Professional Documents
Culture Documents
دوره آموزشی
مدرس دوره
1
پژوهشگاه نیرو – مرکز آموزش های الکترونیکی
جهاد تبیین در گام دوم انقالب
مقدمه
بحث ما در رابطه با جهاد تبیین است قبل از ورود به بحث الزم است که ابتدا کلیاتی از این مباحث پیش رو ،ارائه شود .اولین
مطلب در طرح بحث جهاد تبیین ،بیان مفاهیم کلیدی است که درطرح این بحث استفاده میشود .دومین مطلب مربوط به بانیان
جهاد تبیین است که بنیانگذران اولیه این عمل چه کسانی هستند .سومین نکته اینکه هدف ما از جهاد تبیین چیست و چه مقصودی
را دنبال می کنیم .چهارمین نکته در مورد افراد و لشکریان جنگ نرم هست که افراد در جنگ نرم چه جایگاهی دارند و هریک
چه نقشی را بازی می کنند .پنجمین مطلب این است که هدف دشمن از جنگ نرم چیست و از این طریق می خواهد به چه
چیزی دست یازد .ششمین مطلب در مورد الزامات اخالقی جهادگران عرصه تبیین است که این جهاد گران چه ویژگی هایی
باید داشته باشند و در انجام این واجب چه چیزهایی را باید رعایت کنند هفتمین مطلب در مورد سازمان ها و نهاد های متولی
جهاد تبیین است و هشتمین و آخرین مطلب در بحث جهاد تبیین بیان مصادق مهم قابل طرح در جهاد تبیین است .
ابتدا قبل از ورود به مباحث اصلی الزم است تا مقدمهای را مطرح کنم بدون تردید شکل و ماهیت انقالب اسالمی ایران یک
ماهیت فرهنگی بوده که دغدغه اصلی مردم مسائل مربوط به باورها ارزشها و اعتقادات و مسائلی از قبیل استقالل آزادی عدالت
و مانند اینها بوده است .گرچه مسائل اقتصادی هم مورد توجه بوده است ولی نقش اول را دراهداف انقالب نداشته است .برای
همراه کردن مردم و به صحنه آوردن آنها در جهت مخالفت با شاه و سرنگونی رژیم الزم بود تا روشنگری صورت گیرد و
جنایت های شاه برای مردم بازگو شود.برای این امر مردم شهرها و روستاها در سایه نشستن پای منبرهای علماء و مبلغان دینی به
شهید بهشتی ها ،مطهری ها ،مفتح ها و بزرگان دیگری بودند که در قالب کرسی تدریس وارد دانشگاهها شدند و به تبلیغ
آموزه های دینی و تبیین حوادث ناگوار رژیم پرداختند و اساتید و دانشجویان را با خود همراه کردند و به صحنه انقالب کشاندند.
