახასიათებელი წრფე - ცალკეული ფასიანი ქაღალდების შემოსავლიანობასა და საბაზრო პორტფელის
შემოსავლიანობას შორის დამოკიდებულების მაჩვენებელი. ამ წრფის დახრა არის „ბეტა“ კოეფიციენტი. რაც
დიდია წრფის დახრა, მით მეტია სისტემური რისკი.
ბეტა - სისტემური რისკის კოეფიციენტი. ზომავს აქციების სარგებლიანობის (ღირებულების) მგრძნობელობას საბაზრო
პორტფელის ღირებულების ცვლილებისადმი. პორტფელის ბეტა კოეფიციენტი გამოითვლება ინდივიდუალური აქციის ბეტას
საშუალო შეწონილით პორტფელში.
 თუ დახრა არის 1, აქციაზე სარგებლის ნაზრდი იცვლება საბაზრო პორტფელის სარგებლის ნაზრდის პროპორციულად => თუ
ბაზარი იზრდება და თვეში იძლევა 5% სარგებელს, ჩვენ ველოდებით ასევე აქციის საშუალოდ 5% სარგებელს.
 თუ სიდიდე არის 1-ზე მეტი => აქციის სარგებელი იზრდება საბაზრო პორტფელზე სწრაფად.
 1-ზე ნაკლები დახრა ნიშნავს, რომ აქციის სარგებელი იცვლება საბაზრო პორტფელის მოგების პროპორციულ ზრდაზე
ნაკლებად. როდესაც მაღალია საბაზრო პორტფელის სარგებელი, მაღალია ასევე სარგებელი აქციაზე.

არასისტემური რისკი
სარგებლის მოთხოვნილი განაკვეთები და ფასიანი ქაღალდის ბაზრის წრფე (SML)
თუ დავუშვებთ, რომ ფინანსური ბაზრები არის ეფექტიანი და ინვესტორები მთლიანად ფლობენ დივერსიფიცირებულ
პორტფელებს, მაშინ არასისტემური რისკი იქნება ძალიან უმნიშვნელო. თუ ჩვენ დავუშვებთ, რომ არასისტემური რისკი
არის აცილებული დივერსიფიცირების გზით, აქციის მოგების მოთხოვნილი განაკვეთი j არის:
Rf - არის ურისკო განაკვეთი;
Rm - მოსალოდნელი სარგებელი საბაზრო პორტფელისთვის;
- არის j აქციის ბეტა კოეფიციენტი.
მაგალითი: დავუშვათ, რომ მოსალოდნელი სარგებელი სახაზინო ფასიან ქაღალდებზე არის 8%, საბაზრო პორტფელის
მოსალოდნელი სარგებელი არის 13% და ბეტა არის 1,3.
კომპანიის მიერ ფასიანი ქაღალდის მოთხოვნილი სარგებელი იქნება:
Rj=8%+(13%-8%)*1.3=14.5% => საშუალოდ ბაზარი კორპორაციიდან ელოდება 14,5% წლიურ
სარგებელს. რადგან კომპანიას აქვს მეტი სისტემური რისკი, ეს სარგებელი არის მაღალი.
ჩვეულებრივი ფასიანი ქაღალდისთვის მოსალოდნელი სარგებელი იქნება:
Rj=8%+(13%-8%)*1,0=13% => ჩვეულებრივი ფასიანი ქაღალდის მოსალოდნელი სარგებელი
თავდაცვითი ფასიანი ქაღალდები, რომელთა ბეტა კოეფიციენტი არის მხოლოდ 0,7, მათი მოსალოდნელი სარგებელი არის:
Rj=8%+(13%-8%)*0.7=11.5%

აქციის სიმბოლო - Ticker symbol - ფასიანი ქაღალდების და
ფასიანი ქაღალდების ბაზრის წრფე - Security ზიარი საინვესტიციო ფონდების უნიკალური, ასოებით
market line (SML) - წრფე, რომელიც აღწერს წრფივ კოდირებულად აღნიშვნა. ყველაზე მეტად ისინი გამოიყენება
დამოკიდებულებას კონკრეტული ფასიანი გაზეთებში და ფასთა კვოტირების მომსახურებაში.
ქაღალდების სარგებლის მოსალოდნელ განაკვეთს იდენტიფიკაციის ეს სტენოგრაფიული მეთოდი ძირითადად
(და პორტფოლიოსი) და სისტემურ რისკებს შორის, განვითარდა მეცხრამეტე საუკუნეში სატელეგრაფო
გაზომილი ბეტა კოეფიციენტით. ოპერატორების მიერ, ასევე ეძახიან ტიკერის სიმბოლოს.

სარგებელი და აქციების ფასები
Dt - მოსალოდნელი დივიდენდი t
აქციის ნამდვილი ღირებულება შეიძლება გამოისახოს: პერიოდში;
Ke - აქციის მოგების მოთხოვნილი
მუდმივი დივიდენდის ზრდის მოდელი: g - ერთ აქციაზე დივიდენდების

მოსალოდნელი წლიური მომავალი
ზრდის განაკვეთი.

მაგალითი: ვთქვათ, კომპანია პირველ პერიოდში გადაიხდის 2$ დივიდენდს ერთ აქციაზე, დივიდენდების ყოველწლიური
ზრდის განაკვეთი კი ერთ აქციაზე არის 10%. აქციების მოთხოვნილი განაკვეთი არის 14,5%.
აქციის ღირებულება იქნება:
დავუშვათ, რომ ეკონომიკაში შემცირდა ინფლაცია და ჩვენ შევდივართ სტაბილური ზრდის პერიოდში. პროცენტული
განაკვეთები შემცირდება და ინვესტორს რისკისადმი ფრთხილი დამოკიდებულება დაიკლებს. შემცირდება ასევე
დივიდენდების ზრდის განაკვეთი.
სისტემურ რისკზე დაფუძნებული სარგებლის მოთხოვნილი განაკვეთი
კომპანიის აქციისთვის იქნება:
თუ ამ განაკვეთს, გამოვიყენებთ როგორც K-ს, მაშინ აქციის ღირებულება იქნება:
ამგვარად, მოვლენების კომბინაცია წარმოშობს აქციის

ღირებულების ზრდას 44,44$-იდან 71,43$-მდე ერთ აქციაზე.
აქცია X ვინაიდან შეფასდა ნაკლებად, მოგვცემს მეტ მოგებას.

აქცია Y ზედმეტად შეფასდა, მოგცემს ნაკლებ მოგებას.

ეფექტიანი ფინანსური ბაზრები
ეფექტიანი ფინანსური ბაზარი - ფინანსური ბაზარი, სადაც ფასიანი ქაღალდების მიმდინარე
ფასები სრულად ასახავს ყველა რელევანტურ ინფორმაციას.
სამი დონე:
 ეფექტიანობის სუსტი დონე - მიმდინარე ფასები ასახავს ფასებზე წარსულ ინფორმაციას.
 ეფექტიანობის საშუალო დონე - მიმდინარე ფასები ასახავს ყველა საჯაროდ ხელმისაწვდომ
ინფორმაციას, ასევე წლიურ მოხსენებებს და სიახლეების დეტალებს.
 ეფექტიანობის ძლიერი დონე - მიმდინარე ფასები სრულად ასახავს ყველა ინფორმაციას,
როგორც საჯაროს, ასევე კერძოს (მაგალითად, მხოლოდ შიდა პირებისთვის ცნობილ
ინფორმაციას)

პორტფელის რისკის შეფასება
პორტფელის მთლიანი რისკი იზომება ფასიანი ქაღალდის შესაძლო მოგების ალბათობის გავრცელების სტანდარტული გადახრით:
m - განსხვავებული ფასიანი ქაღალდების მთლიანი რაოდენობა პორტფელში;

Wk - k ფასიან ქაღალდში ინვესტირებული მთლიანი თანხის პროპორცია;
σj,k - j და k ფასიან ქაღალდებს შორის შესაძლო სარგებლის კოვარიაცია.
ორმაგი დაჯამება ნიშნავს, რომ ჩვენ ვაჯამებთ ყველა ელემენტის გადამკვეთ მწკრივებს და სვეტებს კვადრატულ მატრიცაში.
აღნიშნული განტოლების მიხედვით პორტფელის სტანდარტული გადახრა

დამოკიდებულია არა მხოლოდ ინდივიდუალური ფასიანი ქაღალდების
ცვლილებაზე, არამედ ასევე სხვადასხვა დაწყვილებულ ფასიან ქაღალდებს
შორის კოვარიაციებზე.
კოვარიაციის ელემენტის ფორმულა განტოლებაში არის: rj,k - მოსალოდნელი კორელაციის კოეფიციენტი j და k ფასიანი
ქაღალდების შესაძლო სარგებლის შორის;
σj - j ფასიანი ქაღალდის სტანდარტული გადახრა;
σk - k ფასიანი ქაღალდის სტანდარტული გადახრა.
კორელაციის კოეფიციენტი მოძრაობს -1-დან +1-მდე.

 დადებითი კორელაციის კოეფიციენტი უჩვენებს, რომ ორი ფასიანი ქაღალდის სარგებელი ძირითადად მოძრაობს მსგავსი მიმართულებით;
 როდესაც კორელაციის კოეფიციენტი უარყოფითია ნიშნავს, რომ ძირითადად ისინი მოძრაობენ საწინააღმდეგო მიმართულებით.
 ნულოვანი კორელაციის კოეფიციენტი ნიშნავს, რომ ორი ფასიანი ქაღალდის სარგებელი არ არის ურთიერთდაკავშირებული. ისინი არ უჩვენებენ ერთად ცვლილების
ტენდენციას პოზიტიური ან ნეგატიური წრფივი ფორმით.

გამოთვლის ილუსტრაცია
განვიხილოთ აქცია, რომლის წლიური სარგებლის მოსალოდნელი ღირებულება არის 16%, სტანდარტული გადახრა 15%.
დავუშვათ, რომ მეორე აქციას აქვს 14% წლიური სარგებლის მოსალოდნელი ღირებულება და 12% სტანდარტული
გადახრა და მოსალოდნელი კორელაციის კოეფიციენტი ორ აქციას შორის არის 0,40.
თითოეულ ამ ორ აქციაში თანაბარი ფულადი თანხების ინვესტირებით პორტფელის მოსალოდნელი ღირებულება იქნება:
=0,5*16%+0,5*14%=15%
ავაგოთ ვარიაციულ-კოვარიაციული მატრიცა
აღნიშნული ამოცანის ამოხსნით რისკისადმი ფრთხილი დამოკიდებულებით მყოფი ინვესტორი შეიძლება

დაინტერესდეს პორტფელის დივერსიფიცირებით და დაამატოს ფასიანი ქაღალდები.

