Fulltext

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق
پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
‫دانشکده علوم‬
‫گروه علوم محیطزیست‬
‫پایان نامه کارشناسی ارشد‬
‫ارزیابی اثرات زیست محیطی مدیریت جامع پسماند شهری زنجان با استفاده از روش‬
‫ارزیابی چرخه حیات(‪)LCA‬‬
‫نگارش‪:‬‬
‫سعید سیدقاسمی‬
‫اساتید راهنما‪:‬‬
‫دکتر عبدالحسین پریزنگنه‬
‫دکتر ابراهیم فتائی‬
‫بهمن ‪69‬‬
‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫تعهد نامه‬
‫عنوان پایان نامه‪:‬‬
‫دانشجوی دوره دکتری ‪ /‬کارشناسی ارشد رشته‬ ‫اینجانب‬

‫متعهد میشوم‪:‬‬ ‫دانشگاه زنجان تحت راهنمایی‬ ‫دانشکده‬
‫‪ ‬نتایج ارائه شده در این پایان نامه حاصل مطالعات علمی و عملی اینجانب بوده‪ ،‬مسئولیت صحت و اصالت مطالب مندرج‬
‫را به طور کامل بر عهده میگیرم‪.‬‬
‫‪ ‬در خصوص استفاده از نتایج پژوهشهای محققان دیگر به مرجع مورد نظر استناد شده است‪.‬‬
‫‪ ‬مطالب مندرج در این پایان نامه را این جانب یا فرد ی گری به منظور اخذ هیچ نوع مدرک یا امتیازی تاکنون به هیچ‬
‫مرجعی تسلیم نکرده است‪.‬‬
‫این اثر بهه دانشهههگهاه زنجان تعلد دارد‪.‬مقالات مسهههت رج از پایان نامه‪ ،‬یل نام دانشهههگاه زنجان‬ ‫‪ ‬کلیهه حقو معنوی‬
‫(‪ )University of Zanjan‬به چاپ خواهد رسید‪.‬‬
‫‪ ‬حقو معنوی تمام افرادی که در به دسهت ممدن نتایج اصهلی پایان نامه تأثیرگذار بوده اند در مقالات مست رج از رساله‬
‫رعایت خواهد شد‪.‬‬
‫تاریخ‬
‫نام و امضاء دانشجو‬
‫مالکیت نتایج و حق نشر‬
‫کلیه حقوق معنوی این اثر و محصولات آن(مقالات مستخرج‪ ،‬برنامههای رایانهای ‪ ،‬نرم افزارها و تجهیزات ساخته شده) به‬
‫د انشگاه زنجان تعلق دارد و بدون اخذ اجازه کتبی از دانشگاه قابل واگذاری به شخص ثالث نیست‪.‬‬
‫استفاده از اطلاعات و نتایج این پایان نامه بدون ذکر مرجع مجاز نیست‪.‬‬
‫با تشکر و سپاس از استاد دانشمند جناب آقای دکتر عبدالحسین پری زنگنه که از محضر پر‬
‫فیض تدریس و راهنمایی ایشان بهرهها برده ام‪.‬‬
‫با امتنان بیکران از مساعدتهای بی شائبهی جناب آقای دکتر ابراهیم فتائی‬
‫دوست عزیزم دکتر حامد پارساجو که کمک زیادی در کارهای آنالیز به من کردن تقدیر و تشکر‬
‫می کنم‪.‬‬
‫با سپاس از اساتیدم جناب دکتر زمانی ‪ ،‬دکتر اعظمی‪ ،‬دکتر خسروی و خانم دکتر توکلی‬
‫از شهرداری زنجان بخاطر حمایت مالی از پایان نامه و در اختیار گذاشتن داده های بروز و کلی‬
‫تشکر و قدردانی میشود‪.‬‬
‫چکیده فارسی‪:‬‬
‫روش دفع پسماند در هر کشور به نوع‪ ،‬کمیت و کیفیت زبالههای تولیدی بستگی دارد‪ .‬الگو برداری بیمورد‬
‫از روشهای دفع پسماند سایر کشورها علیالخصوص کشورهای اروپایی جز با تحمیل هزینه هنگفت اقتصادی‬
‫و محیطزیستی چیزی عاید کشورمان ایران نخواهد کرد‪ .‬شهرستان زنجان به علت موقعیت جغرافیایی خود‬
‫از نظر محیطزیستی و اقتصادی دارای اهمیت بالایی میباشد‪ .‬انجام غیرصحیح و بدون مطالعه مدیریت‬
‫پسماند در این شهرستان مشکلات محیطزیستی‪ ،‬اقتصادی را به دنبال خواهد داشت‪ .‬در این تحقیق بر اساس‬
‫مطالعات صورت گرفته در این منطقه در سال ‪ 69‬و انجام تجزیه و تحلیل جریان پسماند شهری‪ ،‬پنج‬
‫سناریوی(دفن بهداشتی‪ ،‬دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی‪ ،‬تفکیک از مبدأ و بازیافت‪ ،‬زباله سوزی و‬
‫کمپوست) به منظور اصلاح وضع موجود دفع پسماند شهری تعریف شد‪ .‬با به کارگیری ارزیابی چرخه حیات(با‬
‫استفاده از نرمافزار) مدیریت پسماند شهر زنجان‪ ،‬نتایج ارزیابی اثرات محیطزیستی این سناریوها از نقطه نظر‬
‫‪ 11‬طبقه اثر(شاخص) مورد بررسی قرار گرفت‪ .‬در میان روشهای مختلف دفع برای مدیریت پسماند شهری‬
‫با توجه به نتایج به دست آمده‪ ،‬با استفاده از جدیدترین نسخه نرم افزار ‪ Simapro‬محاسبه گردید و با توجه‬
‫به دستورالعمل ‪ CLM 2001‬که یک روش نوین برای ارزیابی چرخه حیات است‪ ،‬اثرات محیطزیستی‬
‫سناریوها با یکدیگر مورد مقایسه قرار گرفت‪ .‬این مطالعه نشان میدهد که کمپوست و دفن بهداشتی همراه‬
‫با استحصال انرژی دارای اثرات محیطزیستی کمتر و زباله سوزی دارای بیشترین اثرات میباشد و از لحاظ‬
‫بهداشتی تفکیک از مبدأ و بازیافت و دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی دارای کمترین اثر از نظر‬
‫سرطانزایی و سمیت برای انسان میباشد‪.‬‬
‫کلید واژه‪ :‬ارزیابی چرخه حیات‪ ،‬مدیریت زبالههای شهری‪LCA ،‬‬
‫فهرست مطالب‬
‫فصل اول‬
‫‪ -1-1‬مقدمه‪1....................................................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-1‬بیان مسئله و ضرورت تحقیق ‪4.........................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-1‬اهداف تحقیق ‪4......................................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-3-1‬هدف کلی تحقیق ‪4...................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-3-1‬اهداف اختصاصی ‪4.....................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -4-1‬پیشینه تحقیق ‪5....................................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -5-1‬سوالات تحقیق ‪8....................................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -9-1‬فرضیهها‪8................................................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -7-1‬تعریف مفاهیم ‪8.....................................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-7-1‬چرخه حیات ‪6.............................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-7-1‬ارزیابی چرخه حیات‪6...............................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-7-1‬تجزیه وتحلیل صورتبرداری(سیاهه) چرخه حیات ‪6.......................................................................................................................‬‬
‫‪ -4-7-1‬ارزیابی پیامدچرخه حیات ‪6.....................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -5-7-1‬تفسیر چرخه حیات ‪6................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -9-7-1‬واحد کارکردی ‪6.........................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -7-7-1‬ورودی سیستم‪111 ...................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -8-7-1‬خروجی سیستم ‪111 ................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -6-7-1‬مرزسیستم ‪111 ..........................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ -11-7-1‬نتیجه تجزیه وتحلیل صورتبرداری ارزیابی چرخه حیات ‪111 ...................................................................................................‬‬
‫‪ -11- 7-1‬رده پیامد(طبقه اثر) ‪111 ......................................................................................................................................................................‬‬
‫فصل دوم ‪:‬‬
‫‪ -1-2‬مبانی و چهارچوب نظری تحقیق‪12......................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-2‬تعریف پسماند‪12........................................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-2‬ویژگیهای پسماند ‪12...............................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -4-2‬تشخیص اجزاء پسماند ‪13........................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -5-2‬آلودگی خاک ‪14.........................................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -9-2‬آلودگی آب ‪14.............................................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -7-2‬آلودگی هوا ‪15.............................................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -6-2‬ارزیابی اثرات چرخه حیات‪17.......................................................................................................................................................................... .‬‬
‫‪ -1-6-2‬تقلیل مواد غیر آلی ‪17............................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-6-2‬اسیدی شدن ‪18.........................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-6-2‬اوتروفیکاسیون ‪211 ...................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -4-6-2‬گرمایش جهانی ‪21....................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -5-6-2‬تخریب لایه ازن ‪21....................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -9-6-2‬سمیت برای انسان ‪23...............................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -7-6-2‬سمیت زیستی زمین ‪24...........................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -8-6-2‬میانگین اروپایی(‪24.................................................................................................................................................................... )NOX‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ -6-6-2‬میانگین اروپایی(‪24...................................................................................................................................................................... )SO2‬‬
‫‪ -11-6-2‬اکسیداسیون فتوشیمیایی ‪25...............................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -11-6-2‬پرتوهای یونی کننده ‪29 ........................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -11-2‬ارزیابی چرخه حیات در دفن پسماند‪29 ......................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-11-2‬هدف وحوزه ‪29 ........................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-11-2‬صورتبرداری ‪29 ......................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-11-2‬طبقات اثر‪27............................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -4-11-2‬تفسیر ‪28....................................................................................................................................................................................................‬‬
‫فصل سوم‬
‫‪ -1-3‬مواد و روشها ‪31....................................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-3‬تعریف حوزه و منطقه مورد مطالعه‪31............................................................................................................................................................ .‬‬
‫‪ -3-3‬معرفی نرم افزار سیماپرو ‪39 .................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-3-3‬اکواینونت‪37................................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-3-3‬روشهای ارزیابی اثرات‪37.......................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-3-3‬ویژگی سازی ‪37.........................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-3-3‬ارزیابی آسیب ‪38........................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-3-3‬نرمال سازی ‪38...........................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -4-3-3‬وزن دهی ‪36................................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -5-3-3‬ورود اطلاعات به سیماپرو ‪36...................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -4-3‬واحدکارکردی ‪41..................................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪4‬‬
‫‪ -5-3‬مرز سیستم ‪41.......................................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -9-3‬صورتبرداری ‪41....................................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -7-3‬معرفی سناریوهای مورد بررسی ‪42..................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-7-3‬سناریو دفن بهداشتی ‪422 .......................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-1-7-3‬انتخاب محل دفن زباله ‪433 .........................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-1-7-3‬مزایای روش دفن بهداشتی ‪49 ....................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-1-7-3‬معایب روش دفن بهداشتی‪49 .....................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-7-3‬سناریو دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی‪49 ...........................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-2-7-3‬مزایای روش دفن بهداشتی همرا با استحصال انرژی‪47.......................................................................................................‬‬
‫‪ -3-7-3‬سناریو تفکیک از مبدأ و بازیافت‪47......................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -4-7-3‬سناریو کمپوست ‪46..................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-4-7-3‬فواید و اثرات استفاده از کمپوست ‪51........................................................................................................................................‬‬
‫‪ -5-7-3‬سناریو زباله سوزی ‪51..............................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-5-7-3‬مزایای سوزاندن زباله ‪54...............................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-5-7-3‬معایب سوزاندن زباله ‪54................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -8-3‬روش ‪555 ................................................................................................................................................................................... CML 2001‬‬
‫‪ -1-8-3‬طبقه بندی و ویژگی سازی ‪55...............................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -6-3‬روشهای ارزیابی محیطزیستی در نظام پسماند ‪59 ....................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-6-3‬رهیافتهای مرتبط با نهادهها ‪59 ...........................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-6-3‬رهیافتهای مرتبط با انتشار گازها ‪56..................................................................................................................................................‬‬
‫‪5‬‬
‫‪ -1-2-6-3‬ارزیابی چرخه حیات‪56.................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-6-3‬رهیافتهای مرتبط با وضعیت سیستم ‪91 ...........................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-3-6-3‬استانداردهای سری‪91 .................................................................................................................................................... 14141‬‬
‫‪ -4-6-3‬شاخص پایداری محیطزیست)‪93 .............................................................................................................................................. (ESI‬‬
‫‪ -1-4-6-3‬شاخص عملکرد محیطزیستی ‪ EPI‬سال ‪98 ..............................................................................................................2118‬‬
‫‪ -11-3‬توصیف ارزیابی چرخه حیات ‪71....................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-11-3‬تعریف هدف و حوزه مورد مطالعه‪71.................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-11-3‬صورتبرداری سناریوها ‪72....................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-11-3‬ارزیابی اثر سناریوها ‪72..........................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -4-11-3‬تفسیر کلی ‪73..........................................................................................................................................................................................‬‬
‫فصل چهارم‬
‫‪ -1-4‬نتایج و بحث ‪75.....................................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-4‬روش و طبقه اثرات ‪75.......................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-4‬منابع لیست صورتبرداری(سیاهه نویسی) ‪75...............................................................................................................................................‬‬
‫‪ -4-4‬سناریوها و پیش فرضها ‪75...............................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-4-4‬سناریو ‪ :1‬دفن بهداشتی ‪797 .................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-4-4‬سناریو ‪ :2‬دفن بهداشتی همرا با استحصال انرژی از بیوگاز تولیدی ‪77.......................................................................................‬‬
‫‪ -3-4-4‬سناریو ‪ :3‬تفکیک از مبدأ و بازیافت ‪787 .............................................................................................................................................‬‬
‫‪-4-4-4‬سناریو ‪ :4‬زباله سوزی‪77...........................................................................................................................................................................‬‬
‫‪6‬‬
‫‪ -5-4-4‬سناریو ‪ :5‬کمپوست ‪78.............................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -5-4‬نتایج و بحث ‪83.............................................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-5-4‬دفن بهداشتی پسماند ‪83.......................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-5-4‬دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی ‪89 ......................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-5-4‬تفکیک از مبدأ و بازیافت ‪88.................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -4-5-4‬زبالهسوزی‪61............................................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -5-5-4‬کمپوست ‪62..............................................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -9-5-4‬مقایسه سناریوها‪64.................................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -9-4‬مقایسه طبقات اثر ‪65...................................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-9-4‬تقلیل مواد غیر آلی ‪659 ...........................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-9-4‬اسیدی شدن ‪659 ......................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-9-4‬اوتروفیکاسیون ‪697 ...................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -4-9-4‬گرمایش جهانی ‪697 ................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -5-9-4‬تخریب لایه ازن ‪697 ..................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -9-9-4‬سمیت برای انسان ‪697 ...........................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -7-9-4‬سمیت زیستی زمین ‪68..........................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -8-9-4‬میانگین اروپایی(‪658 ...................................................................................................................................................................)NOx‬‬
‫‪ -6-9-4‬میانگین اروپایی( ‪658 .................................................................................................................................................................. )SO2‬‬
‫‪ -11-9-4‬اکسیداسیون فتوشیمیایی ‪698 ............................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -11-9-4‬پرتوهای یونی کننده ‪698 .....................................................................................................................................................................‬‬
‫‪7‬‬
‫فصل پنجم‬
‫‪ -1-5‬نتیجه نهایی و کلی انجام تحقیق ‪112 .............................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-5‬آزمون فرضیات ‪113 .............................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-5‬پیشنهادها ‪113 ......................................................................................................................................................................................................‬‬
‫منابع ‪115 ............................................................................................................................................................................................................................‬‬
‫کتاب و پایاننامههای مورد استفاده ‪117 ..........................................................................................................................................................................‬‬
‫پیوستها ‪116 ..........................................................................................................................................................................................................................‬‬
‫عنوان پایان نامه انگلیسی ‪121 ............................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪121 .................................................................................................................................................................................................................... Abstract‬‬
‫فهرست جداول‬
‫جدول‪ :1-2‬خلاصه تأثیر برخی آلایندههای هوا بر روی گیاهان ‪19 ......................................................................................................................‬‬
‫جدول‪ :2-2‬دادههای مربوط به تولید زباله و محل دفن پسماند ‪16.....................................................................................................................‬‬
‫جدول‪ :3-2‬اطلاعات مربوط به ماشین آلات دفع پسماند ‪21..................................................................................................................................‬‬
‫جدول‪ :4-2‬سایر اطلاعات مورد نیاز برای ارزیابی ‪21...............................................................................................................................................‬‬
‫جدول‪ :5-2‬پتانسیل کاهش لایه ازن‪25......................................................................................................................................................................‬‬
‫جدول‪ :9-2‬ویژگیهای کلروفلوئوروکربنها‪27...........................................................................................................................................................‬‬
‫‪8‬‬
‫جدول‪ :1-3‬سناریوهای تعریف شده و مرز سیستم مورد مطالعه ‪41....................................................................................................................‬‬
‫جدول‪ :2-3‬درصد و انواع گازهای منتشر شده از محل دفن بهداشتی‪43..........................................................................................................‬‬
‫جدول‪ :3-3‬خلاصهای از مواد منتشره ناشی از زباله شهری‪53..............................................................................................................................‬‬
‫جدول‪ :4-3‬اجزای شاخصها و متغیرهای ‪ ESI‬سال ‪94 .......................................................................................................................... 2115‬‬
‫جدول‪ :5-3‬شاخصهای مورد استفاده در ‪ EPI‬سال ‪96 ........................................................................................................................... 2118‬‬
‫جدول‪ :1-4‬میانگین سالانه هر یک از اجزاء پسماند زنجان ‪79 ..............................................................................................................................‬‬
‫جدول‪ :2-4‬لیست صورت برداری در مرحله اجرا برای سناریوی ‪ 1‬بر اساس یک تن پسماند ‪78...............................................................‬‬
‫جدول‪ :3-4‬لیست صورت برداری در مرحله اجرا برای سناریوی ‪ 2‬بر اساس یک تن پسماند ‪76................................................................‬‬
‫جدول‪ :7-4‬مقادیر محاسبه شده طبقه اثرات مختلف برای دفن بهداشتی پسماند(سناریو‪85................................................................. )1‬‬
‫جدول‪ :8-4‬مقادیر محاسبه شده طبقه اثرات مختلف برای دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی پسماند(سناریو‪87................. )2‬‬
‫جدول‪ :6-4‬مقادیر محاسبه شده طبقه اثرات مختلف برای تفکیک از مبدأ و بازیافت پسماند(سناریو‪86............................................ )3‬‬
‫جدول‪ :11-4‬مقادیر محاسبه شده طبقه اثرات مختلف برای زبالهسوزی پسماند(سناریو‪61.................................................................... )4‬‬
‫جدول‪ :11-4‬مقادیر محاسبه شده طبقه اثرات مختلف برای کمپوست پسماند(سناریو‪63...................................................................... )5‬‬
‫جدول‪ :12-4‬مقادیر طبقه اثرات مختلف محاسبه شده برای مقایسه پنج سناریو به ازای یک تن پسماند در شهر زنجان‪65 ...........‬‬
‫‪9‬‬
‫فهرست شکلها‬
‫شکل‪ : 1-2‬نقشه موقعیت استان زنجان ‪18................................................................................................................................................................‬‬
‫شکل‪ : 2-2‬نقشه موقعیت محل دفن زباله شهر زنجان ‪16.....................................................................................................................................‬‬
‫شکل‪ : 3-2‬تعاملات بین مراحل انجام ارزیابی چرخه حیات ‪21............................................................................................................................‬‬
‫شکل‪ : 1-3‬مرز سیستم در مدیریت پسماند شهر زنجان‪36..................................................................................................................................‬‬
‫شکل‪ : 2-3‬نمایی از سیستم استحصال انرژی از محل دفن ‪47............................................................................................................................‬‬
‫شکل‪ : 3-3‬نمایی از سیستم زبالهسوز ‪54...................................................................................................................................................................‬‬
‫شکل‪ : 4-3‬مراحل ارزیابی چرخه حیات ‪91 ...............................................................................................................................................................‬‬
‫شکل‪ : 5-3‬مراحل اجرای ارزیابی چرخه حیات ‪71..................................................................................................................................................‬‬
‫شکل‪ : 9-3‬مراحل انجام ارزیابی اثرات چرخه حیات ‪73.........................................................................................................................................‬‬
‫شکل‪ : 1-4‬مشارکت نسبی اجزای سناریوی دفن بهداشتی پسماند شهر زنجان در طبقه اثرهای مختلف ‪83........................................‬‬
‫شکل‪ : 2-4‬مشارکت نسبی اجزای سناریوی دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی پسماند شهر زنجان در طبقه اثرهای مختلف‬
‫‪89 ........................................................................................................................................................................................................................................‬‬
‫شکل‪ : 3-4‬مشارکت نسبی اجزای سناریوی تفکیک از مبدأ و بازیافت پسماند شهر زنجان در طبقه اثرهای مختلف‪88....................‬‬
‫شکل‪ : 4-4‬مشارکت نسبی اجزای سناریوی زبالهسوزی پسماند شهر زنجان در طبقه اثرهای مختلف‪61................................................‬‬
‫شکل‪ : 5-4‬مشارکت نسبی اجزای سناریوی کمپوست پسماند شهر زنجان در طبقه اثرهای مختلف ‪62..................................................‬‬
‫شکل‪ : 9-4‬مقایسه اثرات محیطزیستی پنج سناریو دفع پسماند شهری به ازای یک تن پسماند ‪64.........................................................‬‬
‫‪01‬‬
‫فصل اول‬
‫مقدمه و کلیات‬
‫‪ -1-1‬مقدمه‬
‫مدیریت جامع موادزائد جامد(‪ )1ISWM‬تعاریف مختلفی دارد‪ ،‬اما بهینهسازی سیستم مدیریت موادزائد با‬
‫درنظر گرفتن دو مقوله محیطزیست و اقتصاد برای به دست آوردن بهترین راهحل نهایی‪ ،‬بهعنوان یک تعریف رایج‬
‫استفاده میشود(‪ .)Nanaki & Koroneos, 2012‬در دهههای اخیر با نزدیک شدن به اهدافی چون بهداشت عمومی‬
‫و ایمنی‪ ،‬اثرات محیطزیستی به یک موضوع بحث برانگیز‪ ،‬تبدیل شده است‪ .‬این امر به طور قطع ارتباط مستقیم‬
‫با سیستمهای مدیریت مواد زائد جامد دارد‪ .‬این موضوع در مدیریت مواد زائد جامد با توجه به مطالعات اخیر‪ ،‬رشد‬
‫قابل توجهی خصوصاً در برنامهریزیهای منابع پایدار‪ ،‬استراتژی یکپارچه و سیاستهای مدیریت مواد زائد داشته‬
‫است (‪ .)Cherubini et al., 2009‬در قرن بیستم‪ ،‬فنآوریهای مدیریت پسماند توسعه قابل توجهی داشته است‪.‬‬
‫تا قبل ازسال ‪ 1651‬میلادی در بیشتر نقاط جهان‪ ،‬پسماند شهری به طور عمده در گودالهای رو باز دفع‬
‫میشد(‪ ،)Fataei, 1394‬اما امروزه مدیریت پسماند شهری شامل فنآوریهای پیشرفته است که سلامت اجتماع و‬
‫محیطزیست را بیشتر تأمین میکند(‪ .) Hanandeh & Zein., 2010‬در مدیرت جامع پسماند‪ ،‬علاوه بر دفن‬
‫بهداشتی و زبالهسوزها روشهای دیگری مانند کمپوست و بازیافت هم استفاده میشود (‪.)Abdoli et al., 2006‬‬
‫از دهه ‪ 1671‬به بعد‪ ،‬روشهای جایگزین دفن در زمین برای مواد زائد جامد شهری مطرح شد و اصلاح زمینهای‬
‫دفن گذشته و نیز مراقبتهای بعد از دفع هم مورد توجه قرار گرفت‪ .‬در دهه گذشته‪ ،‬کاهش در مبدأ و جلوگیری‬
‫از تولید زائدات نیز به صورت جدی در سطح کشورهای صنعتی مطرح شده است‪ .‬این مسئله منجر به پیدایش نسل‬
‫جدیدی از فناوری در جهان به نام فناوریهای پاک شده است‪ .‬از این رو شناخت و انتخاب هر یک از این فناوریها‬
‫برای هر منطقه جغرافیایی نیازمند ارزیابی دقیق و اصولی با استفاده از اطلاعات موجود میباشد‪ .‬تولید زباله در‬
‫ایران با در نظر گرفتن سرانه تولید ‪ 811‬گرم در روز‪ ،‬روزانه در حدود ‪ 941/111‬تن زباله میباشد‪ ،‬که با تولید سرانه‬
‫‪1‬‬
‫‪Integrated Solid Waste Managment‬‬
‫‪0‬‬
‫‪ 262‬کیلوگرم زباله در مقایسه با آمارهای جهانی در حد متعادلی میباشد‪ ،‬برنامههای جمع آوری و دفع زباله موجود‬
‫جوابگوی نیازها نخواهد بود‪ .‬جمع آوری و دفع زباله و بازیافت و اصولا مدیریت مواد زاید جامد در ایران با توجه به‬
‫نوع و کیفیت زبالههای ایران تفاوت فاحشی با سایر کشورهای جهان دارد‪ .‬لذا بکارگیری هر نوع تکنولوژی بدون‬
‫شناخت مواد و سازگاری عوامل محلی‪ ،‬کار ارزندهای نیست‪ .‬باید سعی شود با انجام مطالعه و پژوهش بیشتر با‬
‫عوامل تأثیرگذار بر کیفیت و کمیت پسماندهای خود واقف شویم و با استفاده از تجارب جهانی به راهکارهای عملی‬
‫و سودمند برای مدیریت پسماندهای شهری دست پیدا کنیم(سامعنژاد و فتائی‪ .)1364 ،.‬یکی از روشهای مهم که‬
‫قادر به تخمین اثرات محیطزیستی مدیریت جامع مواد زائد جامد میباشد‪ ،‬ارزیابی چرخه حیات (‪ )LCA1‬است‪.‬‬
‫این روش بهعنوان یک روش مؤثر‪ ،‬به تعیین و ارزیابی تأثیر انرژی و مواد و زبالههای وارد شده به محیطزیست و‬
‫ارزیابی ظرفیتهای محیطزیستی میپردازد(‪.)P. J. Curran, Bauer & Willoughby., 2004‬‬
‫‪ LCA‬یک رهیافت از گهواره تا گور جهت ارزیابی سیستمهای صنعتی است‪ .‬سیستمی است که با جمعآوری‬
‫مواد خام از طبیعت جهت تولید یک محصول معین آغاز شده و در نقطهای که تمام مواد دوباره به طبیعت باز‬
‫میگردند‪ ،‬پایان مییابد‪ LCA .‬تمامی مراحل زندگی یک محصول را با دیدگاه وابستگی کلیه این مراحل به هم‬
‫بررسی میکند بدین معنا که یک فرآیند منجربه ایجاد فرآیند بعدی خواهد شد‪ .‬در واقع ‪ LCA‬یکی از ابزارهای‬
‫کارآمد انجام ارزیابی محیطزیستی میباشد‪.‬‬
‫ارزیابی چرخه حیات به سیاستگذاران و ذینفعان این کمک را خواهد نمود تا فرآیندی را انتخاب نمایند تا‬
‫کمترین تأثیر را بر روی محیطزیست داشته باشد‪ .‬این اطلاعات میتواند با استفاده از دیگر عوامل‪ ،‬همچون هزینه‬
‫و اطلاعات عملکرد به منظور انتخاب فرآیند تولیدی به کار گرفته شود‪ .‬دادههای حاصل از ارزیابی چرخه حیات‬
‫انتقال تأثیرات محیطزیستی از یک منطقه به منطقهی دیگر و از یک چرخه حیات به چرخهی دیگر را تعیین‬
‫‪1‬‬
‫‪Life Cycle Assessment‬‬
‫‪2‬‬
‫مینماید‪ .‬اگر ارزیابی چرخه حیات صورت نپذیرد‪ ،‬این انتقال ممکن است تشخیص داده نشود و احتمالاً در تجزیه‬
‫و تحلیلها مورد ارزیابی قرار نگیرد‪ ،‬چرا که این انتقال خارج از دامنهی اغلب مطالعاتی است که بر روی یک فرآیند‬
‫یا یک محصول دیگر به مطالعه میپردازند(سامعنژاد وفتائی‪.)1364 ،‬‬
‫توانایی ردیابی و مستندسازی دگرگونیهای محیطزیستی این مزیت را برای تصمیم گیرندگان و مدیران‬
‫فراهم میآورد تا بتوانند جایگزینهای مناسب برای یک فرآیند یا سیستم تولیدی بیابند‪ .‬ارزیابی چرخهحیات‬
‫همچنین این امکان را فراهم میآورد تا راههای مؤثر برای طراحی و فرآوری غذا توسط خود صاحبان مزارع تشخیص‬
‫و اجرا شود‪ .‬ارزیابی چرخهحیات امکان شناسایی پسماندهای جامد‪ ،‬مواد شیمیایی پایدار و پسابها را فراهم آورده‬
‫و میتوان در کمترین زمان به اصلاح آنها پرداخت‪ .‬راهحلهایی که ارزیابی چرخهحیات برای جلوگیری از آلودگی‬
‫وکمینهسازی مصرف انرژی ارائه میدهد منجر به افزایش سود‪ ،‬تولید کارآمد‪ ،‬کیفیت محصول و در نهایت کاهش‬
‫خطرات محیطزیستی میشود‪.‬‬
‫روش ارزیابی چرخه حیات(‪ )LCA‬امروزه به عنوان روشی استاندارد بین المللی که قادر است ورودیها‬
‫وانتشارات خروجی از یک سیستم مدیریت پسماند را متناسب با چرخه حیات محصولات یا فرآیندها مورد تجزیه و‬
‫تحلیل قرار دهد‪ ،‬در کانون توجه متخصصان محیطزیستی قرار گرفته است )‪.(Cherubini & Strømman.,2011‬‬
‫در ارزیابیهای مبتنی بر ‪ ،LCA‬تمام چرخه حیات یک محصول از مرحله استخراج مواد خام اولیه تا مراحل تولید‪،‬‬
‫استفاده و در نهایت دورریز آن مد نظر بوده و آثار سوء بالقوه متناسب با این مراحل‪ ،‬مطابق با استاندارد‪14111-3‬‬
‫‪ ،ISO‬به صورت کمی بیان میشود (‪.)Liamsanguan & Gheewala., 2007‬‬
‫برای هر کارکرد و عملیات در هر مرحله‪ ،‬ورودیها(مواد خام‪ ،‬منابع و انرژی) و خروجیها(انتشار مواد به هوا‪،‬‬
‫آب وتولید زباله) مورد مطالعه و محاسبه قرار میگیرد‪ .‬این ورودیها و خروجیها در تمامی مراحل با هم جمع‬
‫میشوند‪ .‬پیامدهای محیطزیستی مرتبط با این ورودیها و خروجیها در ارزیابی چرخه حیات اثرات مورد بررسی‬
‫‪3‬‬
‫قرار میگیرند‪ .‬ارزیابی چرخه حیات برای محصولات و یا سرویسهای مشابه امکان فهم و مقایسه بین گزینههای‬
‫جایگزین را برای ما فراهم میسازد‪ .‬ارزیابی چرخه حیات یک ابزار مدیریت محیطزیستی است که اجازه میدهد تا‬
‫پیشبینی از بارهای محیطزیستی در ارتباط با یک محصول یا سرویس در سراسر چرخه حیات مورد بررسی قرار‬
‫گیرد‪ .‬این تکنیک میتواند در مدیریت مواد زاید برای ارزیابی پایداری محیطزیستی اعمال گردد‪ .‬در این مطالعه‬
‫چرخه حیات در رابطه با استراتژیهای مختلف دفع پسماند شهر زنجان مورد بررسی قرار گرفت و پنج سناریو از‬
‫نظر اثرات محیطزیستی مورد مقایسه قرار میگیرد و در نهایت بهترین سناریو انتخاب گردید(سامعنژاد و فتائی‪،‬‬
‫‪)1364‬‬
‫‪ -2-1‬بیان مسئله و ضرورت تحقیق‬
‫‪ -3-1‬اهداف تحقیق‬
‫‪ -1-3-1‬اهداف اصلی‬
‫هدف اصلی این مطالعه مقایسه کارکرد محیطزیستی سناریوهای مختلف دفع پسماند شهری زنجان شامل ‪-1‬‬
‫سناریوی دفن بهداشتی ‪ -2‬سناریوی دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی ‪ -3‬سناریوی تفکیک از مبدأ و بازیافت‬
‫‪ -4‬سناریوی سوزاندن ‪ -5‬سناریوی کمپوست و انتخاب بهترین سناریو مدیریت مواد زائد جامد شهر زنجان میباشد‪.‬‬
‫‪ -2-3-1‬اهداف فرعی‬
‫‪ -‬ارزیابی اثرات محیطزیستی سیستمهای دفع پسماند شهری در شهر زنجان به ازای یک تن پسماند جامد‪.‬‬
‫‪ -‬تعیین بهترین و کم اثرترین سناریو از نظر تأثیرات محیطزیستی‬
‫‪ -‬بررسی اینکه درسیستم مورد تحقیق کدام قسمت یا مورد بیشترین بار محیطزیستی را دارد‪.‬‬
‫‪ -‬ارزیابی تأثرات محیطزیستی مرتبط با سیستمهای دفع پسماند و فرآیند تولید پسماند‪.‬‬
‫‪ -4-1‬پیشینه تحقیق‬
‫‪4‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ -‬مطالعات صورت گرفته توسط گروهی از پژوهشگران در تهران نشان میدهد که استفاده از روش ‪BMT‬‬
‫که همان فرآیند تصفیه بیولوژیکی و مکانیکی میباشد در لندفیل کهریزک تهران باعث کاهش چشمگیری‬
‫از اثرات مخرب نسبت به سایر روشهای مدیریت پسماند میشود(خراسانی و همکاران)‪ .‬از سال ‪1671‬روش‬
‫پیش تصفیه یا پردازش پسماند برای اولینبار در کشورهای اروپایی و سایرکشورها از جمله آلمان و استرالیا‬
‫مورد استفاده قرار گرفته و به سرعت در انگلستان و ایتالیا توسعه پیدا کرد و به صورت گسترده مورد استفاده‬
‫قرار گرفت (‪ .)R. Hong et al., 2006‬پردازش باعث کاهش قابل ملاحظهای در حجم پسماند شهری شده‬
‫و مقدار میکروارگانیسمهای موجود در پسماند را تثبیت مینماید‪.‬‬
‫این نوع ارزیابی به منظور بررسی وضعیت سامانه مدیریت پسماند شهر مشهد مورد استفاده قرار گرفت‪،‬‬ ‫‪-‬‬
‫نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که کمپوست کردن و استفاده از ایستگاههای انتقال پسماند در صورتی‬
‫که کارخانه بازیافت و کمپوست و محل دفن در فواصل دور از نقاط ثقل تولید قرار دارد نقش مهمی در‬
‫کاهش مصرف انرژی و بار آلایندهها دارد(رفیعی و همکاران‪.)1388 ،‬‬
‫ارزیابی چرخه حیات در رابطه با استراتژیهای مختلف دفع پسماند شهر تهران مورد بررسی قرار گرفته‬ ‫‪-‬‬
‫است‪ .‬در نهایت سناریوی( بازیافت به همراه کمپوست و دفن بهداشتی) با بیشترین اثرات مثبت‪ ،‬کمترین‬
‫مقدار زمین مورد نیاز روزانه و بیشترین بازیابی انرژی به عنوان بهترین گزینه انتخاب شد( ‪Limoodehi‬‬
‫‪.)et al., 2017‬‬