با پیروزی انقالب اسالمی ایران کشورهای مستکبر و سلطه گر که منافع خود را در خطر می دیدند به سوی کشور ایران هجوم
آوردند و به مقابله با انقالب ایران برخاستند و از ابتدای پیروزی انقالب جنگ 8ساله را بر کشور ایران تحمیل کردند تا مانع
2
پژوهشگاه نیرو – مرکز آموزش های الکترونیکی
جهاد تبیین در گام دوم انقالب
پیشرفت و صدور آن شوند .بر اساس ضرورت به وجود اومده در شرایط جنگی ،مبلغین لباس رزم پوشیدند و در کنار دیگر
اقشار جامعه عازم جبهههای نبرد شدند تا مانع پیشروی دشمن شده و بر آنها غلبه پیدا کنند .دشمنان با شکست در جبهه نظامی
به جنگ فرهنگی روی آوردند و با طرح انواع و اقسام شبهات فکری و ذهنی و عقیدتی درصدد برآمدند تا از طریق دگرگونی
در افکار و اعتقادات ،رفتار جوانان را تغییر دهند که در این زمینه تا حدودی نیز موفق بوده اند .نمونهاش را در جریانات
اغتشاشات اخیر مشاهده کردیم .چرا که از میان اغتشاشگران جوانانی بودند که اهل مسجد بوده و جزء بچههای هیئت به شمار
میآمدند و قبالً هم طرفدار انقالب بودند ولی در این جریانات رو در روی مردم و انقالب قرار گرفتند .اگر در گذشته وظیفه
همگان حضور نظامی در جبهههای جنگ بوده االن وظیفه آنها جهاد فرهنگی و به اصطالح جهاد تبلیغ و جهاد تبیین است .چرا
که به تعبیر فالسفه علت محدثه علت مبقیه هم هست یعنی علت ایجاد یک پدیده برای بقا و استمرار آن پدیده نیز الزم و
ضروریست .به بیان دیگر اگر وقوع انقالب بدون روشنگری و جهاد تبیین ممکن نبود ادامه انقالب و استمرار آن نیز در گرو
روشنگری و جهاد تبیین برای حضور مردم در صحنه انقالب است و بدون مردم ،استمرار انقالب ممکن نمیباشد بنابراین این
همراهی مردم و استقامت آنها نیاز به تبلیغ و تبیین و روشنگری و بیان مستدل و منطقی دارد.
مفاهیم کلیدی
در بیان مفاهیم کلیدی گفته می شود که واژه تبلیغ به معنای رساندن پیام به فرد یا گروه یا جمعیتی میباشد و در اصطالح رساندن
آموزه های دینی یا پیام امام و رهبری به مردم گفته میشود .تبیین یعنی روشنگری نسبت به افرادی که درک درستی از انقالب
یا امام یا پیشرفتهای حاصل شده از سوی نظام اسالمی ندارند .در المفردات راغب اصفهانی در معنای جهاد آورده است که
نهایت کوشش در مقابله با دشمن است و به بیان دیگه جهاد یعنی مبارزه و تالش در راه پیشبرد هدفی که با درگیری با دشمن
همراه میباشد بنابراین در اصطالح عبارت است از بخشش جان و هر آنچه متوقف بر آن است از مال ،حیثیت و آبرو در جنگ
با دشمنان اسالم .شاخصه اصلی جهاد تالشی است که در آن جهتگیری در مقابله با دشمن میباشد .واژه تبیین در آیات به
3
پژوهشگاه نیرو – مرکز آموزش های الکترونیکی
جهاد تبیین در گام دوم انقالب
معنای ظهور و انتشار و وضوح آمده است و در اصطالح فرایندی که در آن به واسطه دلیل و برهان و به شیوه منطقی به بررسی
جنبههای گوناگون یک مسئله پرداخته میشود یا به بیان دیگر ،مجموعهای از گزارهها برای بیان علل و پیامدهای یک چیز که
میتواند در زمینههای مختلف اقتصادی فرهنگی سیاسی اجتماعی باشد بنابراین میتوان گفت روشنگری و بیان منطقی و مستدل
اما جهاد تبیین یعنی تالش و کوشش مضاعف برای بیان حقایق و واقعیتها در جهت خنثی کردن القائات دشمنان و بازکردن
جهاد تبیین
ریشه واژه جهاد تبیین :این واژه یک ریشه دینی دارد و در آموزههای دین اسالم آمده است از جمله از وصایای حضرت علی
علیه السالم به امام حسن و امام حسین علیهما السالم است .البته این وصیت اختصاصی به آن بزرگواران ندارد بلکه همه ما
