დარსანიასთან შედარებითი სისხლის სამართალი

ღია კითხვები

1)რას გულისხმობს სახელმწიფოს კონსტიტუციურ ფორმაზე დაფუძნებული

დანაშაულის კლასიფიკაცია

არსებობს დანაშაულის მრავალგვარი კლასიფიკაცია! თუ სახელმწიფო

უნიტარულია, კონსტიტუციური თვალსაზრისით არსებობს დანაშაული მხოლოდ
ერთი კატეგორიისა: დადგენილი კანონმდებლის და სახელმწიფოს მეთაურის
მიერ. ამის მაგალითია საფრანგეთი. ფედერაციულ სახელმწიფოში
ინკრიმინირების ორმაგი ხელისუფლება არსებობს, ვინაიდან დანაშაულთა
დადგენა შეუძლია ერთდროულად ფედერალურ კანონმდებლობას და
ფედერაციის წევრის კანონმდებლობას. აშშ-ში კონგრესის მიერ დადგენილ
დანაშაულთა გვერდით არსებობს მთელი რიგი დანაშაულები, რომლებიც
მითითებულია შტატების კოდექსებში. კანადაში, უბრალოდ რომ ვთქვათ,
კრიმინალი ფედერალური პარლამენტის უშუალო კომპეტენციას შეადგენს, ხოლო
რეგლამენტური ხასიათის დანაშაულებს ადგენს ან ფედერალური პარლამენტი ან
პროვინციის კანონმდებლობა. მნიშვნელოვანი განსხვავება იჩენს თავს აშშ-სა და
კანადას შორის. ამ უკანასკნელ ქვეყანაში მხოლოდ ერთი სისხლის სამართლის
კოდექსია, რომელშიც გაერთიანებულია ყველა სერიოზული დანაშაული; თუ
მოქალაქე სხვა პროვინციაში გადადის, მან იცის თავისი უფლებები და
მოვალეობები: საპირისპიროდ, აშშ-ში ფედერალური ტექსტების გვერდით
არსებობს შტატების კოდექსები, რომლებიც იდენტურობისგან შორს დგას,
ამიტომ, სხვა შტატში გადასულმა მოქალაქემ, ხშირად არ იცის ამა თუ იმ
დანაშაულის საზღაური.

2)რას გულისხმობს ფაქტის სიმძიმეზე დამყარებული დანაშაულის

კლასიფიკაცია რომანულ-გერმანულ სამართალში

ამოსავალი წერტილი ფიქსირებულია 1810 წლის ფრანგულ სისხლის

სამართლის კოდექსში სამმაგი დაყოფით– სისხლის სამართლის დანაშაულები,
დელიქტები და გადაცდომა. ეს დაყოფა გაიზიარა მთელმა კონტინენტურმა
ევროპამ XIX საუკუნეში და საუკუნის დასასრულამდე იარსება, რასაც მოწმობს
გერმანული კოდექსი. დღეს, რომანულ-გერმანული ოჯახის წიაღში, სამმაგი
დაყოფის სისტემა შემოინახა მხოლოდ საფრანგეთმა, ბელგიამ, ლუქსემბურგმა,
სან-მარინომ და საბერძნეთმა. ამ უკანასკნელ ქვეყანაში 1951 წლის სისხლის
სამართლის კოდექსი ერთმანეთისაგან განასხვავებს სისხლის სამართლის
დანაშაულს, დელიქტს და გადაცდომას. სამმაგი დაყოფის სისტემა კარგად არის
შემონახული ევროპის გარეთ.

დღეს სისხლის სამართლის თითქმის ყველა კოდექსი იზიარებს

დუალისტურ დაყოფას. 1975 წლის გერმანული კოდექსი განასხვავებს სისხლის
სამართლის დანაშაულს (ექვემდებარება სულ ცოტა ერთი წლით პატიმრობას) და
დელიქტს (ექვემდებარება ერთ წელზე ნაკლებ პატიმრობას). 1974 წლის
ავსტრიული კოდექსი აღიარებს სისხლის სამართლის დანაშაულს (სამუდამო
პატიმრობას ან სამ წელზე მეტი ხნით პატიმრობას) და გადაცდომას (ყველა სხვა
დანაშაული). 1902 წლის რეფორმირებული ნორვეგიული კოდექსი
ერთმანეთისაგან განასხვავებს სისხლის სამართლის დანაშაულს (უმაღლესი
სასჯელია სამთვიანი პატიმრობა პენიტენციარულ დაწესებულებაში ან
ექვსთვიანი – ჩვეულებრივ დაწესებულებაში) და გადაცდომას. 1942 წლის
შვეიცარული კოდექსი ერთმანეთს უპირისპირებს მე-9 მუხლში სისხლის
სამართლის დანაშაულს (შესაძლო სასჯელია თავისუფლების აღკვეთა) და
გადაცდომას (ყველაზე მძიმე სასჯელია პატიმრობა).