‫‪ -‬در مقالهای و پژوهشی در سال ‪ 1386‬پس از بررسی جریان پسماندهای شهری و روش دفن آنها که برای‬
‫جزیره سیری در جنوب کشور انجام شد با بررسی سه سناریوی زبالهسوزی به همراه استحصال انرژی و‬
‫دفن خاکستر‪ ،‬دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی‪ ،‬دفن بهداشتی بدون جمعآوری گاز مرکز دفن با‬
‫‪1‬‬
‫‪Biological and mechanical treatment‬‬
‫‪5‬‬
‫استفاده از روش ارزیابی چرخه حیات به این نتیجه رسیدند که با توجه به شرایط جغرافیایی و سایر‬
‫محدودیتها سناریوی زبالهسوزی نسبت به سایر روشها دارای برتری میباشد(لک و صبور‪.)1388 ،‬‬
‫‪ -‬برای مقایسه روشهای مختلف مدیریت پسماند در شهر آنکارا در ترکیه ارزیابی چرخه حیات را به کار‬
‫بگرفتند‪ .‬با مطالعه پنج سناریو و سیاههنویسی و مقایسه نتایج بدست آمده به این نتیجه رسیدند که کاهش‬
‫از مبدأ دارای کمترین اثرات محیطزیستی و به عنوان بهترین روش مدیریت پسماند شهری‬
‫میباشد(‪.)Özeler Yetiş & Demirer., 2006‬‬
‫‪ -‬اسکوردیلیز نظام جامع مدیریت پسماند جامد در یک جزیره توریستی را ارائه کرد‪ .‬دراین مطالعه معیارهای‬
‫مختلف مالی‪ ،‬فنی و اجتماعی و زیستمحیطی در انتخاب نوع مدیریت پسماند مورد نظر قرار گرفت‪ .‬و تهیه‬
‫کمپوست از بخش آلی مواد به عنوان موثرترین روش کاهش بار محیطزیستی و اقتصادی میباشد‬
‫(‪.)Skordilis., 2004‬‬
‫‪ -‬درمطالعهای با استفاده از روش ‪ LCA‬در تایلند دو گزینه تولید انرژی از پسماند در کورههای زبالهسوز و‬
‫هضم بیهوازی در تایلند از نقطه نظر محیطزیستی رویکرد ارزیابی چرخه حیات را مورد استفاده قرار دادند‪.‬‬
‫نتایج این پژوهش نشان داد که آثار بالقوه کورههای زبالهسوز درمقابل تولید انرژی الکتریکی در شرایط‬
‫یکسان بیشتر از هضم هوازی میباشد(‪.)Chaya & Gheewala., 2007‬‬
‫‪ -‬ارزیابی چرخه زندگی در چین برای برآورد اثرات زیستمحیطی زبالههای جامد شهری انجام شد‪ .‬چهار‬
‫سناریوی بسیار متعارف (‪)1‬دفن زباله‪)2( ،‬سوزاندن‪)3( ،‬کمپوست به همراه دفن زباله و(‪)4‬کمپوست به‬
‫همراه سوزاندن در تمام حالات‪ ،‬فنآوریها بطور چشمگیری به گرم شدن کره زمین و افزایش تأثیر نامطلوب‬
‫غیر سرطانزا بر محیطزیست کمک میکند‪ .‬تولید برق از گاز متان عامل مهمی برای کاهش تأثیر بالقوه‬
‫گرم شدن کره زمین بود‪ .‬بنابراین‪ ،‬افزایش استفاده از گاز متان برای تولید برق به منظور کاهش تأثیر‬
‫نامطلوب محلهای دفن زباله بر محیطزیست توصیه شد)‪.(J. Hong, Li & Zhaojie., 2010‬‬
‫‪6‬‬
‫‪ -‬مطالعه دیگری پیامدهای مثبت کمپوست در خاک و مزایای فرآیند کمپوست را مورد ارزیابی قرار دادند‪،‬‬
‫اگر چه بیشتر آثار قبلی تنها در یک جنبه خاص از تمام زندگی متمرکز چرخه کمپوست تمرکز داشتند‪.‬‬
‫هدف از این مطالعه تعیین اثرات زیستمحیطی مرتبط با استفاده از کمپوست‪ ،‬جمعآوری زبالههای جامد‬
‫شهری آلی و کاربرد آن در تولید گوجه فرنگی و مقایسه این نتایج با برنامه کود معدنی‪ ،‬با استفاده از‬
‫ابزارهای محیطزیستی از ارزیابی چرخه زندگی میباشد‪ .‬سه سیستم کودهای ناشی از مواد معدنی و آلی‬
‫مورد استفاده تعریف شده بودند‪ .‬عملکرد زیستمحیطی در زمینههای آزمایشی و کمپوست صنعتی بر‬
‫اساس اندازهگیری تجربی دادهها بود‪ .‬استفاده از کمپوست اثرات کمتر از کود معدنی را نشان داد‪ ،‬گرچه‬
‫تولید کمپوست یک مرحله بحرانی بود که نیاز به بهینهسازی دارد‪ .‬تفاوتی در دورههای زمانی تولید و‬
‫کیفیت کشاورزی وجود ندارد)‪.(Martínez-Blanco et al., 2009‬‬
‫‪ -‬ارزیابی محیطزیستی استراتژیهای مختلف راهحل زبالهی جامد شهری برای شهرستان تسالونیکی‪،‬‬
‫درچارچوب ارزیابی چرخه زندگی(‪ )LCA‬و استراتژی مدیریت مواد زائد جامد انبوه‪ ،‬با در نظر گرفتن اثرات‬
‫اجتماعی‪ ،‬محیطزیستی و اقتصادی میباشد‪ .‬روشهای مدیریت مواد زائد در این مطالعه عبارتند از‪ :‬محل‬
‫دفن تمام بخش زباله‪ ،‬بازیافت کاغذ و هضم بیهوازی زبالههای مواد غذایی در یک طرح تصفیه بیولوژیکی‬
‫بخش زباله در نظر گرفته شده میزان کل مواد غذایی‪ ،‬کاغذ و زبالههای پلاستیکی تولید شده در طول مدت‬
‫یکسال میباشد‪ .‬نتایج حاصل از این کار نشان میدهد که بازیافت کاغذ و هضم بیهوازی زبالههای مواد‬
‫غذایی در مقایسه با دفن زباله بهتر است‪ .‬همچنین نشان داده شده است که دفن زبالههای مواد غذایی با‬
‫استفاده از روش ‪ biocells‬بهتر از هضم بیهوازی در یک کارخانه جداگانه است ‪(Menikpura et al.,‬‬
‫)‪.2013‬‬
‫‪ -‬مطالعهای در مورد سیستم بستهبندی مدیریت زباله محله دولتی در پرتغال بررسی میکند‪ .‬عملیات انتخابی‬
‫و جمعآوری زباله‪ ،‬طبقه بندی‪ ،‬بازیافت‪ ،‬دفن و سوزاندن زبالهها بستهبندی شده در نظر گرفته شده بودند‪.‬‬
‫‪7‬‬
‫سیستم مدیریت بستهبندی زباله در سال ‪ ،2111‬با دو سناریو فرضی که در آن همه زباله بستهبندی‬
‫میشدند مقایسه گردید که به صورت انتخابی در سال ‪ 2111‬جمعآوری شده بود که جمعآوری زباله تحت‬
‫سیستم و به طور مستقیم به سوزاندن(به نام سناریو سوزاندن) و یا به محلهای دفن زباله(سناریو دفن زباله‬
‫فرستاده شده) بودند‪ .‬نتایج تحقیق نشان داد که سناریوی قبل از مداخله نسبت به سناریوهای فرضی بیشتر‬
‫سازگار با محیطزیست است (‪.)Ferreira et al., 2014‬‬
‫‪ -5-1‬سوالات تحقیق‬
‫‪ .1‬کم ضررترین روش دفع پسماند از نظر محیطزیستی برای شهر زنجان کدام است؟‬
‫‪ .2‬آیا روش دفع پسماند شهری برای هر کشور و شهر مناسب سایر شهرها و کشورها میباشد؟‬
‫‪ .3‬بهترین روش دفع پسماند شهری از نظر اقتصادی برای شهر زنجان کدام میباشد؟‬
‫‪ -9-1‬فرضیات تحقیق‬
‫‪ -‬سوزاندن پسماند امکان دارد بر آب‪ ،‬خاک‪ ،‬هوا تأثیر بگذارد‪.‬‬
‫‪ -‬میزان مواد سمی داخل کمپوست به دلیل وجود ترکیبات و پسماندهای دیگر می تواند زیاد باشد‪.‬‬
‫‪ -‬تفکیک از مبدأ و بازیافت میتواند بهترین گزینه پیشنهادی باشد‪.‬‬
‫‪ -7-1‬تعریف مفاهیم و اصطلاحات‬
‫با توجه اینکه روش ارزیابی چرخه حیات رهیافتی نوین در عرصه پسماند در ایران به شمار میآید‪ ،‬ذکر تعاریف‬
‫مفاهیم به کار برده شده به صورت دقیق کمک شایانی در درک ماهیت این روش و ارزش مطالعه انجام شده خواهد‬
‫داشت(استاندارد ایران ‪-‬ایزو‪.)14144‬‬
‫‪8‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ -1-7-1‬چرخه حیات‬
‫مراحل متوالی و پیوسته یک سیستم از زمان استخراج آن به صورت ماده خام یا استحصال از منابعطبیعی تا دفع‬
‫نهایی یا بازگردانی آن به طبیعت را گفته میشود‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ -2-7-1‬ارزیابی چرخه حیات‬
‫‪ .1‬گردآوری و ارزیابی دورن دادهها(ورودی)‪ ،‬برون دادهها(خروجی) و پیامدهای بالقوه محیطزیستی یک سیستم‬
‫محصول در سراسر چرخه حیات آن‪.‬‬
‫‪ .2‬بررسی تأثیرات محیطی مرتبط با هر گونه فعالیت از جمعآوری مواد اولیه از زمین تا وقتی که تمام پسماندها‬
‫به زمین برگردانده میشود که تحت عناوین ارزیابی (از گهواره تا گور) نیز نامیده میشود‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ -3-7-1‬تجزیه و تحلیل صورتبرداری(سیاهه نویسی) چرخه حیات‬
‫مرحلهای از ارزیابی چرخه حیات است که متضمن گردآوری و کمیسازی دروندادها و بروندادها برای یک سیستم‬
‫یا محصول‪ ،‬در طول چرخه حیات آن میباشد‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫‪ -4-7-1‬ارزیابی پیامدچرخه حیات‬
‫مرحله ای از ارزیابی چرخه حیات است که در آن بزرگی و اهمیت و پیامدهای بالقوهی محیطزیستی برای یک‬
‫سیستم یا محصول در سراسر چرخهی حیات آن درک و ارزشگذاری میشود‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Life cycle‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Life cycle assessment‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Life cycle inventory assessment‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Life cycle impact assessment‬‬
‫‪9‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ -5-7-1‬تفسیر چرخه حیات‬
‫مرحلهای از ارزیابی چرخه حیات است که در آن یافتههای حاصل شامل تجزیه و تحلیل صورتبرداری‪ ،‬یا ارزیابی‬
‫پیامد‪ ،‬یا هردوی آنها‪ ،‬در ارتباط با هدف و دامنه کاربرد تعریف شده‪ ،‬برای رسیدن به نتایج و توصیهها ارزیابی‬
‫میشوند‪.‬‬
‫‪ -9-7-1‬واحد کارکردی‪ :2‬کمیسازی عملکرد یک سیستم محصول برای استفاده از آن به عنوان یک واحد مرجع‪.‬‬
‫‪ -7-7-1‬درون داد(ورودی یا نهاده)‪ :3‬محصول‪ ،‬ماده یا جریان انرژی که وارد یک فرآیند واحد میشود‪.‬‬
‫‪ -8-7-1‬برون داد(خروجی)‪ :4‬محصول‪ ،‬ماده یا جریان انرژی که از فرآیند واحد خارج میشود‪.‬‬
‫‪ -6-7-1‬مرزسیستم‪ :5‬معیارهای مشخص کنندهی واحد فرآیندهایی که بخشی از یک سیستم محصول هستند‪.‬‬
‫مشخص میکند که در کدام چهارچوب باید کار انجام گیرد‪.‬‬
‫‪ -11-7-1‬نتیجه تجزیه و تحلیل صورتبرداری چرخه حیات‪ :9‬نتیجه به دست آمده از تجزیه و تحلیل سیاهه چرخه‬
‫حیات که جریانهای متقاطع مرز سیستم را فهرست میکند و نقطه آغازی را برای ارزیابی پیامد چرخه حیات مهیا‬
‫میسازد‪.‬‬
‫‪ -11-7-1‬رده پیامد(طبقه اثر)‪ :7‬طبقه نمایانگر موضوعات محیطزیستی که نتایج تجزیه و تحلیل سیاهه چرخه‬
‫حیات را میتوان به آن تخصیص داد‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Life cycle interpretation‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Functional unit‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Input‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Output‬‬
‫‪5‬‬
‫‪System boundary‬‬
‫‪6‬‬
‫)‪Life cycle inventory analysis result(LCI result‬‬
‫‪7‬‬
‫‪Impact category‬‬
‫‪01‬‬
‫فصل دوم‬
‫مبانی نظری تحقیق‬
‫‪00‬‬
‫‪1-2‬مبانی نظری و چهارچوب پژوهش‬
‫مسئلهی حفاظت از محیطزیست یکی از موضوع های مهم در جهان معاصر است‪ .‬به دلیل افزایش جمعیت در‬
‫جهان‪ ،‬بشر برای ادامه زندگی خود ناچار است هر چه بیشتر و بهتر از طبیعت استفاده کند‪ .‬گسترش فعالیتهای‬
‫گوناگون صنعتی و اقتصادی بشر باید با تلاش برای حفظ محیطزیست همراه باشد؛ بنابراین فرهنگسازی در این‬
‫زمینه از اهمیت ویژهای برخوردار است‪ .‬به دلیل توجّه برخی از انسانها به منافع زودگذر‪ ،‬اختلالاتی در جهان منظم‬
‫و طبیعت آن به وجود آمده است که در نهایت به وارد آمدن ضررهای جبرانناپذیر به بشریت ختم خواهد شد(‬
‫عطار و نیکسرشت‪.)1362 ،‬‬
‫‪ 2-2‬تعریف پسماند‪:‬‬
‫تعریف پسماند بر اساس تعریف سازمان همکاری اقتصادی و توسعه‪ 1‬عبارت است از موادی اجتنابناپذیر ناشی از‬
‫فعالیتهای انسانی که در حال حاضر و در آینده نزدیک نیازی به آن نیست و پردازش و یا دفع آن ضروری است‬
‫برنامه محیطزیست سازمان ملل متحد‪ 2‬پسماند را اینگونه تعریف میکند اشیایی که مالکشان آنها را نمیخواهد‪،‬‬
‫یا نیازی به آنها ندارد‪ ،‬یا از آنها استفاده نمیکند و به پردازش و یا دفع نیاز دارد(نور پور و همکاران‪.)1362،‬‬
‫‪ -1-2-2‬ویژگیهای پسماند‪:‬‬
‫شناسایی ویژگیهای پسماند به سه دلیل اساسی صورت میگیرد‪ .‬نخست اطلاعات این بررسی را میتوان بهعنوان‬
‫پایهای برای آنالیز اقتصادی در برنامهریزی و نیز در مدیریت و بهرهبرداری سیستمهای دفع یا تسهیلات بازیافت‬
‫مواد و انرژی استفاده کرد‪ ،‬برای افزایش ظرفیت تسهیلات دفن یا زباله سوزها استفاده میشود‪ .‬سوم اینکه دادههای‬
‫مربوط به ویژگیها‪ ،‬پسماند را جهت بهینهسازی پایش انتشارات یا عیبیابی دستگاههای تبدیل پسماند به انرژی‬
‫‪1‬‬
‫‪OECD‬‬
‫‪2‬‬
‫‪UNEP‬‬
‫‪02‬‬
‫مانند (زباله سوزها) بهکار میبرند‪ .‬منظور از ویژگیهای پسماند‪ ،‬ویژگیهای فیزیکی‪ ،‬شیمیایی و بیولوژیکی آن مواد‬
‫میباشد‪ .‬شناسایی این ویژگیهای جهت انتخاب‪ ،‬برنامهریزی و طراحی روشهای دفع مانند زبالهسوزی‪ ،‬کمپوست‬
‫کردن بازیافت و استفاده مجدد و همچنین انتقال و دفع مواد زاید ارزشمند ضروری است‪ .‬بهترین ویژگیهای‬
‫فیزیکی پسماند خانگی شامل وزن مخصوص‪ ،‬میزان رطوبت‪ ،‬توزیع اندازه ذرات‪ ،‬درصد اجزای زباله‪ ،‬تخلخل مواد یا‬
‫هدایت هیدرولیکی میباشد(صبور و همکاران‪.)1361 ،‬‬
‫‪ -2-2-2‬تشخیص اجزاء پسماند‪:‬‬
‫یکی از مؤثرترین ویژگیهای پسماند شهری چگونگی ترکیب و مواد آن است که تأثیر به سزایی در پردازش و‬
‫چرخه بازیافت و سایر بخشهای فرآیند مدیریت پسماند دارد‪ .‬درواقع شناسایی ترکیبهای تشکیل دهنده پسماندها‬
‫بهطور پیوسته و در طی زمان سمت وسوی برنامهها و طرحهای توسعه مدیریت پسماند را تعیین و هدایت مینماید‪.‬‬
‫روش دیگر برای دستهبندی پسماند(پس از نوع و ترکیب)‪ ،‬دستهبندی آنها بر اساس ترکیب شیمیایی است‪ .‬در‬
‫این روش پسماند بر اساس عنصرهای شیمیایی تشکیل دهنده آن طبقهبندی میشود؛ زیرا شناسایی این عنصرها‪،‬‬
‫زمینههای آگاهی از مواد منتشر شونده از پسماند در مرحله پردازش و دفع آن و خطرات محیط زیستی را میسر‬
‫میسازد‪ .‬این روش به ویژه در مورد آلایندههای غیر آلی مانند فلزهای سنگین که در طول مرحلههای مختلف‬
‫مدیریت پسماند به طور تقریبی بدون تغییر باقی میماند بسیار مفید است؛ زیرا که نتایج آن میتواند کنترل این‬
‫مواد را آسانتر نماید‪ .‬عاملهای مؤثر بر تغییرات تولید پسماند شهری به طورکلی تولید پسماند در شهرهای مختلف‬
‫جهان متفاوت است‪ .‬بهطورمعمول این اختلاف به ماهیت تراکم جمعیت‪ ،‬استانداردها‪ ،‬سبک زندگی‪ ،‬مصرف و‬
‫فعالیتهای تجاری شهرها بستگی دارد‪ .‬علاوه بر این وضعیت آب وهوا‪ ،‬تحولات فصلی و تغییر الگوهای رفتاری افراد‬
‫و به ویژه در ایام خاص بر این تغییرات تأثیرگذار میباشد و همواره عملیات جمعآوری به عملیات تفکیک وابسته‬
‫است‪ ،‬هم چنین بهکارگیری روش جمعآوری و تفکیک پسماند بر مرحلههای بعدی مدیریت پسماند مؤثر خواهد‬
‫بود(نورپور و همکاران‪ .)1369 ،‬کمیت زباله تولیدی مهمترین فاکتور در مدیریت مواد زاید جامد است؛ زیرا عامل‬
‫‪03‬‬
‫تعیین کننده اندازه و تعداد تجهیزات مورد نیاز مدیریت زباله میباشد‪ .‬میزان تولید زباله به دو عامل مهم یعنی‬
‫تعداد اجزا و مقدار هریک از اجزای زباله تولیدی بستگی دارد‪.‬‬
‫‪ 5-2‬آلودگی خاک‬
‫زباله از عاملهای مهم آلودگی خاک محسوب میگردد‪ .‬پراکندن این مواد در خاک علاوه بر انتشار عاملهای‬
‫بیماریزا اثرات نامطلوب دیگری نیز در خاک دارد‪ .‬بهعنوان نمونه پلیمرهای مصنوعی به دلیل عدم تجزیه‪ ،‬مدتها‬
‫در طبیعت باقیمانده و در تبادل آب وهوا با خاک اختلال ایجاد مینماید‪ .‬تجزیه مواد مختلف فلزی‪ ،‬لاستیکهای‬
‫مستعمل مواد شیمیایی و نشست شیرابه حاصل از مواد زاید در خاک خطرات بسیاری را در خاک ایجاد مینماید‬
‫که حیات انسان و موجودات زنده دیگر را تهدید میکند‪ .‬درصورتیکه زبالههای صنعتی همراه زبالههای خانگی دفع‬
‫و یا تبدیل به کود شوند سبب افزوده شدن عنصرهای مختلف نظیر جیوه‪ ،‬کروم‪ ،‬سرب‪ ،‬سیانید‪ ،‬آرسنیک و مواد‬
‫رادیواکتیو به خاک شده و میتواند اثرات سوئی بر سلامت انسان داشته باشند‪ .‬گازهای حاصل از تخمیرهای هوازی‬
‫و غیر هوازی در مرکزهای دفن پسماند قادر هستند به طبقات زیرین خاک نفوذ کرده و اختلالاتی در خاکهای‬
‫زراعی به وجود آورند که دارای اثرات بلندمدت (شیرابه گازهای مرکز دفن) و اثرات کوتاه مدت(زیبایی‪ ،‬بو‪ ،‬جذب‬
‫پرندگان‪ ،‬حیوانات و آتشسوزی) میباشد‪.‬‬
‫‪ 9-2‬آلودگی آب‬
‫نهرها‪ ،‬جویها‪ ،‬رودخانهها‪ ،‬دریاچهها‪ ،‬دریاها و منابع آب زیرزمینی از طریق زبالههای دور ریخته شده انواع مختلف‬
‫آلودگیهای بیولوژیکی و شیمیایی را دریافت میکنند و میتوانند در انتشار عامل های بیماریزا نقش به سزایی‬
‫داشته باشد‪ .‬انباشتن زباله در معابر و پراکندگی آن در محیط از طریق نشت شیرابه‪ ،‬به آلودگی آبهای سطحی و‬
‫زیرزمینی منجر میگردد‪ .‬همچنین دفع زباله در کانالهای روباز و آبراهههای موجود سبب انسداد آنها‪ ،‬ایجاد‬
‫سیلاب و درنتیجه انتشار سیلاب و درنتیجه انتشار بیشتر آلودگیها میشود‪ .‬تمام زبالههای شهری و روستایی آلوده‬
‫به انواع میکروارگانیسیمها میباشد و میتواند منابع آب را آلوده نمایند‪ .‬همچنین بسیاری از زبالههای شهری‪،‬‬
‫‪04‬‬
‫صنعتی و کشاورزی میتوانند مواد شیمیایی مختلف را وارد آب نمایند که برخی از موارد خطرناک آنها اثر سوئی‬
‫را به دنبال خواهد داشت‪ .‬ورود سموم دفع آفات‪ ،‬کودهای شیمیایی مصرفی در کشاورزی‪ ،‬فلزهای سنگین نظیر‬
‫جیوه‪ ،‬کروم‪ ،‬کادمیوم‪ ،‬آرسنیک‪ ،‬سرب و‪ ...‬میتوانند با دفع بی رویه و غیر بهداشتی زباله وارد منابع آبی شوند که‬
‫خطرات بسیار جدی و شدیدی برای انسان و موجودات دیگر در بر خواهد داشت و هزینههای قابل ملاحظهای را به‬
‫سیستم مدیریت و تأمین آب اجتماعات تحمیل مینماید‪ .‬برای نمونه تاکنون موارد بسیاری از مرگ و میر آبزیان و‬
‫خشک شدن گیاهان در مسیر رودخانههای جاجرود و زاینده رود به دلیل نشت شیرابه زباله و تخلیه مواد سمی‬
‫گزارش شده است‪ .‬آب آلوده سبب بیماری وبا‪ ،‬امکان شیوع و ابتلای انسان به آن میشود اشاعه بیماری کیست‬
‫بروز گهگاه وبا‪ ،‬انواع بیماریهای پوستی و سلسله بیماریهای سرطانزا و سکتههای نا بههنگام در جامعههای کنونی‬
‫که به طورمعمول به مواد فسادپذیر و پسماندهای شیمیایی محیطزیست نسبت داده میشود که درنتیجه تداخل‬
‫صدها نوع مواد سمی و عفونتزا با پسماندهای جامد شهری و انتشار آنها در آب وخاک و هوای زندگی روزمره‬
‫انسانها میباشد‪ .‬افزایش آلایندهها و فلزهای سنگین در آبهای سطحی آبهای زیرزمینی سبب سختی آب‬
‫میگردد (قرهجلو و همکاران‪.)1369 ،‬‬
‫‪ 7-3‬آلودگی هوا‬
‫تلنبار زباله در فضای باز بهویژه در فصلهای گرم سال و غالب شدن شرایط بیهوازی در اعماق این مواد زائد یا‬
‫آتشسوزی خود به خودی آنها سبب ایجاد گازهای مختلف از جمله دیوکسینها‪ ،‬گازهایی مانند گازکربنیک‪،‬‬
‫سولفور‪ ،‬گازهای سمی که فوقالعاده خطرناک بوده و سبب آلودگی شدید هوا میگردد‪ .‬در بسیاری از مواد سوزاندن‬
‫زباله یا آتشسوزی خود به خودی آنها سبب ایجاد گازهای نظیر دود و ذرات معلق در هوا میشود هم چنین‬
‫احتراق مواد پلاستیکی میتواند علاوه بر گازهای فوق به تولید گازهای سمی کلره منجر گردد‪ .‬بیتوجهی در‬
‫جمعآوری مواد زاید سبب پخش ذرات معلق در هوا میشود (فاتح نیا و فرزادکیا‪ .)1361 ،‬جدول‪ 1-2‬تأثیر برخی‬
‫آلاینده ها بر روی گیاهان را نشان می دهد‪.‬‬
‫‪05‬‬
‫جدول‪ :1-2‬خلاصه تأثیر برخی از آلاینده های هوا بر روی گیاهان(دکتر غیاث الدین‪)1385،‬‬
‫مدت‬ ‫غلظت‬ ‫بخش برگ که‬ ‫سن حساس برگ‬ ‫نشانهها‬ ‫نوع‬
‫ساعت‬ ‫‪ppm‬‬ ‫بیشتر خسارت‬ ‫آلودگی‬
‫میبیند‬
‫‪8‬‬ ‫‪1/3‬‬ ‫یافتههای‬ ‫بیشتر سن متوسط برگ‬ ‫لکه های سفید شده بین رگبرگها و‬ ‫‪SO2‬‬
‫مزوفیل‬ ‫پیر هم حساس‬ ‫زردی‪ .‬حشرات‪ ،‬سرما و خشکی ممکن‬
‫است همین نشانهها را ایجاد کند‪.‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪1/3‬‬ ‫یافتههای‬ ‫برگهای پیر بیشتر‬ ‫خالهای سوختگی بر رویه بالایی‬ ‫اوزن‬
‫پارانشیم یا‬ ‫حساس‪ -‬برگ جوان‬ ‫سوزنی برگها روی نوک سوزن‬
‫اسفنجی‬ ‫حساس‬ ‫قهوهای و سوختگی‬
‫‪4‬‬ ‫‪5/2‬‬ ‫یاختههای‬ ‫در میان سنی‬ ‫یاخته میری به طور نامنظم در بین‬ ‫دی اکسید‬
‫مزوفیل‬ ‫رگبرگ و بیشتر در نوک برگ‬ ‫ازت‬
‫‪9‬‬ ‫‪1/15‬‬ ‫تمام بخشهای‬ ‫برگ جوان‪ ،‬برگهای‬ ‫حالت آب افتاده در کاسبرگ‪ ،‬برگها‬ ‫اتیلن‬
‫گیاه‬ ‫پیر‪-‬ترمیم میشوند ولی‬ ‫غیر عادی‪ ،‬گلها می ریزند‪ ،‬برگها به‬
‫کامل نه‬ ‫خوبی باز نمیشوند‪ .‬استرس آب‬
‫ممکن است نشانههای مشابه ایجاد‬
‫کند‬
‫‪9‬‬ ‫‪1/11‬‬ ‫یاختههای‬ ‫برگ جوان‬ ‫براق‪ ،‬نقرهای یا برنزه شدن رویه زیرین‬ ‫‪PAN‬‬
‫اسفنجی‬ ‫برگ‬
‫‪5‬‬ ‫‪ppb1/1‬‬ ‫یاختههای‬ ‫برگهای جوان‬ ‫سوختگی نوک و لبه برگها‪ -‬نوار‬ ‫فلورید‬
‫هفته‬ ‫اپیدرم و مزوفیل‬ ‫قهوهای باریک بین بخش سبز و‬ ‫هیدروژن‬
‫سوخته‪ .‬بیماری قارچی‪ ،‬سرما‪ -‬دمای‬
‫زیاد‪ ،‬خشکی و باد هم ممکن است‬
‫نشانههای مشابه ایجاد کنند‪ .‬لکههای‬
‫قرمز در محل لپه هلو‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تمام گیاه‬ ‫تمام سنها‬ ‫لکههای سوختگی بر رویه بالایی برگ‬ ‫اسید‬
‫سولفوریک‬
‫‪5‬‬ ‫‪21‬‬ ‫اپیدرم و مزوفیل‬ ‫برگ جوان‬ ‫سوختگی در لبه و بخشهای اساسی‬ ‫سولفید‬
‫هیدروژن‬
‫‪.‬‬
‫‪06‬‬
‫‪ -6-2‬ارزیابی اثرات چرخه حیات‬
‫در این مطالعه‪ ،‬یازده طبقه اثر که در روش ‪ CLM 2001‬وجود دارد مورد بررسی قرار گرفته است‪ ،‬که به قرار زیر‬
‫است‪:‬‬
‫‪ -‬تخلیه منابع زیستی(تقلیل مواد غیرآلی)‬
‫اسیدی شدن‬ ‫‪-‬‬
‫‪ -‬اوتروفیکاسیون‬
‫‪ -‬گرمایش جهانی‬
‫‪ -‬سمیت برای انسان‬
‫سمیت زیستی زمین‬ ‫‪-‬‬
‫‪ -‬میانگین اروپایی(‪)NOX‬‬
‫‪ -‬میانگین اروپایی(‪)SO2‬‬
‫اکسیداسیون فتوشیمیایی‬ ‫‪-‬‬
‫‪ -‬پرتوهای یونی کننده‬
‫‪1‬‬
‫‪ -1-6-2‬تخلیه منابع زیستی(تقلیل مواد غیرآلی)‬
‫این طبقه اثر بیانگر حفاظت از رفاه انسانی‪ ،‬سلامت انسان و سلامت اکوسیستم است‪ .‬شاخص این طبقه اثر مربوط‬
‫به مواد معدنی و سوختهای فسیلی است که به سیستم و چرخه عمر پسماند وارد میشود‪ .‬فاکتور تخلیه منابع به‬
‫وسیله استخراج هر نوع سوخت و یا ماده معدنی مورد محاسبه قرار میگیرد‪ .‬در اصطلاح علمی این شاخص نشانگر‬
‫‪1‬‬
‫‪Depletion of abiotic resources‬‬
‫‪07‬‬
‫تخلیه مواد معدنی و سوختهای فسیلی برای هر یک از فرآیندها میباشد و واحد آن کیلوگرم معادل آنتیموان‬
‫میباشد‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ -2-6-2‬اسیدی شدن‬
‫مهمترین مواد اسیدی کننده عبارتند از ‪ SO2,NOx ,HCl‬و ‪ .NH3‬هرماده اسیدکننده به طور معمول آزاد کننده‬
‫یون هیدروژن مثبت است‪ .‬بنابراین پتانسیل یک آلاینده برای اسید شدن را میتوان بر اساس ظرفیت تولید یون‬
‫هیدروژن مثبت اندازهگیری کرد‪ .‬پتانسیل اسیدی شدن براساس تعداد یونهای هیدروژن مثبت آزاده شده به ازای‬
‫هر کیلوگرم ماده با توجه به ‪ SO2‬بیان میشود‪ .‬اثرهای اسیدی شدن محیطزیست در زمینه رسوبات اسیدی‬
‫مطالعات زیادی در سوئد انجام گرفته است‪ ،‬زیرا کشورهای اسکاندیناوی به ویژه سوئد‪ ،‬بیشتر گازهای اسیدی رها‬
‫شده از صنایع انگلیس را دریافت می کنند‪ .‬به همین علت یک برنامه تحقیقاتی پنج ساله از‪ 1683‬تا ‪ 1688‬برای‬
‫مطالعه وضعیت رسوبات اسیدی و تأثیر آنها با کمک سازمان حفاظت محیطزیست ملی کشور به اجرا درآمد تا‬
‫علل ‪ -1‬خسارت به جنگلها ‪ -2‬اسیدی شدن آبهای زیرزمینی ‪ -3‬خوردگی سازههای زیرزمینی را بررسی کنند‪.‬‬
‫اسیدی شدن خاک در منطقه وسیعی از جنوب سوئد مشاهده شد‪ ،‬تغییرات حاصل در وضعیت آب و خاک بر‬
‫چندین نوع محیط موثر بوده است‪ .‬از آنجا که سرعت از بین رفتن مواد غذایی خاک در شرایط اسیدی خیلی بیش‬
‫از خاکهای معمولی است‪ .‬حاصلخیزی زمینهای کشاورزی مورد تهدید قرار گرفته است‪ .‬اسیدی شدن خاک‬
‫پیامدهایی بر اسیدی شدن آبهای سطحی و زیر زمینی دارد‪ .‬منابع زیر زمینی در سوئد و بسیاری از کشورهای‬
‫جهان از جمله ایران منبع مهم آب آشامیدنی است‪ .‬نتایجی که مطالعات ذکر شده در بالا به دست آمده است به‬
‫طور خلاصه به شرح زیر است‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Acidification‬‬
‫‪08‬‬
‫‪ -‬در جنوب سوئد ‪ pH‬خاک بین ‪ 1/3‬تا ‪ 1‬واحد و در بعضی موارد تا ‪1/5‬واحد طی ‪ 31‬تا ‪ 91‬سال گذشته‬
‫افت داشته است‪ .‬اسیدی شدن فقط مربوط به رویه خاک نیست بلکه تا عمق ‪ 1‬متری وجود داشته است‪.‬‬
‫‪ -‬در جنوب سوئد‪ ،‬مقدار کلسیم و منیزیم خاک ‪ 51‬درصدکاهش یافته و در نتیجه خاصیت بافر خاک برای‬
‫مقابله با رسوبات اسیدی از دست رفته است‪.‬‬
‫‪ -‬در جنوب سوئد در سطح زیرین خاک‪ ،‬جایی که ریشه گیاهان قرار دارد‪ pH ،‬خاک اسیدیتر است‪.‬‬
‫‪ -‬مقدار کلسیم و منیزیم موجود برای جنگلهای صنوبر در جنوب حداقل است و در جنوب شرقی و شمالی‬
‫خیلی بیشتر میباشد‪.‬‬
‫‪ -‬قلیالیت و ‪ pH‬آبهای زیر زمینی بعضی مناطق جنوب غربی سوئد طی ‪ 21‬تا ‪ 31‬سال گذشته کاهش‬
‫یافته است در حالیکه غلظت سولفات‪ ،‬کلسیم و منیزیم افزایش داشته است‪.‬‬
‫‪ -‬افزایش اسیدیته در ‪ 71‬هزار چاه آب خطر افزایش فلزات محلول و خوردگی شبکه لولهکشی آب آشامیدنی‬
‫را دارد‪.‬‬
‫‪ -‬با پایین رفتن آب چاه در خاک های دارای پیریت و سولفیدهای آلی خطر اکسیده شدن مواد و افزایش‬
‫مواد اسیدی وجود دارد‪.‬‬
‫‪ -‬علاوه بر خطر اسیدی شدن آبهای زیر زمینی که به علت اسیدسولفوریک پیش میآید‪ ،‬یک خطر مهم‬
‫آینده جمع شدن نیتروژن در خاک و اشباع آن از نیتروژن است که منجر به نشت نیترات به آبها میشود‪.‬‬
‫‪09‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ -3-6-2‬اوتروفیکاسیون‬
‫پاسخ اکوسیستم به افزایش بیش از حد مواد طبیعی یا مصنوعی در یک محیط آبی است‪ .‬این مواد میتوانند در‬
‫جایگاه مواد مغذی برای ارگانیسمها مانند هومینها یا مواد شیمیایی مانند نیترات یا فسفات باشند که از طریق‬
‫کود شیمیایی یا پساب وارد آب شدهاند‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ -4-6-2‬گرمایش جهانی‬
‫این شاخص بیانگر اثرات مخرب بر سلامت اکوسیستم‪ ،‬سلامت انسان و رفاه انسانی است‪ .‬تغییر اقلیم مرتبط با‬
‫انتشار گازهای گلخانهای به هوا را مورد بررسی قرار میدهد‪ .‬مدل ویژگیسازی این طبقه اثر به وسیله پنل بینالمللی‬
‫تغییر اقلیم(‪ )IPCC‬تدوین شده است‪ .‬فاکتورهایی که برای این مدل در نظر گرفته میشود برای یک بازه زمانی‬
‫‪ 111‬ساله است‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ -5-6-2‬تخریب لایه ازن‬
‫ترکیبات ‪ CFCs‬از لحاظ فعالیت شیمیایی تقریباً خنثی بوده و غیرقابل اشتعالند‪ .‬این مواد از سمیت بالایی برخوردار‬
‫نیستند و هادی حرارتی خوبی نیز نمی باشند‪ .‬طول عمر متوسط این مواد در اتمسفر بسیار طولانی است‪ .‬به عنوان‬
‫مثال طول عمر ‪ CFC-11‬حداقل ‪ 95‬سال و در مورد ‪ CFC-12‬حدود ‪ 121‬سال می باشد‪ .‬با توجه به خصوصیات‬
‫فوق زمینه های کاربرد آنها بسیار وسیع و متنوع است‪ .‬از آنجا که ترکیبات ‪ CFC‬از نظر شیمیایی غیرفعال و خنثی‬
‫می باشند‪ ،‬به استراتوسفر راه یافته و توسط تشعشعات امواج ‪ UV‬با طول موج های کمتر از ‪ 221 nm‬دستخوش‬
‫تحولات تجزیه نوری می گردند‪ .‬سپس اتم های ‪ Cl‬شکسته شده ‪ ،‬بعنوان کاتالیست در واکنش های از بین برنده‬
‫مولکول های ازن شرکت می کنند ‪ .‬سایر اجزای حاصل از این فرایندهای تجزیه نوری (‪ CF2Cl‬و ‪ CFCl2‬و غیره)‬
‫‪1‬‬
‫‪Eutrophication‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Global Warming‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Ozone Layer depletion‬‬
‫‪21‬‬
‫از طریق نور شکسته نمی شوند‪ ،‬بلکه این عمل توسط زنجیره واکنش های شیمیایی صورت می گیرد‪ .‬جدول ‪5-2‬‬
‫پتانسیل عمر و کاهش ازن اتمسفری ترکیبات ‪ CFC‬را نشان میدهد(سایت سازمان حفاظت محیطزیست)‪.‬‬
‫جدول‪ : 5-2‬پتانسیل کاهش ازن(سازمان حفاظت محیطزیست)‬

