2.

ფირმების დაყოფა საკუთრების ფორმების

მიხედვით
მსოფლიო კლასიფიკაციით საკუთრების ფორმების მიხედვით
კომპანიები იყოფა სამ ნაწილად, ესენია: ინდივიდუალური
ფირმა, ამხანაგობა და კორპორაცია. სამივეს გააჩნია საკუთარი
თვისებები და დადებითი და უარყოფითი მხარეები.
მსოფლიოში აღიარებული ეს პრაქტიკა გათვალისწინებულია
საქართველოს კანონში „მეწარმეთა შესახებ“ რომელშიც
დადგენილია მეწარმეობის შემდეგი ორგანიზაციულ-
სამართლებრივი ნორმები:
1. ინდივიდუალური საწარმო
2. სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოება
3. კომანდიტური საზოგადოება
4. შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება
5. სააქციო საზოგადოება
6. კოოპერატივი
ინდივიდუალურ კენძო ფირმას გააჩნია შემდეგი
უპირატესობები: ყველაზე ძირითადი არის ის რომ
დასაფუძვნებლად მარტივია. მისი დაარსებისათის საკმარისია
მხოლოდ რეგისტრაცია. საკუთრების ამ ფორმისას ყველანაირ
გადაწყვეტილებებს იღებს მფლობელი და იგი არანაირად არ
არის ვალდებული საზოგადოების წინაშე. ანუ
კონფედენციალურობა არის კიდევ ერთი უპირატესობა
საკუთრების ამ ფორმისა.
ასეთ ფირმებს აშშ-ში შეუძლიათ გახსნან ე.წ. „კოკა“ ანგარიში,
სადაც ჩირიცხება ფირმების გარკვეული თანხები რითიც
იქმნება საპენსიო ფონდი.
უარყოფითი მხარეები: პირველ რიგში ისინი ეფუძვნებიან
მცირე კაპიტალს, რაც ნიშნავს, რომ სესხების აღების
შემთხვევაში მათ მოკლევადიანი სესხები აქვთ უფრო მაღალი
პროცენტში.
ერთპიროვნული მმართველობა ნიშნავს ერთპიროვნულ
პასუხისმგებლობას ფირმაზე. როგორც ვახსნეთ ყველანაირ
გადაწყვეტილებას ერთი მმართველი იღებს, რომელზეცაა
დამოკიდებული მთლიანი ფირმის ბედი.
ამავე დროს მმართველობა მემკვიდრეობით გადადის. თუ წინა
მმართველი წარმატებით წარმართავდა ფირმას, ფირმის
მომავალი ახალი მმართველის ტალანტსა და უნარზეა
დამოკიდებული.
ანუ ამ ბიზნესის მთვარი უარყოფითი მხარე არის მმართველის
განუსაზღვრელი პასუხისმგებლობა.

ამხანაგობა ეს არის ორი ან ორზე მეტი პირის გაერთიანება

ერთობლივი ბიზნესის წარმოებაში და ერთობლივი
შემოსავლების მიღებაში.
ამხანაგობისას ნაწილდება ყველა სახის პასუხისმგებლობა
მმართველებს შორის. არსებობს როგორც წვრილი ფირმები ორი
ან ორზე მეტი პიროვნების მართველობით, ამავე დროს
ათასობით ადამიანისაგან შემდგარი კომპანიები.
არსებობს სამი სახის ამხანაგობა: პირველ რიგში საერთო
ამხანაგობა, რომელშიც ყველა მმართველი თანაბარი
უფლებებითა და პასუხისმგებლობებით სარგებლობენ.
შეზღუდულუ პასუხისმგებლობის საზოგადოება, არის
ამხანაგობის სახე, როდესაც ერთი ან რამდენიმე მმართველი
განაგებს ფირმის მენეჯმენტს, ხოლო დანარჩენები
ინვესტორების სახით გვევლინებიან.
შეზღუდული პასუხისმგებლობის კვალიფიციური ამხანაგობა,
მოქმედებს როგორც კორპორაცია, რომელსაც აქვს უფლებები
გაყიდოს პარტნიორული უფლებები საფონდო ბირჟაზე.