უნდა დაზუსტდეს, რომ დუალისტური კანონმდებლობები ხშირად

შედარებულია ადმინისტრაციულ რეჟიმთან ძველი დარღვევებისათვის
(გერმანიაში, მაგალითად). ფართო მნიშვნელობით შეიძლება ითქვას რომ
დანაშაული სამი კატეგორიის არსებობს, ყველაზე მძიმე სისხლის სამართლის
კომპეტენციას განეკუთვნება, ნაკლებად მძიმე – ადმინისტრაციულს. ვითარება
ნაკლებად იცვლება, ვიდრე ეს ჰგონიათ.

3)რას გულისხმობს ფაქტის სიმძიმეზე დამყარებული დანაშაულის

კლასიფიკაცია common law-ს ქვეყნებში

პ/წ

4)რას გულისხმობს წმინდა უმოქმედობის დანაშაულები

თითქმის ყველა კანონმდებლობა იცნობს საფრთხეში მყოფი პირისათვის

დახმარების არგაწევის დანაშაულს და ზოგიერთი მძიმე დანაშაულის
არადენონსირებას. შეიძლება ერთმანეთს დავუპირისპიროთ ახალი ფრანგული
სისხლის სამართლის კოდექსი, რომელიც იღებს ზოგად ფორმულირებას („ფაქტი,
როდესაც ვინმესთვის ცნობილია დანაშაულის შესახებ, რომლის პრევენცია ან
შედეგების გამოსწორება ჯერ კიდევ შეიძლება ან იცნობს მის ჩამდენთ,
რომელთაც შეუძლიათ ახალი დანაშაულის ჩადენა და ამიტომ მათ ხელი უნდა
შეეშალოთ...“) გერმანულ სისხლის სამართლის კოდექსს, რომელიც
უპირატესობას ანიჭებს დანაშაულთა ჩამოთვლას („ის, ვისაც აქვს ცნობები
გეგმის ან აღსრულების შესახებ“ ამ და ამ დანაშაულებისა). ტექნიკურ, ანუ
სარეგლამენტო სისხლის სამართალში უმოქმედობით ჩადენილ დანაშაულთა
რიცხვი დიდია.
ამასთან, საერთო სამართალში, სარეგლამენტაციო სამართლის
გამოკლებით, უმოქმედობით ჩადენილ დანაშაულთა რაოდენობა არც ისე
დიდია!. გასულ საუკუნეში, სტეფენი წერდა, რომ არ არსებობს სიკვდილის,
თუნდაც განზრახ სიკვდილის, გამომწვევი უმოქმედობით ჩადენილი დანაშაული
და ამ მტკიცებას შემდეგნაირად ადასტურებს: „A ხედავს B-ს, რომელიც
იხრჩობა, მისი გადარჩენა შესაძლებელია. A თავს იკავებს და Bიხრჩობა. A-ს
არავითარი დანაშაული არ ჩაუდენია. დღეს საერთო სამართალში არ არსებობს
საფრთხეში მყოფი პირისათვის დახმარების არგაწევის დანაშაული. სწავლული
მეცნიერის აზრით, საქმე სულ სხვაგვარად იქნებოდა, Aსთვის რომ
დაევალებინათ B-ს მეთვალყურეობა, B-ს დახრჩობის გამო იგი დაისჯებოდა
მკვლელობისათვის, თუმცა მას არ გადაუგდია B წყალში, მაგრამ მომხდარი
ფაქტი იწვევს მიზეზობრიობის გაფართოებას. თუ მკვლელობაზე შევჩერდებით,
ამ შემთხვევაში ადგილი აქვს დანაშაულს, ჩადენილს უმოქმედობით, ვინაიდან
მკვლელობა, რომელსაც ჩვეულებრივ სათანადო მოქმედება ესაჭიროება, აქ
მოხდა უმოქმედობის გამო.