‫ترکیب‬ ‫کاهش ازن اتمسفر‬ ‫پتانسیل عمر‬
‫‪CFC-11‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫‪51‬‬
‫‪CFC-12‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫‪112‬‬
‫‪CFC-113‬‬ ‫‪1/8‬‬ ‫‪85‬‬
‫‪CFC-114‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫‪311‬‬
‫‪CFC-115‬‬ ‫‪1/ 9‬‬ ‫‪1711‬‬
‫‪CFC-22‬‬ ‫‪1/15‬‬ ‫‪12/1‬‬
‫‪Methyl Chloroform‬‬ ‫‪1/11‬‬ ‫‪4/6‬‬
‫‪Carbon Tetrachloride‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫‪42‬‬
‫‪Halon-1211‬‬ ‫‪3/1‬‬ ‫‪21‬‬
‫‪Halon-1301‬‬ ‫‪11/1‬‬ ‫‪95‬‬
‫‪Halon-2402‬‬ ‫‪9/1‬‬ ‫‪21‬‬
‫در تحقیقاتی که در سال ‪ 1674‬صورت گرفت اثبات شد که انتشار ترکیب ‪ CFC‬منجر به از بین رفتن لایه ازن‬
‫میگردد‪ .‬ترکیبات کلروفلوئوروکربنها و هالونها در ابعاد و زمینههای گوناگون مورد استفاده قرار میگیرند‪ .‬این‬
‫مواد در تروپوسفر تجزیه نشده و غلظت آنها در تروپوسفر به تدریج افزایش مییابد‪ .‬طول عمر متوسط این مواد‬
‫در اتمسفر بسیار طولانی بوده و تحقیقات زیادی در این زمینه صورت گرفته است‪.‬‬
‫مکانیزم اصلی تجزیه نشان میدهد که ترکیبات کلر و با یرم که میتوانند مخرب لایه ازن باشند نقش اصلی را در‬
‫تخریب بر عهده دارند‪ .‬از آنجاییکه نرخ تجزیه نوری ترکیبات ‪ CFC‬پایینتر از میزان انتشار آنهاست‪ ،‬غلظت این‬
‫ترکیبات در اتمسفر رو به افزایش است‪ .‬میزان کلر ساخت دست بشر در حدود ‪ 5‬تا ‪ 9‬برابر میزان برگشت طبیعی‬
‫آن بوده و از آنجائیکه این ترکیبات طول عمر بالایی دارند حتی در صورتی که نرخ انتشار آنها در اتمسفر ثابت‬
‫‪20‬‬
‫باقی بماند غلظت آنها در حدود ‪ 13‬برابر مقدار طبیعی میباشد‪ .‬اتمهای برم نیز همانند اتمهای کلر در فرآیندهای‬
‫شیمیایی شرکت داشته و نقش آنها در از بین بردن لایه ازن بیش از کلر میباشد (عباسپور‪.)1376،‬‬
‫کلیه ترکیبات کلر طی یک مکانیزم مشابه لایه ازن را از بین میبرند‪ .‬تأثیر ترکیبات گوناگون به دلیل فعالیتهای‬
‫شیمیایی معین بسیار متغیر بوده و قابل محاسبه توسط مدلهای ریاضی یک بعدی میباشند‪ .‬ترکیبات ‪ CFC‬تماماً‬
‫هالوژنه مثل(‪ CFC )11 ،12 ،113 ،114 ،115‬و ‪ CCL4‬از میزان ‪ ODP‬بالایی برخوردار بوده و لایه ازن را در‬
‫مقیاس وسیعتری از بین میبرند‪ .‬این ترکیبات در درون تروپوسفر بسیار پایدار بوده و در اثر نشر به استراتوسفر‬
‫رسیده و در آنجا در معرض تجزیه نوری قرار میگیرند و لایه ازن را از بین میبرند‪.‬‬
‫ترکیبات ‪ CFC‬از لحاظ فعالیت شیمیایی خنثی بوده و غیرقابل اشتعالند این مواد از سمیت بالایی برخوردار نبوده‬
‫و هادی حرارتی خوبی نمیباشند‪ .‬میزان پایداری بالا‪ ،‬قابلیت اشتعال کم و پایین بودن میزان سمیت از خصوصیات‬
‫هالوژن ها میباشد‪ ،‬تنها در درجه حرارت های بسیار بالا‪ ،‬پیوند کربن‪ -‬برم تجزیه شده و رادیکالهای فعال ضد‬
‫کاتالیستی را آزاد مینمایند‪ .‬ترکیبات تماماً هالوژنه‪ ،‬قابل اشتعال بوده و از لحاظ شیمیایی بیاثرند‪ .‬قابلیت عدم‬
‫اشتعال در ترکیبات ‪ CFC‬برای درجه حرارتهای بالا محدود بوده و به برخی از هالونها‪ ،‬ترکیبات ‪ CFC‬با نقطه‬
‫جوش پایین به عنوان محرک اضافه میشود که در دمای بالا در شعله تجزیه میگردند‪ .‬با افزایش میزان هیدروژن‬
‫قابلیت اشتعال این ترکیبات بالا میرود(عباس پور‪ .)1376،.‬طبق جدول ‪ 9-2‬انواع ترکیبات ‪ CFC‬و طول عمر و‬
‫منبع اصلی تولید آنها آورده شده است‪.‬‬
‫‪22‬‬
‫جدول‪ : 9 -2‬ویژگی های کلروفلوئوروکربن ها(‪()WMO.1986‬دکترمجید عباسپور‪)1361،.‬‬
‫ترکیب‬ ‫غلظت محاسبه‬ ‫طول عمر‬ ‫افزایش‬ ‫منبع اصلی‬ ‫‪ODP‬‬