საქართველოს კანონით „მეწარმეთა შესახებ“ ორი ან მეტი

პირის გაერთიანება შეიძლება ჩამოყალიბდეს ისეთი
ორგანიზაციულ-სამართლებრივ ფორმის სახით, როგორიცაა:
სოლიდარული,კომანდიტური, შეზღუდული
პასუხისმგებლობის საზოგადოება, მაგრამ ამავე კანონით
უკანასკნელიშტვის დაიშვება გამონაკლისი.

,,solidaruli pasuxismgeblobis sazogadoeba aris sazogadoeba, romelSic

ramodenime fizikuri piri erToblivad, erTiani safirmo saxelwodebiT,
eweva araerTjerad da damoukidebel mewarmeobas da partniorebi
sazogadoebis valdebulebebisaTvis kreditorebis winaSe pasuxs ageben,
rogorc solidaruli movaleebi – uSualod, pirdapir, mTel valdebulebebze,
SeuzRudavi mTeli Tavisi qone-
biT. partniorebi SeiZleba iyos mxolod fizikuri pirebi~. (mewar-meTa
Sesaxeb kanoni. muxli 20.1.)
ამ პიტის საწარმოს შეიძლება უხელმძღვანელოს ერთ-ერთმა
წარმომადგენელმა, სხვები კი ირიბად იქნებიან ჩრთულნი
ფირმის ეკონომიკური და ფინანსური მართვის საკითხებში.
თითოეულ წევრს ეკუთვნის წილი, საკუთარი პროცენტული
რაოდენობის მიხედვით, მათ შუძლიათ წილის გაყიდვა და
ერთ-ერთი წევრის საზოგადოებიდან გასვლის შემთხვევაში
წილი გადანაწილდება დანარჩენ წევრებზე.