5)რას გულისხმობს უმოქმედობით ჩადენილი დანაშაული

უმოქმედობით ჩადენილი დანაშაულები არ არის რეგლამენტირებული

სისხლის სამართლის კოდექსების განსაკუთრებულ ნაწილში. ისინი წმინდა
დოქტრინული და პრაქტიკით შექმნილი კონსტრუქციაა, ბალანსის თეორიის
საფუძველზე მოქმედების დანაშაულს მიკუთვნებული!. უფრო ზუსტად, მაშინ,
როდესაც წმინდა თვითაცილების დანაშაულებში ადგილი აქვს მხოლოდ
კანონით დადგენილი მოქმედების არ შესრულებას, უმოქმედობით ჩადენილ
დანაშაულებში პასიურ ჩამდენს „გარანტის პოზიცია აქვს, ვინაიდან მას აკისრია
ხელი შეუშალოს გარკვეული შედეგის მიღწევას არაფრის გაკეთებით, იგი
ჭეშმარიტად ვალდებულია ასე მოიქცეს.
უმოქმედობით ჩადენილი დანაშაულის კონცეფცია თავს იჩენს მრავალ
სამართალში. კლასიკური განაჩენის თანახმად სააპელაციო სასამართლო
ადგენს, რომ როდესაც მამა თვალს ხუჭავს მისი მეუღლის მიერ ბავშვისადმი
სასტიკ მოპყრობაზე, იგი სჩადის murder-s . მაგრამ აღნიშნულ შემთხვევაში
საჭირო მოქმედება უნდა მოხდეს მხოლოდ გარკვეული სოციალური
ურთიერთობის არსებობის დროს – საკონტაქტო ან ოჯახური დამოკიდებულების
შემთხვევაში. უმოქმედობით ჩადენილი დანაშაულის კონცეფციას ვხვდებით
შვეიცარიაშიც, სადაც მას არ ეხება კანონი, მაგრამ კეთილგანწყობილია
დოქტრინა და მართლმსაჯულება.

6)რას გულისხმობს გადაწყვეტილება მოქმედების შესახებ

წ/წ

7)რას გულისხმობს მოქმედების დაწყება

წ/წ

8)რას გულისხმობს მოქმედების დამთავრება

წ/წ

9)რას გულისხმობს განზრახვის ზოგადი დეფინიცია

განზრახ გადაცდომა ან განზრახვა ან ჩანაფიქრი არის ქმედების

უკანონობის შეგნება და სურვილი მისი ჩადენისა აკრძალული შედეგების
მისაღწევად. ეს არის „დანაშაულებრივი შეგნება და ნება“. პორტუგალიის
სისხლის სამართლის კოდექსის მიხედვით: „განზრახ მოქმედებს პირი,
რომელიც დანაშაულის ტიპის ქმედებას სჩადის მისი რეალიზების მიზნით“.
მაგალითად, მკვლელობის შემთხვევაში განზრახვა არის მკვლელობის
სურვილი. მოწამვლის შემთხვევაში განზრახვა არის არა მკვლელობა, არამედ
სასიკვდილო ნივთიერების მიღების სურვილი. შეგვიძლია მოვიყვანოთ
მაგალითიც: თუ A ცეცხლს მისცემს V-ს სახლს მისი მოკვლის მიზნით, მაგრამ
ისიც იცის, რომ იქ იმყოფება W-ც, ამბობენ, რომ A-ს ჰქონდა განზრახვა მოეკლა
არა მხოლოდ V, არამედ W-კ, რამდენადაც ამ უკანასკნელის სიკვდილი
გარკვეული ან თითქმის გარკვეული შედეგია A-ს ქმედებისა.

10)რას გულისხმობს განზრახვის დამატებითი განმარტება (მამოძრავებელი

ძალის საკითხი)