‫شده ) ‪)PPt‬‬ ‫اتمسفری(سال)‬ ‫غلظت( درصد‬
‫در سال)‬
‫)‪CFC-11(CCL3F‬‬ ‫‪251)211(221‬‬ ‫‪51-81‬‬ ‫‪5/7‬‬ ‫ساخت بشر‬ ‫‪1‬‬
‫)‪CFC-12(CCL2F2‬‬ ‫‪431)321(375‬‬ ‫‪111-151‬‬ ‫‪9‬‬ ‫ساخت بشر‬ ‫(‪1)1/1‬‬
‫)‪CFC-13(CF3CL‬‬ ‫‪3/4‬‬ ‫‪411‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ساخت بشر‬ ‫‪-‬‬
‫)‪H-CFC-22(CHCLF2‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪19-22‬‬ ‫‪11/7‬‬ ‫ساخت بشر‬ ‫(‪1/15-)1/18‬‬
‫)‪CFC-113(CCL2FCCLF2‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪61-111‬‬ ‫‪11‬‬ ‫ساخت بشر‬ ‫(‪1/6 -)1/8‬‬
‫)‪CFC-114(CCLF2CCLF2‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪211-311‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ساخت بشر‬ ‫‪1/8‬‬
‫)‪CFC-115(CCLF2CF3‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪411-811‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ساخت بشر‬ ‫(‪1/2-)1/9‬‬
‫)‪ (CH3CCL3‬متیل کلروفرم‬ ‫(‪141)121‬‬ ‫‪9/2-7/4‬‬ ‫‪7%‬‬ ‫ساخت بشر‬ ‫‪1/15‬‬
‫)‪CFC-116(CF3CF3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫بیشتر از ‪511‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ساخت بشر‬ ‫‪1‬‬
‫)‪ (CCL4‬تترا کلرید کربن‬ ‫‪141‬‬ ‫‪51-71‬‬ ‫‪%1‬‬ ‫ساخت بشر‬ ‫(‪1/2)1‬‬
‫)‪ (CH3CL‬متیل کلرید‬ ‫‪931‬‬ ‫‪1/5‬‬ ‫‪-‬‬ ‫اقیانوس‪/‬سوزاندن‬ ‫‪-‬‬
‫)‪ (CBrCLF2‬هالون‪1211-‬‬ ‫(‪2)1/2‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪-‬‬ ‫بیومس‬ ‫‪3‬‬
‫)‪ (CBrF3‬هالون‪1311-‬‬ ‫(‪1/5)1‬‬ ‫‪111‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ساخت بشر‬ ‫‪8‬‬
‫)‪ (CH3Br‬متیل بروماید‬ ‫‪)6(-15‬‬ ‫‪2/3‬‬ ‫‪-‬‬ ‫اقیانوس‪ /‬گیاهان‬ ‫‪-‬‬
‫دریایی‪ -‬ساخت‬
‫بشر‬
‫‪1‬‬
‫‪ -9-6-2‬سمیت برای انسان‬
‫این طبقه اثر مواد سمی که بر محیطزیست انسانی تأثیرگذارند را مد نظر قرار میدهد‪ .‬خطرات بهداشتی قرارگیری‬
‫در معرض آنها و یا حضور آنها در محیط کار در این طبقه اثر گنجانده شده است‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Human toxicity‬‬
‫‪23‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ -7-6-2‬سمیت زیستی‬
‫این طبقه اثر بر اکوسیستم تأثیرگذار است‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫‪ -8-6-2‬میانگین اروپایی(‪)NOX‬‬
‫هفت اکسید نیتروژن در هوای تنفسی وجود دارد‪ .‬این ها عبارتند از‪ :‬نیترو اکسید (‪ ،)NO‬نیتروژن دی‬
‫اکسید(‪ ،)NO2‬اکسیدهای نیترو(‪ N2O4 ،N2O3 ،NO3 ،)N2O‬و ‪ .N2O5‬در مجموع این ترکیبها به نام ‪NOX‬‬
‫معروف هستند و بین ترکیبات قابل تبدیل در واکنش های مه دود فتوشیمیایی قرار دارند‪ .‬در بین اکسیدهای‬
‫نیتروژن ‪ N2O‬بالاترین غلظت را در هوای آزاد دارد‪ ،‬هر چند ‪ NO2‬به طور معمول در اتمسفر پایین وجود دارد‪ .‬به‬
‫علاوه ‪ N2O‬در هوای آزاد همراه با رطوبت اسیدنیتریک به وجود می آورد که می تواند سبب خوردگی قابل توجه‬
‫در سطوح فلزی شود‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ -6-6-2‬میانگین اروپایی(‪)SO2‬‬
‫اکسید گوگرد گاز بی رنگ‪ ،‬غیرآتشزا و بی بو است که در سطح کره زمین در تراکمهای پایین وجود دارد‪.‬‬
‫هنگامی که غلظت آن بین ‪ 3-1 ppm‬در اتمسفر باشد بر حس چشایی اثر خواهد گذاشت و در مقادیر بالاتر از‬
‫‪ 3 ppm‬بوی بدی به همراه خواهد داشت‪ .‬وقتی ‪ SO2‬در اتسفر منتشر شود در جریان واکنش های پیچیده به‬
‫صورت ذرات معلق سولفات(‪ )SO4‬در میآید‪.‬‬
‫برخی از سوختهای فسیلی مانند زغال سنگ و مواد نفتی سنگین (نفت کوره و گازوییل) حاوی مقادیر زیادی‬
‫گوگرد میباشند که این گوگرد در اثر احتراق به شکل گاز گوگرد دی اکسید در فضا پخش میشود‪ .‬خودروهای‬
‫دیزلی با وجود سهم اندک در ترافیک عامل انتشار تقریباً تمامی گوگرد دی اکسید از منابع متحرک میباشند‪.‬‬
‫طبق برآورد سازمان بهداشت جهانی به طور تقریبی ‪ 264‬میلیون تن از این گاز در سطح جهان تولید میشود‬
‫‪1‬‬
‫‪Terrestrial ecotoxicity‬‬
‫‪2‬‬
‫)‪Average European( NOX‬‬
‫‪3‬‬
‫)‪Average European( SO2‬‬
‫‪24‬‬
‫که حدود نیمی از این مقدار از منابع طبیعی (فعالیت آتشفشان) تولید میشود و نیم دیگر آن توسط فعالیتهای‬
‫انسانی به وجود میآید که اساساً در اثر احتراق سوختهای فسیلی است‪ .‬دیاکسید گوگرد معمولاً در اتمسفر‬
‫تبدیل به تری اکسیدگوگرد و تری اکسید گوگرد تبدیل به اسید سولفوریک میشود‪ .‬اکسیدهای گوگرد در‬
‫صورتیکه در هوایی قرار نگیرند که ذرات معلق در آن وجود داشته باشند و رطوبت نسبی نیز به نسبت بالا باشد‬
‫شدیدترین اثر نامطلوب را بر آلوده نمودن محیطزیست خواهند داشت(سایت سازمان حفاظت محیطزیست)‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ -11-6-2‬اکسیداسیون فتوشیمیایی‬
‫شاخص اثر این طبقه اثر موادی را در بر میگیرد که در فرآیند تشکیل ازون فتوشیمیایی تأثیر دارند‪ .‬عوامل‬
‫پراکسیبنزوئیلنیترات(‪،)PBN‬‬ ‫پراکسیاستیلنیترات(‪،)PAN‬‬ ‫ازن(‪،)O3‬‬ ‫نظیر‬ ‫اکسیدکننده‬
‫پراکسیدهیدروژن(‪ ،)H2O2‬اکسیدفرمیک(‪ )HCOOH‬و سایر ترکیباتی که بتوانند پتاسیم یدید را اکسید نمایند‬
‫اکسیدان فتوشیمیایی نامیده می شوند‪ .‬اکسیدانهای فتوشیمیایی بر اثر یکسری واکنشها در اتمسفر ایجاد‬
‫میشوند و ترکیبات آلی فرار(‪ ،NOX ،)VOCs‬رادیکال هیدروکسیل(‪ )OH‬و سایر رادیکالها و نورخورشید در به‬
‫وجود آمدن آنها نقش دارند‪ .‬بدین ترتیب اکسیدانهای فتوشیمیایی به طور عموم آلایندههای ثانویه هستند که‬
‫در اتمسفر بر اثر مجموعه پیچیدهای از واکنشها بین آلایندههای اولیه موجود در هوا در مقابل نورخورشید‪ ،‬تشکیل‬
‫میشوند‪ .‬در چنین اتمسفری ازن و ‪ PAN‬در بالاترین غلظت خود وجود دارند و اثر مخرب مه دود فتوشیمیایی به‬
‫طور عموم مربوط به غلظتهای بالای این دو آلاینده است‪ .‬آئروسلهای تشکیل شده در طول واکنش های‬
‫فتوشیمیایی به طور عموم مربوط به غلظتهای بالای این دو آلاینده است‪ .‬آئروسلهای تشکیل شده در طول‬
‫واکنشهای فتوشیمیایی که ایجاد اسماگ فتوشیمیایی میکنند‪ ،‬سبب کاهش قابل توجه میزان دید میشوند و‬
‫اتمسفر را به رنگ خرمایی در میآورند(هما کشاورزی شیرازی‪.)1361 ،.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Photochemical oxidation‬‬
‫‪25‬‬
‫‪ -11-6-2‬یونیزاسیون‬
‫این شاخص میزان سرطانزایی را نشان میدهد و یکی از شاخصهایی میباشد که به تازگی وارد نرم افزار کردن و‬
‫واحد آن ‪ 1Daly‬میباشد‪.‬‬
‫‪ -11-2‬ارزیابی چرخه حیات در دفن پسماند‬
‫‪ -1-11-2‬هدف وحوزه‬
‫همانگونه که ذکر شد این مرحله از ارزیابی چرخه حیات اساس و زیر بنای سایر مرحلهها است و در آن نوع هدف‪،‬‬
‫حوزه مطالعه شامل دامنه زمانی‪ ،‬مکانی‪ ،‬نوع سیستم(فناوری)‪ ،‬واحد عملیات مشخص میشود‪ .‬نتایج مطالعات‬
‫بررسی شده بیانگر این است که در ارزیابی چرخه حیات دفن پسماند‪ ،‬معمولا اهداف در سه دسته به شرح زیر‬
‫تعریف میشوند‪:‬‬
‫‪ .1‬اثرات محیطزیستی و دلایل وقوع آنها در سیستمهای دفن پسماند‬
‫‪ .2‬منشأ این اثرات یا به عبارتی تشخیص نقاط عطف به منظور بهبود کارکرد محیطزیستی سیستمهای دفن پسماند‬
‫و اینکه اتخاذ تصمیمات تا چه اندازه بر خروجی آنها موثراست‪.‬‬
‫‪ .3‬شناخت اثرات ناشی از سیستمهای خارجی برسیستمهای دفن پسماند است‪.‬‬
‫‪ -2-11-2‬صورتبرداری‬
‫فرآیند صورتبرداری که فرآیندی زمانبر است‪ ،‬در دفن پسماند بسته به نوع هدف وحوزه تحقیق با ابزارها و‬
‫روشهای مختلفی انجام میشود‪ .‬در این زمینه نوع هدف‪ ،‬روش تخصیص و حوزه تحقیق نیز ماهیت دادههای مورد‬
‫نیاز را مشخص میکند‪ .‬به طوری که بسته به روش تخصیص شامل روشهای تخصیص محتوای ناخالص انرژی‪،‬‬
‫زیست توده‪ ،‬توسعه سیستم‪ ،‬و ارزش اقتصادی نوع اطلاعات مورد نیاز متفاوت است‪ .‬برای مثال در روش توسعه‬
‫‪1‬‬
‫‪Disability Adjusted Life Years‬‬
‫‪26‬‬
‫سیستم علاوه بر اطلاعات محصول اصلی به اطلاعات محصولات جانبی و اثرات سایر سیستمها و یا در روشهای‬
‫تخصیص انرژی و ارزش اقتصادی و همچنین زیستتوده به اطلاعات بانکهای اطلاعاتی مختلف نیاز است‪ .‬در این‬
‫رابطه برخی از پایگاههای اطلاعاتی نیز مانند( ‪ecoinvent, US LCI database, US IO dbase, Danish IO‬‬
‫)‪.dbase, Dutch IO dbase, LCA food dbase, Industry data, Japanese IO dbase‬‬
‫در فرآیند صورتبرداری استفاده میشود که تحت نرمافزار سیماپرو‪ 1‬است و تحلیلهای بعدی بر روی آنها صورت‬
‫میگیرد‪ .‬شایان ذکر است که در بسیاری از موارد استفاده از این بانکهای اطلاعاتی سبب توسعه دامنه زمانی و در‬
‫نتیجه ارتقای کیفیت تحقیق میشو)‪ .(Ayer and Tyedmers, 2009) , (Bosma et al., 2011‬بالاخره کیفیت و‬
‫دسترسی به دادهها و مخصوصاً گزارش دادهها و نتایج حاصل از صورتبرداری یکی از مشکلاتی است که در مطالعات‬
‫ارزیابی چرخه حیات به چشم میخورد‪ .‬چنین وضعیتی سبب شده است که در این مطالعات یا به طور واضح فرآیند‬
‫صورتبرداری بیان نشود و یا اینکه تنها به بیان نتایج صورتبرداری بسنده شود‪ .‬به طوری که منشأ و منبع دادهها‬
‫در این نوع مطالعات مشخص نیست و اعتبار سنجی بر مبنای باز تولید نتایج آنها مشکل است ( ‪Mungkung‬‬
‫‪.)Hansson., 2003) )Papatryphon et al., 2004) (2010; Ziegler‬‬
‫‪ -3-11-2‬طبقات اثر‬
‫در این رابطه برای اندازهگیری اثرات شاخصهایی به کار رفته است که عبارتند از‪ :‬گازوئیل‪ ،‬روغن‪ ،‬متان‪ ،‬نیترات‪،‬‬
‫کلسیم‪ ،‬کلراید‪ ،‬فسفات‪ ،‬سولفات‪ ،‬نیتروژن‪ ،‬آب و واحدهای انرژی(کیلوژول‪ ،‬مگاژول‪ ،‬گیگاژول)‪ .‬این اثرات بسته به‬
‫امکانات موجود و شرایط انجام و اهداف مطالعه در برخی از مطالعات اندازهگیری شده است‪ .‬به طور کلی میتوان‬
‫گفت در صورتی که هدف از مطالعه بر آورد اثرات ناشی از فعالیتهای صنعتی انسان در محیط باشد این اثرات‬
‫بیان شده تمامی جوانب این امر را پوشش میدهد‪ .‬اما اگر هدف از مطالعه رسیدن به ارزیابی کاملتر و یافتن‬
‫‪1‬‬
‫‪SimaPro‬‬
‫‪27‬‬
‫فرصتهای بیشتر به منظور بهبود سیستمهای تولیدی است گنجاندن اثرات دیگری به اثرات اشاره شده لازم خواهد‬
‫بود‪.‬‬
‫‪ -4-11-2‬تفسیر‬
‫هدف از یک پروژه ارزیابی با روش ‪ LCA‬بیان مباحثی است که به تصمیمگیری و اعمال سیاستهای درست از‬
‫جانب دست اندرکاران این بخش کمک نموده و مزیت آن این است که به سرعت نتایج قابل قبولی برای چنین‬
‫تصمیمهایی فراهم میآورد‪ .‬در این مرحله معمولا مسائل مهم و نقاط عطف نتایج طی مراحل زیر مشخص میشود‪:‬‬
‫‪ -1‬بررسی کامل بودن‪ :‬پارامترهایی که سیستم را شرح میدهند‪ ،‬دادهها و روششناسی مورد استفاده در‬
‫مراحل مختلف ارزیابی چرخه حیات و نتایج و بحثهای مربوط به تجزیه و تحلیل میبایست با هدف و‬
‫حوزه مطالعه همخوانی لازم را داشته باشند‪ .‬یکی از راههای پرهیز از اشتباه در اجرای ارزیابی چرخهحیات‬
‫بررسی کامل بودن اطلاعات در رابطه با نقاط فراموش شده در روند تولید محصول‪ ،‬آلودگیهای در نظر‬
‫نگرفته شده و یا ناقص برآورد شده‪ ،‬ورودیها و خروجیهای مالی و یا خصوصیات محصول تولیدی باشد‪.‬‬
‫به منظور اجتناب از این اشتباه باید با خبرگان ارزیابی چرخه حیات مشورت شود و یا اینکه مطالعه خود‬
‫را با دیگر مطالعات مقایسه نمود‪ .‬در زمان مقایسه دو مطالعه میبایست دقت لازم را درتمامیمراحل مقایسه‬
‫مبذول داشت که هدف و حوزه مطالعه با تمامیمراحل همخوانی لازم را دارا باشند‪.‬‬
‫‪ -2‬بررسی سازگاری‪ :‬تمامی پیش فرضها و مدلهای مورد استفاده در ارزیابی چرخهحیات میبایست با هدف‬
‫و حوزه مطالعه و همچنین با سیستمهای تولید مورد مقایسه همخوانی لازم را داشته باشند‪ .‬به طور مثال‬
‫ممکن است در مطالعه ارزیابی چرخهحیات مقایسه دو محصول الف و ب صورت بپذیرد اما این مقایسهها‬
‫بر مبنای اطلاعاتی نادرست بنا نهاده شود‪ .‬یعنی گزینه الف بر مبنای اطلاعات بدست آمده از مرور منابع‬
‫‪28‬‬
‫باشد در حال که گزینه ب بر مبنای دادههای خام حاصل از جمعآوری دادهها باشد‪ .‬چنین اشتباهی‬
‫میتواند در مورد بازه زمانی جمعآوری دادهها به وقوع بپیوندد‪.‬‬
‫‪ -3‬تجزیه و تحلیل مشارکتی اثرات‪ :‬تمامیپارامترها و عناصری که در کل چرخه عمر یک پسماند شناسایی‬
‫میشوند و دارای اثر هستند مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و اثرات آنها محاسبه میشود‪.‬‬
‫‪ -4‬تجزیه و تحلیل حساسیت و عدم قطعیت‪ :‬تمامیاطلاعات بدست آمده در رابطه با زمان و مکان و فناوری‬
‫و غیره‪ ،‬مدل مورد استفاده‪ ،‬انتخابهای جایگزین و نحوه انتخاب پیش فرضها در ارتباط با هدف و حوزه‬
‫مورد مطالعه بررسی و میزان همخوانی آنها مشخص میشود(‪ .)Guinée, 2001‬با توجه به موارد مذکور‬
‫تقریباً هر چند تمامیمطالعات انجام شده تجزیه و تحلیل مشارکتی اثرات را انجام دادهاند‪ .‬اما به طور‬
‫کامل آنالیز حساسیت را صورت ندادهاند‪ .‬این در حالی است که آنالیز حساسیت جزء الزامات استانداردهای‬
‫کنونی ایزو است)‪ .(Ayer & Tyedmers, 2009‬با این حال اقدام به تجزیه و تحلیل حساسیت با عنایت‬
‫به نتایج ذکر شده میتوان استدلال کرد که مهمترین مرحله در بیان نتایج حاصل از ارزیابی چرخه حیات‪،‬‬
‫تبیین نقاط ضعف مطالعه و آزمایش دقیق نتایج بدست آمده است‪ .‬علاوه بر مدلهای پایه‪ ،‬تکیه بر پیش‬
‫فرضها و انتخابهای جایگزین‪ ،‬نتایج به دست آمده از مطالعات را تحت تأثیرخود قرار میدهد‪.‬‬
‫‪29‬‬
‫فصل سوم‬
‫مواد و روشها‬
‫‪31‬‬
‫‪ -1-3‬مواد و روشها‬
‫این بخش قالب کاری را برای اجرای موجودی چرخه زندگی توصیف میکند‪ .‬اثرات و فرآیندهای ناشی از تولید‬
‫یک محصول و یا یک فرآیند و یا یک فعالیت به وسیله تشخیص وکمیسازی انرژی و مواد استفاده شده و ضایعات‬
‫و پسماندهای تولیدی وارده به محیطزیست ارزیابی میشود‪ .‬همچنین اثرات ناشی از مصرف این مواد و انرژیها به‬
‫محیط وفرصتهای موجود برای اصلاح این اثرات طی چهارمرحله ‪ )1‬تعیین هدف وحوزه مطالعه‪ )2 ،‬صورتبرداری‪،‬‬
‫‪ )3‬ارزیابی اثر و ‪ )4‬تفسیرمشخص میگردد(‪ .) Pelletier et al., 2007‬درمرحله تعیین هدف وحوزه مطالعه‪ ،‬محصول‬
‫نهایی مورد انتظار‪ ،‬مرزهای سیستم موردمطالعه‪ ،‬واحد عملیاتی و در آخر پیش فرضهای مطالعه مشخص میگردد‬
‫(‪ .)Cederberg & Mattsson., 2000‬درمرحله صورتبرداری که فرآیندی زمانبر است‪ ،‬بسته به فرضیه‬
‫تحقیق(شرایط ایستا یا فعال) دو نوع روش بالا به پایین و پایین به بالا(مشارکتی) برای جمعآوری اطلاعات به کار‬
‫گرفته میشود‪ .‬هر مطالعه ارزیابی چرخه حیات دارای یک هدف و حوزه‪ ،‬واحد کارکردی و مرز سیستم است‪ .‬هدف‬
‫نشانگر دلایلی که محقق از انجام تحقیق دارد و بیانگر مقصود محقق است‪ .‬حوزه بیانگر انتخابهای روششناسی‬
‫است که از اهمیت زیادی برخوردار هستند که شامل فرضیات تحقیق و محدودیتهای تحقیق است‪ .‬واحد کارکردی‬
‫زمانی از اهمیت بالایی برخوردار میشود که ما قصد مقایسه بین دو محصول و یا نوع روش تولید را داشته باشیم‪.‬‬
‫در چنین مواردی انتخاب به امری دشوار بدل میگردد‪ .‬تعیین مرزهای سیستم نیز میبایست با دقت بالا تعیین‬
‫شود‪ .‬چرا که در صورت تعیین نشدن مرزهای سیستم‪ ،‬کار برای محقق به علت گسترده بودن چرخهحیات‪ ،‬درون‪-‬‬
‫دادها بروندادها به امری دشوار تبدیل میشود‪ .‬این مطالعه بر اساس استاندارد ایزو ‪ 14141‬انجام شده است که‬
‫در ادامه به جزئیات هریک از بخشهای آن پرداخته میشود(سامعنژاد و فتائی‪.)1364 ،.‬‬
‫‪ -2-3‬تعریف حوزه و منطقه مورد مطالعه(زنجان)‬
‫استان زنجان با ‪ 22194‬هزار کیلومترمربع مساحت‪ ،‬در منطقه شمال غرب کشور و مابین ‪ 48‬درجه و ‪ 14‬دقیقه تا‬
‫‪ 48‬درجه و ‪ 44‬دقیقه طول شرقی و عرض شمالی و ‪ 39‬درجه و ‪34‬دقیقه تا ‪39‬درجه و ‪ 49‬دقیقه از نصفالنهار‬
‫‪30‬‬
‫گرینویچ واقع شده است‪ .‬این استان حدود ‪ 1/34‬درصد سطح کشور را در بر گرفته است‪ .‬به لحاظ طبیعی منطقهای‬
‫کوهستانی است‪ .‬شهرستان زنجان با مساحت ‪ 9793‬کیلومترمربع ‪ 31/9‬درصد مساحت کل استان را در بر میگیرد‪.‬‬
‫ویژگی مهم پستی و بلندی استان این است که بیشترین سطح استان در طبقه ارتفاعی ‪ 1811-2211‬متر قرار‬
‫دارد که مساحتی برابر ‪ 896173‬هکتار معادل ‪ 36/2‬درصد کل سطح استان زنجان را در بر گرفته است‪ .‬همچنین‬
‫طبقه ارتفاعی ‪ 1411-1811‬متر معادل ‪ 37/7‬درصد از سطح استان را به خود اختصاص داده است‪ .‬از نظر‬
‫زمینشناسی استان زنجان دارای فعالیتهای شدید تکنوتیکی در دورههای مختلف زمینشناسی بوده و همین امر‬
‫سبب شده است تا این استان دارای گسلهای فراوانی باشد‪ .‬گسل بزرگ سلطانیه که بهموازات کوههای سلطانیه و‬
‫در حاشیه بخش شرقی آن قرار دارد ازجمله مهمترین گسلهای استان است‪ .‬این گسل در امتداد ناهمواریهای‬
‫اصلی استان به جهت شمال غربی‪ ،‬جنوبی شرقی به طول صدها کیلومتر کشیده شده است‪ .‬استان زنجان شامل ‪5‬‬
‫شهرستان زنجان‪ ،‬خدابنده‪ ،‬ابهر‪ ،‬ماهنشان‪ ،‬طارم‪ ،‬خرمدره و ایجرود میباشد‪ .‬در سال ‪ 1365‬استان زنجان دارای‬
‫جمعیت یک میلیون و ‪ 57‬هزار و ‪ 491‬نفری است که محدوده مورد مطالعه‪ ،‬شهر زنجان با جمعیت ‪ 521312‬نفری‬
‫بیش از ‪ 39‬درصد از جمعیت استان زنجان را به خود اختصاص داده است (طرح آمایش زنجان‪ ،‬استانداری زنجان‪.)1361 ،‬‬
‫شکل‪ 1-3‬موقعیت استان و مناطق شهر زنجان را نشان میدهد‪.‬‬
‫‪32‬‬
‫شکل‪ :1-3‬نقشه موقعیت استان زنجان(حیدری‪)1369،‬‬
‫طبق شکل ‪ 2-2‬محل دفن زبالههای شهری شهر زنجان در کیلومتر ‪ 21‬جاده مهترچای میباشد (در نزدیکی‬
‫روستای مهتر چای و یک رودخانه فصلی نیز از نزدیکی آن میگذرد)‪ .‬میزان تولید زباله و سایر اطلاعات مورد نیاز‬
‫محل دفن در جدول ‪ 2-2‬آوره شده است‪ .‬طبق جدول ‪3 -2‬روش دفع زباله در حال حاضر در شهر زنجان بهصورت‬
‫دفن سنتی است و ابزارآلات مورد استفاده در مرکز دفن شامل لودر‪ ،‬بولدوزر و بیل مکانیکی میباشد‪ .‬لندفیل شهر‬
‫زنجان بهصورت درههای طبیعی است که جهت دفن با پر کردن آن و پوشش با خاک انجام میگیرد‪ .‬فاصله تا‬
‫نزدیکترین محل سکونت حدود ‪ 3‬کیلومتر تا روستای مهتر میباشد‪.‬‬
‫‪33‬‬
‫شکل ‪ :2-3‬نقشه موقعیت محل دفن زباله شهر زنجان(قرهجه لو‪)1369،‬‬
‫جدول‪ : 1-3‬دادههای مربوط به تولید زباله و محل دفن پسماند(مدیریت پسماند شهرداری زنجان‪)1369،‬‬
‫اطلاعات مربوط به تولید زباله و محل دفن زنجان‬
‫‪ 411-351‬تن‬ ‫متوسط حجم زباله(روزانه)‬
‫‪811‬گرم‪ /‬نفر‬ ‫سرانه تولید زباله‬
‫زمینهای روستایی مهتر‬ ‫مکان دفن‬
‫‪21‬کیلومتر از شهر فاصله دارد‬ ‫فاصله از شهر‬
‫‪71‬هکتار‬ ‫وسعت محل دفن‬
‫‪25‬سال قدمت‬ ‫قدمت محل دفن‬
‫درهای ‪-‬ترانشهای‬ ‫نوع محل دفن‬
‫‪ 71-61‬متر‬ ‫فاصله از آبهای زیر زمینی‬
‫‪14‬متر‬ ‫نفوذپذیری خاک(سالانه)‬
‫‪34‬‬
‫جدول‪ : 2-3‬اطلاعات مربوط به ماشینآلات دفع پسماند(مدیریت پسماند شهرداری زنجان‪)1369،‬‬
‫اطلاعات ماشینآلات پسماند‬
‫‪ 8‬فان‬ ‫‪81‬ماشین‬ ‫تعداد ماشین آلات سنگین حمل زباله‬
‫‪ 73‬خاور‬
‫‪ 7511‬لیتر گازوئیل در ماه‬ ‫مصرف سوخت ماشین آلات موجود در محل دفن(لودر ‪ -‬بولدزر‪ -‬کامیون)‬
‫‪ 3‬تن‬ ‫حجم زبالههای جابجا شده توسط هر خاور‬
‫‪35‬لیتر در ‪ 111‬کیلومتر با بار ‪3‬تن‬ ‫مصرف سوخت خاور‬
‫‪ : 3-3‬سایر اطلاعات مورد نیاز برای ارزیابی(قرهجه لو‪)1369،‬‬
‫اطلاعات دیگر‬
‫‪5/85‬‬ ‫‪ PH‬مواد آلی‬
‫‪3/14‬‬ ‫‪( EC‬هدایت الکتریکی) ‪ ds/m‬مواد‬
‫آلی‬
‫‪3/11‬‬ ‫خاکستر مواد آلی زباله(سالانه)‬
‫‪2/49‬‬ ‫درصد نیتروژن مواد آلی‬
‫‪18/11‬‬ ‫نسبت کربن به نیتروژن مواد آلی‬
‫‪96/18‬‬ ‫رطوبت مواد آلی‬
‫‪44/82‬‬ ‫درصد کربن مواد آلی‬
‫‪1/14‬‬ ‫سدیم مواد آلی‬
‫‪1/61‬‬ ‫پتاسیم مواد آلی‬
‫‪1/97‬‬ ‫فسفر مواد آلی‬
‫‪1/5969‬‬ ‫کل مواد آلی‬
‫‪3‬‬
‫‪kg/m 223‬‬ ‫چگالی(دانسیته)‬
‫‪35‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ -3-3‬معرفی نرم افزار سیماپرو‬
‫برای ارزیابی اثرات از نرم افزار سیماپرو استفاده میشود‪ .‬این نرمافزار به صورت آنلاین کار میکند‪ ،‬برای‬
‫دانلود نرم افزار میتوان از طریق سایت خود نرم افزار ‪ Simapro‬به قسمت دریافت نرم افزار رفت و آن را دانلود‬
‫کرد که به صورت غیر فعال است و به پایگاه داده و پروژهها دسترسی ندارد ولی برای فعالسازی این نرم افزار‬
‫نیاز به پسورد ویژه ای است که باید آن را خریداری کرد‪ .‬سیماپرو شامل روشهای مختلفی برای ارزیابی اثرات‬
‫است که جهت محاسبه نتایج ارزیابی اثرات بکار میرود‪ .‬در هر یک از روشها‪ ،‬عوامل محیطزیستی خاصی‬
‫مورد ارزیابی قرارگرفتهاند‪ .‬سیماپرو به عنوان ابزاری حرفهای در تحلیل جنبههای محیطزیستی کالا یا خدمات‬
‫مورد استفاده قرار میگیرد‪ .‬نرم افزار این عمل را به شیوهای سیستماتیک و دائمیانجام میدهد‪ ،‬به نحوی که‬
‫میتوان بهترین راه حلها جهت انجام پروژه را در اختیار گرفت‪ .‬سیماپرو دارای چندین نسخه میباشد و‬
‫شامل مجموعهای وسیع از اطلاعات و روشهای ارزیابی اثرات است‪ .‬نرم افزار این امکان را فراهم میآورد تا‬
‫مدلهای چرخه حیات برای محصولات(کالا و خدمات) ایجاد گردند(‪ .)Goedkoop et al., 2008‬در مطالعه‬
‫حاضر از سیماپرو ورژن ‪ 8.4.0.0‬استفاده شده است که دارای ‪ 33‬روش ارزیابی اثرات میباشد‪ .‬از این میان‬
‫تعداد ‪ 11‬روش از ‪ CLM 2001‬گردآوری شده اند‪ .‬نرم افزار دارای تعداد زیادی پروژه میباشد‪ .‬یک پروژه‬
‫شامل کلیه اطلاعاتی است که کاربر در بخشهای مختلف آن اعم از گردآوری دادهها‪ ،‬مراحل تولید محصول و‬
‫اطلاعات مربوط به ارزیابی اثرات وارد میکند‪ .‬پروژهها بر اساس کشورهای مختلف با در نظر گرفتن انتشارات‬
‫مخصوص به خود جمعآوری گشتهاند‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪SimaPro 8.4.0.0‬‬
‫‪36‬‬
‫‪1‬‬
‫معرفی پایگاه داده اکواینونت‬
‫اکواینونت محصول بیش از ‪ 21‬سال تجربه در بهبود روشهای ‪ LCA‬و گردآوری اطلاعات ‪ LCI‬برای‬
‫بخشهای مختلف صنعتی میباشد‪ .‬هدف این شرکت تأمین اطلاعات ‪ LCA‬مناسب و علمی برای صنایع‪،‬‬
‫شرکتهای مشاور‪ ،‬مقامات دولتی و موسسات تحقیقاتی میباشد‪ .‬بانک اطلاعاتی‪(LCI‬اکواینونت) اساس‬
‫پروژهای ارزیابی چرخه حیات‪ ،‬طراحی زیستمحیطی و اطلاعات زیستمحیطی محصول را تشکیل میدهد‪.‬‬
‫بانک اطلاعاتی اکواینونت شامل چندین هزار مجموعه اطلاعاتی ‪ LCI‬در زمینههای کاری مختلف میباشد‬
‫که در بازهی زمانی وسیعی از مطالعات زیستمحیطی کاربرد دارد‪.‬‬
‫روشهای ارزیابی اثرات در سیماپرو عبارتند از‪:‬‬

‫‪2‬‬
‫‪-1‬ویژگیسازی‬
‫‪3‬‬
‫‪-2‬ارزیابی آسیب‬
‫‪4‬‬
‫‪-3‬نرمال سازی‬
‫‪5‬‬
‫‪-4‬وزن دهی‬
‫موارد ‪ 2‬و ‪ 3‬و ‪ 4‬بر طبق استانداردهای ایزو بصورت اختیاری هستند و در همه روشها موجود نمیباشند‪ .‬در ادامه‬
‫به بررسی این ‪ 4‬ساختار خواهیم پرداخت (‪.)Goedkoop et al., 2009‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Ecoinvent‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Characterization‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Damage Assessment‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Normalization‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Weighting‬‬
‫‪37‬‬
‫‪-1-3-3‬ویژگی سازی‬
‫میزان موادی که به عنوان آلاینده در گروههای اثرگذار بر محیط قرار میگیرند در مقداری به نام عامل ویژگیسازی‬
‫ضرب میگردد تا بیانگر میزان مشارکت و تأثیر این ماده در تعیین اثرات بر محیطزیست باشد‪ .‬بدین لحاظ میتواند‬
‫به عنوان یک عامل معادلسازی استفاده شود‪ .‬بعنوان مثال عامل ویژگیسازی برای دی اکسیدکربن در طبقه اثر‬
‫تغییر آب و هوا معادل عدد ‪ 1‬است‪ ،‬در حالیکه همین عامل برای متان‪ 21‬میباشد‪ .‬این بدان معنی است که آزاد‬
‫شدن یک کیلوگرم متان همان تأثیری را بر تغییر آب و هوا به جای میگذارد که از آزاد شدن ‪ 21‬کیلوگرم دی‬
‫اکسید کربن به محیط میگردد‪ .‬هنگام تعیین میزان ارزش عامل ویژگیسازی باید از واحد صحیح برای این کار‬
‫استفاده نمود‪ .‬واحد استفاده شده به صورت یک واحد استاندارد برای یک ماده خاص میباشد و به صورت عامل‬
‫ویژگیسازی به ازای آن واحد خوانده میشود‪ .‬مثلاً اگر تغییر آب و هوا به ازای واحد یک کیلوگرم دیاکسیدکربن‬
‫بیان میشود‪ ،‬واحد مورد نظر برای متان باید ‪ 21‬در نظر گرفته شود‪ ،‬این بدان معنا است که میزان تأثیر ‪21‬‬
‫کیلوگرم دی اکسید کربن معادل تأثیر یک کیلوگرم متان است(محمدی‪.)1364،.‬‬
‫‪ -2-3-3‬ارزیابی آسیب‬
‫در برخی از روشهای ارزیابی اثرات مرحلهای به نام ارزیابی آسیب وجود دارد‪ .‬در این مرحله شاخصهای طبقهبندی‬
‫اثرات که دارای واحد مشترکی هستند اضافه میگردند‪.‬‬
‫‪ -3-3-3‬نرمال سازی‬
‫در بسیاری از روشهای ارزیابی اثرات امکان مقایسه نتایج شاخصهای مختلف ارزیابی اثرات با یک دیگر بر‬
‫اساس یک معیار معین وجود دارد‪ .‬که این مقدار بعنوان یک مرجع مقایسه مورد استفاده قرار میگیرد‪ .‬معمولاً‬
‫میزان بار محیطزیستی سالانه در یک کشور یا یک قاره تقسیم بر تعداد ساکنین آنجا‪ ،‬به عنوان مرجع مورد‬
‫‪38‬‬
‫استفاده قرار میگیرد‪ .‬بعد از انجام نرمالسازی تمامی شاخصهای طبقات اثر دارای واحدی یکسان میشوند‬
‫که موجب تسهیل در امر مقایسه آنها میگردد‪.‬‬
‫‪ -4-3-3‬وزن دهی‬
‫در برخی از روشهای ارزیابی اثرات امکان وزندهی به طبقات اثرات محیطزیستی وجود دارد‪ .‬این بدان معنا است‬
‫که نتایج حاصل از شاخصهای طبقه بندی تأثیرات در عامل وزن دهی ضرب میشوند و یک رقم نهایی برای میزان‬
‫اثرات بدست میدهند‪ .‬وزن دهی میتواند بر روی دادههای نرمالسازی شده یا نشده انجام گیرد(دکامین‪.)1361،‬‬
‫‪ -5-3-3‬ورود اطلاعات به سیماپرو‬
‫در مورد سناریوهای مختلف ابتدا هر سناریو مدل میشود‪ ،‬سپس با استفاده از دادههای جمعآوری شده از استان‬
‫زنجان و الگوهای موجود در نرم افزار سیماپرو و استفاده از دادههای اکواینونت‪ ،‬در شکل‪ 1-3‬هر مدل در نرم افزار‬
‫سیماپرو وارد شده و خروجیهای نرم افزار که شامل انتشارات و انرژی میباشد در ادامه مورد تفسیر قرار گرفته‬
‫است‪.‬‬
‫شکل ‪ :1-3‬مرز سیستم در مدیریت پسماند شهری زنجان(نگارنده)‬
‫‪39‬‬
‫‪ -4-3‬واحدکارکردی‬
‫واحد کارکردی اغلب بر اساس مقدار محصول مرتبط با کارکردی مورد انتظار از یک محصول تعیین میشود‪ .‬به‬
‫طور خاص اگر بخواهیم بگوییم‪ ،‬واحد کارکردی مدیریت پسماند جامد شهری در استان زنجان شامل تمام‬
‫پسماندها(که دارای ترکیب پسماندی خاص زنجان میباشد) بر اساس تن در یک سیستم مدیریت پسماند در یک‬
‫بازه زمانی مشخص(که معمولاً یک سال در نظر گرفته میشود) برای یک منطقه خاص تعریف میشود‪ .‬پس واحد‬
‫کارکردی در این مطالعه میانگین تولید یک تن پسماند در شهر زنجان در طول یک سال نمونهبرداری طی سال‪69‬‬
‫‪ 1365-‬بوده است‪.‬‬
‫‪ -5-3‬مرز سیستم‬
‫در تعریف سیستم اولین قدم تعیین مرزهای سیستم میباشد‪ .‬یک فهرست کامل چرخه حیات مرزهای کل سیستم‬
‫را به طور گسترده به منظور تعیین کمیت استفاده انرژی و منابع و انتشار آلایندهای محیط در طول چرخه حیات‬
‫یک محصول یا هر روند دیگری تنظیم خواهد کرد‪ .‬از آنجاییکه ارزیابی چرخه حیات رهیافتی پیچیده و دقیق‬
‫است و با توجه به اینکه تحقیق حاضر یک پایان نامه است و در یک بازه زمانی میبایست به سرانجام برسد‪ ،‬تصمیم‬
‫گرفته شد که مرزهای سیستم به نحوی تعیین شود که دادههای موجود در شهر زنجان و زمان اجازه انجام تحقیق‬
‫را بدهد‪ .‬اما با استفاده از مرور منابع و همچنین جمعآوری اطلاعات از بخشهای مربوط به سیستم مطالعات پیشین‬
‫(قرجهلو‪ ،)1369،‬مصرف سوخت‪ ،‬الکتریسیته‪ ،‬ماشین آلات‪ ،‬اطلاعات مورد نیاز محل دفن(مدیریت پسماند‪)65-69‬‬
‫و سایر اطلاعات مورد نیاز که از پایگاه داده اکواینونت جمعآوری شده لحاظ گردیده است‪ .‬در جدول ‪ 1-3‬مرز‬
‫سیستم و موارد مورد مطالعه در تحقیق آورده شدهاست‪.‬‬
‫‪41‬‬
‫‪ : 1-3‬سناریوهای تعریف شده و مرز سیستم مورد مطالعه(نگارنده)‬
‫سناریوهای تعریف شده‬

‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫مرز‬
‫کمپوست‬ ‫زباله سوزی‬ ‫تفکیک از مبدأ و بازیافت‬ ‫دفن بهداشتی همراه با‬ ‫دفن‬ ‫سیستم‬
‫استحصال انرژی‬ ‫بهداشتی‬
‫پسماند خشک‬ ‫کلیه مواد(آلی‬ ‫پسماند خشک جداسازی و‬ ‫کلیه مواد(آلی و غیرآلی) دفن‬ ‫کلیه‬
‫دفن و مواد‬ ‫و غیرآلی)‬ ‫مواد آلی دفن میشود‬ ‫میشود‬ ‫محدوده مواد(آلی و‬
‫آلی کمپوست‬ ‫سوزانده‬ ‫غیرآلی) دفن‬
‫میشود‬ ‫میشود‬ ‫میشود‬
‫مسافت حمل‬ ‫مسافت حمل‬ ‫مسافت حمل شده‬ ‫مسافت حمل شده‬ ‫مسافت‬ ‫مسافت‬
‫شده‬ ‫شده‬ ‫حمل شده‬
‫سوخت ‪+‬‬ ‫سوخت ‪+‬‬ ‫سوخت ‪ +‬الکتریسیته‬ ‫سوخت ‪ +‬الکتریسیته‬ ‫سوخت ‪+‬‬ ‫انرژی‬
‫الکتریسیته‬ ‫الکتریسیته‬ ‫الکتریسیته‬ ‫مصرفی‬
‫‪-‬‬ ‫انرژی تولید‬ ‫‪-‬‬ ‫انرژی تولید میشود‬ ‫‪-‬‬ ‫انرژی‬
‫میشود‬ ‫تولیدی‬
‫دفن ‪+‬‬ ‫دفن ‪+‬‬ ‫دفن ‪ +‬تفکیک ‪ +‬بازیافت‬ ‫دفن ‪ +‬سیستم استحصال انرژی‬ ‫دفن‬ ‫زمین‬
‫کمپوستسازی‬ ‫زبالهسوزی‬ ‫مورد‬
‫نیاز‬
‫‪ -9-3‬صورتبرداری‬
‫ارزیابی چرخه حیات در این تحقیق در بردارنده جمع آوری اطلاعات مورد نیاز به منظور کمی نمودن تمامی‬
‫دروندادها و بروندادها مرتبط با تولید یک تن پسماند میباشد‪ .‬در این مطالعه لیست صورتبرداری‪ ،‬فرآیندهایی‬
‫از قبیل‪ :‬تولید پسماند‪ ،‬حاملهای انرژی‪ ،‬انواع زباله‪ ،‬انتشار آلودگی از محل دفن به محیطزیست‪ ،‬حمل و نقل و‪...‬‬
‫تمامینهادهها را پوشش داده است‪ .‬برای هر بخش‪ ،‬حمل ونقل( فاصله از مبدأ تا مقصد به صورت پیش فرض برای‬
‫هر بخش ‪ 21‬کیلومتر)‪ ،‬آلودگیهای حاصل از آن‪ ،‬تولید انواع گازها‪ ،‬شیرابه‪ ،‬محاسبه گردیده است‪ .‬به عنوان مثال‪،‬‬
‫ارزیابی چرخه حیات تمامیموارد ذکرشده در بالا برای تولید پسماند لحاظ شده است‪ .‬در نهایت‪ ،‬اطلاعات مربوط‬
‫‪40‬‬
‫به انتشار آلودگی و مصرف در فهرست شاخصهای تأثیر جهانی و شاخصهای منطقهای گنجانده شدند‪ .‬اطلاعات‬
‫بدست آمده با استفاده از نرم افزار سیماپرو ورژن ‪ 18. 4. 0.0‬مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است‪ .‬مواردی که در‬
‫لیست صورتبرداری لحاظ شدهاند در شکل ‪ 4-3‬نشان داده شده است‪ .‬دادههای پس زمینهای (خارج از مرز‬
‫سیستم) از پایگاه دادهای اکواینونت‪ 2‬و بقیه اندازهگیری شده اند‪.‬‬
‫‪ -7-3‬معرفی سناریوهای مورد بررسی‬
‫در این بخش به معرفی دو نوع سیستم مورد بررسی در این تحقیق پرداخته میشود و به صورت کلی جزئیات و‬
‫پیش فرضهای لحاظ شده در مورد هر سیستم بیان میگردد‪.‬‬
‫‪ -1-7-3‬سناریوی دفن بهداشتی‬
‫دفن بهداشتی زباله عبارت است از انتقال مواد زاید جامد به محل ویژه دفن آنها در دل خاک بهگونهای که خطری‬
‫متوجه محیطزیست نشود‪ .‬دفن بهداشتی‪ ،‬یک روش مؤثر و ثابت شده برای دفع دائم مواد زاید است‪ .‬در هر‬
‫منطقهای که زمین کافی و مناسب وجود داشته باشد‪ ،‬روش دفن بهداشتی میتواند بهخوبی مورد استفاده قرار‬
‫گیرد‪.‬‬
‫این روش متداولترین روش دفع زباله در جهان است‪ .‬عملیات دفن بهداشتی زباله شامل چهار مرحله زیر است‪:‬‬
‫ریختن زباله در یک وضع کنترل شده‪ ،‬پراکندن و فشردگی زباله در یک لایه نازک برای حجم مواد(به ضخامت‬
‫حدود ‪ 2‬متر)‪ ،‬پوشاندن مواد با یک لایه خاک به ضخامت حدود ‪ 15‬سانتی متر‪ ،‬پوشش لایه نهایی زباله به ضخامت‬
‫حدود ‪ 91‬سانتی متر با خاک دفن بهداشتی زباله یک روش به طور کامل قابل قبول و مطمئن برای دفع زبالههای‬
‫شهری است و به عنوان یک جایگزین در مقابل تلنبارکردن زباله مطرح است‪ .‬پوشاندن مواد در دفن بهداشتی زباله‬
‫به طور موثر از تماس حشرات‪ ،‬جوندگان‪ ،‬حیوانات دیگر و پرندگان با زبالهها جلوگیری به عمل میآورد‪ .‬لایه پوششی‬
‫‪1‬‬
‫‪SimaPro v. 8.4.0.0‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Ecoinvent‬‬
‫‪42‬‬
‫خاک همچنین از تبادل هوا و مواد زاید جلوگیری کرده و مقدار آب سطحی نفوذ داده شده به داخل محل دفن به‬
‫حداقل میرساند‪ .‬ضخامت لایه خاکی که برای پوشش روزانه مواد به کار میرود بایستی حداقل ‪ 15‬سانتی متر و‬
‫پوشش نهایی خاک در روی شیارهای زباله ‪ 91‬سانتی متر باشد تا از نظر ایجاد و یا نشت گازهای تولیدی در اعماق‬
‫و یا سطح زمین کنترل لازم به عمل آید‪.‬‬
‫‪ -1-1-7-3‬انتخاب محل دفن زباله‬
‫انتخاب زمین مورد نیاز مناسب برای دفن زبالههای شهری‪ ،‬مهمترین عمل در دفن بهداشتی محسوب میشود که‬
‫باید با دقت کافی و همکاری ادارات و مؤسساتی چون حفاظت محیطزیست‪ ،‬بهداشت محیط‪ ،‬سازمان آب منطقهای‪،‬‬
‫جنگلداری‪ ،‬کشاورزی و منابع طبیعی و نیز با تشریک مساعی شهرداریها انجام شود‪ .‬محل دفن بهداشتی زباله‬
‫باید حداقل به مدت ‪ 25‬سال محاسبه شده و درجهت توسعه شهر نباشد‪ .‬این امر هم از نظر ایجاد ترافیک ناشی از‬
‫رفت و آمد کامیونهای زبالهکش و هم از نظر مسائلی که در اجرای عملیات در محل دفن مورد توجه است‪ ،‬حائز‬
‫اهمیت است‪ .‬از پژوهشهایی که طی سالهای اخیر انجام گرفته چنین نتیجهگیری شده است که مقادیر بسیار کم‬
‫گازهای منتشره از محلهای دفن بهداشتی زبالهها میتواند اثر زیادی برای سلامت و محیط زیست داشته باشد‪.‬‬
‫البته نوع گازها و آلودگیها از محل دفنی به محل دفن دیگر متفاوت است و به عوامل زیادی از جمله ترکیب‬
‫زبالههای دفن شده‪ ،‬روش دفن‪ ،‬شرایط جوی و عمر محل دفن و غیره بستگی دارد‪ .‬در جدول‪ 2-3‬انواع گازهای‬
‫مهم رها شده از محل دفن نشان داده شده است‪.‬‬
‫‪43‬‬
‫جدول‪ : 2-3‬درصد و انواع گازهای منتشر شده از محل دفن بهداشتی‬
‫درصد حجمی گازها در تجزیه بی هوازی‬ ‫درصد گازهایی که در شرایط هوازی و بی هوازی تولید‬ ‫نوع گاز‬
‫می شوند‬
‫‪41-71‬‬ ‫‪1-71‬‬ ‫متان‬
‫‪31-51‬‬ ‫‪1-61‬‬ ‫کربن دی اکسید‬
‫مقدار کم‬ ‫‪1-61‬‬ ‫هیدروژن‬
‫‪-‬‬ ‫کمتر از ‪2‬‬ ‫نیتروژن‬
‫‪-‬‬ ‫کمتر از ‪1‬‬ ‫اکسیژن‬
‫کمتر از ‪5‬‬ ‫کمتر از ‪5‬‬ ‫گازهای نادر‬
‫گازهایی که تا حدود زیادی شناسایی شدهاند عبارتند از‪ :‬هیدروکربنهای اشباع شده و اشباع نشده‪ ،‬هیدروکربنهای‬
‫اسیدی و الکلها‪ ،‬هیدروکربنهای عطری‪ ،‬هیدید کربنهای هالوژنه‪ ،‬ترکیبات گوگردی و ترکیبات معدنی و گازهای‬
‫خنثی باید توجه کرد که در محلهای قدیمیتر مواد هیدروکربنی بیشتر وجود دارند‪ .‬در حالی که در جاهایی که‬
‫مدت زیادی از دفن نمیگذرد‪ ،‬استرها(متیل استر) ترپنها لیمونن‪ 1‬و مواد گوگردی آلی(مرکاپتن) شناسایی شدهاند‪.‬‬
‫در ‪ 83‬درصد از ‪ 23‬محل دفن کالیفرنیا‪ ،‬وانیل کلراید و بنزن که هر دو سرطانزاهای شناخته شدهاند‪ ،‬یافت شده‬
‫است‪ .‬از مشکلات دیگر محلهای دفن زباله بو است‪ .‬بیشترین انتشارات دفن زباله مثل متان‪ ،‬دی اکسیدکربن و‬
‫ازت بوزا نیستند‪ .‬ولی موادی مثل متیل مرکاپتنها‪ ،‬استرها‪ ،‬متیل بوتیرات‪ ،‬اتیل بوتیرات‪ ،‬پروپیمونات‪ ،‬بوتیریک‬
‫اسید و از الکلها بوتان جزو موادی بوزا هستند که برای محیط اطراف و به ویژه کارکنان محلهای دفن مزاحمت‬
‫ایجاد میکنند(دکتر منصور غیاث الدین‪.)1385 ،.‬‬
‫دستورالعمل اولیه برای انتخاب مناسبترین محل دفن‪:‬‬
‫‪ -1‬سطح ایستابی آبهای زیرزمینی حداقل ‪ 11‬متر باشد‪.‬‬
‫‪1.Limonene‬‬
‫‪44‬‬
‫‪ -2‬از چاههای تأمین کننده آب شرب حداقل ‪ 511‬متر فاصله داشته باشد‪.‬‬
‫‪ -3‬از رودخانهها‪ ،‬تالابها و دریاچهها حداقل ‪ 211‬تا ‪ 911‬متر فاصله داشته باشد‪.‬‬
‫‪ -4‬منطقه از رژیم بارش کم برخوردار باشد‪.‬‬
‫‪ -5‬خاک زیرین منطقه دارای لایه نفوذناپذیر(رس‪ ،‬مارن و…) با ضخامت قابل قبول باشد‪.‬‬
‫‪ -9‬جهت بادهای غالب به طرف مراکز مسکونی و رفاهی و‪ ...‬نباشد‪.‬‬
‫‪ -7‬از گسلها ‪ 81‬تا ‪111‬متر فاصله داشته باشد‪.‬‬
‫‪ -8‬در مسیر سیلاب نباشد‪.‬‬
‫‪ -6‬امکان دسترسی به خاک پوششی کافی از جنس رسی سیلتی و شنی سیلتی امکان پذیر باشد‪.‬‬
‫‪ -11‬شیب کمتر از ‪ 41‬درصد باشد‪.‬‬
‫‪ -11‬سنگ بستر منطقه تا حد امکان از جنس سنگهای آذرین باشد‪.‬‬
‫‪ -12‬از مراکز گردشگری‪ ،‬رفاهی‪ ،‬فرآوری موادغذایی و‪2 ...‬کیلومتر فاصله داشته باشد‪.‬‬
‫‪ -13‬از جادههای روستایی ‪ 511‬متر و از جادههای بین شهری ‪ 2‬کیلومتر با در نظر گرفتن موانع طبیعی دید‬
‫فاصله داشته باشد‪.‬‬
‫‪ -14‬فاصله از محدودههای شهری با در نظر گرفتن توسعه شهر حداقل ‪3‬کیلومتر فاصله داشته باشد‪.‬‬
‫‪ -15‬محل فاقد کاربریهای با ارزش کشاورزی آبی‪ ،‬جنگل‪ ،‬تالاب‪ ،‬مرتع باشد‪.‬‬
‫‪ -19‬حداقل ‪ 8‬کیلومتر از فرودگاه فاصله داشته باشد‪.‬‬
‫‪45‬‬
‫‪ -17‬از نقاط و تپههای باستانی ‪ 2‬کیلومتر فاصله داشته باشد‪.‬‬
‫‪ -18‬وسعت زمین برای حداقل ‪ 25‬تا ‪ 31‬سال اینده شهر کافی باشد‪.‬‬
‫‪ -16‬از زیستگاها و مناطق ‪4‬گانه سازمان حفاظت محیطزیست ‪1‬کیلومتر فاصله داشته باشد(فتائی‪.(1385،.‬‬
‫‪ -2-1-9-3‬مزایای روش دفن بهداشتی‬
‫‪ )1‬در صورت وجود زمین کافی و مناسب اقتصادیترین روش‬
‫‪ )2‬نسبت به سایر روشها نیاز به سرمایهگذاری کم‬
‫‪ )3‬نیاز به جداسازی مواد نیست‬
‫‪ )4‬قابلیت استفاده مجدد از زمین برای کاربریهای ویژه‬
‫‪ )5‬نیاز به روش مکمل ندارد‬
‫‪ -3-1-9-3‬معایب روش دفن بهداشتی‬
‫‪ )1‬در شهرهای بزرگ و پرتراکم به زمین مورد نظر در فاصله مناسب دسترسی نداریم‪.‬‬
‫‪ )2‬در صورت بی توجهی به روش تلنبار تبدیل میشود‪.‬‬
‫‪ )3‬نیاز به بازرسی مداوم از لحاظ نشست زمین و مرمت آن وجود دارد‪.‬‬
‫‪ )4‬در نزدیکی شهرها از لحاظ مختلف ایجاد مزاحمت میکند‪.‬‬
‫‪ )5‬دراثر تولید گاز و نشت شیرابه‪ ،‬خطر انفجار و آلودگی آبهای زیر زمینی وجود دارد‪.‬‬
‫‪ -2-9-3‬سناریو دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی‪:‬‬
‫عبارتست از تولید گاز از هیدروکربنهای سنگین‪ ،‬که یکی از روشهای متداول تولید سوخت است یا تخمیر قسمتی‬
‫از مواد فساد پذیر انسانی‪ ،‬حیوانی‪،‬گیاهی در غیاب اکسیژن تخمیر شده و در فرآیند یک سلسله عملیات شیمیایی‬
‫‪46‬‬
‫و بیوشیمیایی گاز تولید میشود‪ 91 .‬تا ‪ 95‬درصد گاز تولیدی متان‪ 35 ،‬تا ‪ 45‬درصد کربن دی اکسید و درصد‬
‫ناچیزی ازت‪ ،‬هیدروژن ‪ ،‬اکسیژن و هیدروژن سولفوره میباشد‪ .‬در هند به ‪ Gobargas‬و در چین به ‪Marshgas‬‬
‫مشهور است‪ .‬شکل‪ 2-3‬نمایی از دستگاههای استحصال انرژی از محل دفن پسماند را نشان میدهد‪.‬‬
‫شکل‪ :2-3‬نمایی از سیستم استحصال انرژی از محل دفن‬
‫‪ -1-2-9-3‬مزایا‪:‬‬
‫‪ -1‬سوخت پاک و بدون دود از آن بدست می آید و در مصرف سوختهای فسیلی صرفه جویی میشود‪.‬‬
‫‪ -2‬کنترل آلودگیهای محیطزیست‬
‫‪ -3‬تهیه کود خوب و بهداشتی که از نظر فسفر‪ ،‬پتاسیم‪ ،‬ازت و هوموس در مقایسه با کودهای خام بسیار قوی‬
‫است‪.‬‬
‫‪ -4‬هزینه بر نمیباشد‪.‬‬
‫‪47‬‬
‫‪ -3-9-3‬سناریو تفکیک از مبدأ و بازیافت‬
‫طرح تفکیک و جداسازی پسماند شهری در مبدأ تولید‪ ،‬حلقه اصلی زنجیره بازیافت را تشکیل می دهد و عامل‬
‫اصلی اجرایی شدن این طرح در جلب مشارکت و همکاری مردم است(‪.)Zhen-Shan et al.,2009‬‬
‫یکی از روشهای پردازش زباله طرح تفکیک در مبدأ است که مزایای این روش عبارت است از‪:‬‬
‫‪ -1‬ارتقاء سطح فرهنگ و آموزش عمومی در ارتباط با تولید و دفع مواد زائد جامد و ترویج روحیه صرفه جویی‪.‬‬
‫‪ -2‬بهبود شرایط بهداشتی‪ ،‬کاهش آلودگی محیطی ناشی از حمل و نقل از تولید زباله تا محل دفع‬
‫‪ -3‬صرفهجویی در مصرف منابع طبیعی با بازگشت مواد قابل استفاده به چرخه تولید(حفظ منابع در راستای توسعه‬
‫پایدار)‬
‫‪ -4‬بهبود کیفیت مواد اولیه کارخانه کمپوست به منظور دستیابی به کمپوست مرغوبتر(خروج عناصرجامد از‬
‫کمپوست مانند‪ :‬شیشه)‬
‫‪ -5‬بهینهسازی شیوههای جمعآوری و حمل و نقل مواد زائد جامد و نظافت شهری(یا تعیین جدول زمانبندی‬
‫تفکیکی مواد در حمل و نقل)‬
‫‪ -9‬خارج کردن مواد بازیافتی از چرخه دفع‬
‫‪-7‬کمک به اقتصاد کلان کشور به علت استفاده دوباره از مواد اولیه در چرخههای تولید‬
‫‪ -8‬مشارکت سرمایهگذاران بخش خصوصی‬
‫‪ -6‬صرفهجویی در مصرف انرژی‬
‫‪-11‬کاهش آلودگیهای زیست محیطی ناشی از زباله‬
‫دفع و بازیافت زباله‪ ،‬یکی از معضلات جهان امروز‪ ،‬خصوصاً کشورهای جهان سوم و در حال توسعه است‪ .‬بسیاری‬
‫از زبالههای تولیدشده مثل پسماندهای غذا‪ ،‬قابل بازگشت به چرخه طبیعت هستند؛ اما برخی از آنها مانند شیشه‬
‫و پلاستیک تجزیه نمیشوند و بعضی دیگر هم مدت زیادی طول میکشد تا به چرخه طبیعت برگردند‪ .‬یکی از‬
‫‪48‬‬
‫مسائلی که بسیاری از کشورهای جهان جزء برنامههای زباله خود قرار دادهاند‪ ،‬تفکیک زباله از مبدأ است‪ .‬این کار‬
‫علاوه بر رعایت اصول بهداشتی‪ ،‬منجر به سلامت کالاهای تولید شده از مواد بازیافتی هم میشود‪ .‬از سوی دیگر‪ ،‬با‬
‫انجام این کار بخش زیادی از هزینههای جمعآوری و ساماندهی زباله حذف میشود‪ .‬در کشور ما جمعآوری زباله‬
‫به عهده معاونت خدمات شهری شهرداریها است در حالیکه بازیافت آن را سازمان بازیافت انجام میدهد؛ اما در‬
‫تمام دنیا متولی مستقیم این کار تنها یک نهاد است‪ .‬در هر صورت‪ ،‬به نظر میرسد تا وقتی اصل کاهش تولید زباله‬
‫توسط مردم در ایران جا نیفتد و فرهنگ آن نهادینه نشود‪ ،‬با مدیریت یک یا چند نهاد نمیتوان کار چندانی برای‬
‫این حجم زباله در روز انجام داد‪ .‬برای دفع صحیح و بهداشتی زبالهها‪ ،‬باید آنها را با توجه به جنس اجزای‬
‫تشکیلدهنده جداسازی کرد‪ .‬زبالهها در یک دستهبندی کلی شامل زبالههای تر و خشک هستند؛ از زبالههای تر‬
‫میتوان به پوست میوه‪ ،‬سبزیجات و پسماندهای فضای سبز اشاره کرد از زبالههای خشک و فسادناپذیر نیز میتوان‬
‫انواع فلزات‪ ،‬پلاستیک‪ ،‬پارچه‪ ،‬شیشه‪ ،‬چوب و کاغذ را نام برد‪.‬‬
‫‪ -4-9-3‬سناریو کمپوست‬
‫کمپوست عبارت است از بقایای گیاهی و حیوانی زبالههای شهری یا لجن فاضلاب است که تحت شرایط پوسیدگی‬
‫قرار گرفته باشند‪ .‬بطوریکه مواد سمی آن از بین رفته مواد پودر شده و شکل اولیه خود را از دست داده باشند‪.‬‬
‫برای تهیه کمپوست میتوان از بقایای چوببریها‪ ،‬زباله شهری‪ ،‬بقایای کشتارگاهها و کارخانههای کنسرو‬
‫ماهی‪ ،‬لجن فاضلاب و اجساد گیاهان پست غیرآوندی استفاده کرد‪ .‬بطور کلی کمپوست از نظر مواد غذایی ضعیف‬
‫هستند(به استثنای بقایای کشتارگاهها و کارخانههای کنسرو ماهی که از نظر ازت قوی میباشند)‪.‬‬
‫کمپوست محصول یک فرآیند بیوتکنولوژیکی و به عبارت دیگر استحاله مواد آلی است که توسط تعداد‬
‫کثیری میکرو ارگانیزمهای هوازی گرما دوست در داخل تودهای زباله در مجاورت حرارت و رطوبت و اکسیژن انجام‬
‫‪49‬‬
‫میگیرد و با ایجاد ‪ 91‬تا ‪ 75‬سانتیگراد گرما و تشکیل آنتی بیوتیکها در حین عمل پاستوریزاسیون انجام گرفته‬
‫و عوامل بیماریزا و بذر علفهای هرز از بین میرود‪.‬‬
‫کمپوست محصول نهایی و نمونهای پیچیده از فرآیند تغذیه است که شامل صدها موجود زنده متفاوت مانند‬
‫باکتریها‪ ،‬قارچها‪ ،‬کرمها و حشرات میباشد‪ .‬آنچه که پس از مواد آلی تجزیه شده این موجودات باقی میمانند‪،‬‬
‫مادهای عنف و خاکی است که برای رشد گیاهان بسیار مناسب است‪.‬‬
‫کمپوست(کود حاصل از زباله) یکی از بهترین مالچهای(کاه و برگی که برای حفظ گیاه دور آن میریزند)‬
‫اصلاح کننده خاکی است که میتوان از آن به جای کودهای تجاری استفاده نمود خصوصیت ویژه کمپوست ارزان‬
‫بودن آن است‪.‬‬
‫‪ -1-4-9-3‬فواید و مضرات استفاده از کمپوست‬
‫‪ -‬مزایا ‪ :‬افزایش ظرفیت تبادل یون خاک ‪ -‬کاهش چسبندگی خاک‪ -‬بهبود کیفیت فیزیکی خاک‪ -‬افزایش‬
‫نگهداری آب در خاک کشاورزی و تنطیم رطوبت خاک‪ -‬افزایش مواد آلی و معدنی خاک ‪ -‬تبدیل مواد زائد‬
‫به مواد قابل استفاده ‪ -‬کاهش آلودگی محیطزیست ‪ -‬جلوگیری از فرسایش خاک‬
‫‪ -‬معایب‪:‬‬
‫گسترش امراض در شرایط خاص‪ -‬سمیکردن خاک ‪ -‬آلودگی آبهای سطحی و زیرزمینی‪ -‬تمامی زبالهها‬
‫قابل تبدیل به کمپوست نمیباشد ‪ -‬تولید بوی نامطبوع در اطراف یا منطقه محل تولید کمپوست ‪ -‬پیدا کردن‬
‫بازار فروش‬
‫پارامترهای مهم در فرآیند تهیه کمپوست‪:‬‬
‫‪ -‬جداسازی تودهها و مواد قابل کمپوست از مواد و تودههای غیر قابل کمپوست‬
‫‪ -‬هرچه ذرات کوچکتر باشند بیشتر در معرض حمله میکروبها قرار گرفته و فعل و انفعالات سریعتر انجام‬
‫میگیرد‪.‬‬
‫‪51‬‬
‫‪ -‬محدوده تغییرات ‪ pH‬از ‪ 2/5‬تا ‪ 3/8‬میباشد‪.‬‬
‫‪ -‬نسبت کربن به ازت (کربن به عنوان منبع انرژی و ساخت بافت سلولی استفاده میشود‪ ،‬ازت تنها برای‬
‫ساخت سلول مصرف میشود‪ .‬لذا کربن بیشتر از ازت مورد نیاز میکروارگانیسمها میباشد‪ ،‬نسبت مناسب ‪C/N‬‬
‫‪21‬تا ‪ 31‬میباشد)‪.‬‬
‫‪ -‬رطوبت بین ‪ 51‬تا ‪ 91‬درصد باشد‪.‬‬
‫‪ -‬اکسیژن مورد نیاز ‪ 4‬مترمکعب برای هر تن زباله‬
‫‪ -‬استفاده از سایر عناصر شیمیایی مثل منگنز که طی فرآیند اکسیداسیون و احیاء که در دوران تخمیر نقش‬
‫مهمیدارند به عنوان کاتالیزور عمل مینمایند‪.‬‬
‫‪ -‬قرار دادن در درجه حرارت ‪ 91‬تا ‪ 71‬سانتیگراد به مدت چند ساعت برای نابودی پارازیتها و پاتوژنها‬
‫‪ -5-9-3‬سیستم سوزاندن‬
‫با توجه به اینکه سوزانندهها برای تخریب ترکیبات آلی فرار استفاده می شوند‪ ،‬میتوان از آنها برای سوزاندن دامنه‬
‫متغیری از زبالههای جامد و مایع نیز استفاده کرد‪ .‬هدف اصلی در زباله سوزهای شهری کاهش حجم نهایی زباله‬
‫قابل دفن است‪ .‬بدین ترتیب‪ ،‬حجم زباله معمولا بین ‪ 71‬تا ‪ 61‬درصد کاهش می یابد‪ .‬با در نظر گرفتن خصوصیات‬
‫زبالهها‪ ،‬زباله سوزهای زایدات پزشکی و خطرناک‪ ،‬نه تنها حجم را کاهش می دهند بلکه بسیاری از ترکیبات‬
‫خطرناک موجود در زباله را از لحاظ شیمیایی برای همیشه تغییر می دهند‪ .‬زباله سوزها مواد خطرناک‪ ،‬در صورتیکه‬
‫بخوبی طراحی و راهبردی شوند‪ ،‬نسبت به دیگر فناوریهای موجود می توانند درجه بالاتری از تخریب شیمیایی و‬
‫کنترل آلودگی را برای طیف وسیعی از گازهای زاید خطرناک انجام دهند(‪ .)Dempsey et al.1993‬از طرفی‬
‫سوزاندن زبالههای خطرناک و شهری و زبالههای پزشکی‪ ،‬از طریق عموم مردم و مجامع علمی مورد دقت نظر قرار‬
‫می گیرد‪ .‬زیرا این فرآیندها پتانسیل انتشار محصولات ناشی از احتراق ناقص( گاز و ذرات به طور طبیعی‪ ،‬فلزات‬
‫سمی و در بعضی موارد آلایندههای سمی ثانویه تشکیل شده در خروجی از محفظه احتراق)‪ ،‬را دارند‪ .‬بخشهای‬
‫‪50‬‬
‫بعدی شامل مرور مختصری بر فرآیند سوزاندن زباله است‪ .‬تا بدین طریق‪ ،‬انواع زباله سوزهای متداول‪ ،‬آلایندههای‬
‫بالقوه ای که تولید می کنند و استانداردهای انتشار موجود‪ ،‬توضیح داده شود‪ .‬از آنجا که فناوریهای کنترل مورد‬
‫نیاز شامل روشهای حذف ذرات( شامل فلزات سمی) و کنترل گازهای اسیدی است‪.‬‬
‫در سالهای اخیر تلاش زیادی برای افزایش درصد زبالههای شهری قابل بازیافت‪ ،‬صورت گرفته است تا بدین طریق‬
‫بتوان مقدار زباله قابل دفن را به حداقل رساند‪ .‬در سال ‪ ، 1663‬نرخ بازیافت در آمریکا در هر ایالت در دامنه ‪ 4‬تا‬
‫‪ 41‬درصد‪ ،‬با متوسط ‪ 18‬درصد بوده است‪ .‬احتمالاً این نرخها افزایش می یابند چرا که اکثر ایالتها‪ ،‬اهداف بلند‬
‫مدتی را برای رسیدن به ‪ 25‬تا ‪ 75‬درصد بازیافت تا سال ‪ 2111‬دارند‪ .‬هنوز‪ ،‬مدیریت زبالههای شهری نیازمند دفع‬
‫مقدار وسیعی از زباله است‪ .‬کمبود مکانهای دفن و مشکلات موجود برای ایجاد مکانهای دفن جدید‪ ،‬باعث رشد‬
‫سریع قیمت دفن در مکانهای دفن زباله شده است‪ .‬جدول خلاصه ای از دامنه مواد منتشره از زباله سوزهای‬
‫شهری را نشان می دهد‪ .‬مقادیر بالاتر در جدول مربوط به زبالهسوزهای کنترل نشده است‪ ،‬حال آنکه‪ ،‬مقادیر پایین‬
‫تر مربوط به زباله سوزهایی است که گازهای اسیدی و ذرات معلق را کنترل میکنند تا زمانی که نگرانی درباره‬
‫انتشار گازهای اسیدی و فلزات سمی وجود دارد‪ ،‬شاید بحث برانگیزترین مواد منتشره از زباله سوزها‪ ،‬طبقه ای از‬
‫مواد آلی کلرینه هستند که با نامهای دی اکسین و فوران شناخته میشوند‪ .‬این مواد از آن نظر مورد توجه هستند‬
‫که سمیت بسیار زیاد آنها در آزمایشات انجام شده بر حیوانات ثابت شده است‪ .‬دو دسته از این مواد شامل‪ ،‬دی‬
‫بنزو‪-‬پی‪-‬دی اکسین پلی کلرینه و دی بنزو‪ -‬فوران پلیکلرینه است‪ .‬دی اکسینها اساساً دو حلقه کلرینه هستند‬
‫که با دو پیوند اکسیژن تنها به هم متصل شدهاند‪ ،‬حال آنکه فورانها حلقههای کلرینه ای هستند که با پیوندهای‬
‫یگانه اکسیژن و کربن به هم وصل شدهاند(کشاورزی و کلهر‪ .)1361.‬جدول‪ 3-3‬خلاصهای از دامنه مواد منتشره از‬
‫زباله سوز شهری را نشان میدهد‪.‬‬
‫‪52‬‬
‫جدول‪ : 3-3‬خلاصهای از مواد منتشره ناشی از زباله شهری(کشاورزی و کلهر‪)1361،‬‬
‫غلظت‬ ‫واحد‬ ‫نوع آلاینده‬