კომანდიტური:
,,sazogadoeba, romelSic ramodenime piri erToblivad, erTiani safirmo
saxelwodebiT eweva erTjerad da damoukidebel mewarmeo-bas, aris
komandituri sazogadoeba. Tu erTi an ramdenime partnio-ris
pasuxismgebloba sazogadoebis kreditorebis winaSe sagaran-tio Tanxis
gadaxdiT Semoifargleba (komanditebi), xolo sxva par-tniorebis
pasuxismgebloba SezRuduli ar aris (personalurad pa-suxismgebeli
partniorebi – komplementarebi)~ (mewarmeTa Sesaxeb kanoni, muxli
34).
komplementarebi SeiZleba iyvnen mxolod fizikuri pirebi. ko-
manditebi ar monawileoben sazogadoebis xelmZRvanelobaSi. koman-
ditebi zaralis kapitalis moziareni arian, mxolod Tavisi wilis farglebSi.
საზოგადოებას კრედიტორების წინაშე პასუხისმგებლობა
გააჩნიათ მთლი თავისი ქონებით, ხოლო საზოგადოებაში
პარტნიორებს პასუხისმგებლობა აკისრიათ საკუთარი
პროცენტული რაოდენობის სახით. (წილის ფარგლებში)
საქართველოში ასეთი საზოგადოების დაარსება შეუძლია ერთ
პირსაც. და საწესდებო კაპიტალი წარმოადგენს სულ მცირე
ათას აშშ დოლარს.(ანუ საზოგადოების შექმნისათვის
აუცილებელია მინიმუმ 1000 დოლარის ქონა)
ყველა წევრს შეაქვს საკუთარი წილი და საზოგადოების წინაშე
პასუხისმგებელია ამ წილის ფარგლებში.
ინდივიდუალურ კერძო მეწარმეებს და ამხანაგობებს აქვთ ის
უპირატსობა, რომ მათი დაარსება მარტივია, შედარებით
რთულია ხელშეკრულებების გაფორმება, რაც მოითხოვს
დამატებით იურიდიულ კონსულტაციებს.
ამხანაგობას კიდევ ერთი დადებითი ის აქვს, რომ ვალის
გადახდის ვალდებულება ნაწილდება ყველა პარტნიორზე და
მათ ქონებაზე. როდესაც კვდება რომელიმე პარტნიორი , მაგ
დროს ახალი პარტნიორის ძებნა ადვილი ხდება, რაც ბიზნესს
სტიმულს მატებს
ამხანაგობებს აქვთ ნაკლოვანებებიც. მისი ძირითადი
ნაკლოვანება ისაა, რომ ამხანაგობის წევრებს შეუზღუდავი
პასუხისმგებლობა აქვთ. თუ რომელიმე შეცდომას დაუშვებს,
მთლიანი ამხანაგობა აგებს მთელი თავისი ქონებით, რამაც
შეიძლება გაკოტრება გამოიწვიოს. კიდევ ერთი ნაკლოვანება
ისაა, რომ როდესაც ბინესი იზრდება, იზრდება კომფლიქტების
წამორშობის საფრთხეც, რადგან თითოეულ მათგანს სურვილი
ექნებათ მოექცნენ ბიზნესის სათავეში.
მეწარმეობის ფორმებს შორის წამყვანი ადგილი უჭირავს
სააქციო საზოგადოებას. ეს არის საზოგადოება, რომელის
საწესდებო კაპიტალი იყოფა აქციებად. საწესდებო კაპიტალის
მინიმალური ღირებულებაა 10 აშშ დოლარის ექვივალენტი
ეროვნულ ვალუტაში.
 მსხვილი სააქციო საზოგადოებები ყალიბდებიან როგორც
კორპორაცია. თანამედროვე კორპორაციები ჩამოყალიბდნენ მე-
19 საუკუნეში. მსხვილი პროექტების განხორციელებისთვის
საჭირო გახდა კაპიტალი გაემსხვილებინათ . ეს პროექტები
იმდენაც იყო მნიშვნელოვანი, რომ ინდივიდუალურ მეწარმეს
არ შეეძლო განხორციელება და საჭირო გახდა ბიზნესის
წილების გაყიდვა, რომ მეპაიებს(პაი-საერთო საქმეში
თითოეული თანამოსაქმის მიერ შეტანილი წილი; მეპაიე-
შემტანი)მიეღოთ ამ ბიზნესიდან მოგება. მეწილეები არ
იღებდნენ მონაწილეობას მართვაში მაგრამ უფლება ქონდათ
კენჭი ეყარათ. ეს იმიტომ რომ წილი დაცული ყოფილიყო
რისკებისაგან.
კორპორაცია არის სახელმწიფო და კერძო. სახელმწიფო
კორპორაციას სხვადასხვა ქვეყანაში სხვადასხვა დანიშნულება
აქვს. კერძო კორპორაციები იმყოფებიან კერძო პირების
მფლობელობაში.მათ გააჩნიათ მოგების ზრდის უფრო ძლიერი
სტიმულები.
სახელმწიფო და კერძო შეიძლება იყოს კომერციული ან
არაკომერციული. არაკომერციულს გააჩნია არაეკონომიკური
მიზნები მაგალითად ჰარვარდის უნივერსიტეტი ან
კარდიოლოგთა ასოციაცია. კომერციული კომპანიები იქმნება,
რათა მოგება მოუტანონ მფლობელს.
კორპორაცია შეიძლება იყოს ღია და დახურული. ღია-
აქტიურად ყიდის თავის აქციებს ღია ბაზარზე. დახურული- არ
ყიდიან თავიანთ აქციებს ღია ბაზარზე , ანუ საკუთარი სახსრებს
იყენებენ წარმოების გაფართოებისთვის.
 ასევე არის პროფესიული კორპორაცია რომელიც არაა ღია
ტიპის, მათი აქციონერები ბაზარზე ყიდიან სხვადასხვა ტიპის
მომსახურებას. მაგალითად სამედიცინო საინჟირნო, ა.შ.
სხვა ტიპის კორპორაციებს მიეკუთვნება S-კორპორაციები.ეს
არის კორპორაციის და ამხანაგობის ჰიბრიდი. შემოსავალი და
გასავალი ეკუთვნით მფლობელებს. მას აქვს შეზღუდვები.
მაგალითად აშშ-ში 35-ზე მეტი აქციონერი არ უნდა შედიოდეს
და არ შეიძლება გააჩნდეს აქციები 80%-ზე მეტი.
ყველა კორპორაცია დამოუკიდებელია. არსებობს შვილობილი
რომელიც ნაწილობრივ ან სრულად მიეკუთვნება დედობილს.
დედობილის განსაკუთრებული ტიპია ხოლდინგი, რომელიც
არ ერევა შვილობილის საქმიანობაში.
კორპორაციები განსხვავდებიან ადგილმდებარეობის
მიხედვით. საზღვარგარეთის კორპორაცია- ეწევა ბიზნესს ერთ
ქვეყანაში, დარეგისტრირებულია მეორეში. ადგილობრივი
კორპორაცია- ეწევა ბიზნეს იქ სადაც დარეგისტრირდა.