სისხლის სამართალში მამოძრავებელი ძალა არის არა განზრახვა,

არამედ მიზანი, გრძნობა, რომელიც აქეზებს მოქმედებას, „ქმედების ფიზიკური
საბაბი, აფექტური ბუნების ფიზიკური ფენომენი, რომელიც უბიძგებს
კონკრეტული ქმედების ჩასადენად". მამოძრავებელი ძალა შეიძლება იყოს
ნეგატიური (შური, ეჭვი. სიძულვილი, ანგარება) ან სამართლიანი (სიბრალული,
სამართლიანობა...).
ზოგჯერ სასჯელის დადასტურებისას მოსამართლე ითვალისწინებს
მამოძრავებელი ძალის ფაქტორს. მაგ: „თუ მოსამართლე წამქეზებელ მიზეზს
საპატიოდ ჩათვლის, სიკვდილით დასჯა შეიძლება შეიცვალოს სამუდამო
პატიმრობით.
რაც შეეხება თავად დანაშაულს, პრინციპული წესი განურჩეველია
გამომწვევი მოტივისადმი: ეს ფსიქოლოგიური მონაცემი არ აუქმებს არც
დანაშაულს, არც პასუხისმგებლობას“. ეს პრინციპი ეყრდნობა სამ მოსაზრებას.
პირველ რიგში, მამოძრავებელი მიზეზი არ შეესაბამება განზრახვას,
ვინაიდან არ ხსნის მას; მამოძრავებელი ძალის გათვალისწინებას მივყავართ
პიროვნების ფსიქოლოგიური გამოკვლევისაკენ, რაც ეწინააღმდეგება
ლიბერალურ პრინციპს; საზოგადოება ვეღარ იქნება დაცული, თუ
შენარჩუნებული იქნება წამქეზებელი მიზეზები.
მეორე რიგში, აღნიშნული პრინციპის გამოყენება მრავალგვარად ხდება
და ძალზე დიდია მართლმსაჯულების პრაქტიკა, როდესაც „კარგი“
წამქეზებელი მიზეზი გადარჩენის საშუალება არ არის. საფრანგეთში ქურდობა
ვერ გამართლდება რაიმე სახის რწმენის არსებობის გამო”.
არარეგისტრირებულ ქორწინებაში მცხოვრები წყვილის სახლში შეჭრა ვერ
გამართლდება იმით, რომ დამნაშავეს ამოძრავებს სიძულვილი უქორწინო
ცოლქმრობისა. მაშინ, როდესაც დამნაშავე ინახავს დაზარალებულთა მოძრავ
ქონებას“, მაგრამ არ იხდის დაწესებულ ბეგარას, ეს ვერ გამართლდება
იდეოლოგიური მოსაზრებებით . მსგავსია ამერიკული მართლმსაჯულების
მოსაზრებაც. მესამე რიგში, გამონაკლისის სახით ისეც ხდება, რომ საქები
მამოძრავებელი ძალა დანაშაულის ნეიტრალიზებას ახდენს და იწვევს
დაუსჯელობას.
 11)რას გულისხმობს წინდაუხედაობა

წინდაუხედაობას დოქტრინა უწოდებს მოსალოდნელ განზრახვას. ეს არის

სერიოზული დაუფიქრებელი საქციელი, როდესაც ჩამდენმა იცის, რომ მას
შეიძლება მოჰყვეს ზარალი (მაგალითად, სხეულის დაზიანება), მაგრამ მაინც
მოქმედებს. ანუ, დაინტერესებულ პირს შეგნებული აქვს სერიოზული რისკის
საფრთხე, მაგრამ ამ რისკის შეგნების მიუხედავად მოქმედებს. განსხვავება
განზრახვისაგან თვალსაჩინოა: უბრალო განზრახვის შემთხვევაში ჩამდენმა
კარგად იცის მოსალოდნელი შედეგის შესახებ, ხოლო მოსალოდნელი
განზრახვის დროს, შედეგს იგი მიიჩნევს, როგორც შესაძლოს და არა
აუცილებელს, შედეგი მისთვის მთავარი არ არის. ასეთია შემთხვევა, როდესაც
მძღოლს გასწრება სურს სათანადო ხილვადობის არარსებობის დროს.
რამდენიმე კანონმდებლობა აღიარებს ამ ცნებას და მათი რიცხვი იზრდება.
მაგალითად: პორტუგალიის კოდექსში საუბარია „ქმედების რეალიზაციაზე,
რომელიც... წარმოადგენს ქცევის მოსალოდნელ შედეგს“ და შემსრულებელზე,
„რომელიც მოქმედებს ამ რეალიზაციის შესაბამისად“. ფრანგულ კოდექსში
საუბარია „სხვა პირის საფრთხეში ჩაგდებაზე არაგანზრახ“, რაც შეესაბამება
მოსალოდნელი განზრახვის კონცეფციას! და ა.შ