‫‪5/5-1531‬‬ ‫‪Mg/dscm‬‬ ‫ذرات معلق‬
‫‪1‬‬
‫‪1/14-411‬‬ ‫‪ppmdv‬‬ ‫گوگرد دی اکسید‬
‫‪36-381‬‬ ‫‪ppmdv‬‬ ‫اکسیدهای نیتروژن‬
‫‪18/5-1351‬‬ ‫‪ppmdv‬‬ ‫کربن منوکسید‬
‫‪7/5-477‬‬ ‫‪ppmdv‬‬ ‫هیدروژن کلرید‬
‫‪1/92-7/2‬‬ ‫‪ppmdv‬‬ ‫هیدروژن فلوئورید‬
‫‪1/452-233‬‬ ‫‪ /dscm‬میکروگرم‬ ‫آرسنیک‬
‫‪1/1115-1/33‬‬ ‫‪ /dscm‬میکروگرم‬ ‫برلیوم‬
‫‪9/2-511‬‬ ‫‪ /dscm‬میکروگرم‬ ‫کادمیوم‬
‫‪21-1121‬‬ ‫‪ /dscm‬میکروگرم‬ ‫کرمیم‬
‫‪25-15111‬‬ ‫‪ /dscm‬میکروگرم‬ ‫سرب‬
‫‪6-2211‬‬ ‫‪ /dscm‬میکروگرم‬ ‫جیوه‬
‫‪231-481‬‬ ‫‪ /dscm‬میکروگرم‬ ‫نیکل‬
‫‪1/21-1211‬‬ ‫‪ /dscm‬نانوگرم‬ ‫‪TCDD‬‬
‫‪1/32-4911‬‬ ‫‪ /dscm‬نانوگرم‬ ‫‪TCDF‬‬
‫‪1/1-11111‬‬ ‫‪ /dscm‬نانوگرم‬ ‫‪PCDD‬‬
‫‪1/423-15111‬‬ ‫‪ /dscm‬نانوگرم‬ ‫‪PCDF‬‬
‫‪ 1‬قسمت در میلیون بر اساس حجم خشک‬
‫‪53‬‬
‫تقریباً تمام زبالهها را بجز مواد خنثی( مصالح ساختمانی‪ ،‬آهن آلات و‪ )...‬قابل سوختن هستند‪ .‬با سوزاندن زباله‬
‫‪ %61‬حجم آن کاهش مییابد و از گرمای حاصل از سوختن میتوان بهره برداری کرد‪ .‬مخارج تاًسیسات سوزاندن‬
‫زباله بسیار سنگین است و اثرات آن بر محیطزیست نیز مشکوک بنظر میرسد و گازهای ناشی از سوزاندن اثرات‬
‫بدی روی محیطزیست میگذارند‪ .‬گازهای ‪ SO2‬و ‪ Hcl‬در شدت استهلاک خود تاًسیسات زبالهسوز هم دیده‬
‫میشوند‪ .‬شکل‪ 3-3‬نمایی از سیستم زبالهسوز را نشان میدهد‪.‬‬
‫شکل‪ :3-3‬نمایی از سیستم زبالهسوز‬
‫‪ -1-5-9-3‬مزایای سوزاندن زباله‬
‫‪ )1‬کاهش هزینههای حمل‬
‫‪ )2‬کاهش هزینههای جداسازی پسماند‬
‫‪ )3‬کاهش حجم پسماند‬
‫‪ )4‬تولید برق‬
‫‪ )5‬استفاده از گرمای حاصله برای خشک کردن لجن فاضلاب‬
‫‪54‬‬
‫‪ -2-5-9-3‬معایب سوزاندن زباله‬
‫‪ )1‬روش پر هزینه و گران‬
‫‪ )2‬تولید دود و بوی بد‬
‫‪ )3‬نصب نادرست باعث آلوده کردن هوای محیط میشود‪.‬‬
‫‪ )4‬عدم نصب دستگاه تصفیه فاضلاب باعث آلودگی آبهای زیرزمینی‬
‫‪ -7-3‬روش ‪CML 2001‬‬
‫‪ CML 2001‬روش کاربردی جدیدی برای اجرای استانداردهای ایزو معرفی شده است‪ .‬در این روش‬
‫کاربردی نحوه اجرای استانداردهای ایزو در قالب یک پروژه ارائه شده است‪ .‬برای مرحله ارزیابی چرخه حیات‬
‫مجموعه طبقه اثرهای خاص و روشهای ویژگیسازی به همراه عامل اجرایی برای لیست صورت برداری معرفی‬
‫گردیده است‪ .‬این عمل منجر میگردد که عاملهای ارزیابی اثر ‪ CML 2001‬برای استفاده در دادههای پایهای‬
‫ساده باشد و از اشتباهات احتمالی در حین تبدیلهای اثر اجتناب میگردد‪ .‬در این روش نتایج با استفاده از‬
‫میزان تأثیرآنها در طبقه اثرهای مختلف طبقه بندی میشوند(‪.) Pelletier., 2008‬‬
‫در این پژوهش ارزیابی چرخه حیات برای کشف اثرات محیطزیستی و اقتصادی پنج سیستم مدیریت پسماند‬
‫شهری صورت پذیرفت‪ .‬از روش ‪ CML 2001‬به منظور ارزیابی اثرات محیطزیستی مورد استفاده قرارگرفت‪ .‬در‬
‫این روش ارزیابی‪ ،‬طبقه اثرهای تخلیه منابع زیستی‪ ،‬اسیدی شدن‪ ،‬اوتروفیکاسیون‪ ،‬گرمایش جهانی‪ ،‬سمیت برای‬
‫انسان‪ ،‬سمیت زیستی زمین‪ ،‬میانگین اروپایی(‪ ،)NOX‬میانگین اروپایی(‪ ،)SO2‬اکسیداسیون فتوشیمیایی به منظور‬
‫تعیین اثرات لحاظ گردید‪ .‬برای منظور محاسبه این طبقه اثرات از نرمافزار سیماپرو ‪ 8.4.0.0‬استفاده شده است‪.‬‬
‫‪-1-7-3‬طبقه بندی و ویژگی سازی‬
‫در این روش طبقه اثرهای مختلفی وجود دارد که میتوان آنها را در سه گروه طبقه بندی نمود‪:‬‬
‫‪55‬‬
‫‪ -1‬طبقه اثرهای الزامی(شاخصهای طبقه بندی که در اغلب ارزیابیهای چرخه حیات انجام میشود)‪.‬‬
‫‪ -2‬طبقه اثرهای اضافی(که در بر دارنده شاخصهای عملیاتی است‪ ،‬ولی در اغلب مطالعات ارزیابی چرخه حیات‬
‫به کار گرفته نشدهاند)‪.‬‬
‫‪ -3‬دیگر طبقه اثرها(شاخصهای غیرعملیاتی در این طبقه اثرها وجود دارد‪ ،‬اما امکان اضافه نمودن کمیتها در‬
‫این طبقه اثرها وجود ندارد)‪.‬‬
‫در روشهای مختلفی که برای طبقه اثرهای اجباری لحاظ شده است‪ ،‬شاخص پایه انتخاب شده است که بر‬
‫اساس بهترین عملیاتهای موجود برای آن طبقه اثرها است‪ .‬این شاخصهای پایه را میتوان جز شاخصهای سطح‬
‫میانی در نظر گرفت(رویکردهای متمایل به حل مشکل)‪ .‬شاخصهای پایه برای مطالعات پیچیده اما به طور ساده‬
‫به کار گرفته میشود‪.‬‬
‫‪ -8-3‬روشهای ارزیابی محیطزیستی در نظام پسماند‬
‫پسماند یک سیستم پیچیده است و مدیریت پسماند‪ ،‬به عنوان یکی از مسایل کلیدی محیطزیستی مطرح است و‬
‫به همین سبب تقاضای روز افزونی برای تجزیه و تحلیل و مقایسه کارایی و اثرات محیطزیستی و فنی سیاستهای‬
‫مختلف مدیریت پسماند وجود دارد‪ .‬چنین کاری را میتوان با ابزارهای ارزیابی محیطزیستی‪ 1‬انجام داد‪ .‬ابزارهای‬
‫مختلفی به منظور ارزیابی سامانه نظام مدیریت پسماند وجود دارد که میتوان به ممیزی محیطزیست‪ ،2‬ارزیابی‬
‫اثرات محیطزیستی‪ ،3‬ارزیابی احتمال خطر‪ ،4‬تحلیل جریان مواد و منابع‪ 5‬و ارزیابی چرخه حیات(‪ )6LCA‬اشاره‬
‫کرد)‪.(Den Boer et al., 2007‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Environmental Assessment Tools‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Environmental Audit‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Environmental Impact Assessment‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Risk Assessment‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Substance/Material Flow Analysis‬‬
‫‪6‬‬
‫‪Life Cycle Assessment‬‬
‫‪56‬‬
‫‪-1-8-3‬رهیافتهای مرتبط با نهادهها‬
‫این رهیافتها به دنبال کاهش فشار بر محیطزیست از طریق مصرف کمتر نهادههایی مانند استفاده از وسایل غیر‬
‫بازیافت میباشد‪ .‬این ارزیابی دربردارنده خصوصیات ژئوفیزیوگرافی محل‪ ،‬کاربری زمین‪ ،‬تدوین مکان یابی مناطق‬
‫پرخطر براساس میزان خطر‪ ،‬ارزیابی سریع ظرفیتهای یک اکوسیستم(آب و خاک و زمین)‪ ،‬تشخیص مکانهای‬
‫مناسب به منظور تعیین بهترین مکان برای اجرای طرحهایی که بالقوه خطر آفرین هستند و در نهایت تعیین‬
‫کاربری زمین از نظر کشاورزی‪ ،‬جنگل‪ ،‬مرتع و مسکونی و غیره‪ .‬اجرای این رویکرد فهرستهای مختلفی برای‬
‫مناطق هدف فراهم میآورد که در آن محدودیتهای قانونی‪ ،‬محدودیتهای فیزیکی ‪ ،‬ملاحظات اجتماعی و یا‬
‫آسیبپذیری اکولوژیکی به منظور کمک به کمینهسازی احتمال خطرهای محیطزیستی قبل از تبدیل به فاجعه‬
‫لحاظ شده است)‪ . (Khandeparker et al., 2002‬در این رهیافت جمعآوری اطلاعات و نقشه و اعتبارسنجی آنها‪،‬‬
‫از برآورد و رسیدگی آنها از طریق ارگانهای دولتی‪ ،‬تحقیقات‪ ،‬کاربرد فناوریهایی همچون کنترل از راه دور‬
‫و‪ ،GIS‬تهیه نقشه میتوان بهره جست‪ .‬در نهایت با انجام چنین مراحلی‪ ،‬اطلسی محیطزیستی در مورد منطقه‬
‫مورد مطالعه که در آن پروژهای اجرا شده و یا خواهد شد بهدست میآید‪ .‬میتوان بر اساس آن تصمیمهای مناسب‬
‫برای کمینهسازی خطرات محیطزیستی را لحاظ نمود‪ .‬این کار ابزاری عینی‪ ،‬واقعی‪ ،‬موثر و ساده برای‬
‫تصمیمگیرندگان و مدیران پروژهها بهمنظور کمینهسازی خطرات محیطزیستی ناشی از اجرای پروژه مورد نظر‬
‫مطالعات مکانیابی محلهای دفن پسماندهای ویژه در اصل به شرایط طبیعی و قانونی هر منطقه وابسته است‪ .‬برای‬
‫مثال در کشورهایی نظیرسوئد‪ ،‬فنلاند و یا آلمان در انجام مطالعات مکانیابی به لرزهخیزی و رعایت فواصل لازم از‬
‫گسلهای فعال اهمیتی داده نمیشود(‪ .)Evans, et al, 2002‬در مقابل به علت لرزهخیز بودن کل نواحی کشورمان‪،‬‬
‫بحث زلزلهخیزی و رعایت فواصل لازم از گسلهای فعال و حتی غیر فعال در انتخاب گزینههای مورد مطالعه الزامی‬
‫است‪ .‬گرچه در کشورهای توسعه یافته با گسترش فناوریهای مدیریت پسماندهای ویژه از یک سوء و معضل‬
‫‪57‬‬
‫کمبود زمین برای دفن پسماندها( به علت اقلیم حساس) از سوی دیگر روشهای«تصفیه‪ ،‬بازیابی‪ ،‬بازیافت‪ ،‬تولید‬
‫انرژی‪ ،‬امحاء و‪ » ...‬در اولویت اول و گزینه دفن در زمین در اولویتهای بعدی قرار گرفته است ‪(McFarland,‬‬
‫)‪ .2001‬در عین حال با توجه به شرایط اقتصادی موجود در کشور و عدم وجود محدودیت کمبود زمین‪ ،‬گزینه دفن‬
‫در زمین در کشور ما از اولویت خاصی برخوردار است‪ .‬به طور کلی معیارها و اصولی که در مطالعات مکانیابی محل‬
‫دفن پسماندهای ویژه باید مورد توجه قرار گیرند‪ ،‬به دو دسته معیارها واصول زیستمحیطی طبیعی و انسانزا‬
‫تقسیم میشوند‪.‬‬
‫‪ -2-8-3‬رهیافتهای مرتبط با انتشار گازها‬
‫این رهیافتها در پی کاهش فشار بر محیطزیست از طریق کاهش انتشار گازهای آلایندهها میباشند‪.‬‬
‫‪ -1-2-8-3‬ارزیابی چرخه حیات‬
‫اگر چه مفهوم ارزیابی چرخه حیات در سال ‪ 1691‬مطرح شد و از آن زمان تلاشهای زیادی برای توسعه وتکامل‬
‫آن به کار رفته است‪ ،‬اما اخیراً و از دهه ‪ 1661‬به طور خاصی مورد توجه متخصصان محیطزیستی قرار گرفته‬
‫است‪ .‬برای این مفهوم نامهای مختلفی بکار میرود مانند تعادل اکولوژیکی‪ ،‬تحلیل سیمای محیطزیست‪ ،‬منابع و‬
‫سیمای محیطزیستی و ارزیابی از گهواره تا گور‪ .‬این رهیافت اهداف زیر را دنبال میکند‪:‬‬
‫‪ -1‬مقایسه تولیدات‪ ،‬فرآیندها و خدمات مختلف‪.‬‬
‫‪ -2‬مقایسه چرخههای حیات برای محصول و خدمتی خاص‬
‫‪ -3‬تعیین بخشهایی از چرخه حیات که میتواند بیشترین بهبود در آن صورت گیرد ‪(Blengini & Busto,‬‬
‫)‪ .2009‬این رهیافت یک روش تحلیلی است که برای ارزشیابی مصرف منابع و مسائل محیطزیستی مرتبط با تولید‬
‫فرآوری و سایر اقدامات به کار میرود‪ .‬ارزیابی چرخه حیات یک حسابرسی از ورودیها و خروجیها در همه‬
‫‪58‬‬
‫مراحل از چرخه زندگی را بر اساس یک دیدگاه سیستمی فراهم و ارائه میدهد که شامل کسب و حصول مواد‬
‫خام‪ ،‬تولید‪ ،‬فرآوری‪ ،‬بستهبندی‪ ،‬استفاده و استفاده دوباره و یا بازگشت به طبیعت‪ .‬این ارزیابی یک سیمای‬
‫محیطزیستی از نظام تولیدی را ارائه میدهد‪ .‬از آنجا که این رهیافت بیشتر در امور تولیدات صنعتی به کار‬
‫میرود چالشهای روششناسی و برخی تنگناها در کاربرد این روش در تولیدات کشاورزی وجود دارد که بیشتر‬
‫این چالشها توسط محققان بررسی و رفع شدهاند و در حال حاضر استفاده از این رهیافت در حال افزایش‬
‫است)‪.(Blengini & Busto, 2009‬‬
‫‪ -3-8-3‬رهیافتهای مرتبط با وضعیت سیستم‬
‫این رهیافتها به دنبال بهبود و حفظ ویژگیهای محیطزیستی در نظام پسماند میباشد‪ .‬این رهیافتها بهبود‬
‫ویژگیهایی نظیر کیفیت و سلامت خاک‪ ،‬بهرهوری آب‪ ،‬کیفیت هوا‪ ،‬صوت و‪ ...‬را مد نظر دارند‪.‬‬
‫این رهیافت یک روش تحلیلی است که برای ارزشیابی مصرف منابع و مسائل محیطزیستی مرتبط با تولید‬
‫فرآوری و سایر اقدامات به کار میرود‪ .‬ارزیابی چرخه حیات یک حسابرسی از ورودیها و خروجیهای در همه‬
‫مراحل از چرخه حیات را بر اساس یک دیدگاه سیستمی فراهم و ارائه میدهد‪ :‬کسب و حصول مواد خام‪ ،‬تولید‪،‬‬
‫فرآوری‪ ،‬بستهبندی و استفاده دوباره و یا بازگشت به طبیعت‪ .‬این ارزیابی تلنگر یک سیمای محیطزیستی از نظام‬
‫تولیدی را ارائه میدهد‪ .‬از آنجا که این رهیافت بیشتر در امور تولیدات صنعتی به کار میرود چالشهای‬
‫روششناسی و برخی تنگناها در کاربرد این روش در تولیدات کشاورزی وجود دارد که بیشتر این چالشها توسط‬
‫محققان بررسی و رفع شدهاند و در حال حاضر استفاده از این رهیافت در حال افزایش است ‪(Blengini & Busto.,‬‬
‫)‪2009‬‬
‫‪-1-3-8-3‬استانداردهای سری‪14141‬‬
‫در سال ‪ 1667‬که اولین بار دستورالعملهای ارزیابی چرخه حیات ارایه شد‪ 4 ،‬استاندارد ویژه کاربرد ارزیابی چرخه‬
‫حیات طراحی گردید‪ .‬مثلا استانداردهای سری ‪ 14141‬شامل موارد چهار گانه زیر است‪ :ISO 14040 )1( :‬اصول‬
‫‪59‬‬
‫و چارچوب‪ :ISO 14041 )2(،‬تعریف اهداف و برد‪1‬و تحلیل سیاهه‪ :ISO 14042 )3( ،2‬ارزیابی اثرات چرخه حیات‬
‫و(‪ :ISO 14043 )4‬تفسیر‪ .‬در حال حاضر‪ ،‬استاندارد ‪ ISO 14044‬به طور پیشنویس ارایه شده است و جایگزین‬
‫سه استاندارد‪ ISO 14041‬و ‪ ISO 14042‬و ‪ ISO 14043‬شده است‪ ،‬اما تفاوت کلی با سه ‪ ISO‬قبلی ندارد‪.‬‬
‫طبق استاندارد ‪ ،ISO‬به طور کلی ارزیابی چرخه حیات شامل ‪ 4‬گام است که در شکل زیر نشان داده شده است‬
‫(‪.)Organization, 1997‬‬
‫تعیین هدف و محدوده‬
‫صورت برداری یا سیاهه‬

‫تقسیر‬
‫نویسی نویسی‬
‫ارزیابی اثرات‬
‫شکل‪ :4-3‬مراحل ارزیابی چرخه حیات(نگارنده)‬
‫شکل(‪)4-3‬چهار گام در انجام ارزیابی چرخه حیات و نحوه ارتباط آنها با یک دیگر‪ .‬ارتباط دو طرفه تفسیر با ‪3‬گام‬
‫اول به این مفهوم است که تفسیردر هر مرحله میتواند انجام شود و روند را تصحیح کند(‪)ISO 14040,1997‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Goal and Scope‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Inventory Analysis‬‬
‫‪61‬‬
‫همچنین ایزو‪ 14141‬درسال ‪ 2119‬تجدید نظر و بازبینی شد‪:‬‬
‫‪(ISO-14040 1997; ISO-14041 1998; ISO-14042 2000a; ISO-14043 2000b; ISO-‬‬

‫)‪14040 2006; ISO-14044 2006‬‬
‫درسال ‪1667‬که اولین بار دستورالعملهای ارزیابی چرخه حیات ارایه شد‪ 4 ،‬استاندارد ویژه کاربرد ارزیابی‬
‫چرخه حیات طراحی گردید‪ .‬مثلا استانداردهای سری‪ 14141‬شامل موارد ‪4‬گانه زیراست‪:‬‬
‫‪ :ISO 14040 .1‬اصول وچارچوب‪.‬‬
‫‪: ISO 14041 .2‬تعریف اهداف وبرد وتحلیل سیاهه نویسی‪.‬‬
‫‪: ISO 14042 .3‬ارزیابی اثرات چرخه حیات‬
‫‪: ISO 14043 .4‬تفسیر(‪.)1997 ،ISO14040‬‬
‫علاوه بر این‪ ،‬در سال ‪ 1666‬فینودن در مورد برخی از مسائل در روش ‪ LCA‬در پنج بخش که در زیر آمده‬
‫اصلاحاتی را انجام داد(‪.)Finnveden & Nielsen, 1999‬‬
‫‪ ‬مرزهای سیستم(ورودی‪ -‬خروجی)‬
‫‪ ‬تخصیص حلقه باز بازیافت‬
‫‪ ‬تخصیص چند ورودی‬
‫‪ ‬توجه به مدت زمان‬
‫‪ ‬تاثیر ارزیابی چرخه زندگی‬
‫‪60‬‬
‫‪ -4-8-3‬شاخص پایداری محیطزیست)‪(1ESI‬‬
‫با توجه به اینکه روشهای متعارف سنجش اقتصادی و نظامهای حسابهای ملی قادر به سنجش پایداری‬
‫نبودهاند‪ ،‬برای این منظور شاخص پایداری محیطزیست(‪ )ESI‬را گروهی از صاحبنظران از رشتههای مختلف در‬
‫دانشگاه ییل و مجمع جهانی اقتصاد ‪ )WEF(2‬توسعه دادهاند‪ .‬شاخص پایداری محیطزیست(‪ )ESI‬نخستین بار در‬
‫سال ‪ 2111‬پیشنهاد شد‪ ،‬اما به دلیل ضعف و نواقصی که داشت در سال ‪ 2112‬مورد بازنگری قرار گرفت‪ .‬شاخص‬
‫مزبور با تغییراتی اندک در سال ‪ 2115‬نیز برای ‪ 149‬کشور محاسبه و منتشر شد‪ .‬شاخص پایداری‬
‫محیطزیست(‪ )ESI‬توانایی و قابلیتهای ملتها را برای حمایت از محیطزیست در چندین دهه آینده ارزیابی‬
‫میکند‪ .‬این شاخص از ‪ 79‬گروه داده آماری که در قالب ‪ 21‬شاخص پایداری محیطزیستی ادغام شدهاند‪ ،‬استخراج‬
‫میشود‪ .‬براساس نتایج این گزارش هر چه نمره کشوری از شاخص پایداری محیطزیست‪ )ESI(3‬بیشتر باشد‪ ،‬شرایط‬
‫محیطزیستی بهتری را در آینده خواهد داشت‪.‬‬
‫این شاخصها مقایسه موضوعاتی را که در قالب ‪ 5‬گروه(جزء) وسیع زیر جای میگیرند ممکن میسازد ‪:‬‬
‫‪ .1‬نظارت جهانی‬
‫‪ .2‬سیستمهای محیطزیستی‬
‫‪ .3‬کاهش فشارهای محیطزیستی‬
‫‪ .4‬کاهش آسیبپذیری انسان از فشارهای محیطزیستی‬
‫‪ .5‬ظرفیت اجتماعی و مؤسساتی برای مسئولیت در قبال چالشهای محیطزیستی‬
‫‪1 Environmental Sustainability Index‬‬

‫‪2‬‬
‫‪Word Economy Forum‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Environmental Sustainability Index‬‬
‫‪62‬‬
‫موضوعات و شاخصهای مورد استفاده در شاخص پایداری محیطزیست(‪ )ESI‬با استفاده از بررسی کتابشناسی‬
‫محیطزیستی‪ ،‬ارزیابی دادههای موجود‪ ،‬تحلیلها و مشاوره با سیاستگزاران‪ ،‬دانشمندان و متخصصین استخراج‬
‫شده است‪ .‬در واقع شاخص پایداری محیطزیستی نمرهای کلی استکه میخواهد برای ایجاد رقابتی سازنده‪ ،‬رتبه‬
‫و وضعیت محیطزیست کشوری را نسبت به دیگر کشورها نشان دهد‪ .‬در جدول ‪ 4-3‬اجزای شاخصها و متغیرهای‬
‫‪ ESI‬سال ‪ 2115‬آورده شده است(سامعنژاد‪.)1364،‬‬
‫جدول‪ :4-3‬اجزای شاخصها و متغیرهای ‪ ESI‬سال ‪( 2115‬سامعنژاد‪)1364،‬‬
‫متغیرها‬ ‫شاخصها‬ ‫اجزاء‬

‫غلظت ‪ NO2‬وزن داده شده جمعیت شهری‬ ‫‪1‬‬ ‫کیفیت هوا‬ ‫‪1‬‬
‫غلظت ‪ SO2‬وزن داده شده جمعیت شهری‬ ‫‪2‬‬
‫غلظت ‪ (TSP‬کل ذرات معلق) وزن داده شده جمعیت شهری‬ ‫‪3‬‬
‫آلودگی هوای داخلی ناشی از مصرف سوخت جامد‬ ‫‪4‬‬
‫درصد مناطق زیستی در معرض تهدید کشور‬ ‫‪5‬‬ ‫تنوع زیستی‬ ‫‪2‬‬
‫سیاستهای محیطزیستی‬
‫گونههای پرنده در معرض خطر بهعنوان درصدی از گونههای پرنده‬ ‫‪9‬‬
‫شناخته شده در حال زاد و ولد در هر کشور‬
‫گونههای پستاندار در معرض خطر به عنوان درصدی از گونههای‬ ‫‪7‬‬
‫پستاندار شناخته شده در هر کشور‬
‫گونههای دوزیست در معرض خطر بهعنوان درصدی از گونههای‬ ‫‪8‬‬
‫دوزیست شناخته شده در هر کشور‬
‫شاخص تنوع زیستی ملی‬ ‫‪6‬‬
‫درصد کل زمینهایی(شامل آبهای داخلی) که آثار انسانی کمی‬ ‫‪11‬‬ ‫زمین‬ ‫‪3‬‬
‫پذیرفتهاند‬
‫درصد کل زمینهایی(شامل آبهای داخلی هم میشود) که آثار‬
‫‪11‬‬
‫انسانی بسیار زیادی پذیرفتهاند‬
‫‪63‬‬
‫غلظت اکسیژن محلول‬ ‫‪12‬‬ ‫کیفیت آب‬ ‫‪4‬‬
‫هدایت الکتریکی‬ ‫‪13‬‬
‫غلظت فسفر‬ ‫‪14‬‬
‫جامدات معلق‬ ‫‪15‬‬
‫سرانه آب شیرین قابل دسترس‬ ‫‪19‬‬ ‫کمیت آب‬ ‫‪5‬‬
‫سرانه آب زیرزمینی داخلی قابل دسترس‬ ‫‪17‬‬
‫نسبت مصرف زغال سنگ به زمینها و مناطق مسکونی شده‬ ‫‪18‬‬ ‫کاهش آلودگی هوا‬ ‫‪9‬‬
‫نسبت ‪ NOX‬انسانی انتشار یافته به زمینها و مناطق مسکونی‬ ‫‪16‬‬
‫شده‬ ‫‪21‬‬
‫نسبت ‪ SOX‬انسانی انتشار یافته به زمینها و مناطق مسکونی‬ ‫‪21‬‬
‫شده‬
‫نسبت ترکیبات آلی فرار انسانی انتشار یافته به زمینها و مناطق‬ ‫‪22‬‬
‫مسکونی شده‬
‫نسبت وسایط نقلیه در حال استفاده به زمینهای مسکونی شده‬
‫میانگین سالانه میزان تغییرات پوشش جنگلها از سال ‪ 1661‬تا‬ ‫بر ‪23‬‬ ‫کاهش فشار‬ ‫‪7‬‬
‫سال ‪2111‬‬ ‫‪24‬‬ ‫اکوسیستمها‬
‫افزایش بیش از حد اسیدیته ناشی از رسوب گوگرد انسانی‬
‫کاهش فشارهای محیطزیستی‬

‫درصد تغییر طراحی شده جمعیت بین سالهای ‪ 2114‬تا ‪2151‬‬ ‫فشار ‪25‬‬ ‫کاهش‬ ‫‪8‬‬
‫کل میزان باروری‬ ‫‪29‬‬ ‫جمعیت‬
‫سرانه جای پای اکولوژیکی‬ ‫کاهش زواید و فشار ‪27‬‬ ‫‪6‬‬
‫میزان بازیافت زواید‬ ‫‪28‬‬ ‫مصرف‬
‫تولید زواید خطرناک‬ ‫‪26‬‬
‫نسبت تولید و خروج آلایندههای آلی صنعتی آب بر حسب ‪BOD‬‬ ‫بر ‪31‬‬ ‫فشار‬ ‫کاهش‬ ‫‪11‬‬
‫به آب شیرین قابل دسترس‬ ‫آبها‬
‫مصرف کود شیمیایی به ازی هر هکتار زمین قابل کشت‬ ‫‪31‬‬
‫مصرف سموم به ازای هر هکتار زمین قابل کشت‬ ‫‪32‬‬
‫درصدی از کشور که تحت فشار شدید از نظر مصرف آب قرار دارد‬ ‫‪33‬‬
‫بهره کشی ماهیگیری‬ ‫منابع ‪34‬‬ ‫مدیریت‬ ‫‪11‬‬
‫درصد کل ناحیه جنگلی که مدیریت پایدار در آنها تأیید شده‬ ‫‪35‬‬ ‫طبیعی‬
‫است‬ ‫‪39‬‬
‫بررسی مجمع جهانی اقتصاد روی یارانهها‬ ‫‪37‬‬
‫ناحیه شور شده در اثر آبیاری بهعنوان درصدی از کل زمینهای‬ ‫‪38‬‬
‫قابل کشت‬
‫یارانههای کشاورزی‬
‫‪64‬‬
‫کاهش آسیبپذیری انسانی‬
‫میزان مرگ و میر ناشی از بیماریهای عفونی رودهای‬ ‫‪36‬‬ ‫بهداشت محیط‬ ‫‪12‬‬
‫میزان مرگ و میر ناشی از بیماریهای تنفسی‬ ‫‪41‬‬
‫میزان مرگ و میر کودکان زیر پنج سال در هر ‪ 1111‬تولد زنده‬ ‫‪41‬‬
‫نسبت سوء تغذیه در کل جمعیت‬ ‫ارزش پایه تغذیه ‪42‬‬ ‫‪13‬‬
‫درصد جمعیتی که به آب آشامیدنی سالم دسترسی دارند‬ ‫‪43‬‬ ‫انسانی‬
‫میانگین تعداد مرگ به ازای هر میلیون نفر ساکنان ناشی از سیل‪،‬‬ ‫‪44‬‬ ‫کاهش بلایای‬ ‫‪14‬‬
‫گردبادهای استوایی و خشکسالیهای شاخص‬ ‫طبیعی مرتبط با‬
‫شاخص در معرض بلایای طبیعی بودن‬ ‫‪45‬‬ ‫محیطزیست‬
‫نسبت قیمت بنزین به میانگین جهانی آن‬ ‫‪49‬‬ ‫حاکمیت‬ ‫‪15‬‬
‫میزان فساد و رشوهخواری‬ ‫‪47‬‬ ‫محیطزیستی‬
‫کارایی دولت‬ ‫‪48‬‬
‫درصد نواحی حفاظت شده‬ ‫‪46‬‬
‫بررسی مجمع جهانی اقتصاد روی حاکمیت محیطزیستی‬ ‫‪51‬‬
‫حاکمیت قانون‬ ‫‪51‬‬
‫ابتکارات محلی دستور کار ‪ 21‬به ازای هر میلیون نفر‬ ‫‪52‬‬
‫آزادیهای سیاسی و مدنی‬ ‫‪53‬‬
‫درصد فقدان متغیرهای ‪ ESI‬از ریو تا ژوهانسبورگ‬ ‫‪54‬‬
‫تعداد سازمانهای عضو در ‪ IUCN‬به ازای هر میلیون نفر‬ ‫‪55‬‬
‫تولید علم در سیاستگزاری‪ ،‬فناوری و علوم محیطزیستی‬ ‫‪59‬‬
‫میزان دموکراسی‬ ‫‪57‬‬
‫بازده انرژی‬ ‫‪58‬‬ ‫بازده اکولوژیک‬ ‫‪19‬‬
‫تولید برق آبی و انرژی تجدیدپذیر بهعنوان درصدی از کل انرژی‬ ‫‪56‬‬
‫تولیدی‬
‫شاخص گروه پایداری داوجونز‬ ‫‪91‬‬ ‫مسئولیت بخش‬ ‫‪17‬‬
‫میانگین ابداعات اکولوژیکی شرکتهای کشوری که ستادی شده‬ ‫‪91‬‬ ‫خصوصی‬
‫ظرفیت اجتماعی و نهادی‬
‫است‬ ‫‪92‬‬
‫تعداد شرکتهایی که مجوز ‪ ISO-14001‬اخذ کردهاند به ازای‬
‫هر میلیون دلار تولید ناخالص داخلی(‪)PPP‬‬ ‫‪93‬‬
‫بررسی مجمع جهانی اقتصاد روی نوآوریهای محیطزیستی بخش‬
‫خصوصی‬ ‫‪94‬‬
‫مشارکت در مسئولیت برنامه مراقبت تولیدات شیمیایی‬
‫شاخص نوآوری‬ ‫‪95‬‬ ‫علوم و فناوری‬ ‫‪18‬‬
‫شاخص دسترسی دیجیتال‬ ‫‪99‬‬
‫میزان اتمام آموزش ابتدایی دختران‬ ‫‪97‬‬
‫‪65‬‬
‫میزان ثبت نام در دورههای آموزش عالی‬ ‫‪98‬‬
‫تعداد محققان به ازای هر یک میلیون نفر از ساکنان‬ ‫‪96‬‬
‫تعداد عضویت در سازمانهای بینالدولی محیطزیستی‬ ‫مشارکت در تلاشها ‪71‬‬ ‫‪16‬‬
‫کمک به پروژههای محیطزیستی دو جانبه و بینالمللی و کمک‬ ‫‪71‬‬ ‫و همکاریهای‬
‫توسعهای‬ ‫‪72‬‬ ‫بینالمللی‬
‫نظارت جهانی‬
‫مشارکت در موافقتنامههای محیطزیستی بینالمللی‬
‫انتشار کربن به ازای هر یک میلیون دلار تولید ناخالص داخلی‬ ‫‪73‬‬ ‫انتشار گازهای‬ ‫‪21‬‬
‫سرانه انتشار کربن‬ ‫‪74‬‬ ‫گلخانهای‬
‫کل میزان ‪ SO2‬تولیدی‬ ‫‪75‬‬ ‫کاهش فشارهای‬ ‫‪21‬‬
‫ورود کالاها و مواد خام آلودهساز بهعنوان درصدی از کل واردات‬ ‫‪79‬‬ ‫محیطزیستی‬
‫کالا و خدمات‬
‫‪66‬‬
‫‪-1-4-8-3‬شاخص عملکرد محیطزیست ‪:1EPI‬‬
‫شاخص عملکرد محیطزیست(‪ ،)EPI‬به عنوان مکمل شاخص پایداری محیطزیست(‪ )ESI‬را دانشگاه ییل و‬
‫مجمع جهانی اقتصاد در سال ‪ 2119‬منتشر کرده است‪ .‬این شاخص بر ابعاد پایداری محیطزیست تأکید داشته و‬
‫عملکرد سیاستها و برنامه کشورها را در زمینه کاهش معضلات محیطزیستی و حفاظت از محیطزیست و مدیریت‬
‫منابعطبیعی مورد سنجش و ارزیابی قرار میدهد‪ .‬در گزارش شاخص عملکرد محیطزیست(‪ )EPI‬سال ‪ 2118‬دو‬
‫هدف کلان شامل الف‪ -‬کاهش تنش و فشارهای محیطزیستی تهدیدکننده سلامت انسان(هدف سلامت‬
‫محیطزیست) و ب‪ -‬حفاظت از زیستبومها و منابعطبیعی(هدف پایداری محیطزیست) متشکل از ‪ 25‬شاخص‬
‫فرعی مطرح شده استکه با استفاده از روشهای آماری مناسب‪ ،‬شاخص ترکیبی عملکرمحیطزیست(‪ )EPI‬برای‬
‫کشورهای مختلف ساخته میشود‪ .‬برای ساختن این شاخص‪ ،‬ابتدا عملکرد کشورها در زمینه شاخصهای ‪ 25‬گانه‬
‫از مراجع معتبر و برآوردهای کارشناسی مشخص شده و با استفاده از تجزیه و تحلیل خوشهای دستهبندی میشوند‬
‫و ارزش نهایی هر کدام از شاخصهای فرعی برآورد میشوند و در نهایت با استفاده از تکنیک مناسب شاخص‬
‫ترکیبی عملکرد محیطزیست(‪ )EPI‬برای کشورهای مختلف جهان تهیه میشود‪ .‬مقدار این شاخص مانند شاخص‬
‫پایداری محیطزیست(‪ )ESI‬بین صفر تا ‪ 111‬در نوسان بوده و هر چه کشوری ارقام بالاتری از این شاخص را‬
‫بهدست آورد دارای بهترین عملکرد محیطزیستی و هر چه رقم یاد شده کمتر باشد‪ ،‬مبین عملکرد نامطلوبتر در‬
‫زمینه محیطزیست است‪ .‬در جدول‪ 5-3‬شاخصهای مورد استفاده در ‪ EPI‬نشان داده میشود‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Environmental Performance Index‬‬
‫‪67‬‬
‫جدول‪ :5-3‬شاخصهای مورد استفاده در ‪ EPI‬سال ‪(2118‬سامعنژاد‪)1364.‬‬
‫شاخصها‬ ‫طبقهبندیهای سیاست‬ ‫اهداف‬ ‫شاخص‬

