ლექცია 1

საერთაშორისო საჯარო სამართალი ტრადიციულად ორიენტირებულია

სახელმწიფოთაშორის ურთიერთობებზე და საერთაშორისო სამართლის სუბიექტებზე ,
როგორიცაა საერთაშორისო ორგანიზაციები. საერთაშორისო სისხლის სამართალი
ეხება პირთა უფლებებსა და პასუხისმგებლობას და მექანიზმებს, რომლებიც შექმნილია
საერთაშორისო სამართლის დარღვევისთვის ინდივიდუალური სისხლის სამართლის
პასუხისმგებლობის ხელშესაწყობად.

საერთაშორისო სისხლის სამართალი მოიცავს დანაშაულთა სულ მცირე სამ ტიპს:

ტრანსნაციონალურ დანაშაულებს, რომლებიც გავლენას ახდენს გარკვეულ გლობალურ
ინტერესებზე, დანაშაულებებზე, რომლებიც დაკავშირებულია სახელმწიფოთაშორის
ურთიერთობებთან (მაგ. აგრესია) და დანაშაულებებზე, რომლებიც იცავს ადამიანებს .

საერთაშორისო სისხლის სამართალი განსხვავდება ადამიანის უფლებათა სამართლისა

და ჰუმანიტარული სამართლისგან მისი იმ სპეციფიკური აქცენტით, რომლებსაც აკეთებს
ინდივიდუალური სისხლის სამართლის დარღვევებზე. ადამიანის უფლებების კლასიკური
სამართლისგან განსხვავებით, ის უპირატესად არ არის ორიენტირებული
სახელმწიფოების ვალდებულებებზე. საერთაშორისო სისხლის სამართლის ადრესატი ,
უპირველეს ყოვლისა, ინდივიდია, სახელმწიფოსგან განსხვავებით.

ICC-ის წესდების მიხედვით საერთაშორისო სისხლის სამართალი შეიცავს (i)

დანაშაულთა მკაცრი კონსტრუქციის პრინციპს, (ii) ანალოგიის აკრძალვას და (iii)
დანაშაულის განმარტების ინტერპრეტაციის მანდატს ეჭვმიტანილის ან ბრალდებულის
სასარგებლოდ, გაურკვევლობის შემთხვევაში. იგი გამყარებულია აკრძალვებით ,
რომლებიც ეხება სტატუტის და მისი მოქმედი კანონმდებლობის უკუქცევით გამოყენებას .
ICL მოქმედებს ხუთ მთავარ გამოწვევასთან დაკავშირებით: გლობალური დანაშაულის
განმარტება, სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობის მიდგომები, გლობალური
ინსტიტუციური ჩარჩოები, სისხლის სამართლის პროცედურები და ზიანის გამოსწორება .

თანამედროვე გაგებით, საერთაშორისო სისხლის სამართლის საფუძვლები ემყარება სამ

ფუნდამენტურ პრინციპს, კერძოდ, რომ
1. საერთაშორისო სამართალი აღიარებს ინდივიდებს, არა მხოლოდ როგორც
ობიექტებს, არამედ როგორც სუბიექტებს უფლებებითა და მოვალეობებით ,
რომლებსაც ის განსაზღვრავს;
2. რომ იგი განსაზღვრავს გარკვეულ დანაშაულებს, რომლებზეც პასუხისმგებელნი
არიან პირები; და
3. რომ იგი განასხვავებს ამ სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას
სახელმწიფოთა სამოქალაქო პასუხისმგებლობისგან საერთაშორისო სამართლის
მიხედვით”. ეს წინაპირობები გახდა საერთაშორისო სისხლის სამართლის,
როგორც სამართლებრივი სფეროს, ემანსიპაციის ნიშნები.

გარკვეული საზოგადოებრივი სიკეთის დაცვაზე დაყრდნობით - საერთაშორისო სისხლის

სამართალი იცავს ინდივიდუალურ და კოლექტიური ინტერესებს, როგორიცაა მშვიდობა
და უსაფრთხოება, ინდივიდუალური და ჯგუფური უფლებები ან ადამიანის ღირსება .
ადამიანის უფლებათა სამართლისგან განსხვავებით, ის არ ცდილობს ამ ინტერესების
უფლებებად ჩამოყალიბებას. ის უფრო მეტად აწესებს ვალდებულებებს.