12)რას გულისხმობს დაუდევრობა

ყველა სამართალი სჯის დაუდევრობას, ყოველ შემთხვევაში მაშინ,

როდესაც ეს მითითებულია კანონში იდენტურად. კანონშიც და სასამართლო
პრაქტიკაშიც ითვლება, რომ დაუდევრობა არის ხელყოფა სიფრთხილის
დაცვის მოვალეობისა. შემსრულებელმა უმოქმედობით დაარღვია მასზე
დაკისრებული სიფრთხილის გამოჩენის მოვალეობა, მაგრამ, დანაშაული
მხოლოდ მაშინ არსებობს, თუ ჩამდენს შეუძლია განჭვრიტოს შედეგი; ამდენად.
დაუდევრობა ეყრდნობა გათვალისწინებულ თუ გაუთვალიწინებელ, მაგრამ
მოსალოდნელ შედეგს. მისი თავიდან აცილება შესაძლებელია გარემოებებით
ნაკარნახევი სიფრთხილის ღონისძიების გამოყენებით. ყველა სამართალი
გამოარჩევს დაუდევრობის ორ ფორმას. უმაღლეს საფეხურზე დგას შეგნებული
დაუდევრობა ანუ განზრახ შეცდომა: შემსრულებელი ითვალისწინებს შედეგს,
მაგრამ არ მიმართავს რეალიზაციის საპრევენციო ღონისძიებებს, ვინაიდან
ჰგონია, რომ შედეგი არ მიიღწევა მის მიერ ან უკვე მიღებული ან მომავალში
გატარებული ღონისძიებების გამო; შეგნებული დაუდევრობა ახლოს დგას
მოსალოდნელ განზრახვასთნ ან წინდაუხედაობასთან, ვინაიდან ორივე
შემთხვევაში ჩამდენმა იცის, რომ ზარალი შეიძლება მოულოდნელად
დაატყდეს თავს მაგრამ, შეგნებული დაუდევრობის ავტორი ფიქრობს, რომ
ზარალს ადგილი არ ექნება, ხოლო მოსალოდნელი განზრახვის ავტორი არ
გამორიცხავს ზარალის მიყენების შესაძლებლობას!. როგორც მიღებულია,
„წინდაუხედაობა არის დაუზუსტებელი რისკის შეგნება, მაშინ, როდესაც
დაუდევრობა არის წინდაუხედაობით დაუზუსტებელი რისკის შეგნება. ქვედა
საფეხურზე დგას შეუგნებელი დაუდევრობა : შემსრულებელი არ ახდენს
საფრთხის არსებობის იდენტიფიცირებას, ვერ ამჩნევს არსებულ რისკს, მაშინ,
როდესაც ყურადღებით დაკვირვებას შეიძლება მისთვის ეკარნახა რისკის
არსებობა.

13)რას გულისხმობს ნაგულისხმევი გადაცდონა

ნაგულისხმევი გადაცდომის თეორია აღმოცენდა და აყვავდა XIX

საუკუნეში, შემსრულებლის სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობა იმ
მომენტიდან არსებობს, როდესაც ჩადენილია კანონით დასჯადი მატერიალური
ქმედება, მიუხედავად იმისა, გამოიკვლია თუ არა მოსამართლემ განზრახვის ან
დაუდევრობის არსებობა. ბრალდებული თავს მხოლოდ მაშინ გადაირჩენს, თუ
აჩვენებს, რომ ადგილი ჰქონდა საგანგებო შემთხვევას ან შეშლილობას.
(დაასრულე)