არბიტრაჟული შეფასების თეორია
არბიტრაჟული შეფასების თეორია - თეორია, რომლის მიხედვითაც აქტივის ფასი დამოკიდებულია მრავალ ფაქტორზე
და გადამწყვეტ როლს თამაშობს არბიტრაჟის ეფექტიანი მოქმედება.
ორფაქტორიანი მოდელი - რომ ვაჩვენოთ უბრალო ორფაქტორიანი მოდელი, დავუშვათ, რომ აქცია Rj-ზე რეალური
სარგებელი შეიძლება აიხსნას შემდეგნაირად:
a - სარგებელი, როდესაც ორ ფაქტორს აქვს ნული ღირებულება;
F1 და F2 - პირველი და მეორე ფაქტორების უცნობი ღირებულება;
b1j და b2j - კოეფიციენტების რეაქცია, რომელიც ასახავს აქციის მოგების
ცვლილებას ფაქტორში ერთი ერთეულის ცვლილების შესაბამისად;
ej - ცდომილება.
მოდელისათვის ფაქტორები არის სისტემური ანუ არააცილებადი.

მუდმივი a არის ურისკო სარგებელი, ცდომილება არის აქციის სპეციფიკური და წარმოადგენს
არასისტემურ რისკს.
ეს რისკი შეიძლება დივერსიფიცირებული იქნეს სხვადასხვა სახეობებისა და რაოდენობის შემცვლელი აქციების პორტფელის ფლობით.
რისკი წარმოდგენილია ფაქტორის მოსალოდნელი ცვლილებით.

მრავალფაქტორიანი მოდელი
გამოიყენება ანალოგიური პრინციპები, როგორც ორფაქტორიან მოდელში. აღნიშნულ მოდელს ემატება
სხვადასხვა ფაქტორი:
 ცვლილებები მოსალოდნელი ინფლაციაში - ზეგავლენა კომპანიის ფულად ნაკადებზე

 მოულოდნელი ცვლილებები ინფლაციაში - ზეგავლენა კომპანიის ფულად ნაკადებზე
 მოულოდნელი ცვლილებები ინდუსტრიულ წარმოებაში - ზეგავლენა კომპანიის ფულად ნაკადებზე
 სარგებლის მოულოდნელი ცვლილებები დაბალრეიტინგულ და მაღალრეიტინგულ ობლიგაციებში - ზეგავლენა
ბაზრის კაპიტალდაბანდებაზე ან დისკონტირების განაკვეთზე
 სარგებლის სხვაობის მოულოდნელი ცვლილებები გრძელვადიან და მოკლევადიან ობლიგაციებში - ზეგავლენა
ბაზრის კაპიტალდაბანდებაზე ან დისკონტირების განაკვეთზე
არბიტრაჟი - წონასწორობის მიღების მეთოდი

 რაციონალური ბაზრის მონაწილეები იყენებენ ყველა შესაძლებლობას არბიტრაჟული სარგებლის მისაღებად.
 ინვესტორები იყიდიან ისეთ ფასიან ქაღალდს, რომელსაც აქვს დაბალი მოსალოდნელი სარგებელი.
 საბაზრო წონასწორობა მიიღება, როდესაც ყველა ფასიანი ქაღალდის მოსალოდნელი სარგებელი გახდება წრფივად
დამოკიდებული სხვადასხვა ფაქტორული კოეფიციენტებით.

თავი 6
ფინანსური ანგარიშგების ანალიზი

ფინანსური ანგარიშგება
ანალიზი
ბალანსის კოეფიციენტები
შემოსავლის ანგარიში
ტენდენციური ანალიზი
სტრუქტურული და ინდექსური ანალიზი

ფინანსური ანგარიშგება
ფინანსური ანგარიშგების ანალიზი - მონაცემების გარდაქმნის ხელოვნება, ფინანსური ანგარიშიდან -
ინფორმაციულში, რომელიც სასარგებლოა სხვადასხვა დონეზე გადაწყვეტილების მიმღები პირებისათვის.
ბალანსი - დოკუმენტი, რომელშიც შეჯამებულია კომპანიის ფინანსური მდგომარეობა დროის
განსაზღვრული მომენტისთვის, ის აჩვენებს, რომ
მთლიანი აქტივები = მთლიან ვალდებულებებს + საკუთარი კაპიტალი (სააქციო კაპიტალი)
შემოსავლების ანგარიშგება - დოკუმენტი, რომელიც შეიცავს ინფორმაციას კომპანიის შემოსავლებზე და
ხარჯებზეც განსაზღვრულ პერიოდში, ასევე დასრულებულ წმინდა მოგებასა ან წმინდა ზარალს ამ
პერიოდისთვის.
ფულის ექვივალენტები - მაღალ-ლიკვიდური, მოკლევადიანი, ბაზარზე თავისუფლად მოძრავი ფასიანი
ქაღალდები, რომლებიც სწრაფად გადაიქცევა ნაღდ ფულად, როგორც წესი სამ თვემდე განაღდების
პერიოდით.

სააქციო კაპიტალი: აქტივები - ვალდებულები, იგივე,
კომპანიის ჩვეულებრივი აქციების საბალანსო (ნომინალურ) ღირებულება +

განაღდებული კაპიტალი და დაგროვილი მოგება
რეალიზებული საქონლის თვითღირებულება - დანახარჯები პროდუქციის

წარმოებაზე, რომელიც აღირიცხება მიმდინარე პერიოდის ხარჯებად, როცა
პროდუქცია გაიყიდება
რეალიზებული საქონლის თვითღირებულება = საწყისს მარაგებს + მარაგების

შესყიდვები - საბოლოო მარაგების ნაშთი
გაუნაწილებელი მოგების ანგარიში - ფინანსური ანგარიში, რომელიც აჯამებს

გაუნაწილებელი მოგების ცვლილებას საანგარიშო პერიოდში - ეს არის შედეგი
მოგებიდან (ან ზარალიდან) და გადახდილი დივიდენდებიდან.
ეს ანგარიში ხშირად კომბინირებულია შემოსავლების ანგარიშთან.

კომპანიის ბალანსი (ათასებში)

კომპანიის შემოსავლების ანგარიშგება (ათასებში)

ფინანსური ანალიზის ჩარჩო

ფინანსური კოეფიციენტი - ინდექსი, რომელიც აკავშირებს ორ
ბუღალტრული ანგარიშგების რიცხვს და მიიღება ერთი
მეორეზე გაყოფით.
მაგალითად,
დავუშვათ, რომ კომპანიის წმინდა მოგება ამ წელს არის 1მლნ ლარი. კომპანიამ მოახდინა 200
მლნ ლარის ინვესტირება მთლიან აქტივში.
წმინდა მოგება/მთლიან მოგებაზე=1/200=0,005
=> თითოეული ინვესტირებული აქტივის ლარზე მიღებული სარგებელი კომპანიაში არის 0,5%
შემნახველი ანგარიში იძლევა უკეთეს მოგებას ინვესტიციაზე, ვიდრე აღნიშნული და უფრო

ნაკლები რისკით.

ფინანსური კოეფიციენტების ანალიზის ტიპები:
შიდა შედარებები - ანალიტიკოსს შეუძლია ახლანდელი კოეფიციენტები შეადაროს იმავე
კომპანიის წარსულ და მოსალოდნელ მომავალ კოეფიციენტებს.
გარე შედარებები და ინდუსტრიის კოეფიციენტების წყაროები - ერთი კომპანიის
კოეფიციენტების შედარება მსგავსი კომპანიების კოეფიციენტებთან ან ინდუსტრიის
საშუალო კოეფიციენტებთან დროის ერთსა და იმავე მომენტში.
კოეფიციენტის ტიპები:
პირველი ტიპი - ბალანსურ/ფინანსური კოეფიციენტები - იძლევა ინფორმაციას კომპანიის
ფინანსურ მდგომარეობაზე დროის განსაზღვრულ მომენტში, ბალანსის შედგენის დროს.
(მრიცხველი და მნიშვნელი თითოეულ კოეფიციენტში აღებულია ბალანსის უწყისიდან)
მეორე ტიპი - შემოსავლის ანგარიშის ან შემოსავლის/ბალანსის ანგარიშგების

კოეფიციენტები - იძლევა ინფორმაციას კომპანიის საქმიანობის რაიმე ასპექტზე დროის
პერიოდში, ჩვეულებრივ, ერთი წლის მანძილზე.
(მრიცხველში მყოფ შემოსავლების ანგარიშგების მუხლს ადარებენ მნიშვნელში მყოფ ბალანსის მუხლთან)

ბენჩმარკინგი - კომპანიის ოპერაციების და საქმიანობების გაზომვა
მსოფლიო კლასის კომპანიების მაგალითზე - შესაძლოა გამოყენებულ
იქნეს კოეფიციენტის ანალიზისთვის.

ბალანსის კოეფიციენტები
ლიკვიდურობის კოეფიციენტი - კოეფიციენტები, რომლებიც ზომავენ კომპანიის მიმდინარე
ვალდებულების გადახდის უნარიანობას.
მიმდინარე კოეფიციენტი - მიმდინარე აქტივები გაყოფილი მიმდინარე ვალდებულებებზე.
ასახავს კომპანიის უნარს დაფაროს მიმდინარე ფინანსური ვალდებულებები თავისი მიმდინარე
აქტივებით.
ლიკვიდურობა - აქტივების უნარი ადვილად გადაიქცეს ნაღდ ფულად, მნიშვნელოვანი

დანაკარგების გარეშე.