საერთაშორისო სისხლის სამართლის თეორიები:

გავრცელებული მოსაზრებაა, რომ საერთაშორისო დანაშაულები მხოლოდ იმიტომ
ითვლებიან საერთაშორისოდ, რომ “იმდენად სერიოზულია, რომ ისინი გავლენას
ახდენენ საერთაშორისო საზოგადოებაზე, როგორც მთლიანზე”. ან სხვა სიტყვებით რომ
ვთქვათ: ისინი აზიანებენ რაღაც ჰუმანური საზოგადოების არსს ისე , რომ შიდა
სამართლებრივი სისტემები ვერ აგვარებენ. თუმცა ეს მოსაზრება ოდნავ მცდარია .

1. დანაშაულის ბოროტი ბუნება - დანაშაული განიხილება არსებითად არასწორად ,

ქცევის მარეგულირებელი რეგულაციებისგან დამოუკიდებლად, მისი ბოროტი
ბუნების გამო. მხედველობაში მიიღება ფაქტორები: მისი ბოროტი განზრახვა,
როგორიცაა თავდასხმა კაცობრიობაზე ან ფუნდამენტურ ადამიანურ
ღირებულებებზე, მაგ. ადამიანური ღირსება და ჰუმანურობა; მისი სიმძიმე და
მასშტაბი. ამ არგუმენტის პრობლემა ის არის, რომ “ბოროტების” ცნება არსებითად
სუბიექტურია და ექვემდებარება სუბიექტურად გამოყენებას . რა არის არასწორი ან
ბოროტი, დამოკიდებულია მოსაუბრეზე ან აგენტზე. შესაბამისად აღნიშნული
თეორია ვერ ადგენს, თუ ვინ აქვს საბოლოო სიტყვა იმაზე, თუ რა არის
საერთაშორისო დანაშაული.
2. “აკრძალული” ბოროტება - მეორე თეორია უფრო პირდაპირ ეყრდნობა
რეგულირებას, კერძოდ, აკრძალვის დონეს. ამ მოსაზრების მიხედვით,
საერთაშორისო დანაშაული არის ქმედება, რომელიც პირდაპირ
კრიმინალიზებულია საერთაშორისო სამართლის მიერ. ამის ტიპიური მაგალითია
სისხლის სამართლის ნორმის დარღვევა, რომელსაც შეიცავს საერთაშორისო
ხელშეკრულება ან საერთაშორისო ჩვეულებითი სამართალი. ბევრი
საერთაშორისო კონვენცია შეიცავს სახელმწიფოების გამოკვეთილ
ვალდებულებას, გამოიძიონ და აწარმოონ სისხლისსამართლებრივი დევნა
მოცემული დანაშაულის შესახებ, ან გადასცენ პირები სხვა სახელმწიფოს,
რომელსაც სურს ამის გაკეთება.

ვიწრო თვალსაზრისით, დანაშაული არის საერთაშორისო დანაშაული , თუ ის იწვევს

ინდივიდუალურ სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობას საერთაშორისო სამართლით
და არა შიდასახელმწიფოებრივი კანონმდებლობით. ყველაზე დამაჯერებელი მიდგომაა :
მივიჩნიოთ დანაშაული დანაშაულად, საერთაშორისო დანაშაულად , თუკი იგი ასეთადაა
მიჩნეული საერთაშორისო სამართლის მიერ, მათ შორის იმ ნორმების ჩათვლით ,
რომლებიც განაპირობებენ გამოძიების და სადამსჯელო ღონისძიებების წარმართვას
ადგილობრივ დონეზე.

საერთაშორისო დანაშაული იზიარებს სტრუქტურულ მსგავსებას საშინაო

სამართალდარღვევებთან. ისინი, როგორც წესი, მოიცავს ორ კლასიკურ ელემენტს ,
რომლებიც ცნობილია შიდა სისხლის სამართლის კანონმდებლობით, კერძოდ, ობიექტურ
და სუბიექტურ ელემენტს. Actus Reus (მატერიალური ნაწილი - აქტები) და Mens Rea
(გონებრივი ნაწილი - განზრახვა) ასევე საერთაშორისო დანაშაულის ნაწილია . ის , რაც
განასხვავებს საერთაშორისო დანაშაულებს „ჩვეულებრივი“ შიდა დანაშაულებისგან ,
არის კონტექსტი, რომელშიც ისინი ხდება. ეს არის ისეთი ფაქტორები, როგორიცაა
შეიარაღებული კონფლიქტის არსებობა ან დარღვევების სისტემატური ხასიათი ან
მასშტაბი (ანუ „კონტექსტუალური ელემენტები“), რომლებიც განასხვავებენ ჩვეულებრივ
დანაშაულებს.