14)რას გულისხმობს მატერიალურად სხვა პირის დანაშაულში მონაწილეობა

თავიდანვე შეიძლება განსხვავება ორი სიტუაციისა. ერთის მიხედვით A

პასუხობს B-ს მიმართ გამოყენებულ სასჯელს, როდესაც იხდის B-ზე
დაკისრებულ ჯარიმას; ამგვარი შესაძლებლობა მრავალ სამართალში
არსებობს!. შემდეგი მდგომარეობა: A ისჯება B-ს მიერ ჩადენილი დანაშაულის
გამო; პიროვნული პასუხისმგებლობის პრინციპის შელახვა უფრო
თვალსაჩინოა. საფრანგეთში საკასაციო სასამართლო ხშირად შეგვახსენებს,
რომ „პირი შეიძლება დაისაჯოს მხოლოდ მის მიერ ჩადენილი ქმედებისათვის“.
ეს პრინციპი არის ობიექტი გამონაკლისების ან გარკვეული საზღვრებისა.
პასუხისმგებლობა მესამე პირის მიერ ჩადენილი ქმედებისა მიღებულია ორი
ქვეყნის სასამართლო პრაქტიკაში. საფრანგეთის საკასაციო სასამართლოს
მიხედვით „თუ არსებობს პრინციპი, რომ ადამიანი ისჯება მხოლოდ პირადად
მის მიერ ჩადენილი ქმედებისათვის, სხვაგვარადაა საქმე ზოგიერთ
განსაკუთრებულ შემთხვევებში, როდესაც ლეგალური პრეზუმფციები
აძლიერებენ პირდაპირი სარჩელის აღძვრის ვალდებულებას სხვის მიერ
ჩადენილი ფაქტისათვის; მეწარმეობის სფეროსთან დაკავშირებით
აღსანიშნავია სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობის გაზრდა საწარმოთა
მეპატრონეებისა, პირადად მათ ევალებათ სამეწარმეო საქმიანობის პირობების
და სახის განსაზღვრა და ამდენად, ეკისრებათ არსებულ რეგლამენტაციათა
შესრულება“!. თავის მხრივ, ინგლისური მართლმსაჯულება წყვეტს: „პირველ
რიგში, საწარმოს პატრონი არ უნდა იქნას მიჩნეული პასუხისმგებლად თავისი
ქვეშევრდომების ქმედებისათვის, მაგრამ ისეც ხდება, რომ კანონი კრძალავს
რაიმე ქმედებას ან აკისრებს ვალდებულებას აბსოლუტური ვალდებულების
აღკვეთით; ასეთ შემთხვევაში მეპატრონე პასუხისმგებელია ქმედებისათვის, თუ
ფაქტი ჩადენილია მის ქვეშევრდომთა მიერ.

15)რას გულისხმობს სხვის მიერ ჩადენილ დანაშაულში თანამონაწილეობა

არსებობს ორი ძირითადი კონცეფცია – დანაშაულთა

მრავალრიცხოვნობის და დანაშაულთა ერთიანობის.
მრავალრიცხოვნობის კონცეფციის თანახმად იმდენი დანაშაული
არსებობს, რამდენი მონაწილეცაა: თითოეულმა ჩაიდინა საკუთარი
დანაშაული. როგორც წერენ: „კოლექტიურად შესრულებული დანაშაული იმდენ
კერძო დანაშაულად დაიყოფა, რამდენი დამნაშავეც მონაწილეობდა მის
ჩადენაში“. თითოეული მონაწილე ისჯება საკუთარი მონაწილეობისათვის და
ყოველგვარ ინტერესს კარგავს განსხვავება დანაშაულის ავტორს,
თანამონაწილეს, წამქეზებელს, დამფარავს შორის. დანაშაულთა
მრავალრიცხოვნობის სისტემას თავისი უპირატესობები აქვს. იგი
ათავისუფლებს კანონ- 'მდებელს მონაწილის როლის დადგენისაგან. თუ
რამდენიმე პირი მოწვეულია დანაშაულის ჩასადენად, თითოეული მათგანი
შედეგს ესწრაფვის როგორი განსხვავებულიც არ უნდა იყოს ობიექტურად
თითოეულის როლი. შეიძლება განიჭვრიტოს, რომ ყოველი ინდივიდი
ახორციელებს დანაშაულის მომზადებისათვის აუცილებელ ელემენტს და მისი
ავტორია, თითოეული ისჯება თავისი განზრახვისათვის.
ხოლო რაც შეხება დანაშაულის ერთიანობის კონცეფციას: განსაზღვრული
დანაშაულის ჩასადენად თანამშრომლობს რამდენიმე პირი. ყველა მათგანს
ერთი და იგივე როლი არ ეკისრება, თავს იჩენს კატეგორიები და კერძოდ,
თანამონაწილეობისა, როდესაც ქმედება თავის დანაშაულებრიობას „ასესხებს“
ავტორის მიერ ჩადენილ ქმედებას.