მჟავა-ტესტის (სწრაფი ლიკვიდურობის) კოეფიციენტი - კოეფიციენტი ასახავს კომპანიის
ვალდებულებების გადახდისუნარიანობას, რამდენად სწრაფად და უმტკივნეულოდ შეუძლია
კომპანიამ არსებული ვალდებულებები დაფაროს.
ეს კოეფიციენტი უზრუნველყოფს ლიკვიდურობის უფრო ზუსტ შეფასებას,

ვიდრე მიმდინარე ლიკვიდურობის კოეფიციენტი.
ვალის კოეფიციენტები - კოეფიციენტები, რომელიც ასახავენ კომპანიის ვალების ხარჯზე

დაფინანსების ხარისხს.

პრივილეგირებული აქციები ზოგჯერ განიხილება, როგორც ვალდებულება
(ვალი) და არა საკუთარი კაპიტალის ელემენტი. პრივილეგირებული აქციები
წარმოადგენენ გადასახდელ ვალდებულებას უბრალო აქციებთან შედარებით.
შედეგად, ეს გვაძლევს საშუალებას ისინი ჩავთვალოთ ვალდებულების მთლიან თანხაში
კომპანიის ანალიზის დროს.
ვალის მთლიან აქტივებთან დამოკიდებულების

კოეფიციენტი.
გრძელვადიანი ვალი შეფარდებული მთლიან კაპიტალდაბანდებაზე = გრძელვადიანი სესხი

/ მთლიან კაპიტალდაბანდებაზე
ალექსანდრე
მიქელაძე
- ფინანსური
მენეჯმენტი,
მენეჯმენტი
2017-2018 102
შემოსავლის ანგარიშგების და შემოსავალი
ბალანსის ანგარიშგების კოეფიციენტები
 დაფარვის კოეფიციენტი - კოეფიციენტი, რომელიც აკავშირებს კომპანიის
ფინანსურ ვალდებულებებს, მის შესაძლებლობებთან მოემსახუროს ან დაფაროს
მოკლევადიანი ვალდებულებები.
 სარგებლის დაფარვის კოეფიციენტი - მოგება კრედიტის სარგებლისა და მოგების

გადასახადის გადახდამდე გაყოფილი კრედიტის სარგებლის ხარჯზე. მას ასევე უწოდებენ
რამდენჯერ გამოვიმუშავეთ კრედიტის ხარჯი.
კოეფიციენტი მიუთითებს კომპანიის შესაძლებლობაზე აიცილოს გაკოტრება და რამდენად

შეუძლია სირთულის გარეშე დაფაროს სესხი. ასევე, რამდენად შეუძლია აიღოს ახალი სესხი.

აქტიურობის კოეფიციენტი - მაჩვენებელი, რომელიც აჩვენებს რამდენად
ეფექტიანად იყენებს კომპანია აქტივებს.
დებიტორული დავალიანების აქტიურობა - დებიტორული დავალიანების
ბრუნვის კოეფიციენტი იძლევა კომპანიის დებიტორული დავალიანების
ხარისხის პროგნოზირების საშუალებას და რამდენად წარმატებულად
შეუძლია კომპანიას მათი მიღება. ეს კოეფიციენტი გამოიანგარიშება.
რაც მაღალია დებიტორული დავალიანებების ბრუნვა, მით ნაკლები დროის

პერიოდი გადის ტიპურ გაყიდვასა და გადახდის მიღებას შორის.

დებიტორული მოთხოვნის ამოღება დღეებში ან გადახდის პერიოდის
საშუალო მაჩვენებელი გამოიანგარიშება შემდეგნაირად:
ან
გვიჩვენებს დროის ხანგრძლივობას, როდესაც თანხა არ არის გადახდილი.
ასევე, უნდა გავითვალისწინოთ, ამოღების პოლიტიკასთან დაკავშირებით შემდეგი ჩანაწერი:

„2/10, ნეტო 30“ - ჩანაწერი ნიშნავს, რომ მიმწოდებელი იძლევა 2%-იან ფასდაკლებას, თუ
დებიტორული დავალიანება გადაიხდება 10 დღეში და მთლიანი გადახდა სავალდებულოა
სრული ღირებულებით 30 დღეში, თუ არ მოხდება ფასდაკლებით სარგებლობა.
ხანდაზმული დებიტორული დავალიანებები - დებიტორული დავალიანებების
კლასიფიცირების პროცესი წარმოშობის მიხედვით.

კრედიტორული ვალდებულებების აქტიურობა - თუ კომპანიას აქვს სურვილი შეისწავლოს
მისი ვალდებულებები, მიმწოდებლების, მომხმარებლებისა და კრედიტორებისათვის
გადახდის დროულობის შესახებ ჩვენ შეგვიძლია გამოვიყენოთ
გადახდის საშუალო პერიოდი არის კარგი ინფორმაცია, იმ ალბათობის

შეფასებისათვის, რომ კრედიტის მაძიებელი გადაიხდის დროულად.
მარაგების აქტიურობა. რომ განვსაზღვროთ რამდენად ეფექტიანად მართავს

კომპანია მარაგებს (და ასევე მივიღოთ მარაგების ლიკვიდურობის შეფასება),
ჩვენ ვანგარიშობთ მარაგების ბრუნვის კოეფიციენტს.

მარაგების დეფიციტი - საკუთარი, სასაქონლო-მატერიალური რეზერვების უკმარისობა
მყიდველის შეკვეთის შესასრულებლად. დაბალი მარაგების ბრუნვა ხშირად არის მარაგების
სიჭარბის მიზეზი ან ნელად მოძრავი.
მარაგების აქტიურობის ალტერნატიული საზომი არის მარაგების ბრუნვა დღეების მიხედვით.
 ოპერაციული ციკლი - დროის ხანგრძლივობა მარაგების შესყიდვიდან პროდუქციის ან მომსახურების

გაყიდვებიდან ნაღდი ფულის მიღებამდე.
მარაგების ბრუნვა დღეებში + დებიტორული მოთხოვნების ბრუნვა დღეებში
 ნაღდი ფულის ციკლი - დროის ხანგრძლივობა ფულის ფაქტობრივი გასავლიდან მის შემოსვლამდე,
ასევე ეძახიან ნაღდი ფულად კონვერტირების ციკლს.
 ოპერატიული ციკლი - კრედიტორული ვალდებულების ბრუნვა დღეების მიხედვით (გვიჩვენებს

რამდენად დინამიურია კომპანია)
მთლიანი აქტივების (ან კაპიტალის) ბრუნვა. წმინდა გაყიდვების მოცულობის
დამოკიდებულება აქტივების საერთო ღირებულებასთან ეწოდება მთლიანი აქტივების
ბრუნვის ან კაპიტალის ბრუნვის კოეფიციენტი:
მომგებიანობის კოეფიციენტები - კოეფიციენტები, რომლებიც უჩვენებენ შემოსავლის

დამოკიდებულებას გაყიდვებთან ან ინვესტიციებთან.
მომგებიანობა გაყიდვებთან დამოკიდებულებაში:
მაღალი მაჩვენებელი მიუთითებს, რომ კომპანია შესაბამისად არის

ეფექტიანი.
წმინდა მოგების მარჟა:

შეჯამება
მომგებიანობის კოეფიციენტების განხილვით, ჩვენ შეგვიძლია
მივიღოთ მნიშვნელოვანი პროგნოზირება კომპანიის ოპერაციებში.
 თუ საერთო მოგების მარჟა მნიშვნელოვნად არის შეუცვლელი რამდენიმე
წლის განმავლობაში, მაგრამ წმინდა მოგების მარჟა შემცირდა იმავე
პერიოდში, ჩვენ ვიცით, რომ მიზეზი არის მაღალი გაყიდვები, ძირითადი და
ადმინისტრაციული დანახარჯები დაკავშირებული გაყიდვებთან ან მაღალი
საგადასახადო განაკვეთი.
 თუ საერთო მოგების მარჟა ეცემა, ჩვენ ვიცით, რომ საქონლის წარმოების
ხარჯები გაყიდვებთან დაკავშირებით იზრდება, ასეთ შემთხვევას შეიძლება
ადგილი ჰქონდეს, როცა დაბალია ფასები ან დაბალი ოპერაციული
ეფექტიანობა გაყიდვის მოცულობასთან დამოკიდებულება.

მომგებიანობის ინვესტიციებთან
მიმართებაში.
მომგებიანობის კოეფიციენტის მეორე ჯგუფი მოგებას აკავშირებს
ინვესტიციებთან.
ამ საზომიდან ერთი არის ინვესტიციაზე მოგების განაკვეთი (ROI) ან მოგება
აქტივებზე. ასევე ეძახიან ინვესტიციებზე უკუგებას:
მოგება სააქციო კაპიტალზე (ROE) =

ტენდენციური ანალიზი

სტრუქტურული და ინდექსური ანალიზი
სტრუქტურული ანალიზი -
ფინანსური ანგარიშის პროცენტული
ანალიზი, რომლის მიხედვითაც
ბალანსის ყველა მუხლი ანალიზდება
აქტივებთან, მთლიან გაყიდვებთან,
შემოსავალთან და ა.შ. პროცენტულ
დამოკიდებულებაში.
ინდექსური ანალიზი - პროცენტული

დამოკიდებულების ანალიზი
ფინანსურ ანგარიშგებაში, როდესაც
ბალანსის ან შემოსავლების
ანგარიშგების მაჩვენებელი საბაზისო
წელს არის 100% და იგივე ფინანსური
ანგარიშგების მაჩვენებლები
გამოსახულია პროცენტულად საბაზო
წელის ანგარიშგებასთან მიმართებაში. თითოეული მუხლი გაყოფილია მთლიან აქტივებზე
მენეჯმენტი,
მენეჯმენტი
2017-2018 112
თითოეული მუხლი გაყოფილია წმინდა გაყიდვებზე

ფინანსური ანგარიშგების მუხლები როგორც საბაზისო წლის
შეფარდებითი ინდექსები
ბალანსის და შემოსავლის ანგარიშგების სტრუქტურულ პროცენტულ ანალიზს შეიძლება
დაემატოს საბაზო წელთან შედარებითი პროცენტული გამოსახვის მუხლები.