مخاطب سخن آن حضرت میباشیم یعنی هر کسی که مطالب حضرت به دست او میرسد .در آنجا حضرت علی (ع) میفرماید
:اهلل اهلل فی الجحاد باموالکم و انفسکم و السنتکم فی سبیل اهلل یعنی خدا را خدا را درباره جهاد با اموال و جانها و زبانهای
خویش در راه خد .بنابراین در این کالم حضرت جهاد با زبان را مطرح میکند که به معنای جهاد تبیین میباشد .همچنین در
خطابات قرآنی نسبت به انبیا آمده است که " فانما علیک البالغ " یعنی بر تو الزم است رساندن پیام خداوند به مردم سوره رعد
آیه ۴۰همچنین میفرماید " لتبیننه للناس " یعنی این موارد را برای مردم بیان کن سوره آل عمران آیه ۱8۷همچنین قرآن
میفرماید " الذین یبلغون رسالت اهلل " یعنی انبیا کسانی هستند که رسالت الهی خود را برای مردم بیان میکنند سوره احزاب
آیه ۳۹
4
پژوهشگاه نیرو – مرکز آموزش های الکترونیکی
جهاد تبیین در گام دوم انقالب
اولین بانیان جهاد تبیین انبیا الهی هستند که از سوی خداوند مبعوث شدند تا پیام خداوند را به مردم ابالغ نمایند دسته دوم امامان
معصوم آنها نیز در استمرار حرکت انبیا نقش آنها را بازی کرده و تکمیل کننده رساالت انبیا میباشند از جمله آنها حضرت علی
علیه السالم است که مطالب خود را در قالب خطبهها و نامهها و حکمتها بیان کرده و این نقش خود را به خوبی انجام داده
است و دیگر امامان نیز هر کدام در زمان خودش و این وظیفه را انجام داده است.
سومین دسته بانیان عبارتند از :حضرت زینب علیها السالم و حضرت فاطمه سالم اهلل علیها که اگر حضرت زینب نبود پیام امام
حسین به گوش مردم نمیرسید و چه بسا زحمات شهدای کربال به ثمر نمی نشست .بنابراین حضرت زینب علیه السالم بود که
این حاثه را به خوبی تبیین می کرد و عمق جنایات و ظلم امویان را به گوش جهانیان رساند.
دسته چهارم رهبران دینی غیر معصوم همانند میرزای شیرازی در فتوای مشهور خود در مقابله با قرارداد ننگین استعماری توتون
و تنباکو و همچنین شیخ فضل اهلل نوری در انقالب مشروطه تالش فراوان کرد تا جریان انقالب به انحراف کشیده نشود و مردم
در دامن غربگرایان قرار نگیرند .در جریان انقالب اسالمی ایران نیز افرادی همچون امام خمینی ،شهید بهشتی ،شهید مطهری
،شهید مفتح و رهبر معظم انقالب جز پیشگامان جهاد تبیین به شمار می آیند.
و اما ضرورت و اهمیت جهاد تبیین دشمنان نظام اسالمی و مستکبران عالم برای مهار انقالب اسالمی و فروپاشی نظام اسالمی
ایران ،ابتدا جنگ سخت را در قالب جنگ نظامی براه انداختند ولی نتوانستند به اهداف شوم خود دست یابند از این رو جنگ
نرم را دنبال کردند و تالش نمودند تا بر روی اذهان مخاطبان خود ،سرمایهگذاری کنند .در جنگ نرم میخواهند با استفاده از
5
پژوهشگاه نیرو – مرکز آموزش های الکترونیکی
جهاد تبیین در گام دوم انقالب
ابزارها و روشهای تبلیغاتی و رسانهای و روانی ،نگرشها ،ارزشها و رفتارها را در مردم ،گروهها و حتی دولتهای یک
کشور تغییر داده و به طور کلی سبک زندگی آن جامعه را در راستای اهداف خود رقم بزنند.
در جنگ نرم دشمنان به واسطه ابزارهای فرهنگی و با دروغ پراکنی ،شایعهسازی و ایجاد تردید با تحریف واقعیتها ،کشور
را ناآرام و بیثبات کرده دچار بحران کنند تا در درون به فروپاشی بینجامد .سپس نظام مورد قبول خود را سر کار آورند .از
جمله این کشورهای سرسپرده کشور عربستان است .آمریکا تصریح میکند که عربستان برای آنها گاو شیرده می باشد .هدف
اصلی دشمن در جنگ نرم همانند جنگ سخت مهار کردن انقالب و فروپاشی یک نظام سیاسی است و تشخیص در جنگ نرم
به مراتب از جنگ سخت دشوارتر است چرا که شناخت بازیگران و آرایش دشمنان کار بسیار دشواری است .