16)რა შედის გამართლების ობიექტურ მიზეზებში

ობიექტური მიზეზებია უფლება და ნებართვა, აუცილებელი მოგერიება

და უკიდურესი აუცილებლობის მდგომარეობა.
ყველა სამართალი იცნობს შემთხვევებს, როდესაც კანონი ადგენს ან
ნებართვას იძლევა იმისა, რასაც სხვა კანონი ზოგადად კრძალავს ან სჯის
სისხლის სამართლის ძალით. გამამართლებელი დებულებები ძალზე ბევრია.
ერთი, ყველაზე ცნობილი, ინტერესდება პოლიციელებით, რომელთაც
ნარკოტიკებით მოვაჭრეთა გამოსავლენად ნებადართული აქვთ
პროვოკაციული მოქმედება, ანუ შესთავაზონ ნარკოტიკები და ჩაიდინონ
ნარკოტიკებით ვაჭრობის დანაშაული. ასევე ცნობილია ყველა
სამართლისათვის მდგომარეობა, როდესაც ხელმძღვანელი ნებას რთავს ან
უბრძანებს ხელქვეითს საერთო ინტერესებიდან გამომდინარე ჩაიდინოს
დანაშაული. მაგალითად, ნარკოტიკებით მოვაჭრის გამოსავლენად
პოლიციელი ხშირად მაგისტრატის ნებართვით მოქმედებს.
აუცილებელ მოგერიებას რაც შეეხება: გამართლდება პირი, რომელმაც
თავდაცვის მიზნით უპასუხა აგრესორს, მაგრამ ერთი პირობით – იგი მოქმედებს
დაუყოვნებლივ და გარემოების შესაბამისად. აქ თავს იჩენს გარკვეული
სირთულეები. პირველი სირთულე უკავშირდება დაცულ ინტერესს.
აუცილებელი მოგერიება ვრცელდება ქონებაზე.. მაგრამ, ტექნიკა იცვლება
სამართალთა მიხედვით. ზოგჯერ კოდექსში ერთი ზოგადი ფორმულაა.
მაგალითად, იტალიის სისხლის სამართლის კოდექსის თანახმად „არ ისჯება ის,
ვინც ქმედება ჩაიდინა თავისი საკუთარი ან სხვისი უფლების დასაცავად
არსებული საფრთხისაგან, მაგრამ მოგერიება უნდა შეესაბამებოდეს
საფრთხეს“.
მეორე სირთულე უკავშირდება აუცილებელი მოგერიების გადაჭარბებულ
ხასიათს. თუ მას ადგილი აქვს – და ეს პრობლემა შეიძლება დაისვას ქონების
დაცვასთან დაკავშირებით – აღარ არის აუცილებელი მოგერიება, რომელიც
აგრესიის ან რეაქციის პროპორციულია. დარაჯმა არ უნდა ესროლოს 10 სუს
ღირებულების ერთი ბოთლი სიროფის ქურდს.
მესამე სირთულე უკავშირდება „მოჩვენებით მოგერიებას “ მრავალ ქვეყანაში
მართლმსაჯულება გამართლებას უქვემდებარებს შეცდომის სამართლიან
ხასიათს: ბრალდებული მხოლოდ მაშინ გამართლდება, თუ მის შეცდომას
ნამდვილად ჰქონდა ადგილი, თუ მას ნამდვილად სჯეროდა საფრთხის
არსებობის".
უკიდურესი აუცილებლობა-უკიდურესი აუცილებლობის მდგომარეობაა, თუ
პირის და მისი ქონების, ინტერესის ან უფლების გადარჩენა შეიძლება მხოლოდ
იმგვარი ქმედების ჩადენით, რომელიც გარემოებათა გათვალისწინების
გარეშე, დანაშაულებრივია. დამშეული ადამიანი იპარავს პურს, შიმშილით რომ
არ მოკვდეს. ამდენად, ჩამდენმა არჩევანი უნდა გააკეთოს არაფრის გაკეთებას
და საფრთხისადმი პირისპირ წარდგომას ან ამ საფრთხის თავიდან
ასაცილებლად დანაშაულის ჩადენას შორის.