ამოცანა

ამოხსნა

თავი 7
ფონდების მოძრაობის ანალიზი, ნაღდი ფულის
მოძრაობის ანალიზი და ფინანსური დაგეგმვა

ფონდების მოძრაობის ანგარიშგება (წყაროები და გამოყენება)
ნაღდი ფულის მოძრაობის უწყისი
ფულადი ნაკადების პროგნოზირება
მოსალოდნელი ფულადი ნაკადები
ფინანსური ანგარიშგების პროგნოზირება

ფონდების მოძრაობის ანგარიშგება - ფონდების წყაროების და გამოყენების
ანგარიშგება ან ფინანსურ მდგომარეობაში ცვლილებების ანგარიშგება -
ეხმარება ფინანსურ მენეჯერს კომპანიის მიერ ფონდების გამოყენების
შეფასებასა და განსაზღვრაში, თუ როგორ იყენებს კომპანია ამ ფინანსებს.
ფონდების მოძრაობის ანგარიშგება (წყაროები და გამოყენება) - ფონდების
განსაზღვრაში ჩვენ განვიხილავთ ბალანსს. ის არის ფინანსური მდგომარეობის
ანგარიშგება. მასში ჩვენ მოწესრიგებულად ავსახავთ კომპანიების
ინვესტიციებს (აქტივებს) და კანონიერ მოთხოვნებს (ვალდებულებებს და
სააქციო კაპიტალს) ამ ინვესტიციების მიმართ კრედიტორების და კომპანიების
მესაკუთრეების მიერ.
ბალანსი = ფონდების რეზერვი

ცვლილებები ბალანსის მუხლებში = ფონდების წმინდა ნაკადები

ფონდების მოძრაობის ანგარიშგება
(წყაროები და გამოყენება)
კომპანიების ფინანსური მდგომარეობის ცვლილებების ამსახველი
დოკუმენტი, პერიოდის დასაწყისიდან დასასრულამდე - იგივე
ფონდების წყაროების და გამოყენების ანგარიშგება, ან ფინანსური
მდგომარეობის ცვლილების ანგარიშგება.
რა არის წყაროები და გამოყენება?
ფონდების მთლიანი წყაროები ტოლია ფონდები მთლიანი გამოყენების!!!

კომპანიის ბალანსი ათასებში
კითხვა: არის თუ არა ნაღდი ფულის ზრდა

ფონდების წყარო ან გამოყენება?
პასუხი: ნაღდი ფული არის აქტივი, თუ ის
იზრდება, იგი იქნება გამოყენება. წყარო
შეიძლება გაიზარდოს სესხის აღებით,
რომელიც გაზრდიდა მარაგებს და
სამაგიეროდ შეამცირებდა ნაღდ ფულს.

რეგულირებები
მოგების და დივიდენდების აღიარება - მოგება და გადახდილი
დივიდენდები ამცირებს წმინდა მოგების მაჩვენებელს.
ინდივიდუალური კომპონენტები არის მნიშვნელოვანი ფონდების
მოძრაობისას და ნაჩვენები უნდა იყოს ცალკე.
წყარო: წმინდა მოგება $201
გამოკლებული: ფულადი დივიდენდები $143
(წმინდა) წყარო: ზრდა, გაუნაწილებელი მოგება $58
მოგების და დივიდენდების აღიარება - მოგება და გადახდილი დივიდენდები

ამცირებს წმინდა მოგების მაჩვენებელს. ინდივიდუალური კომპონენტები არის
მნიშვნელოვანი ფონდების მოძრაობისას და ნაჩვენები უნდა იყოს ცალკე.

ფიქსირებულ აქტივებში ამორტიზაციის
და მთლიანი ცვლილების აღიარება
ამორტიზაცია რეალურად არ ქმნის ფონდებს, ფონდები იქმნება
ოპერაციებიდან.
ფონდების ანგარიშგების წყაროების და გამოყენების ანალიზი
კომპანიის სიჯანსაღის ნიშანი არის ის, რომ დივიდენდების გადახდის

წყარო უფრო წმინდა მოგების ზრდაა, ვიდრე სესხის ზრდა ან
ფიქსირებული საშუალებების კლება.

ნაღდი ფულის მოძრაობის უწყისი
ნაღდი ფულის მოძრაობის უწყისი - კომპანიის ნაღდი ფულის მოძრაობის ანგარიშგება დროის განსაზღვრულ
პერიოდში.
ნაღდი ფულის მოძრაობის უწყისის მიზანია გვაჩვენოს კომპანიის ნაღდი ფულის შემოსავლის და გასავლების
ნაკადები დროის პერიოდში. ის იყოფა სამ კატეგორიად:
ოპერაციულ საქმიანობებად
ინვესტიციურ საქმიანობებად
ფინანსურ საქმიანობებად
ნაღდი ფულის მოძრაობის ანგარიშგება ეხმარება, შეაფასოს და დაადგინოს:
 კომპანიის შესაძლებლობა, ოპერაციებიდან შექმნას მომავალი წმინდა ფულადი ნაკადები: ვალების,

პროცენტების და დივიდენდების გადახდისთვის
 კომპანიის გარე დაფინანსებისთვის საჭიროება
 ოპერაციული საქმიანობებიდან წმინდა შემოსავალსა და წმინდა ფულის ნაკადს შორის განსხვავების

მიზეზები
 ფულადი და არაფულადი ინვესტირების და ფინანსური ტრანზაქციების ეფექტები

ოპერაციული, ინვესტიციური
და ფინანსური საქმიანობები

პირდაპირი მეთოდის თანახმად:
 ოპერაციული ფულადი ნაკადები

მოხსენებულია (პირდაპირ) ოპერაციული
ფულადი შემოსავლების (მომხმარებლებიდან)
და გადახდების (მომწოდებლების და
თანამშრომლებისათვის) კლასებით.
განსხვავებული სტრუქტურის მქონე (ირიბი)

ნაღდი ფულის ოპერაციულ საქმიანობაზე უნდა
მოხდეს:
 წმინდა მოგების სხვაგვარად დათვლა

ნაღდი ფულის მოძრაობის ანგარიშგების ანალიზის
მნიშვნელობები
ჯანსაღი, მზარდი კომპანიიდან ძირითადად მოელიან:
დადებით ფულად ნაკადებს ოპერაციული საქმიანობებიდან
უარყოფით ფულად ნაკადებს ინვესტიციური საქმიანობებიდან
დადებით ან უარყოფით ფულად ნაკადებს ფინანსური საქმიანობებიდან
ფულადი ნაკადების პროგნოზირება

ფულადი ნაკადების პროგნოზირება შესაძლოა ძალიან მნიშვნელოვანი იყოს კომპანიისთვის.
ბევრმა ახალშექმნილმა დოთ-ქომ კომპანიამ აღნიშნა, რომ მათი ბიზნესის რისკი არსებობდა მათი ფულის
გაუთვალისწინებელი გამოყენებისას. დიდი ნაღდი ფულის შემოსავლების მქონე ბევრი კომპანიისთვის
ფულადი ნაკადების პროგნოზირების არარსებობა შესაძლოა ნიშნავდეს იმას, რომ ფულს არ შეუძლია
მოიტანოს მოგება.

 დოთ-ქომი - კომპანია, რომელსაც აქვს ძლიერი ინტერნეტული საშუალებები, ახორციელებს
მისი საქმიანობის ძირითად ან მთლიან ნაწილს ინტერნეტის, ვებ-გვერდის საშუალებით.
სახელწოდება მოდის მისი აბრევიატურიდან (.com), რაც ნიშნავს კომერციულ სფეროს, ელ-
ფოსტის ან ვებ-გვერდის ბოლოში. ასევე უწოდებენ დოთქომს ან დოტ.ქომ-ს.
ნაღდი ფულის ბიუჯეტი - მომავალი ფულადი შემოსავლების და გასავლების მოძრაობების

გეგმა. ჩვეულებრივ, ყოველთვიური, ეხმარება ორგანიზაციას/მენეჯერს დაადგინოს ექნება თუ
არა საკმარისი რაოდენობა ფულადი საშუალებები მოკლევადიანი საჭიროებისთვის.
ნაღდი ფულის ბიუჯეტის სიზუსტის ძირითადი მომენტი არის გაყიდვების პროგნოზირება.

პროგნოზირება შესაძლოა დაეფუძნოს:
 შიდა ანალიზს - დაგეგმვა ახლო პერიოდისათვის (მხედველობიდან გამორჩება
ტენდენციები ეკონომიკაში და ინდუსტრიაში).
 გარე ანალიზს - ეკონომიკის და ინდუსტრიის გაყიდვების პროგნოზირებას მომავალი
რამდენიმე წლის განმავლობაში.
 შიდა და გარე ანალიზებს - ორივე მეთოდი ერთად

ფულის ამოღება და სხვა ნაღდი
ფულის ნაკადები
კომპანია კლიენტებს სთავაზობს
გაყიდვებს „ნეტო 30“ პირობით, რაც
ნიშნავს, რომ საფასური გადახდილი
უნდა იყოს 30 დღეში ანგარიშის
გამოწერიდან.
დავუშვათ, წარსული გამოცდილებიდან
ცნობილია, რომ დაახლოებით 90%
დებიტორული დავალიანებები
შეგროვდება გაყიდვის დღიდან ერთ
თვეში და დარჩენილი 10% შეგროვდება
გაყიდვის დღიდან ორ თვეში, თუ იგი
მოხდება უიმედო დებიტორული
მოთხოვნა წარმოიშობა, ამასთან
საშუალოდ მთლიანი გაყიდვების 10%
ხდება ნაღდ ფულზე გაყიდვით.