‫میزان اثر بیماریهای محیطی روی‬ ‫میزان اثر بیماریهای‬
‫جمعیت‬ ‫محیطی روی جمعیت‬
‫بهداشت محیط‬
‫بهداشت محیط‬
‫وآب‬ ‫مناسب‬ ‫فاضلاب‬ ‫سیستم‬ ‫آب( تأثیرآن بر انسان )‬
‫آشامیدنی‬
‫آلودگی هوا در محیطهای بسته‬ ‫آلودگی هوا‬
‫ذرات معلق شهری و ازن محلی‬ ‫( تأثیر آن بر انسان)‬
‫ازن منطقهای و انتشار دی اکسید‬ ‫آلودگی هوا(تأثیر آن بر‬
‫سولفور‬ ‫اکوسیستمها)‬
‫شاخص عملکرد محیطزیستی‬

‫شاخص کیفیت آب و بحران آب‬ ‫آب(تأثیر آن بر اکوسیستمها)‬
‫شاخص ریسک حفظ منابع طبیعی‬ ‫تنوع زیستی و زیستگاه‬
‫(‪)EPI‬‬
‫حفاظت مؤثر و مناطق دریایی حفاظت‬
‫شده‬
‫سرزندگی اکوسیستمها‬
‫حفاظت از زیستگاههای بحرانی‬
‫رشد ساقه(تنه درختان)‬ ‫جنگلداری‬ ‫منابع طبیعی‬
‫شاخص تغذیه از دریا و میزان صید‬ ‫ماهیگیری‬ ‫مولد‬
‫بحران آبیاری و یارانههای کشاورزی‬ ‫کشاورزی‬
‫کشت متراکم و مساحت زمینهای‬
‫سوخته‬
‫مقررات آفتکشها‬
‫سرانه انتشار توسط هر نفر‬ ‫تغییر اقلیم‬
‫میزان انتشار به الکتریسته تولیدی‬
‫میزان کربن صنعتی‬
‫‪68‬‬
‫‪ -6-3‬توصیف ارزیابی چرخه حیات‬
‫ارزیابی چرخه حیات(‪ )LCA‬چرخه حیات یک محصول را از استخراج و اکتساب مادهی خام‪ ،‬تولید انرژی و ساخت ماده‬
‫تا استفاده و پایان زندگی بررسی میکند‪ .‬به خاطر یک چنین دید کلی و دور نمای نظام مند‪ ،‬جابجایی بار بالقوه‬
‫محیطزیستی بین مراحل چرخه حیات یا فرآیندهای منحصر به فرد میتواند شناسایی و در صورت امکان جلوگیری‬
‫شود(‪ .)Organization, 1997‬مراحل چرخه حیات شامل استخراج و پردازش مواد خام‪ ،‬تولید‪ ،‬حمل و نقل و توزیع و‬
‫استفاده‪ ،‬استفاده مجدد‪ ،‬تعمیر و نگهداری‪ ،‬بازیافت و کمپوست و وضعیت نهایی میباشد‪ .‬ارزیابی چرخه حیات به دنبال‬
‫تحلیل عوامل اقتصادی نیست‪ ،‬یک ارزیابی چرخه حیات میتواند در ایجاد یک سناریو جهت تحلیل هزینهها مورد استفاده‬
‫قرار بگیرد‪ LCA .‬رویکردی نسبی است که در رابطه با یک واحد کارکردی شکل گرفته است‪ .‬این واحد کارکردی آنچه‬
‫که قرار است مطالعه شود را تعریف مینماید‪ .‬کلیهی تجزیه و تحلیلهای بعدی با آن واحد کارکردی متناسب هستند‪ ،‬به‬
‫گونهای که‪ ،‬همه ورودیها و خروجی دادههای صورتبرداری چرخه حیات و در نتیجه پروفایل ارزیابی صورتبرداری‬
‫چرخه حیات به واحد کارکردی مربوط میشود(‪.)Organization, 1997‬‬
‫مطالعه ‪ LCA‬شامل ‪ 4‬مرحله است‪ .‬رابطهی بین مراحل که در شکل(‪ )5-3‬نشان داده شده است‪ .‬این مراحل‬
‫عبارتند از‪:‬‬
‫‪ -‬تعریف هدف و دامنه کاربرد‬
‫‪ -‬تجزیه و تحلیل صورتبرداری‬
‫‪ -‬ارزیابی پیامد‬
‫‪ -‬تفسیر‬
‫مطالعه صورتبرداری چرخه حیات خود شامل سه مرحله است‪:‬‬
‫‪ -‬تعریف هدف و دامنه کاربرد‬
‫‪ -‬تجزیه وتحلیل سیاهه‬
‫‪ -‬تفسیر )‪(ISO, 2006‬‬
‫‪69‬‬
‫شکل‪ :5-3‬مراحل اجرای ارزیابی چرخه حیات‪(.ISO, 2006‬نگارنده)‬
‫‪ -1-6-3‬تعریف هدف و حوزه‬
‫تعریف هدف و حوزه اساس و مهمترین بخش در ارزیابی چرخه حیات است‪ .‬دارای مرحله اهداف مطالعه‪ ،‬محصول‬
‫نهایی مورد انتظار‪ ،‬مرزهای سیستم مورد مطالعه‪ ،‬واحد عملیاتی و در نهایت پیش فرضهای مطالعه مشخص‬
‫میگردد(‪ .)Mattsson et al., 2000‬مرزهای سیستم اغلب به وسیله ورودیها و خروجیهای نمودار جریان مشخص‬
‫میشود‪ .‬تمامیعملیات موثر در چرخه حیات محصول‪ ،‬فرآیند فعالیتهای مرتبط با آن در مرزهای سیستم قرار‬
‫داده میشوند‪ .‬هدف از تعریف واحد عملیاتی فراهم آوردن واحدی مرجع برای این امر است که دادههای بدست‬
‫آمده در بخش صورت برداری نرمالسازی شوند‪ .‬تعریف واحد عملیاتی بستگی به نوع اثرات و هدف مطالعه دارد‪.‬‬
‫واحد عملیاتی اغلب بر اساس جرم محصول تولیدی در شرایط مطالعه تعریف میشود‪ .‬بنابراین در این مطالعات‬
‫مقادیر تغذیهای و اقتصادی محصولات لحاظ شده و کاربری زمین نیز در برخی از مطالعات مورد استفاده قرار‬
‫میگیرد‪.‬‬
‫‪71‬‬
‫‪ -2-6-3‬صورتبرداری‬
‫این مرحله از ارزیابی چرخه حیات نسبت به مراحل دیگر زمان بر است‪ .‬این زمان بر بودن اغلب به خاطر زمانی است‬
‫که در جمعآوری اطلاعات در این مرحله صرف میشود‪ .‬جمعآوری دادهها زمانی که دادههای پایهای خوبی وجود داشته‬
‫و بخشهای درگیر و تأمین کنندگان مواد برای تولید محصول همکاری لازم را داشته باشند‪ ،‬در مدت زمان کوتاهی‬
‫جمعآوری میگردند‪ .‬بسیاری از اطلاعات پایهای موجود هستند و معمولاً در نرم افزارهایی که برای این منظور تدارک‬
‫دیده شده است قابل جمعآوری هستند‪ .‬دادهها بر اساس حمل و نقل‪ ،‬استخراج مواد خام‪ ،‬فرآوری مواد‪ ،‬تولید موادی که‬
‫به طور معمول در فرآیند تولید به مصرف میرسند(مانند پلاستیک و مقوا و غیره) و در نرم افزارهای تدارک دیده شده‬
‫برای این موضوع قابل وصول هستند‪ .‬برای یک سری از تولیدات خاص‪ ،‬اطلاعات خاص آن مورد نیاز است‪ .‬دادههایی که‬
‫مورد استفاده قرار میگیرند میبایست تمامی ورودیها و خروجیهای فرآیند را در برگیرند(‪.)Torrellas et al., 2012‬‬
‫‪ -3-6-3‬ارزیابی اثر‬
‫ارزیابی تأثیرات چرخه حیات‪ 1‬به درک و ارزیابی اثرات محیطزیستی بر اساس تجزیه و تحلیلهای حاصل از‬
‫صورتبرداری در قالب چارچوب اهداف و حوزه مطالعه کمک مینماید‪ .‬در این مرحله نتایج حاصل از صورت برداری‬
‫برای انواع مختلف اثرات بر اساس نوع اثر بر محیط طی چهار مرحله طبقه بندی‪ ،‬توصیف‪ ،‬نرمال سازی و در نهایت‬
‫ارزیابی میشوند‪ .‬به طوری که اطلاعات ابتدایی برای ارزیابی چرخه حیات در گروههای مختلف اثرات گردآوری میشوند‪.‬‬
‫سپس میزان اثرات بالقوه هریک از جریآنهای صورت برداری شدهای است که اثرات محیطزیستی را موجب میگردد‬
‫ارزیابی(به عنوان مثال مدلسازی اثرات بالقوهای که تصفیه فاضلاب میتواند با تولید دی اکسید کربن و متان بر گرمایش‬
‫جهانی بگذارد) میشوند‪ ،‬و در پایان نیز اثرات بالقوه ای که به وسیله آن میتوان انواع مختلف اثرات را به شکلی در آورد‬
‫که قابل مقایسه با یک دیگر باشند به عنوان مثال اثر گرمایش جهانی ناشی از تولید متان و دی اکسید کربن را برای‬
‫این دو گزینه برآورد نمود و سپس گرمایش جهانی و تأثیر آن بر محیطزیست را با اسیدی شدن مقایسه نمود ارزیابی‬
‫میشوند)‪.(Torrellas et al., 2012‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪LCIA‬‬
‫‪70‬‬
‫داده اولیه یا خام‬ ‫محاسبه سیاهه‬ ‫طبقه بندی و ویژگی سازی‬ ‫وزن دهی‬ ‫شاخص‬
‫شکل‪ :9-3‬مراحل انجام ارزیابی اثرات چرخه حیات(نگارنده)‬

‫‪ -4-6-3‬تفسیر کلی‬
‫هدف از یک پروژه ‪ LCA‬بیان مباحثی است که به تصمیمگیری و اعمال سیاستهای درست از جانب دست اندرکاران‬
‫این بخش کمک میکند و مزیت آن این است که به سرعت نتایج قابل قبولی برای چنین تصمیمهایی فراهم میآورد ‪(Roy‬‬
‫)‪ et al., 2009‬در بیشتر مطالعات انجام شده بخش صورت برداری و نتایج حاصل از ارزیابی اثرات با یکدیگر در بخش‬
‫ارزیابی اثرات چرخه حیات مورد بحث قرار داده میشوند و یا بسته به نوع مطالعه بخش صورتبرداری به تنهایی آورده‬
‫میشود و موضوعات معنیدار محیطزیستی بسته به هدف و حوزه مطالعه در بخش بحث و پیشنهادها ارائه میشود‪ .‬این‬
‫تکنیکی نظاممند برای تشخیص‪ ،‬تعیین‪ ،‬بررسی و ارزیابی اطلاعاتی است که از نتایج صورت برداری و ارزیابی چرخه‬
‫حیات فراهم میگردد‪ .‬در این ارزیابی به صورت کمی و کیفی مطالبی بیان میشود که منجر به بهبود محصول تولیدی‬
‫میشود‪ .‬این مطالب ممکن است مواردی همچون تغییر در نوع محصول تولیدی‪ ،‬فرآیند تولید آن‪ ،‬طراحی و پیشنهاد‬
‫اصلاحاتی برای فعالیتهای مرتبط با بخشهای مختلف فرآیند تولید‪ ،‬نوع کمیت و طرز استفاده از مواد خام‪ ،‬تغییر فرآیند‬
‫فرآوری محصولات صنعتی مورد استفاده در تولید محصول و مدیریت پسماندها و مواد آلوده کننده خروجی از سیستم‬
‫باشد)‪ .( Curran & Young., 1996‬شکل ‪ 9-3‬به خوبی تعاملات بین مراحل انجام ارزیابی چرخه حیات را نشان میدهد‪.‬‬
‫‪72‬‬
‫فصل چهارم‬
‫نتایج و بحث‬
‫‪73‬‬
‫‪ -1-4‬نتایج و بحث‬
‫هدف از ارزیابی چرخه حیات در شهر زنجان بررسی اثرات محیطزیستی ممکن سناریوهای مدیریت پسماند شهری به‬
‫منظور تعیین بهترین سیستم دفع پسماند بود‪ .‬در استاندارد ایزو ‪ 14141‬واحد عملکردی به عنوان واحد مرجع در مطالعه‬
‫ارزیابی چرخه حیات تعریف شده است‪ .‬بنابراین‪ ،‬در این مطالعه‪ ،‬واحد عملکردی مقدار متوسط زباله تولید شده در شهر‬
‫زنجان برای یک روز انتخاب شده است‪ .‬از این رو‪ ،‬تولید زبالههای روزانه شهر زنجان به عنوان ورودی سیستم در نظر‬
‫گرفته شده است‪ .‬مقدار و ترکیب زباله شهر زنجان در جدول ‪ 1-4‬آورده شده است‪ .‬در این بخش یافتههای تحقیق و‬
‫خروجی نرم افزار سیماپرو ارائه میگردد‪ .‬در ابتدا نمودارهای مربوط به هر سیستم بر اساس مشارکت نسبی آنها در هر‬
‫طبقه اثر توصیف و شرح داده میشوند و سپس برای هر سیستم نتایج در قالب جدول ارائه میگردد‪ .‬در نهایت پنج نوع‬
‫سیستم دفع پسماند با سناریوهای پیش بینی شده برای هر یک از آنها با یکدیگر مقایسه میگردند‪.‬‬
‫‪ -2-4‬روش و طبقه اثرات مطالعه‬
‫نتایج ارزیابی چرخه حیات سیستم دفع پسماند شهری زنجان با استفاده از روش ‪ CLM 2001‬بدست آمدند‪ ،‬چرا که‬
‫این روش یکی از مدلهایی است که بیشترین کاربرد را در تجزیه و تحلیل ارزیابی چرخه حیات در سطح دنیا دارد‪ .‬این‬
‫مدل در بردارنده نتایجی است که سلامت انسان را مد نظر قرار میدهند‪ .‬به طور کلی این طبقه اثرات را میتوان در‬
‫چهاردسته تقسیم بندی نمود‪:‬‬
‫‪ -‬طبقه اثراتی که مربوط به سلامت انسان هستند(مانند سرطان زایی و مسائل تنفسی)‪.‬‬
‫‪ -‬طبقه اثراتی که مربوط(مانند سمیت برای اکوسیستم) هستند که تحت عنوان سمیت زیستی زمین میباشد‪.‬‬
‫‪ -‬طبقه اثری که مربوط به گرمایش جهانی است(که تنها شامل طبقه اثر گرمایش جهانی میشود)‪.‬‬
‫‪ -‬طبقه اثری که مربوط به تخریب لایه ازون میباشد‪.‬‬
‫‪ -3-4‬منابع لیست صورتبرداری(سیاهه نویسی)‬
‫ارزیابی چرخه حیات مدیریت پسماند شهر زنجان بر اساس استاندارد ایزو اجرا گردید‪ .‬دادههای موجود در زمینه دفع‬
‫پسماند شهری زنجان از مطالعات انجام شده در سال‪ 69-65‬استخراج شده است(قرهجلو و همکاران‪ .)1369،.‬سایر اطلاعات‬
‫مورد نیاز با مراجعه به شهرداری و واحد مدیریت پسماند به صورت مستند و قابل ارائه جمعآوری شد‪ .‬دادههای پس‬
‫‪74‬‬
‫زمینهای و تکمیلی که در ایران موجود نمیباشد با استفاده از پایگاه دادهای اکواینونت گرفته شده است که شامل مسائل‬
‫مربوط به زیرساختها‪ ،‬مواد خام‪ ،‬مواد شیمیایی و تولید انرژی میباشد‪ .‬این دادهها در نرم افزار سیماپرو با توجه به‬
‫خصوصیات جغرافیایی شهر زنجان اصلاح شده و نتایج بر اساس آن به دست آمده است‪.‬‬
‫براساس اطلاعات موجود در رابطه با سیستم دفع پسماند شهر زنجان‪ ،‬میانگین سالانه و سیاههبرداری فرآیند اجرایی دفع‬
‫پسماند(شامل مصرف انرژی و مواد خام‪ ،‬سوخت‪ ،‬انتشارهای وارده به خاک و آب) در سال‪ 69-65‬مورد استخراج قرار‬
‫گرفتند‪ .‬لیست صورتبرداری بر اساس مطالعات صورت گرفته در سال جاری در جدول ‪ 1-4‬ارائه شده است‪.‬‬
‫جدول ‪ :1-4‬میانگین سالانه هر یک از اجزا پسماند زنجان(قرهجه لو و همکاران‪)1369،‬‬
‫اجزای پسماند شهر زنجان‬

‫ترکیب پسماند از یک تن‬ ‫میانگین کل سالانه‪%‬‬ ‫ترکیبات‬
‫‪1/5969‬‬ ‫‪59/69‬‬ ‫مواد آلی‬
‫‪1/1136‬‬ ‫‪11/36‬‬ ‫پلاستیک‬
‫‪1/1134‬‬ ‫‪1/34‬‬ ‫لاستیک‬
‫‪1/171‬‬ ‫‪7/1‬‬ ‫کاغذ‬
‫‪1/1611‬‬ ‫‪6/11‬‬ ‫مقوا‬
‫‪1/1313‬‬ ‫‪3/13‬‬ ‫فلزات‬
‫‪1/1318‬‬ ‫‪3/18‬‬ ‫شیشه‬
‫‪1/1196‬‬ ‫‪1/96‬‬ ‫چوب‬
‫‪1/1377‬‬ ‫‪3/77‬‬ ‫منسوجات‬
‫‪1/1356‬‬ ‫‪3/56‬‬ ‫نخاله‬
‫‪1/1137‬‬ ‫‪1/37‬‬ ‫نان‬
‫‪1/1144‬‬ ‫‪1/44‬‬ ‫پوشک‬
‫‪1/1113‬‬ ‫‪1/13‬‬ ‫دارو‬
‫‪1Ton‬‬ ‫‪111‬‬ ‫جمع‬
‫‪ -4-4‬سناریوها و پیش فرضها‬
‫در این مطالعه پنج نوع سناریو در نظر گرفته شد‪ .‬این سناریوها عبارتند از‪:‬‬
‫‪ -1‬دفن بهداشتی‬
‫‪ -2‬دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی‬
‫‪ -3‬تفکیک از مبدأ و بازیافت‬
‫‪75‬‬
‫‪ -4‬زباله سوزی‬
‫‪ -5‬کمپوست‬
‫‪ -1-4-4‬سناریو ‪ :1‬دفن بهداشتی‬
‫تمام پسماندهایی که تولید میشود دفن بهداشتی میگردد‪ .‬در این نوع سناریو هیچ گونه بهره برداری جز دفن پسماند‬
‫نمیگردد‪ .‬در این سیستم‪ ،‬بخش آلی پسماندها در شرایط بیهوازی تجزیه میشود‪ .‬دادهها و ستاندهها در جدول ‪2-4‬‬
‫آورده شده است‪.‬‬
‫‪ -2-4-4‬سناریو ‪ :2‬دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی‬
‫در این نوع سناریو بخشی از بیوگاز تولیدی از دفن بهداشتی به منظور تولید الکتریسته( ولتاژ پایین) مصرف میشود‪ .‬در‬
‫این سناریو فرض شده است که سیستم تولید الکتریسته تمام وقت کار میکند و آلایندهها به هوا منتشر میشود و بقیه‬
‫کنترل و جمعآوری میشود‪ .‬دادهها و ستاندهها در جدول ‪ 3-4‬آورده شده است‪.‬‬
‫‪ -3-4-4‬سناریو ‪ :3‬تفکیک از مبدأ و بازیافت‬
‫سناریوی‪ 3‬که در آن تفکیک از مبدأ صورت گرفته و مواد تفکیک شده مورد بازیافت قرار میگیرند‪ .‬در این سناریو فرض‬
‫بر این است که پسماند ورودی به محل بازیافت دارای اجزای مختلفی است که بخش آلی(که بخش زیادی از پسماند را‬
‫به خود اختصاص میدهد) به محل دفن میرود و بخش غیر آلی که شامل فلزی و پلاستیکی و پارچه‪ ،‬چوب و غیره است‬
‫مورد بازیافت قرار میگیرد و بخشی از مواد غیر قابل استفاده در فرآیند بازیافت به محل دفن منتقل میگردد‪ .‬دادههای‬
‫ورودی و خروجی در جدول‪ 4-4‬نشان داده شده است‪.‬‬
‫‪-4-4-4‬سناریو ‪ :4‬زباله سوزی‬
‫در این سناریو‪ ،‬کل زباله(آلی و غیرآلی) توسط زباله سوز سوزانده میشود و از آن انرژی استحصال میگردد‪ .‬در این‬
‫سناریو‪ ،‬فرض بر این است که سوزاندن برای تولید انرژی الکتریسته انجام میگیرد‪ .‬خاکستر تقریباً ‪ 21‬درصد از وزن زباله‬
‫را تشکیل میدهد‪ .‬ورودیها و خروجیهای سیستم در جدول ‪ 5-4‬نشان داده شده است‪.‬‬
‫‪76‬‬
‫‪ -5-4-4‬سناریو ‪ :5‬تولید کمپوست‬
‫در این سناریو فرض شده است که بخش آلی پسماند به منظور تولید کمپوست برای مصارف کشاورزی مورد استفاده قرار‬
‫میگیرد و سایر مواد موجود در زباله دفن میشود‪ .‬ورودیها و خروجیهای سیستم در جدول ‪ 9-4‬نشان داده شده است‪.‬‬
‫جدول ‪ :2-4‬لیست صورتبرداری در مرحله اجرا برای سناریو‪ 1‬بر اساس یک تن پسماند‬
‫سناریو ‪ :1‬دفن بهداشتی‬
‫واحد‬ ‫مقدار‬ ‫ماده مصرفی‬ ‫ورودی سیستم‬
‫‪Tkm‬‬ ‫‪21‬‬ ‫حمل و نقل(مسافت)‬
‫‪Lit‬‬ ‫‪4‬‬ ‫گازوئیل‬ ‫دادههای جمعآوری شده‬
‫‪MJ‬‬ ‫‪1/5‬‬ ‫الکتریسیته مصرفی‬
‫‪MJ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫الکتریسته تولیدی‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/1137‬‬ ‫ترکیبات آلی(شیرابه)‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/11125‬‬ ‫کربن ارگانیک‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/2165‬‬ ‫اکسیژن‬ ‫دادههای استخراج شده از‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/11138‬‬ ‫کربن دی اکسید‬ ‫پایگاه داده اکواینونت‬
‫واحد‬ ‫مقدار‬ ‫انتشارها‬ ‫خروجی سیستم‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/147‬‬ ‫متان‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/1128‬‬ ‫‪NOx‬‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/111159‬‬ ‫‪VOC‬‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/111156‬‬ ‫‪SOx‬‬ ‫انتشارات مستقیم به هوا‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/111117‬‬ ‫اتان‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/1111125‬‬ ‫‪(SPM‬ذرات معلق)‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/192‬‬ ‫دی اکسید کربن‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/1123‬‬ ‫‪COD‬‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/1111151‬‬ ‫نیتروژن کل‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/1111196‬‬ ‫فسفر کل‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/11111528‬‬ ‫کادمیم‬ ‫انتشارات مستقیم به آب‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/11112744‬‬ ‫ترکیبات نیکل‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/11112644‬‬ ‫مولیبدن‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/11298337‬‬ ‫منیزیم‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/11176231‬‬ ‫ترکیبات آهن‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/11114747‬‬ ‫ترکیبات منگنز‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/11271554‬‬ ‫ترکیبات روی‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/11118322‬‬ ‫سرب‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/11117691‬‬ ‫ترکیبات مسی‬
‫‪77‬‬
‫‪ :3-4‬صورتبرداری در مرحله اجرا برای سناریو‪ 2‬بر اساس یک تن پسماند‬
‫سناریو ‪ :2‬دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی‬

‫دادههای جمعآوری شده‬
‫‪Lit‬‬ ‫‪4/5‬‬ ‫گازوئیل مصرفی‬
‫‪MJ‬‬ ‫‪325‬‬ ‫الکتریسته تولیدی‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/11125‬‬ ‫کربن ارگانیک‬ ‫دادههای استخراج شده از‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/2165‬‬ ‫اکسیژن‬ ‫پایگاه داده اکواینونت‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/11138‬‬ ‫کربن دی اکسید‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/7818‬‬ ‫نیتروژن‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/122‬‬ ‫متان‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/1118‬‬ ‫‪NOx‬‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/111136‬‬ ‫‪VOC‬‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/1111175‬‬ ‫اتان‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/1111125‬‬ ‫‪(SPM‬ذرات معلق)‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/1119‬‬ ‫‪COD‬‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/1111151‬‬ ‫نیتروژن کل‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/1111196‬‬ ‫فسفر کل‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/1111111117‬‬ ‫کروم‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/1111111128‬‬ ‫ترکیبات روی‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/11113322‬‬ ‫سرب‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/1111111116‬‬ ‫ترکیبات مسی‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/1112744‬‬ ‫ترکیبات نیکل‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/1112644‬‬ ‫مولیبدن‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/11298337‬‬ ‫ترکیبات منیزیم‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/11176231‬‬ ‫ترکیبات آهن‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/111122‬‬ ‫کربن آلی کل‬
‫‪78‬‬
‫سناریو ‪ :3‬تفکیک از مبدأ و بازیافت‬

‫‪Lit‬‬ ‫‪9/5‬‬ ‫گازوئیل‬ ‫دادههای جمعآوری شده‬
‫‪MJ‬‬ ‫‪35‬‬ ‫الکتریسیته مصرفی‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/7818‬‬ ‫نیتروژن‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/115‬‬ ‫متان‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/193‬‬ ‫‪NOx‬‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/11111‬‬ ‫‪VOC‬‬
‫‪ton‬‬ ‫‪-‬‬ ‫اتان‬
‫‪ton‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ترکیبات جیوه‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/111112‬‬ ‫‪SPM‬‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/1119‬‬ ‫‪COD‬‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/111115‬‬ ‫نیتروژن کل‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/111117‬‬ ‫فسفر کل‬
‫‪ton‬‬ ‫‪-‬‬ ‫کروم‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/1111112‬‬ ‫ترکیبات روی‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/111111122‬‬ ‫سرب‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/111111119‬‬ ‫ترکیبات مسی‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/111111762‬‬ ‫ترکیبات آهن‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/111111144‬‬ ‫ترکیبات نیکل‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/111111143‬‬ ‫مولیبدن‬
‫‪79‬‬
‫سناریو ‪ :4‬زباله سوزی‬