بحث بعدی ،هدف ماَ از جهاد تبیین مقابله با جنگ نرم است که برای مقابله با آن باید از جنگ
نرم که همون جهاد تبیین است استفاده کرد .تبیین و روشنگری به هنگام و درست اهداف دشمن را خنثی میکند و دشمن را
خلع سالح میکند همانند کاری که رهبر معظم انقالب در یک سخنرانی انجام میدهند به طوری که خانم رایس و هیالری
کلینتون وزیر خارجه اسبق آمریکا میگوید :برای ایجاد یک برنامه و اغتشاش در ایران مدت زیاد صرف می کنیم و افراد زیادی
را برای برنامهریزی دعوت می کنیم و هزینه زیادی صرف می کنیم ولی با یک سخنرانی آیت اهلل خامنهای همه اش نقش بر
آب میشد.
مورد بعدی افراد و لشکریان این جنگ نرم و جهاد تبیین ،به سه دسته تقسیم میشوند .یک دسته اساتید دانشگاهها هستندکه
فرماندهان جنگ نرم محسوب میشوند و دارای فکر و اندیشه و طرح و برنامه هستند و می توانند با تحلیل درست حوادث و
نقشه های دشمنان ،دانشجویان را برای خدمت به نظام و انقالب تربیت نمایند و به سالح علم تجهز کنند .دسته دوم دانشجویان
6
پژوهشگاه نیرو – مرکز آموزش های الکترونیکی
جهاد تبیین در گام دوم انقالب
هستند که از اساتید خود تاثیر میپذیرند و از افکار و دیدگاه آنها استفاده میکنند و در میان توده مردم با تحلیل درست ،وقایع
گروه سوم مردم هستند که سربازان این جنگ نرم محسوب میشوند که باید در صحنه باشند و به حمایت از نظام برخیزند و در
مطلب بعدی هدف دشمنان از جنگ نرم است .در این رابطه چندین هدف را دنبال مینمایند از جمله -۱تسلط بر مغزها به
جای تسلط بر سرزمینها .چرا که اگر افکار ،باورها و مغزها در یک جامعه تسخیر شوند در این صورت ارزشها و افکار خود
را بر آنها قالب کرده بر سرزمین و منابع آنها نیز به راحتی تسلط می یابند -2.دومین هدف ایجاد یاس و ناامیدی در توده مردم و
حتی دانشجویان و اساتید است که با برجسته کردن نقاط ضعف و نادیده گرفتن نقاط قوت این حس را در آنها ایجاد می کنند.
بدون تردید نظام جمهوری اسالمی در زمینه های مختلف دستاوردهای ارزشمندی داشته است مانند عرصه پزشکی ،هوا وفضا
،نانو ،تولید سالح های پیشرفته نظامی ،انرژی هسته ای ،تولیدات علمی و در عرصه المپیادها ولی باید اذعان کنیم که در حوزه
معیشت و مسایل اقتصادی با توجه به تحریم های ظالمانه ضعف هایی هم داشته است.