ნაღდი ფულის გასავლები
წარმოების დანახარჯები - როდესაც წარმოების დანახარჯების გრაფიკი
დადგინდება, შეფასებები შესაძლოა გაკეთდეს მასალების, შრომის,
მუშახელის, და სხვა ფიქსირებული აქტივების საჭიროებებზე.
ვალდებულებების შემთხვევაში - ყიდვის დროსა და ფულის გადახდის

რეალურ დროს შორის არის განსხვავება.
სხვა გადახდები - ოპერაციული ფულადი დანახარჯების გარდა,

ყურადღება უნდა გავამახვილოთ ასევე კაპიტალურ დანახარჯებზე,
დივიდენდებზე, მოგებაზე, ფედერალურ გადასახადებზე და სხვა ფულის
გასავლებზე.
წმინდა ნაღდი ფულის ნაკადი და
ბალანსი
მას შემდეგ, როდესაც გვექნება ყველა პროგნოზირებადი ნაღდი ფულის

შემოსავლები და გასავლები ანგარიშზე, ჩვენ ვაერთიანებთ ნაღდი ფულის
შემოსავლების და გადახდების განრიგს იმისთვის, რომ მივიღოთ წმინდა ნაღდი
ფულის შემოსავლები და გასავლები ყოველ თვეში.
მოსალოდნელი ფულადი ნაკადები
მოსალოდნელი ნაღდი ფულის
ნაკადების შესაძლო გადახრების
გასათვალისწინებლად, სასურველია,
შევიმუშაოთ დამატებითი ნაღდი
ფულის ბიუჯეტები, რომლიდანაც:
ერთი დაეფუძნებოდა ბიზნესის
განვითარების ოპტიმისტურ
პროგნოზს
მეორე - პესიმისტურს.
განაწილება მარტსა და აპრილში გადახრილია მარცხნივ,
საბოლოოდ ვიღებთ შესაძლო ფულადი შედეგად, ნაღდი ფულის საჭიროება ამ თვეების
საშუალებების ნარჩენებს თითოეული თვის განმავლობაში შეიძლება სავარაუდოდ იყოს მეტი.
ბოლოს დამატებითი დაფინანსების გარეშე.

შიდა დაგეგმვისას, მოვლენების განვითარების მთელი რიგი შესაძლო შედეგების დაშვება უფრო
უკეთესია, ვიდრე მხოლოდ მოსალოდნელის.
ფინანსური ანგარიშგების პროგნოზირება - მოსალოდნელი მომავალი ფინანსური ანგარიშგება,
დაყრდნობილი მენეჯმენტის მოლოდინზე, რომელიც უნდა იყოს მიღწევადი მათი ქმედების
შედეგად.
შემოსავლის ანგარიშგების პროგნოზირება - შემოსავლის ანგარიშგების პროგნოზირება არის
კომპანიის მოსალოდნელი შემოსავლების და ხარჯების რეზიუმე მომავალი პერიოდის
განმავლობაში, რომელიც მთავრდება წმინდა შემოსავლით (ზარალით) ამ პერიოდისთვის.

ბალანსის პროგნოზირება

აქტივების პროგნოზირება
თუ არ არსებობს ნაღდი ფულის ბიუჯეტი, დებიტორული დავალიანების
ბალანსი შეიძლება შეფასდეს დებიტორული დავალიანების ბრუნვის
კოეფიციენტის საფუძველზე.
ვალდებულებების და სააქციო კაპიტალის პროგნოზირება

კრედიტორული ვალდებულებები შეფასდება, როგორც დაგეგმილი
შესყიდვების თანხა იანვრიდან ივნისამდე, ამავე პერიოდში შესყიდვებზე
გადახდილი მთლიანი თანხის გამოკლებით.

კოეფიციენტების გამოყენება და
მათი ინტერპრეტაცია
კოეფიციენტები შეიძლება გამოყენებული იყოს ანგარიშების პროგნოზირების მისაღებად.
მაგალითად, ჩვენ პირდაპირ უნდა დავიანგარიშოთ ბალანსში ყველა დეტალი ფინანსური
კოეფიციენტების დაგეგმვით მომავალში და შემდეგ დავიანგარიშოთ ამ კოეფიციენტების საფუძველზე.
ანგარიშგების პროგნოზირება საშუალებას გვაძლევს, შევისწავლოთ:
მოსალოდნელი მომავალი ბალანსის შემადგენლობა
შემოსავლის ანგარიშგების შემადგენლობა
ფინანსური კოეფიციენტები შეიძლება გამოანგარიშებული იყოს ანგარიშების ანალიზისთვის.
კოეფიციენტი და საწყისი მონაცემები შეიძლება შედარდეს:
ახლანდელ ფინანსური ანგარიშების კოეფიციენტებს და მონაცემებს
წარსულ ფინანსური ანგარიშების კოეფიციენტებს და მონაცემებს

მდგრადი განვითარების მოდელი
კომპანიის მდგრადი განვითარების მოდელირება არის დაგეგმვის მნიშვნელოვანი საშუალება.
მდგრადი ზრდის განაკვეთი არის გაყიდვების მაქსიმალური წლიური პროცენტული ზრდა,
რომელიც შეიძლება მიღებულ იქნეს მიზნობრივი:
ოპერაციის
ვალდებულების
დივიდენდის გადახდის კოეფიციენტზე დაფუძნებით.
თუ რეალური ზრდა აჭარბებს მდგრადი ზრდის განაკვეთს, მაშინ ის რაიმეთი უნდა დაიფაროს და
ხშირად ეს არის სესხის კოეფიციენტი.
ზრდის პროცესის მოდელირება საშუალებას გვაძლევს მივიდეთ გონებრივ კომპრომისამდე.

სტაბილური მდგომარეობის მოდელი
მომავალი ჰგავს წარსულს ბალანსის და საქმიანობის კოეფიციენტების შესაბამისად.
კომპანია არ იყენებს გარე კაპიტალის დაფინანსებას და კაპიტალი აკუმულირდება გაუნაწილებელი მოგების ხარჯზე.
ცვლადების გამოყენება. სტაბილური მდგომარეობის გარემოში მდგრადი ზრდის განაკვეთის განსაზღვრისთვის
აუცილებელი ცვლადებია:
მდგრადი ზრდის განაკვეთი - აქტივებში ზრდა (ფონდების გამოყენება)

ტოლი უნდა იყოს ვალდებულებებში და სააქციო კაპიტალში ზრდის
(ფონდების წყარო).
ეს არის გაყიდვების ზრდის მაქსიმალური განაკვეთი, რაც არის შესაბამისი
მიზნობრივ კოეფიციენტებთან. მიიღწევა თუ არა ეს განაკვეთი, რა თქმა უნდა,
დამოკიდებულია პროდუქციის გარე ბაზრებზე და კომპანიის ბაზრის წარმატებაზე.
წმინდა მოგების მარჟა არის ოპერაციული ეფექტიანობის საზომი ყველა ხარჯის და შემოსავლის გადასახადის მხედველობაში მიღების
შემდეგ.

ამოცანა:

ამოხსნა:

თავი 8
საბრუნავი კაპიტალის მენეჯმენტის მიმოხილვა

საბრუნავი კაპიტალის კონცეფცია
საბრუნავი კაპიტალის საკითხები
მიმდინარე აქტივების დაფინანსება: მოკლევადიანი და
გრძელვადიანი აქტივები
ვალდებულების სტრუქტურა და მიმდინარე აქტივებზე
გადაწყვეტილებები

საბრუნავი კაპიტალის კონცეფცია
წმინდა საბრუნავი კაპიტალი - მიმდინარე აქტივებს გამოკლებული
მიმდინარე ვალდებულებები
მთლიანი საბრუნავი კაპიტალი - კომპანიის ინვესტიცია მიმდინარე

აქტივებში (როგორიც არის ფულადი საშუალებები და ლიკვიდური
ფასიანი ქაღალდები, დებიტორული დავალიანებები და მარაგები)
საბრუნავი კაპიტალის მენეჯმენტი - მიმდინარე აქტივების და

ფინანსების ადმინისტრირება იმისათვის, რომ უზრუნველყოფილ
იქნას საკმარისი მიმდინარე აქტივები

მომგებიანობა და რისკი
საბრუნავი კაპიტალის მართვა ეფუძნება ფუნდამენტური საკითხის
გადაწყვეტას, რომლებიც განსაზღვრავენ:
მიმდინარე აქტივებში ინვესტიციის ოპტიმალურ დონეს
მოკლევადიანი და გრძელვადიანი დაფინანსების შესაბამის ერთობლიობას
მიმდინარე აქტივებში ამ ინვესტიციის უზრუნველსაყოფად
მიმდინარე აქტივების ჭარბი დონე -> ნაკლები მოგების მიღება

განხორციელებულ ინვესტიციაზე
მცირე ოდენობით მიმდინარე აქტივები -> რესურსების დეფიციტი და
სიძნელეები ოპერაციების უწყვეტობაში

მომგებიანობა და რისკი
მიმდინარე აქტივებში ინვესტიციების შემცირება იწვევს მოგების ზრდას
კომპანიის მთლიან აქტივზე
დანახარჯები მოკლევადიან დაფინანსებაზე ძირითადად ნაკლებია

გრძელვადიანთან შედარებით. შედეგად, მაღალია
მოკლევადიანი ვალის წილი მთლიან ვალდებულებებში და
კომპანიის მომგებიანობა
მოკლევადიანი ვალდებულება განახლდება მისი სიმწიფისას და არ გამოიყენება,

როდესაც იგი არ არის საჭირო, რამაც შესაძლოა გამოიწვიოს მაღალი მოგება
მიმდინარე აქტივების დაბალი დონე და მიმდინარე ვალდებულებების მაღალი წილი წარმოშობს
წმინდა საბრუნავი კაპიტალის დაბალ დონეს (შესაძლოა უარყოფითს), რაც ზრდის რისკის დონეს.
რისკი არის შემდეგი:
საბრუნავი კაპიტალი შეიძლება არ შენარჩუნდეს საკმარის დონეზე, რათა კომპანიამ უზრუნველყოს:
 ფულადი ვალდებულებების შესრულება მათი წარმოშობის შემთხვევაში

 გაყიდვების სათანადო დონის შენარჩუნება (მარაგების ამოწურვის დროს)
მიმდინარე აქტივების ოპტიმალური დონე

მიმდინარე აქტივების ოპტიმალური დონე
მოსალოდნელი მომგებიანობის მიხედვით აღნიშნული სამი
ალტერნატიული სტრატეგია კლასიფიცირება შესაძლებელია
აქტივებზე (ინვესტიციებზე) მომგებიანობის განტოლებით:
მიღებული განტოლებით მიმდინარე აქტივების შემცირება იძლევა

მაღალი მომგებიანობის შესაძლებლობას

მიმდინარე აქტივების
ოპტიმალური დონე
ჩვენ შეგვიძლია სამი ალტერნატიული სტრატეგია დავაჯგუფოთ
სხვადასხვა ფაქტორების მიხედვით
საბრუნავი კაპიტალის მართვის სტრატეგიები გვიჩვენებს ფინანსების ორ საბაზო

პრინციპს:
 მომგებიანობა იცვლება ლიკვიდურობის საწინააღმდეგო პროპორციულობით
 მომგებიანობა იცვლება რისკთან ერთად (არსებობს კომპრომისი რისკსა და
მოგებას შორის)

საბრუნავი კაპიტალის კლასიფიკაცია
საბრუნავი კაპიტალი - ეს არის:
მიმდინარე აქტივების კომპონენტი - ფულადი
საშუალებები, ლიკვიდური ფასიანი ქაღალდები,
დებიტორული მოთხოვნები და მარაგები
დროის მიხედვით:
მუდმივი საბრუნავი კაპიტალი - საბრუნავი
აქტივების სიდიდე, კომპანიის აუცილებელი
გრძელვადიანი მოთხოვნების მინიმალურად
დასაკმაყოფილებლად
დროებითი საბრუნავი კაპიტალი - საბრუნავი
კაპიტალი, რომელიც იცვლება აუცილებელი
სეზონური მოთხოვნების დასაკმაყოფილებლად

მიმდინარე აქტივების დაფინანსება
სპონტანური დაფინანსება -
კომერციული კრედიტი და სხვა
გადასახდელი და დანარიცხები
წარმოშობილი სპონტანურად
კომპანიის ყოველდღიური
ოპერაციული საქმიანობის დროს.
ჰეჯირების მეთოდი (შესაბამისობა
სიმწიფის ვადით) - დაფინანსების
მეთოდი, როდესაც თითოეული
აქტივი ანაზღაურდება მსგავსი
მიახლოებითი სიმწიფის ვადის მქონე
დაფინანსების ინსტრუმენტით.