17)რა შედის დანაშაულის არშერაცხვის სუბიექტურ მიზეზებში

ნავარაუდევ მიზეზს – არასრულწლოვანებას, უპირისპირებენ მრავალ

არანავარაუდვვ მიზეზს, როგორიცაა, მაგალითად – სულით ავადმყოფობა.
ადამიანი სრულწლოვანების მიღწევამდე სისხლის სამართლის წესით არ
ისჯება. აღნიშნული კეთილგონიერი წესი მიღებულია ყველა სამართალში.
შესაბამისად ზოგიერთი სამართალი გამორიცხავს სისხლის სამართლის
ყოველგვარ პასუხისმგებლობას.
არანავარაუდევი მიზეზების შემთხვევაში ბრალდებულს შეუძლია
მოიყვანოს თავდაცვის სამი საშუალება, როდესაც პრინციპულად, მისი ვალია
სამხილის წარდგენა. საუბარია ფსიქიკურ მოშლილობაზე, იძულებასა და
იურიდიულ შეცდომაზე.
პირველი მათგანი გულისხმობს, მაგ: დედოფლის სასამართლოს
მოსამართლეთა მიხედვით „თავდაცვის საშუალებად შეშლილობის
მოშველიებას. რაც ნიშნავს, რომ ქმედების ჩადენის მომენტისათვის
ბრალდებულს იმდენად ჰქონდა დაკარგული შეგნება ფსიქიკური დაავადების
გამო, რომ ვერ იგებდა მის მიერ ჩადენილი ქმედების ვერც ბუნებას და ვერც
ხარისხს, არ იცოდა, რომ ეს ბოროტებაა. შეშლილობის შედეგებზეც უნდა
გავამახვილოთ ყურადღება, რადგან იგი მოიცავს სისხლის სამართლის
პასუხისმგებლობის აცილებას, მხოლოდ იმ პირობით, რომ იგი იქნება
ტოტალური, მოისპობა დასჯის ყველა შესაძლებლობა.
 ყველა სამართალი ითვალისწინებს სისხლის სამართლის
პასუხისმგებლობის გაუქმებას, თუ შემსრულებელი მოქმედებს ისეთ
გარემოებებში, როდესაც მისი სურვილი უგულებელყოფილია ძლიერი
ზეგავლენის შედეგად ან მას ან მის ოჯახს სერიოზული საფრთხე ემუქრება,
მრავალი კოდექსი ადგილს უთმობს იძულებას. საერთო სამართალი აღიარებს
იძულებას და კოდექსებიც ეყრდნობიან ამ პრაქტიკას.
და ბოლოს შეცდომა- არსებობს ფაქტობრივი და სამართლებრივი
შეცდომა.
ფაქტობრივი შეცდომა არის შემსრულებლის მიერ ფაქტების
მატერიალური რეალობის უგულებელყოფა. გერმანული დოქტრინის თანახმად
ეს არის გარემოებითი შეცდომა, რაც საკანონმდებლო ნუსხის ობიექტია.
არსებობს განსხვავება – შემსრულებელს რისი ჩადენა სურს და რეალურად
მიღებულ შედეგს შორის?. ზოგადი წესის თანახმად თუ შეცდომა მოქმედებს
დანაშაულის უმთავრეს ელემენტზე, იგი ჩქმალავს განზრახვას იმგვარად, რომ
დანაშაული მიიჩნევა მხოლოდ გაუფრთხილებლობით გამოწვეულ
დანაშაულად – თუ შესაძლებელია შემსრულებელმა აიცილოს შეცდომის
ჩადენის ფაქტი, ქმედება ვერ ჩაითვლება განზრახ დანაშაულად, არამედ
მხოლოდ უნებურ დანაშაულად. ასეთია შემთხვევა, როდესაც მონადირე
უმიზნებს, სჯერა რომ ჰკლავს ცხოველს, მაგრამ მსხვერპლი აღმოჩნდება მისი
მეგობარი: აქ ადგილი აქვს უნებურ მკვლელობას.
სამართლებრივი შეცდომის დროს კი შემსრულებელმა არ იცის, რომ მისი
ქმედება კანონით აკრძალულია; ფიქრობს, რომ კანონი არსებობს, მაგრამ არ
ვარაუდობს მის მისადაგებას მის მიერ ჩადენილი ქმედებისადმი; ეჭვი შეაქვს
ტექსტის ინტერპრეტაციაში და/ან არასწორ ინტერპრეტაციას აძლევს მას ან
მიმართავს სპეციალისტს და მისგან იღებს მცდარ ინფორმაციას, რომლის
საფუძველზეც მოქმედებს. შეცდომა, რომელზედაც საუბარია,
კეთილგანწყობილია ბრალდებულისადმი. იგი არ უნდა ავურიოთ საპირისპირო
შემთხვევაში, როდესაც არაგანზრახ ქმედების ჩამდენს შეცდომით სჯერა თავისი
ქმედების დაუსჯელობის.