ერთობლივი საქმიანობის ერთ-ერთი მეთოდია კოოპერატივის

შექმნა. იქ ერთიანდება ადამიანთა ჯგუფი ან მცირე კომპანიები.
განსხვავება ისააა რომ მთლიანად ინაწილებენ მოგებას. მისი
ამოცანაა წევრთა ინტერესების დაკმაყოფილება და მოგების
მიღებაზეა ორიენტირებული. შეიძლება შეიქმნას სხვადასხვა
მიზნით:
1. ნედლეულის მოპოვება
2. სასოფლო სამეურეო პროდუქტის გასაღების
3. საქონლის შეძენის და სხვ
ყველას დასაფუძნებლად შეაქვს პაი, რის მოცულობასაც
განსაზღვრავენ დამფუძნელები. მართვის ორგანო- კრება,
რომელიც იღებს გადაწყვეტილებებს. საქმიანობას წარმართავს
გამგეობა და დირექტორები. მართვის ორგანოებია: გამგეობა,
სამეთვალყურეო საბჭო.

საქართველოში განისაზღვრება მიკრო და მცირე ბიზნესის

სტატუსი
მიკროში ფიზიკურმა პირმა უნდა მიმართოს საგადასახადო
ორგანოს სახოვრებლის ან საგადასახადო აღრიცხვის ადგილის
მიხედვით. მიკრობიზნესში დასაშვებია ტანსაცმლის ქსოვა,
საკონდიტროს წამოება, ხის ან თიხის ნაკეთობები და სხვ.
იკრძალება: საქმიანობა, რომელიც მოითხოვს ნებართვას,
სავალუტო ოპერაციების საქმიანობა და სხვ.
მცირეში ფიზიკურმა პირმა უნდა მიმართოს საგადასახადოს
აღრიცხვის ადგილის მიხედვით. თუ წლიური ბრუნვა
აღემატება 100 ათას ლარს მაშნ აუცილებელი ხდება დღგ-ს
დარეგისტრირება.
მიკრო ბიზნესი არ იხდის საშემოსავლოებს. მცირე კი 3 %-ს
იხდის თუ ის საქმიანობს ეკონომიკურ ზონაში ან აქვს
ერთობლივი შემოსავლის 60% ოდენობის ხარჯების
დამადასტურებელი დოკუმენტი
4. კორპორაციის სტრუქტურა და მათი მართვა
1. აქციონერები იშვიათად მონაწილეობენ კორპორაციის
მართვაში.
2. აქციონერები ირჩევენ დირექტორთა საბჭოს.

აქციონერები დირექტორთა საბჭო კორპორაციის

თანამდებობის პირები მოშაკები

3. დირექტორთა საბჭო მართავს კორპორაციას.

4. ცალკეულ აქციონერებს შუძლიათ მოახდინონ უფრო
დიდი ზეგავლენა კორპორაციის მართვაში,რადგან მათ
გააჩნიათ უფრო მეტი აქცია ანუ ხმის მიცემის უფლება.
5. ინვესტორები თამაშობენ დიდ როლს კორპორაციის
მართვაში
6. დღეს ინსტიტუციური ინვეტორებია: საპენსიო ფონდები,
სადაზღვეო კომპანიები,განათლებაზე შემოწირულობათა
ფონდიდა სხვ.