მოკლევადიანი და გრძელვადიანი დაფინანსება
შესაბამისი რისკის არსებობა - რაც მოკლეა კომპანიის ვალდებულებების სიმწიფის განრიგი, მით
დიდია რისკი, რომ კომპანია ვერ შეძლებს ძირითადი თანხის და სარგებლის პროცენტების
გადახდას.
რისკისა და დანახარჯების კომპრომისი - განსხვავება მოკლევადიანი და გრძელვადიანი
დაფინანსების რისკში უნდა დაბალანსდეს პროცენტულ დანახარჯებში განსხვავებით.
რაც გრძელია კომპანიის ვალდებულებების სიმწიფის განრიგი, მით ძვირი ჯდება დაფინანსება
 მოკლევადიან ვალს აქვს მეტი რისკი, ვიდრე გრძელვადიან ვალს, თუმცა მას აქვს ნაკლები
დანახარჯი.
 არჩევანი უნდა გაკეთდეს რისკსა და მომგებიანობას შორის.
 კომპანიის მიერ მიღებული უსაფრთხოების მარჟა შეიძლება განხილულ იქნეს როგორც
ინტერვალი ფულადი საშუალებების მოსალოდნელ წმინდა ნაკადსა და არსებულ ვალზე
გადასახდელებს შორის.
უსაფრთხოების მარჟის უზრუნველსაყოფად მენეჯმენტმა უნდა მიიღოს გადაწყვეტილება ბიზნესის

მოკლევადიანი და გრძელვადიანი დაფინანსების პროპორციის შესახებ
მოსალოდნელი უსაფრთხოების მარჟა დაკავშირებულია კომპანიის მოკლევადიანი და გრძელვადიანი

დაფინანსების წყაროს არჩევის სტრატეგიასთან. ის შეიძლება იყოს დადებითი, უარყოფითი ან ნულოვანი
მნიშვნელობის.

მოკლევადიანი და გრძელვადიანი დაფინანსება -
კონსერვატული დაფინანსების პოლიტიკა

მოკლევადიანი და გრძელვადიანი დაფინანსება
- აგრესიული დაფინანსების პოლიტიკა

მოკლევადიანი და გრძელვადიანი
დაფინანსება

ვალდებულებების სტრუქტურა და
მიმდინარე აქტივებზე გადაწყვეტილებები
როდესაც გაყიდვები და მასთან დაკავშირებული წმინდა ფულადი
ნაკადები გაურკვეველია, კომპანიის მენეჯმენტს სურს შეინარჩუნოს
უსაფრთხოების მაღალი მარჟა.
თუ კომპანიას არ შეუძლია ისესხოს მოკლევადიან პერიოდში, ის
ინარჩუნებს უსაფრთხოების მარჟას, მხოლოდ:
მიმდინარე აქტივების (განსაკუთრებით ნაღდი ფული და
ლიკვიდური ფასიანი ქაღალდები) დონის გაზრდით
დაფინანსების სიმწიფის განრიგის გახანგრძლივებით
ორივე ეს მოქმედება ზეგავლენას ახდენს მომგებიანობაზე


პასუხი

თავი 12
კაპიტალდაბანდების ბიუჯეტირება და ფულადი ნაკადების
შეფასება

კაპიტალდაბანდების ბიუჯეტირების პროცესის განხილვა
საინვესტიციო საპროექტო წინადადების განსაზღვრა
პროექტის შეფასება - დაბეგვრის შემდეგ ოპერაციული მუდმივი
ფულადი ნაკადები

კაპიტალდაბანდების ბიუჯეტირება
საინვესტიციო პროექტების იდენტიფიკაციის, ანალიზის და შერჩევის პროცესი, რომლის
შემოსავლები (ფულადი ნაკადები) მოსალოდნელია რამდენიმე წლის განმავლობაში და ეფუძნება
კაპიტალდაბანდების ალტერნატიული პროექტების ეფექტიანობის ანალიზს.
კაპიტალდაბანდების ბიუჯეტირება მოიცავს:
საინვესტიციო საპროექტო წინადადების განსაზღვრას, კომპანიის სტრატეგიულ მიზნებთან
შესაბამისობაში.
დაბეგვრის შემდეგ ოპერაციული მუდმივი ფულადი ნაკადების შეფასებას საინვესტიციო
პროექტებისთვის.
პროექტის ფულადი ნაკადების ზრდის შეფასებას.
პროექტების შერჩევას ეფუძნება ღირებულების მაქსიმალურად გაზრდის პირობას.
მიმდინარე საინვესტიციო პროექტების პერიოდულ ხელახლა და დასრულებული
პროექტების საბოლოო შეფასების გაკეთებას.
საინვესტიციო საპროექტო
წინადადების განსაზღვრა
პროექტების კლასიფიკაცია:
1. ახალი პროდუქციის წარმოება ან არსებული პროდუქციის
მოცულობის გაზრდა
2. აღჭურვილობის ან შენობების შეცვლა
3. კვლევა და განვითარება
4. გამოკვლევა
5. სხვა (მაგალითად, უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული ან
გარემოს დაბინძურების კონტროლის მექანიზმები).

პროექტების შეფასება
კომპანიის ყველა გადაწყვეტილება ორიენტირებულია
კონკრეტულად ნაღდი ფულის მიღებაზე.
მხოლოდ ნაღდი ფულით არის შესაძლებელი ხელახალი

ინვესტირება კომპანიაში ან დივიდენდების გადახდა
აქციონერებისთვის.
თითოეულ საინვესტიციო წინადადებისთვის ჩვენ გვჭირდება

ინფორმაციის მიღება ოპერაციულ საქმიანობასთან დაკავშირებულ
ფულად ნაკადებზე.

პროექტის შეფასება - ფულადი
ნაკადების კონტროლი
კაპიტალდაბანდების დაგეგმვაში მნიშვნელოვანი ამოცანები:
პროექტის მომავალი ფულადი ნაკადების შეფასება (ოპერაციულ

საქმიანობასთან დაკავშირებული ფულადი ნაკადები)
ფულადი ნაკადების შეფასების სიზუსტე
ფულადი ნაკადების გადასახადებიდან გასუფთავება
მზარდი ფულადი ნაკადების განხილვა (ახალი ინვესტიციით და
მის გარეშე არსებული სიტუაციის ანალიზი, ყველა შესაბამისი
ხარჯისა და მოგების გათვალისწინებით).

კაპიტალდაბანდების დაგეგმვაში მნიშვნელოვანი ფაქტორები:
აღმოუფხვრადი ხარჯების იგნორირება
ალტერნატიული ღირებულების პროექტის შეფასებაში ჩართვა
კაპიტალური ინვესტიციის მიმდინარე აქტივების
კომპონენტების მის ნაწილად განხილვა
ფულადი ნაკადების შეფასების დროს მოსალოდნელი
ინფლაციის გათვალისწინება

აღმოუფხვრადი ხარჯები - ამოუღებადი დანახარჯები (თავისი
დაუფარაივუს მიზეზით), რომლებმაც არ უნდა იქონიოს ზეგავლენა
მიმდინარე ან მომავალ გადაწყვეტილებებზე.
ალტერნატიული ღირებულება - ჩვენ მიერ შერჩეული საუკეთესო
არჩევანის, სხვა შესაძლო უგულებელყოფილი ალტერნატიული გზა
ინვესტირებისთვის.
ფულადი ნაკადის განსაზღვრისას ჩვენ უნდა გავითვალისწინოთ
ნებისმიერი შესაბამისი ალტერნატიული დანახარჯები


ამორტიზაციის ბაზა - საგადასახადო ანგარიშგებისთვის
წარმოადგენს მთლიანი ქონებრივი აქტივის ღირებულებას. ეს არის
თანხა, რომელიც ექვემდებარება დროთა განმავლობაში პროდუქციის
ღირებულებაში ჩამოწერას ზედნადები ხარჯების სახით,
საგადასახადო მიზნებისთვის კანონის მიხედვით.
კაპიტალიზირებადი ხარჯები - ხარჯები, რომლებსაც შეუძლიათ

უზრუნველყონ შემოსავლები მომავალში. ჩაითვლება
კაპიტალდაბანდებად და არა მიმდინარე პერიოდის ხარჯებად.

ამორტიზირებადი აქტივის გაყიდვა
ან გადაცემა
თუ ამორტიზირებადი აქტივი გაყიდულია მისი ამორტიზირებადი
საბალანსო ღირებულებაზე:
მეტად, მიღებული ჭარბი საბალანსო ღირებულებაზე გადაიხდება
ჩვეულებრივი საშემოსავლო გადასახადის განაკვეთით.
ნაკლებ ფასად, მაშინ მიიღება დანაკარგი და ჩვენ ვიღებთ დანაზოგს
საგადასახადო შეღავათით.