سومین هدف ،مشروعیت زدایی از نظام جمهوری اسالمی است که با ایجاد بحران و آشوب و ناآرامی و اغتشاش از طریق
ابزارهای فرهنگی و با دروغ پراکنی ،شایعهسازی ،تردید افکنی ،تفرقه و تحریف حقایق ،می خواهد نظام جمهوری اسالمی
هدف چهارم ،براندازی نظام و جایگزین کردن نظام سیاسی مورد قبول خود یعنی نظامی که تامین کننده خواسته های دشمن
7
پژوهشگاه نیرو – مرکز آموزش های الکترونیکی
جهاد تبیین در گام دوم انقالب
عنوان بعدی بحث خصوصیت جهادگران یا الزامات اخالقی و معنوی جهاد تبیین است .از ویژگیهای جهادگران این است که
جهاد تبیین باید همگانی باشد و همه آحاد جامعه حضور داشته باشند .همان گونه که در جبهه های جنگ همه اقشار جامعه
حضور داشتند در جهاد تبیین نیز باید همگان حضور داشته باشند از این رو آقا فرمودند جهاد تبیین یک واجب عینی است نه
کفایی یعنی بر تک تک افراد جامعه واجب است که این وظیفه را انجام دهند همانند نماز و روزه که با انجام برخی از مکلفین
از بقیه ساقط نمیشود .دومین خصیصه شجاعت و حریت در گفتار و بیان است .فردی که وارد عرصه جهاد تبیین میشود نباید
ترس و واهمهای از انجام این رسالت داشته باشد و باید با جسارت تمام حقایق را بیان کند .سومین ویژگی این است که با
استدالل و با استناد به اغناء مخاطب بپردازد .اگربیان مطالب و حقایق مستدل و مستند باشد برای شنونده و مخاطب قابل قبول
خواهد بود .چهارمین ویژگی از ویژگیهای جهادگران این است که تقوای در قلم و زبان داشته باشند و از بدزبانی و بدگویی
پرهیز نمایند یعنی فرد نباید در بیان حقایق نسبت به دیگران بدگویی نماید و از حد انصاف خارج شود.چون در این صورت اثر
ویژگی پنجم جهادگران ،این است که در بیان حقایق و در امر روشنگری رضایت خداوند را در نظر گیرد و از حب و بغضهای
شخصی و گروهی و سیاسی اجتناب نماید .ششمین ویژگی این است ،کسی که جهاد تبیین مینماید باید روز آمد باشد یعنی
خود را به سالح و ابزار روز و اطالعات روز مجهز نماید به طوری که بتواند از فضای مجازی و سایبر استفاده کند و از اوضاع
کشور و حوادث منطقه و جهان کامالً مطلع باشد .آخرین ویژگی این است که اهل هزینه دادن باشد یعنی سختیها و دشواریها
را در این راه تحمل نمایدو بداند که این سختیها و مشکالت هیچگاه رافع مسئولیت وی نمیباشد .مطلب بعدی در مورد
سازمانهای متولی جهاد تبیین است .یکی از این سازمانها دانشگاهها و مراکز آموزش عالی هستند چرا که به تعبیر امام راحل
دانشگاه مبدا همه تحوالت است .بنابراین دانشگاهها هستند که افراد و مسئولین کشور را تربیت مینمایند و آنها هستند که
دانشجویان را به عنوان افسران جنگ نرم متخصص با بصیرت بار میآورند .دومین سازمان حوزههای علمیه اعم از برادران و
خواهران است که با داشتن ابزار منبر و تریبونهای دیگر میتوانند مردم را در جریان امور و حقایق و حوادث قرار دهند .سومین
دسته مراکز آموزش و پرورش است .نهاد تعلیم و تربیتی که از بقیه نهادهای کشور مهمتر است و شخصیت دانشجویان در مرحله
8
پژوهشگاه نیرو – مرکز آموزش های الکترونیکی
جهاد تبیین در گام دوم انقالب
دانشآموزی شکل میگیرد .بنابراین این مرحله در چگونگی شلگیری شخصیت دانش آموزان بسیار اهمیت دارد .چهارمین
سازمان مراکز نظامی و انتظامی است .نظامیان باید خود اهل بصیرت باشند و باور به انقالب و ارزشهای آن داشته باشند تا با
تمام وجود در راه حفاظت و حراست از نظام و انقالب گام بردارند .و آخرین سازمان متولی ،صدا و سیمای جمهوری اسالمی
ایران است که نقش و رسالت صدا و سیما در این داستان برای همگان روشن و واضح میباشد که میتواند از طریق منعکس
کردن حقایق و حوادث ،مردم را از نقشههای شوم دشمنان داخلی و خارجی مطلع نماید و مانع تاثیر پذیری مردم از سوی
آخرین مطلب مصادیق جهاد تبیین است .اینکه چه موضوعاتی در جهاد تبیین الزم است بیان شود و توضیح داده شود .برخی از
مهمترین آنها عبارتند از بیان دستاوردهای نظام جمهوری اسالمی جهت نفی شبهه ناکارآمدی نظام ،بیان رشد علمی کشور و
در زمینه پیشرفتهای نظامی ،هوا و فضا ،پهباد و در زمینههای پزشکی که پیشرفتهای چشمگیری داشته است همچنین در
زمینه عدالت اجتماعی ،استقالل ،آزادی که پیشرو میباشد و در زمینه محرومیت زدایی کارهای فراوانی انجام داده است .