მუდმივი ფულადი ნაკადების
გამოთვლა
ფულადი ნაკადების დაყოფა დროზე დაფუძნებულ კატეგორიებად:
1. საწყისი ფულის გასავლები: საწყისი წმინდა ნაღდი ფულის
ინვესტიცია.
2. შუალედური ზრდადი ფულის ნაკადები: წმინდა ნაღდი ფულის
ნაკადები საწყისი ნაღდი ფულის ინვესტიციის შემდეგ, რომლებიც
არ შეიცავენ ნაღდი ფულის ნაკადის საბოლოო პერიოდს.
3. ბოლო წლის ზრდადი წმინდა ფულის ნაკადი: საბოლოო პერიოდის
წმინდა ფულის ნაკადი (ამ პერიოდის ფულად დინებას ჩვენ
გამოვყოფთ განსაკუთრებულ კატეგორიად, რამდენადაც
საინვესტიციო პროექტის დასასრულს ნაწილობრივ წარმოიშობა
ფულადი ნაკადების განსაკუთრებული თვითმსყიდველობა).

საწყისი ფულის გასავლები

შუალედური ზრდადი ფულადი
ნაკადები

ბოლო წლის ზრდადი წმინდა
ფულადი ნაკადები

კომპანია X განიხილავს ორი აღჭურვილობის ჩანაცვლებას, რომლებიც არის სამი წლის ახალი, უფრო
ეფექტიანი აღჭურვილობით. ორი ძველი აღჭურვილობა შესაძლოა ამჟამად გაიყიდოს მთლიანად
70,000-ად მეორად ბაზარზე, მაგრამ მათ ექნებათ ნულოვანი სალიკვიდაციო ღირებულება, თუ ისინი
შენარჩუნდება მათი გამოყენების დარჩენილი პერიოდის განმავლობაში. მათი საწყისი
ამორტიზირებადი ბაზა შეადგენს 300,000-ს. მათ აქვთ 86,400 საბალანსო ღირებულება და დარჩენილი
სასიცოცხლო ციკლი 8 წელი. ეს აღჭურვილობები განეკუთვნებიან ხუთწლიანი ქონების კლასის
აქტივებს. ახალი აღჭურვილობა შესაძლოა შესყიდული და დამონტაჟებული იქნეს 480,000-ად. მას აქვს
დარჩენილი გამოყენების 8 წელი, რომლის ბოლოს მისი მოსალოდნელი სალიკვიდაციო ღირებულება
იქნება 40,000. აღჭურვილობა ხვდება ხუთწლიანი ქონების კლასში დაჩქარეული ღირებულების
ამორტიზაციისთვის. მისი დიდი ეფექტიანობის გამო, ახალმა აღჭურბვილობამ შესაძლოა შედეგად
მოგვცეს 100,000-ის წლიური ოპერაციული დანაზოგი. კომპანიის კორპორაციული საგადასახადო
განაკვეთი არის 40% და თუ წარმოიშვა ზარალი პროექტის რომელიმე წელს, დასაშვებია, რომ კომპანია
შეძლებს აანაზღაუროს დანაკარგი კომპანიის სხვა შემოსავლით.
რა შუალედური ფულადი ნაკადების შემოსავლები იქნება 1 წლის განმავლობაში და რა არის საწყისი

ფულის გასავლები პროექტის დასაწყისში?

ამოხსნა ნაღდი ფულადი ნაკადები წლის დასასრული
დანაზოგი 100,000
ახალი ამორტიზაცია 96,000
ძველი ამორტიზაცია 34,560
ამორტიზაცია ნაზრდი 61,440
მოგების ცვლილება დაბეგვრამდე 38,560
გადასახადები 15,424
მოგების ცვლილება დაბეგვრის შემდეგ 23,136
ოპერაციული ფულადი ნაკადის
ცვლილება 84,576
სალიკვიდაციო ღირებულება -
წმინდა ფულადი ნაკადი 84,576
საწყისი ნაღდი ფულის გასავალი 403,440

თავი 13
კაპიტალდაბანდების ბიუჯეტირების მეთოდები

პროექტის შეფასება და შერჩევა: ალტერნატიული მეთოდები
◦ გამოსყიდვის პერიოდი
◦ უკუგების შიდა განაკვეთი
◦ წმინდა ახლანდელი ღირებულება
◦ მომგებიანობის ინდექსი
პოტენციური სიძნელეები
◦ დამოკიდებული და ურთიერთგამომრიცხავი პროექტები
◦ რეიტინგის პრობლემები
◦ მრავალგვარი უკუგების შიდა განაკვეთები
◦ კაპიტალის ნორმირება
◦ ცალმხრივი შეფასებები

პროექტის შეფასება და შერჩევა:
ალტერნატიული მეთოდები
განვიხილავთ პროექტის შეფასების და შერჩევის ოთხ ალტერნატიულ მეთოდს, რომლებიც
გამოიყენება კაპიტალდაბანდების დაგეგმვისას:
1. გამოსყიდვის პერიოდი
2. უკუგების შიდა განაკვეთი
3. წმინდა ახლანდელი ღირებულება
4. მომგებიანობის ინდექსი
დისკონტირებული ფულადი ნაკადები - საინვესტიციო პროექტების შეფასების და შერჩევის
მეთოდი, რომლის მიხედვით ფულის ნაკადები გამოითვლება ფულის ღირებულების დროითი
ცვლილების გათვალისწინებით.
გამოსყდვის პერიოდი - დროის პერიოდი, რომელიც საჭიროა საინვესტიციო ბიზნეს
პროექტში ინვესტირებული თანხების გულადი შემოსავლის მისაღებად.

გამოსყიდვის პერიოდი
საინვესტიციო პროექტის გამოსყიდვის პერიოდი (PBP) გვიჩვენებს
წლების რაოდენობას, რომელიც საჭიროა საწყისი ფულადი
ინვესტიციების დასაფარავად დაფუძნებული პროექტის მოსალოდნელ
ფულად ნაკადებზე.

აქცეპტენსის კრიტერიუმი - თუ გამოანგარიშებული გამოსყიდვის პერიოდი ნაკლებია
მაქსიმუმ აქცეპტირებულ პერიოდზე, წინადადება არის მისაღები. თუ არა, მაშინ იგი უნდა
იქნეს უარყოფილი.
პრობლემები. მეთოდის მთავარი ნაკლი მდგომარეობს იმაში, რომ იგი არ ითვალისწინებს

ფულად ნაკადებს, რომელიც მიიღება ინვესტიციის გამოსყიდვის პერიოდის დასასრულს.
მეთოდი ასევე იგნორირებას უკეთებს ფულის დროის მიხედვით ღირებულებას.

უკუგების შიდა განაკვეთი
ფულადი ნაკადების დისკონტირების მეთოდი იძლევა უფრო მეტად
ობიექტურ საფუძველს საინვესტიციო პროქტის შეფასებისთვის და
შერჩევისთვის. ეს მეთოდები ითვალისწინებენ როგორც
მოსალოდნელი ნაკადების სიდიდეს, ასევე ათი დროის მიხედვით
განაწილებას.
უკუგების შიდა განაკვეთი (Internal rate of return) - ინვესტიციებზე

შემოსავლის განაკვეთის შეფასების მეთოდი. დისკონტირების
განაკვეთი, რომელიც უტოლდება მომავალი ფულადი მოძრაობების
მიმდინარე ღირებულების, საინვესტიციო პროექტის განხორციელების
და საწყისი ინვესტიციების ღირებულების გათვალისწინებით.

უკუგების შიდა განაკვეთი (IRR) - საინვესტიციო წინადადებისთვის არის
დისკონტის განაკვეთი, რომელიც ტოლია მოსალოდნელი წმინდა
ფულადი ნაკადების ახლანდელი ღირებულების (CF) საწყისი ფულადი
ნაკადის გასავლით (ICO).
IRR არის პროცენტული განაკვეთი, რომელიც დისკონტირებას უკეთებს მომავალი

წმინდა ფულადი ნაკადების დინებას - CF.
ინტერპოლაცია - უკუგების შიდა განაკვეთის ამოხსნით, IRR, ზოგჯერ მოიცავს

ცდომილებას გასწორების მეთოდურ პროცესს ახლანდელი ღირებულების
ცხრილების გამოყენებით, საბედნიეროდ არსებობს კომპიუტერული პროგრამები და
დაპროგრამებული კალკულატორები, რომლებიც შეგვიძლია გამოვიყენოთ
ცდომილების გასწორების პროცედურაში.

ჩვენ ვიწყებთ 15%-იანი დისკონტირების განაკვეთით და გამოვქვითავთ ახლანდელ ღირებულებას
მომავალი წმინდა ფულადი ნაკადების დინებებიდან. ახლანდელი ღირებულების შესაბამისი
კოეფიციენტის მოძებნისთვის გამოვიყენოთ PVIF ცხრილი.
15%-იანი დისკონტის განაკვეთი შედეგად იძლევა განსახილველი პროექტის ახლანდელ ღირებულებას,

რომელიც აჭარბებს საწყის ინვესტიციას 100,000$-ით. შედეგად, ჩვენ უნდა ვცადოთ მეტად მაღალი
დისკონტირების განაკვეთი, რომ უფრო მეტად გავათანაბროთ მომავალი ფულადი ნაკადები და შევამციროთ
მათი ახლანდელი ღირებულება 100,000$-მდე. რა ხდება დისკონტირების 20%-იანი განაკვეთის დროს?
დისკონტის განაკვეთი, აუცილებელი ფულადი ნაკადის დისკონტირებისთვის 100,000$-მდე, უნდა იყოს

15%-სა და 20%-ებს შორის.