دومین موضوع مورد بحث در جهاد تبیین نقش مقاومت و ایستادگی در برابر دشمنان برای وادار کردن آنها به عقب نشینی است
در هر کجا که این مقاومت وجود داشته و در برابر دشمن سینه سپر کرده ایم دشمن عقب نشینی نموده است .یکی دیگر از
مصادیق جهاد تبیین حقوق زن میباشد اینکه دین اسالم بیشترین اهمیت را به زنان داده و برای آنها جایگاه بسیار ارزشمندی
قائل شده است ،امری واضح و روشن میباشد ولی دشمنان در صدد کتمان کردن آن هستند و با بیان شعارهای دروغین می
خواهند از جایگاه زن سوء استفاده نمایند .مصداق بعدی جایگاه خانواده و فرزندآوریست چرا که نیروی انسانی در هر کشوری
از جمله منابع پیشرفت آن کشور به حساب میآید و همچنین نیروی انسانی است که میتواند امنیت آن جامعه را تامین نماید
9
پژوهشگاه نیرو – مرکز آموزش های الکترونیکی
جهاد تبیین در گام دوم انقالب
مصداق بعدی شبهات مربوط به والیت فقیه است امروز دشمن فهمیده است که والیت فقیه نقش اساسی در پیشرفت جامعه
داشته است و میتواند جامعه را از همه آسیبها و هجومهای دشمنان حفظ نماید از این رو میخواهد با القاء اقسام شبهات
مصداق بعدی مسئله غزه و خطر اسرائیل است که امروز با هجوم دیوانهوار خویش به مردم مظلوم غزه و کشتن کودکان و زنان
و حمله به بیمارستانها و مدارس و مساجد و نسل کشی میخواهد شکست خود را جبران نماید .مصداق دیگر حفظ وحدت
است امروزه دشمنان در صددند تا با طرح قومیتها و ملیتها ،بین مردم مسلمان کشور ایران ،تفرقه و جدایی بیندازند .بنابراین
در این زمان حفظ وحدت و یکپارچگی در بین همه اعضای جامعه و با هر قومیت و ملیتی و مذهبی مهمترین مسائل
کشورمحسوب میشود .مصداق دیگر نیاز انسان معاصر به دین و ایمان است که میتواند سد مستحکمی برای مقابله با آسیبها
و بحرانهای عصر حاضر باشد ولی به اشکال مختلف مورد هجوم دشمنان قرار گرفته است .آخرین مصداق سبک زندگی
ایرانی و اسالمی است که دستخوش تغییر قرار گرفته است و رنگ و بوی فرهنگ غربی به خود گرفته است در حالی که باید
جامعه اسالمی در همه ابعاد زندگی خود را مقید به دستورات دین اسالم نماید.
امیدوارم که مباحثی که در این کارگاه مطرح کردیم مفید واقع شده باشد و خداوند ما را در صف جهادگران تبیین قرار دهد و
10