თუ ფულადი ნაკადი არის შემოდინებების თანაბარზომიერი ანუიტეტი, ხოლო საწყისი ინვესტიცია ხდება
ნულოვან დროს, არ არსებობს ცდომილების გასწორების მეთოდის გამოყენების საჭიროება. ჩვენ უბრალოდ
საწყის ინვესტიციას გავყოფთ ყოველწლიურ შემოსავალზე და მოვძებნით დისკონტირების ახლო
კოეფიციენტს ანუიტეტის ახლანდელი ღირებულების კოეფიციენტების ცხრილში (PVIFA).
დავუშვათ, რომ საწყისი ფულადი გასავალი 100,000-დან მივიღეთ 4-წლიანი შემოსავალი 36,000$ წელიწადში.
100,000$ გავყოთ 36,000$ და ვიღებთ 2,778-ს. დისკონტირების ახლო კოეფიციენტი 4-წლიანი პერიოდის მწკრივში
ცხრილში არის 2,798. ეს ციფრი შეესაბამება 16%-იან დისკონტირების განაკვეთს, რამდენადაც 2778 ნაკლებია 2798-ზე,
ძნელი არ არის იმის დაშვება, რომ დისკონტირების განაკვეთის ფაქტიური მნიშვნელობა იმყოფება 16 და 17% შორის.

 ბარიერული განაკვეთი - მომგებიანობის მინიმალური განაკვეთი, რომელიც
საჭიროა საინვესტიციო პროექტის მისაღებად, მიღებული ფულადი
ნაკადების დისკონტირების ანალიზით, განაკვეთი, რომლის მიხედვითაც,
პროექტი განიხილება მისაღებად.
 აქცეპტენსის კრიტერიუმი - ინვესტიციის შიდა მომგებიანობის განაკვეთის

შედარება საინვესტიციო პროექტის მისაღებად მოთხოვნილი მომგებიანობის
მინიმალურ განაკვეთთან, ანუ იგივე ბარიერული განაკვეთი. თუ უკუგების
შიდა განაკვეთი აჭარბებს მოთხოვნილ განაკვეთს, პროექტი არის მიღებული;
თუ არა, პროექტი არის უარყოფილი.

წმინდა ახლანდელი ღირებულება
წმინდა ახლანდელი ღირებულება - საინვესტიციო პროექტების ახლანდელი
ღირებულება, წმინდა ნაღდი ფულის შემოსავლებს გამოკლებული პროქტის საწყისი
ნაღდი ფული გასავალი.
უკუგების შიდა განაკვეთის მეთოდის მსგავსად, წმინდა ახლანდელი ღირებულება

არის დისკონტირებული ფულადი ნაკადის მიდგომა კაპიტალდაბანდების
დაგეგმვისათვის. საინვესტიციო წინადადებების წმინდა ახლანდელი ღირებულება არის
წინადადების ახლანდელი ღირებულების წმინდა ფულად ნაკადებს გამოკლებული
წინადადების საწყისი ფულადი გადინება.

აქცეპტენსის კრიტერიუმი. თუ საინვესტიციო პროექტის წმინდა ახლანდელი ღირებულება
არის ნული ან მეტი, პროექტი არის მისაღები; თუ არა, იგი არის უარყოფილი. პროექტის
აქცეპტენსის კრიტერიუმის გამოსახვის კიდევ ერთი საშუალება არის დასკვნა იმაზე, რომ
პროექტი იქნება მიღებული, თუ ფულადი შემოსავლების ახლანდელი ღირებულება
აჭარბებს ხარჯების ახლანდელ ღირებულებას.
წმინდა ღირებულების გრაფიკი უჩვენებს დამოკიდებულებას ღირებულებას პროექტის

ახლანდელ წმინდა ღირებულებას და გამოყენებულ დისკონტის განაკვეთს შორის. როდესაც
დისკონტის განაკვეთი არის ნული, წმინდა ახლანდელი ღირებულება მარტივად არის
მთლიანი ფულად შემოდინებებს გამოკლებული პრეოქტის მთლიანი გულადი ნაკადები.

მომგებიანობის ინდექსი
მომგებიანობის ინდექსი - პროექტის მომავალი წმინდა ფულადი
ნაკადების ახლანდელი ღირებულების დამოკიდებულების
კოეფიციენტი ამ პროექტის საწყის ინვესტიციებზე.
აქცეპტენსის კრიტერიუმები. რამდენ ხანსაც მომგებიანობის ინდექსი არის 1,00

ან მეტი, საინვესტიციო წინადადება არის მისაღები.

 დამოუკიდებელი პროექტი - პროექტი, მიღებული ან უარყოფილი, რომელიც არ ახდენს ზეგავლენას
სხვა პროექტებზე.
 დამოკიდებული (ან კონტიგენტური) პროექტი - საინვესტიციო პროექტი, რომლის მიღება

დამოკიდებულია ერთი ან რამდენიმე სხვა პროექტის მიღებაზე.
 ურთიერთგამომრიცხავი პროექტი - პროექტი, რომლის მიღება გამორიცხავს ერთი ან რამდენიმე

ალტერნატიული პროექტის მიღებას.
რეიტინგის პრობლემები
თუ ორი მეტი საინვესტიციო წინადადება არის ურთიერთგამომრიცხავი ისე, რომ ჩვენ უნდა ავირჩიოთ
მხოლოდ ერთი, წინადადებების დალაგებამ IRR, NPV და PI მეთოდების საფუძველზე შესაძლოა მოგვცეს
წინააღმდეგობრივი შედეგები, რანჟირების ასეთი კონფლიქტი შესაძლოა გამოწვეული იყოს შემდეგი სამი
მიზეზიდან ერთით ან სამივე მიზეზის კომბინაციით:
 ინვესტიციების მასშტაბი: განსხვავდება პროექტების ხარჯები

 განსხვავება ფულად ნაკადებში: განსხვავდება ფულადი ნაკადები დროის მიხედვით. მაგალითად,
ერთი პროექტის ფულადი ნაკადები დროის განმავლობაში იზრდება, მაშინ როდესაც სხვა პროექტის
ფულადი ნაკადები მცირდება.
 პროექტის სასიცოცხლო ციკლი: პროექტები ხასიათდებიან განსხვავებული ხანგრძლივობით.

კაპიტალის ნორმირება - სიტუაცია, როცა ხდება ლიმიტირება (ან ბიუჯეტის
ჭერის/ზედა ზღვარის დაწესება) მთლიან კაპიტალურ დანახარჯებზე
კონკრეტული პერიოდის განმავლობაში.
მგრძნობელობის ანალიზი - ალბათობის ანალიზი „რა თუ“, სადაც ცვლადები ან

დაშვებები იცვლება საბაზო საფუძველზე, იმისათვის, რომ განისაზღვროს მათი
ზეგავლენა პროექტის გაზომვად შედეგებზე, როგორიც არის წმინდა ახლანდელი
ღირებულება ან უკუგების შიდა განაკვეთი.
განხორცილების შემდგომი აუდიტი - პროექტის რეალური დანახარჯების და

მოგების ფორმალური შედარება დაგეგმილთან. ასეთი აუდიტის ძირითადი
დანიშნულებაა უკუკავშირის ინფორმაციის მიღება ანუ აუდიტის შედეგები
გადაეცემა შესაბამის პერსონალს, მომავალი გადაწყვეტილების მიღების
გასაუმჯობესებლად.


ამოხსნა

კონსპექტი მიქელაძე

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

კონსპექტი მიქელაძე

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ფინანსური მენეჯმენტი

ლექტორი: ალექსანდრე მიქელაძე

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 2

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 3

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 4

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 5

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 6

განსაზღვრას შემოსავლის რა ნაწილი რჩება კომპანიას, რაც უფრო მეტ წილს

მოგების მაქსიმიზაცია - კომპანიების მოგების მაქსიმიზაცია დაბეგვრის შემდეგ.

კომპანიის მფლობელების სიმდიდრის მაქსიმალური გაზრდა

 აქციონერის სიმდიდრე განისაზღვრება კორპორაციის ჩვეულებრივი აქციების

ღირებულების შექმნას ადგილი აქვს, როდესაც ხდება აქციაზე ფასის

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 7

 წარმომადგენელი - ნდობა მიცემული პირი გადაწყვეტილების მიღების უფლებით იმოქმედონ

 წარმომადგენლობითი თეორია - ეკონომიკური მეცნიერების ნაწილი, რომელიც სწავლობს

 დაინტერესებული მხარეები - ყველა, ვინც დაინტერესებულია კომპანიის ბიზნესით. მათ

კორპორაციული მმართველობა არის სისტემა, რომლითაც კორპორაცია იმართება და

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 8

 სარბანეს-ოქსლის 2002 წლის აქტი - დოკუმენტი, რომელიც აწესრიგებს და

 ანგარიშგებაზე ზედამხედველობის საზოგადოებრივი საბჭო - არამომგებიანი

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 9

ფინანსური მენეჯერი მთავარი ბუღალტერი

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 10

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 11

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 12

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 13

 სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოება - საზოგადოება, რომელშიც რამდენიმე პირი

 კომანდიტორული საზოგადოება არის საზოგადოება, რომელშიც რამდენიმე პირი ერთიანი

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 14

 სააქციო საზოგადოება არის საზოგადოება, რომლის კაპიტალი დაყოფილია წესდებით განსაზღვრული

 კოოპერატივი არის წევრთა შრომით საქმიანობაზე დაფუძნებული ან წევრთა მეურნეობის განვითარებისა და

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 15

საერთო-სახელმწიფოებრივი გადასახადებია: ადგილობრივი გადასახადებია:

საშემოსავლო გადასახადი  ქონების გადასახადი

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 16

 ამორტიზაცია - ძირითადი აქტივების ღირებულების სისტემური გადატანა

 წრფივი ამორტიზაცია - ამორტიზაციის მეთოდი, რომლის დროს კაპიტალური აქტივების

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 17

მაჩვენებლები ცვეთის წლიური თანხა ცვეთა ნაზარდი ნარჩენი ღირებულება

მოდიფიცირებული დაჩქარებული ამორტიზაციის სისტემა გამოიყენება 3,5,7

საბალანსო შემცირებად მეთოდთან უნდა გამოვიყენოთ ნახევარ წლიანი

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 19

ამოხსნა: ჩვენი მაგალითისთვის, ბალანსის შემცირების ფორმულა გვაძლევს

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 20

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 21

 კაპიტალის ბაზარი - ოპერაციები გრძელვადიანი (სიმწიფის, პროცენტის გადახდის ერთ

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 22

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 23

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 24

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 25

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 26

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 27

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 28

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 29

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 30

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 31

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 32

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 33

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 35

პირობა [1/(1+i)n] არის ახლანდელი ღირებულების კოეფიციენტის

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 36

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 38

ალექსანდრე მიქელაძე - ფინანსური მენეჯმენტი 39