‫‪MJ‬‬ ‫‪35‬‬ ‫الکتریسیته مصرفی‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/7818‬‬ ‫نیتروژن‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/111112‬‬ ‫متان‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/11193‬‬ ‫‪NOx‬‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/11111‬‬ ‫‪VOC‬‬
‫‪ton‬‬ ‫‪-‬‬ ‫اتان‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/111112‬‬ ‫‪SPM‬‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫‪COD‬‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/45‬‬ ‫نیتروژن کل‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/193‬‬ ‫فسفر کل‬
‫‪ton‬‬ ‫‪-‬‬ ‫کادمیم‬ ‫انتشارات مستقیم به آب‬
‫‪ton‬‬ ‫‪-‬‬ ‫کروم‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/1111112‬‬ ‫ترکیبات روی‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/1111115‬‬ ‫سرب‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/1111132‬‬ ‫ترکیبات مسی‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/1111192‬‬ ‫ترکیبات آهن‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/1111114‬‬ ‫ترکیبات نیکل‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/1111138‬‬ ‫مولیبدن‬
‫‪81‬‬
‫سناریو ‪ :5‬کمپوست‬
‫‪MJ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫الکتریسته تولیدی‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/7818‬‬ ‫نیتروژن‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/111111‬‬ ‫متان‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/111113‬‬ ‫‪Nox‬‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/11111‬‬ ‫‪VOC‬‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/11116‬‬ ‫‪Sox‬‬ ‫انتشارات مستقیم به هوا‬
‫‪ton‬‬ ‫‪-‬‬ ‫اتان‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/111112‬‬ ‫‪SPM‬‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/1111132‬‬ ‫دی اکسید کربن‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/111115‬‬ ‫‪COD‬‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/111115‬‬ ‫نیتروژن کل‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/111114‬‬ ‫فسفر کل‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/111111521‬‬ ‫کروم‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/111111137‬‬ ‫ترکیبات روی‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/1111111121‬‬ ‫سرب‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/1111111119‬‬ ‫ترکیبات مسی‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/111111761‬‬ ‫ترکیبات آهن‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/111111144‬‬ ‫ترکیبات نیکل‬
‫‪ton‬‬ ‫‪1/111111143‬‬ ‫مولیبدن‬
‫‪80‬‬
‫‪ -5-4‬نتایج و بحث‬
‫بعد از مدلسازی پنج سناریوی‪ ،‬آنالیز دادهها یا نهادهها با متد جنوب شرق آسیا( ‪Analytical method for South‬‬
‫‪ )East Asia‬انجام گرفت و نتایج زیر به دست آمده است‪:‬‬
‫‪ -1-5-4‬سناریوی(‪ :)1‬دفن بهداشتی پسماند‬
‫شکل ‪ 1-4‬زیرمجموعههای شرکت کننده در فرآیند دفع پسماند بهداشتی در شهر زنجان طی سال ‪ 1369‬میباشد و‬
‫اثرهای محیطزیستی بالقوه را به تصویر کشیده است‪.‬‬
‫سناریو‪(1‬دفن بهداشتی)‬
‫‪0%‬‬ ‫‪10%‬‬ ‫‪20%‬‬ ‫‪30%‬‬ ‫‪40%‬‬ ‫‪50%‬‬ ‫‪60%‬‬ ‫‪70%‬‬ ‫‪80%‬‬ ‫‪90%‬‬ ‫‪100%‬‬
‫تخلیه منابع زیستی‬

‫اسیدی شدن‬
‫اوتروفیکاسیون‬
‫گرمایش جهانی‬
‫تخریب الیه ازن‬
‫سمیت برای انسان‬
‫سمیت زیستی زمین‬
‫میانگین اروپایی()‪NOX‬‬
‫میانگین اروپایی(ُ)‪SO2‬‬
‫رقابت زمین‬
‫یونیزاسیون‬
‫اکسیداسیون فتوشیمیایی‬
‫دفن بهداشتی‬ ‫ترکیبات شیمیایی آلی(شیرابه)‬ ‫حمل و نقل (مسافت)‬ ‫چوب‬

‫منسوجات‬ ‫پالستیک‬ ‫کاغذ‬ ‫شیشه‬
‫الکتریسیته مصرفی‬ ‫گازوئیل‬
‫شکل ‪ :1-4‬مشارکت نسبی اجزای سناریوی دفن بهداشتی شهر زنجان در طبقه اثرهای مختلف(نگارنده)‬
‫طبق شکل ‪ 1-4‬در طبقه اثر تخلیه منابع زیستی دفن پلاستیک بیشترین تأثیر(‪ )2/53E-9 Kg Sb eq‬وچوب (‪3/15E-‬‬
‫‪ )13 Kg Sb eq‬کمترین تأثیر را دارد‪ ،‬به دلیل آنکه طی فرآیند تخلیه منابع زیستی تولید پلاستیک نسبت به سایر‬
‫‪82‬‬
‫گزینهها در خروج مواد از زمین و میزان انرژی مورد نیاز برای تولید آن بیشتر است و چوب نسبت به سایر گزینهها در‬
‫این طبقه اثر انرژی و ماده معدنی کمتری مصرف میکند‪.‬‬
‫بیشترین تأثیر پلاستیک در طبقه اثر تخلیه منابع زیستی)‪ ،)2/53E-9 Kg Sb‬اسیدی شدن(‪،)2/34E-9 Kg SO2‬‬
‫تخریب لایه ازن(‪ ،)7E-11 CFC-11‬سمیت برای انسان(‪ )6/1 E-10 kg 1,4 DB‬و یونیزاسیون(‪)4/36 E-9 Dally‬‬
‫دارد‪.‬‬
‫چوب با کمترین تأثیر در طبقات اثر تخلیه منابع زیستی(‪ ،)3/15 E-13 kg Sb‬اسیدی شدن(‪،)5/39E-9 kg SO2‬‬
‫اوتروفیکاسیون(‪ ،)1/25 E-13 kg PO4‬گرمایش جهانی(‪ ،)2/94 E-13 Kg CO2‬تخریب لایه ازن(‪1/28 E-14 CFC-‬‬
‫‪،)11‬سمیت برای انسان(‪ ،)1/12 E-13 Kg 1,4 DB‬میانگین اروپایی ‪ ،)2/49 E-9 Kg NOx (Nox‬میانگین اروپایی‬
‫‪ ،(5/35 E-13 Kg SO2(SO2‬اکسیداسیون فتوشیمیایی(‪ )7/96 E-14 Kg C2H4‬دارد‪.‬‬
‫فرآینددفن بهداشتی( به جزء اجزاء مؤثر در طبقات اثرات) که شامل مواد آلی پسماند میشود‪ ،‬بیشترین تأثیر را در‬
‫اوتروفیکاسیون(‪ ،)8/71 E-10 Kg PO4‬گرمایش جهانی( ‪ ،)6/75 E-9 Kg CO2‬میانگین اروپایی‪2/49 E-9 ( NOx‬‬
‫‪ )Kg NOx‬و اکسیداسیون فتوشیمیایی(‪ )2/37 E-9 Kg C2H2‬دارد‪ .‬بیشترین سمیت برای زمین برای منسوجات )‬
‫‪ )4/62E-10 Kg1,4 DB‬دارد‪ .‬همانطور که مشخص است الکتریسیته مصرفی‪ ،‬حمل و نقل و گازوئیل مصرفی کمترین‬
‫تأثیر را در طبقات اثر نشان دادند و تنها در طبقه اثر اقتصادی کل‪ ،‬گازوئیل مصرفی دارای مشارکت چشمگیر میباشد‪.‬‬
‫در حالت کلی‪ ،‬در سناریو دفن بهداشتی‪ ،‬بیشترین تأثیر زیست محیطی مربوط به پلاستیک و منسوجات و شیرابه حاصل‬
‫شده از مواد آلی میباشد که در طبقه اثر سمیت برای انسان نمایان است‪ .‬همانطور که درشکل‪ 1-4‬مشاهده میشود‪،‬‬
‫نقش فرآیندهایی که در دفن بهداشتی پسماند به کار گرفته میشود‪ .‬تأثیر حمل و نقل پسماند در طبقه اثرهای در درجه‬
‫بعدی اهمیت قرار دارد‪ .‬هرچند که این اجزاء در دیگر طبقه اثرها نیز مشارکت دارد‪.‬گفتنی است تمامی نهادهها در طبقه‬
‫اثرها مشارکت داشتهاند‪ ،‬اما با توجه به تعیین سرحد و حذف نهادههایی که کمترین تأثیر را در طبقه اثرها داشتهاند‪ ،‬در‬
‫کل اجزائی که بیشترین تأثیر را در ایجاد اثرات محیطزیستی داشتهاند رسیدهایم که عبارتند از پلاستیک‪ ،‬منسوجات و‬
‫خود فرآیند دفن بهداشتی می باشد‪ .‬در جدول(‪ )5-4‬مقادیر هریک از طبقه اثرهای سیستم دفنبهداشتی پسماند بر‬
‫حسب واحد مشخصه بیان شده است‪.‬‬
‫‪83‬‬
‫جدول ‪ :7-4‬مقادیر محاسبه شده طبقه اثرات مختلف برای دفع بهداشتی پسماند(سناریو ‪ )1‬به ازای یک تن پسماند در شهر‬
‫زنجان(نگارنده)‬
‫سیماپرو‪8.4.0.0‬‬
‫سناریو‪ :1‬دفن بهداشتی‬
‫آنالیز(بهرهبرداری)‬ ‫محاسبه‬
‫ارزیابی اثرات‬ ‫نتایج‬
‫‪ 1‬تن زباله در پروژه دفن بهداشتی‬ ‫تولیدات‬
‫‪CML 2001(all impact categories) V 2.05 / the netherlands,1997‬‬ ‫متد(روش)‬
‫توصیف صفات اختصاصی‬ ‫شاخص‬
‫هرگز‬ ‫امتحان دسته بندیها‬
‫خیر‬ ‫حذف فرآیندهای زیربنایی‬
‫بله‬ ‫حذف انتشار دراز مدت‬
‫بر اساس رده تأثیر‬ ‫مرتب کردن موارد‬
‫صعودی‬ ‫مرتب کردن‬
‫گازوئیل‬ ‫الکتریسیته‬ ‫شیشه‬ ‫کاغذ‬ ‫پلاستیک‬ ‫منسوجات‬ ‫چوب‬ ‫حمل و‬ ‫ترکیبات‬ ‫دفن‬ ‫مقدار کل‬ ‫واحد‬ ‫رده اثر‬
‫مصرفی‬ ‫نقل‬ ‫شیمیایی‬ ‫بهداشتی‬ ‫(وزندهی)‬
‫(مسافت)‬ ‫آلی(شیرابه)‬
‫‪4/3E-‬‬ ‫‪6/36E-‬‬ ‫‪1/12E-‬‬ ‫‪8/08E-‬‬ ‫‪2/53E-‬‬ ‫‪7/25E-‬‬ ‫‪3/15E-‬‬ ‫‪5/86E-‬‬ ‫‪2/89E-‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪3/48E-‬‬ ‫‪Kg Sb‬‬ ‫تقلیل منابع غیر‬
‫‪11‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪eq‬‬ ‫آلی‬
‫‪1/37E-‬‬ ‫‪1/93E-‬‬ ‫‪2/07E-‬‬ ‫‪2/6E-‬‬ ‫‪2/34E-‬‬ ‫‪2/2E-9‬‬ ‫‪5/39E-‬‬ ‫‪9/58E-‬‬ ‫‪8/29E-‬‬ ‫‪2/09E-‬‬ ‫‪7/31E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫اسیدی شدن‬
‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪SO2‬‬
‫‪eq‬‬
‫‪3/76E-‬‬ ‫‪1/01E-‬‬ ‫‪4/58E-‬‬ ‫‪3/79E-‬‬ ‫‪3/13E-‬‬ ‫‪5/72E-‬‬ ‫‪1/25E-‬‬ ‫‪2/15E-‬‬ ‫‪3/51E-‬‬ ‫‪8/71E-‬‬ ‫‪1/85E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫اوتروفیکاسیون‬
‫‪11‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪PO4 eq‬‬
‫‪4/36E-‬‬ ‫‪6/2E-11‬‬ ‫‪1/19E-‬‬ ‫‪8/49E-‬‬ ‫‪1/25E-‬‬ ‫‪7/69E-‬‬ ‫‪2/94E-‬‬ ‫‪5/99E-‬‬ ‫‪2/79E-‬‬ ‫‪6/75E-‬‬ ‫‪8/99E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫گرمایش جهانی‬
‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪CO2‬‬
‫‪eq‬‬
‫‪4/13E-‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪4/49E-‬‬ ‫‪1/36E-‬‬ ‫‪7E-11‬‬ ‫‪5/8E-‬‬ ‫‪1/28E-‬‬ ‫‪5/62E-‬‬ ‫‪5/31E-‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪8/26E-‬‬ ‫‪CFC-‬‬ ‫تخریب لایه ازن‬
‫‪16‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪11‬‬
‫‪3/41E-‬‬ ‫‪3/12E-‬‬ ‫‪8/38E-‬‬ ‫‪2/27E-‬‬ ‫‪6/1E-‬‬ ‫‪2/52E-‬‬ ‫‪1/12E-‬‬ ‫‪2/95E-‬‬ ‫‪6/69E-‬‬ ‫‪3/78E-‬‬ ‫‪1/17E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫سمیت برای انسان‬
‫‪11‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪1,4-‬‬
‫‪DB eq‬‬
‫‪1/23E-‬‬ ‫‪2/14E-‬‬ ‫‪6/86E-‬‬ ‫‪6/26E-‬‬ ‫‪3/54E-‬‬ ‫‪4/62E-‬‬ ‫‪9/75E-‬‬ ‫‪3/58E-‬‬ ‫‪2/24E-‬‬ ‫‪3/98E-‬‬ ‫‪9/03E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫سمیت زیستی‬
‫‪12‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪1,4-‬‬ ‫زمین‬
‫‪DB eq‬‬
‫‪1/28E-‬‬ ‫‪3/46E-‬‬ ‫‪9/96E-‬‬ ‫‪6/06E-‬‬ ‫‪5/86E-‬‬ ‫‪8/56E-‬‬ ‫‪3/64E-‬‬ ‫‪7/22E-‬‬ ‫‪1/09E-‬‬ ‫‪2/49E-‬‬ ‫‪4/17E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫میانگین‬
‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪NOX‬‬ ‫اروپایی(‪)NOX‬‬
‫‪eq‬‬
‫‪1/17E-‬‬ ‫‪1/92E-‬‬ ‫‪2/01E-‬‬ ‫‪2/47E-‬‬ ‫‪2/3E-9‬‬ ‫‪2/15E-‬‬ ‫‪5/35E-‬‬ ‫‪7/4E-‬‬ ‫‪9/16E-‬‬ ‫‪2/09E-‬‬ ‫‪7/12E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫میانگین‬
‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪SO2‬‬ ‫اروپایی ُ(‪)SO2‬‬
‫‪eq‬‬
‫‪9/45E-‬‬ ‫‪2/7E-11‬‬ ‫‪4/1E-‬‬ ‫‪5/11E-‬‬ ‫‪4/48E-‬‬ ‫‪5/77E-‬‬ ‫‪7/96E-‬‬ ‫‪5/29E-‬‬ ‫‪1/21E-‬‬ ‫‪2/37E-‬‬ ‫‪5/63E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫اکسیداسیون‬
‫‪11‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪C2H4‬‬ ‫فتوشیمیایی‬
‫‪eq‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪2/67E-‬‬ ‫‪1/65E-‬‬ ‫‪4/36E-‬‬ ‫‪9/13E-‬‬ ‫‪7/04E-‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪1/85E-‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪5/63E-‬‬ ‫‪Dalys‬‬ ‫پرتوهای یونی‬
‫‪12‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪9‬‬ ‫کننده‬
‫‪84‬‬
‫‪ -2-5-4‬سناریو ‪ :2‬دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی‬
‫همانطور که در نمودار ‪ 2‬مشخص است‪ ،‬در این سناریو‪ ،‬پلاستیک و منسوجات بیشترین تأثیر را بترتیب در طبقات اثر‪،‬‬
‫تخلیه زیستی‪ ،‬اسیدی شدن و پرتوهای یونی کننده دارد‪ .‬در این سناریو بیشترین زمین مورد نیاز مربوط به انباشت‬
‫پلاستیک و منسوجات و استقرار تجهیزات تولید برق و میباشد‪..‬‬
‫سناریو ‪(2‬دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی)‬

‫‪0%‬‬ ‫‪20%‬‬ ‫‪40%‬‬ ‫‪60%‬‬ ‫‪80%‬‬ ‫‪100%‬‬
‫تقلیل مواد غیرآلی‬
‫پرتوهای یونی کننده‬
‫فرآیند دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی‬ ‫ترکیبات شیمیایی آلی(شیرابه)‬ ‫حمل و نقل (مسافت)‬
‫شیشه‬ ‫کاغذ‬ ‫پالستیک‬
‫منسوجات‬ ‫چوب‬ ‫الکتریسیته مصرفی‬
‫گازوئیل‬ ‫الکتریسیته با برق ولتاژمتوسط تولیدی‬
‫شکل ‪ :2-4‬مشارکت نسبی اجزای سناریوی دفن بهداشتی به همراه استحصال انرژی شهر زنجان در طبقه اثرهای مختلف(نگارنده)‬
‫‪85‬‬
‫جدول ‪ :8-4‬مقادیر محاسبه شده طبقه اثرات مختلف برای دفن بهداشتی پسماند به همراه تولید انرژی(سناریو ‪ )2‬به ازای یک تن پسماند‬
‫در شهر زنجان(نگارنده)‬
‫ماپرو‪8.4.0.0‬‬
‫سناریو‪ :2‬دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی‬
‫آنالیز(بهرهبرداری)‬ ‫سبه‬
‫ارزیابی اثرات‬ ‫ج‬
‫‪ 1‬تن زباله در پروژه دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی‬ ‫دات‬
‫‪CML 2001(all impact categories) V 2.05 / the netherlands,1997‬‬ ‫(روش)‬
‫توصیف صفات اختصاصی‬ ‫خص‬
‫هرگز‬ ‫حان دسته بندیها‬
‫خیر‬ ‫ف فرآیندهای‬
‫نایی‬
‫بله‬ ‫ف انتشار دراز مدت‬
‫بر اساس رده تأثیر‬ ‫ب کردن موارد‬
‫صعودی‬ ‫ب کردن‬
‫الکتریسیته‬ ‫گازوئیل‬ ‫الکتریسیته‬ ‫چوب‬ ‫منسوجات‬ ‫پلاستیک‬ ‫کاغذ‬ ‫شیشه‬ ‫حمل و‬ ‫ترکیبات‬ ‫دفن‬ ‫مقدار کل‬ ‫واحد‬ ‫رده اثر‬
‫با برق‬ ‫مصرفی‬ ‫نقل‬ ‫شیمیایی‬ ‫بهداشتی‬ ‫(وزندهی)‬
‫ولتاژمتوسط‬ ‫(مسافت)‬ ‫آلی(شیرابه)‬ ‫همراه با‬
‫تولیدی‬ ‫استحصال‬
‫انرژی‬
‫‪7/26E-‬‬ ‫‪4/84E-‬‬ ‫‪1/32E-‬‬ ‫‪3/15E-‬‬ ‫‪7/25E-‬‬ ‫‪2/53E-‬‬ ‫‪8/08E-‬‬ ‫‪1/12E-‬‬ ‫‪5/86E-‬‬ ‫‪2/23E-‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪3/55E-‬‬ ‫‪Kg Sb‬‬ ‫ل منابع‬
‫‪12‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪eq‬‬ ‫آلی‬
‫‪2/61E-‬‬ ‫‪1/54E-‬‬ ‫‪4E-10‬‬ ‫‪5/39E-‬‬ ‫‪2/2E-9‬‬ ‫‪2/34E-‬‬ ‫‪2/6E-‬‬ ‫‪2/07E-‬‬ ‫‪9/58E-‬‬ ‫‪6/38E-‬‬ ‫‪1/34E-‬‬ ‫‪5/59E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫دی شدن‬
‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪SO2‬‬
‫‪eq‬‬
‫‪3/82E-‬‬ ‫‪4/23E-‬‬ ‫‪2/09E-‬‬ ‫‪1/25E-‬‬ ‫‪5/72E-‬‬ ‫‪3/13E-‬‬ ‫‪3/79E-‬‬ ‫‪4/58E-‬‬ ‫‪2/15E-‬‬ ‫‪2/7E-12‬‬ ‫‪1/63E-‬‬ ‫‪1/16E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫وفیکاسیون‬
‫‪12‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪PO4 eq‬‬
‫‪7/47E-‬‬ ‫‪4/9E-‬‬ ‫‪1/28E-‬‬ ‫‪2/94E-‬‬ ‫‪7/69E-‬‬ ‫‪1/25E-‬‬ ‫‪8/49E-‬‬ ‫‪1/19E-‬‬ ‫‪5/99E-‬‬ ‫‪2/15E-‬‬ ‫‪2/27E-‬‬ ‫‪4/59E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫ایش‬
‫‪12‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪CO2‬‬ ‫نی‬
‫‪eq‬‬
‫‪1/93E-‬‬ ‫‪4/65E-‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪1/28E-‬‬ ‫‪5/8E-‬‬ ‫‪7E-11‬‬ ‫‪1/36E-‬‬ ‫‪4/49E-‬‬ ‫‪5/62E-‬‬ ‫‪4/09E-‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪8/15E-‬‬ ‫‪CFC-‬‬ ‫یب لایه‬
‫‪13‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪11‬‬
‫‪2/35E-‬‬ ‫‪3/84E-‬‬ ‫‪6/47E-‬‬ ‫‪1/12E-‬‬ ‫‪2/52E-‬‬ ‫‪6/1E-‬‬ ‫‪2/27E-‬‬ ‫‪8/38E-‬‬ ‫‪2/95E-‬‬ ‫‪5/15E-‬‬ ‫‪1/77E-‬‬ ‫‪1/34E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫یت برای‬
‫‪11‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪1,4-‬‬ ‫ن‬
‫‪DB eq‬‬
‫‪7/21E-‬‬ ‫‪1/39E-‬‬ ‫‪4/43E-‬‬ ‫‪9/75E-‬‬ ‫‪4/62E-‬‬ ‫‪3/54E-‬‬ ‫‪6/26E-‬‬ ‫‪6/86E-‬‬ ‫‪3/58E-‬‬ ‫‪1/73E-‬‬ ‫‪3/99E-‬‬ ‫‪9/05E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫یت زیستی‬
‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪1/4-‬‬ ‫ن‬
‫‪DB eq‬‬
‫‪6/9E-12‬‬ ‫‪1/44E-‬‬ ‫‪7/16E-‬‬ ‫‪3/64E-‬‬ ‫‪8/56E-‬‬ ‫‪5/86E-‬‬ ‫‪6/06E-‬‬ ‫‪9/96E-‬‬ ‫‪7/22E-‬‬ ‫‪8/42E-‬‬ ‫‪1/6E-‬‬ ‫‪1/9E-9‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫گین‬
‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪NOX‬‬ ‫ایی(‪)NOX‬‬
‫‪eq‬‬
‫‪2/56E-‬‬ ‫‪1/32E-‬‬ ‫‪3/98E-‬‬ ‫‪5/35E-‬‬ ‫‪2/15E-‬‬ ‫‪2/3E-9‬‬ ‫‪2/47E-‬‬ ‫‪2/01E-‬‬ ‫‪7/4E-‬‬ ‫‪7/05E-‬‬ ‫‪1/34E-‬‬ ‫‪5/41E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫گین‬
‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪SO2‬‬ ‫ایی ُ(‪)SO2‬‬
‫‪eq‬‬
‫‪6/03E-‬‬ ‫‪1/06E-‬‬ ‫‪5/59E-‬‬ ‫‪7/96E-‬‬ ‫‪5/77E-‬‬ ‫‪4/48E-‬‬ ‫‪5/11E-‬‬ ‫‪4/1E-‬‬ ‫‪5/29E-‬‬ ‫‪9/35E-‬‬ ‫‪7/25E-‬‬ ‫‪1/98E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫یداسیون‬
‫‪12‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪C2H4‬‬ ‫شیمیایی‬
‫‪eq‬‬
‫‪1/14E-‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪7/04E-‬‬ ‫‪9/13E-‬‬ ‫‪4/36E-‬‬ ‫‪1/65E-‬‬ ‫‪2/67E-‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪1/42E-‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪5/6E-9‬‬ ‫‪Dallys‬‬ ‫های یونی‬
‫‪11‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪10‬‬ ‫ده‬
‫‪86‬‬
‫‪ -3-5-4‬سناریوی ‪ :3‬تفکیک در مبدأ و بازیافت‬
‫پلاستیک بیشترین تأثیر را بترتیب در طبقات اثرتخلیه زیستی‪ ،‬اسیدی شدن‪ ،‬پرتوهای یونی کننده و میانگین اروپایی‬
‫دارد‪ .‬یکی از دلایل این موضوع نوع بازیافت و نامرغوب بودن محصولات پلاستیک می باشد که در مراحل بازیافت‬
‫بیشترین تأثیر را در این عوامل میگذارد‪ .‬فرآیند تفکیک از مبدأ به ترتیب کمترین اثر در طبقات اثر یاد شده دارد و‬
‫این در طبقه اثر سمیت برای انسان‪ ،‬بازیافت پلاستیک و گازوئیل بیشترین اثر را دارد‪ .‬شکل ‪ 3-4‬زیرمجموعههای‬
‫شرکت کننده در فرآیند سیستم دفع پسماند به شیوه تفکیک در مبدأ را به تصویر کشیده است‪.‬‬
‫سناریوی ‪(3‬تفکیک از مبدأ و بازیافت)‬

‫تقلیل منابع غیرآلی‬
‫‪100%‬‬ ‫‪80%‬‬ ‫‪60%‬‬ ‫‪40%‬‬ ‫‪20%‬‬ ‫‪0%‬‬ ‫‪-20%‬‬ ‫‪-40%‬‬
‫فرآیند تفکیک از مبدا و بازیافت‬ ‫ترکیبات شیمیایی آلی(شیرابه)‬ ‫حمل و نقل (مسافت)‬
‫شیشه‬ ‫کاغذ‬ ‫پالستیک‬
‫چوب‬ ‫منسوجات‬ ‫گازوئیل‬
‫الکتریسیته مصرفی‬
‫شکل ‪ :3-4‬مشارکت نسبی اجزای سناریوی تفکیک از مبدأ و بازیافت شهر زنجان در طبقه اثرهای مختلف(نگارنده)‬
‫‪87‬‬
‫جدول ‪ :6-4‬مقادیر طبقه اثرات مختلف محاسبه شده برای تفکیک از مبدأ و بازیافت پسماند(سناریو ‪ )3‬به ازای یک تن پسماند در شهر‬
‫زنجان(نگارنده)‬
‫سیماپرو‪8.4.0.0‬‬
‫سناریو‪ :3‬تفکیک از مبدأ و بازیافت‬
‫آنالیز(بهرهبرداری)‬ ‫محاسبه‬
‫‪ 1‬تن زباله در پروژه تفکیک از مبدأ و بازیافت‬ ‫تولیدات‬
‫‪CML 2001(all impact categories) V 2.05 / the netherlands,1997‬‬ ‫متد(روش)‬
‫الکتریسیته‬ ‫گازوئیل‬ ‫منسوجات‬ ‫چوب‬ ‫پلاستیک‬ ‫کاغذ‬ ‫شیشه‬ ‫حمل و‬ ‫ترکیبات‬ ‫تفکیک‬ ‫مقدار کل‬ ‫واحد‬ ‫رده اثر‬
‫مصرفی‬ ‫نقل‬ ‫شیمیایی‬ ‫از مبدا و‬ ‫(وزندهی)‬
‫(مسافت)‬ ‫آلی(شیرابه)‬ ‫بازیافت‬
‫‪8/17E-‬‬ ‫‪6/99E-‬‬ ‫‪7/25E-‬‬ ‫‪3/15E-‬‬ ‫‪2/58E-‬‬ ‫‪7/48E-‬‬ ‫‪7/19E-‬‬ ‫‪8/78E-‬‬ ‫‪8/6E-12‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪4/29E-‬‬ ‫‪Kg Sb‬‬ ‫تقلیل منابع‬
‫‪11‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪eq‬‬ ‫غیرآلی‬
‫‪2/48E-‬‬ ‫‪2/22E-‬‬ ‫‪2/2E-9‬‬ ‫‪5/39E-‬‬ ‫‪2/25E-‬‬ ‫‪2/16E-‬‬ ‫‪1/79E-‬‬ ‫‪1/44E-‬‬ ‫‪2/46E-‬‬ ‫‪1/49E-‬‬ ‫‪7/45E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫اسیدی شدن‬
‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪SO2‬‬
‫‪eq‬‬
‫‪1/29E-‬‬ ‫‪6/11E-‬‬ ‫‪5/72E-‬‬ ‫‪1/25E-‬‬ ‫‪3/6E-‬‬ ‫‪4/06E-‬‬ ‫‪4/17E-‬‬ ‫‪3/22E-‬‬ ‫‪1/04E-‬‬ ‫‪1/25E-‬‬ ‫‪1/58E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫اوتروفیکاسیون‬
‫‪11‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪PO4 eq‬‬
‫‪7/97E-‬‬ ‫‪7/08E-‬‬ ‫‪7/69E-‬‬ ‫‪2/94E-‬‬ ‫‪1/26E-‬‬ ‫‪7/93E-‬‬ ‫‪8/81E-‬‬ ‫‪8/99E-‬‬ ‫‪8/29E-‬‬ ‫‪1/2E-9‬‬ ‫‪4/28E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫گرمایش جهانی‬
‫‪11‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪CO2‬‬
‫‪eq‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪6/71E-‬‬ ‫‪5/8E-‬‬ ‫‪1/28E-‬‬ ‫‪6/9E-‬‬ ‫‪3/76E-‬‬ ‫‪1/28E-‬‬ ‫‪8/43E-‬‬ ‫‪1/58E-‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪8/14E-‬‬ ‫‪CFC-‬‬ ‫تخریب لایه ازن‬
‫‪16‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪11‬‬
‫‪4/02E-‬‬ ‫‪5/54E-‬‬ ‫‪2/52E-‬‬ ‫‪1/12E-‬‬ ‫‪6/94E-‬‬ ‫‪1/48E-‬‬ ‫‪3/65E-‬‬ ‫‪4/43E-‬‬ ‫‪1/99E-‬‬ ‫‪1/34E-‬‬ ‫‪1/19E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫سمیت برای‬
‫‪13‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪1,4-‬‬ ‫انسان‬
‫‪DB eq‬‬
‫‪2/75E-‬‬ ‫‪2E-12‬‬ ‫‪4/62E-‬‬ ‫‪9/75E-‬‬ ‫‪2/38E-‬‬ ‫‪9/99E-‬‬ ‫‪2/75E-‬‬ ‫‪5/37E-‬‬ ‫‪6/67E-‬‬ ‫‪6/22E-‬‬ ‫‪1/74E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫سمیت زیستی‬
‫‪15‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪1,4-‬‬ ‫زمین‬
‫‪DB eq‬‬
‫‪4/45E-‬‬ ‫‪2/08E-‬‬ ‫‪8/56E-‬‬ ‫‪3/64E-‬‬ ‫‪5/99E-‬‬ ‫‪3/44E-‬‬ ‫‪9/02E-‬‬ ‫‪1/08E-‬‬ ‫‪3/25E-‬‬ ‫‪1/78E-‬‬ ‫‪2/33E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫میانگین‬
‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪NOX‬‬ ‫اروپایی(‪)NOX‬‬
‫‪eq‬‬
‫‪2/47E-‬‬ ‫‪1/9E-‬‬ ‫‪2/15E-‬‬ ‫‪3/35E-‬‬ ‫‪2/22E-‬‬ ‫‪2/1E-9‬‬ ‫‪1/77E-‬‬ ‫‪1/11E-‬‬ ‫‪2/72E-‬‬ ‫‪1/49E-‬‬ ‫‪7/25E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫میانگین‬
‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪SO2‬‬ ‫اروپایی ُ(‪)SO2‬‬
‫‪eq‬‬
‫‪3/47E-‬‬ ‫‪1/54E-‬‬ ‫‪5/77E-‬‬ ‫‪7/96E-‬‬ ‫‪4/33E-‬‬ ‫‪2/82E-‬‬ ‫‪2/43E-‬‬ ‫‪7/94E-‬‬ ‫‪3/61E-‬‬ ‫‪3/62E-‬‬ ‫‪1/88E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫اکسیداسیون‬
‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪C2H4‬‬ ‫فتوشیمیایی‬
‫‪eq‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪9/13E-‬‬ ‫‪7/04E-‬‬ ‫‪4/03E-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪5/5E-11‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪3/19E-‬‬ ‫‪Dalys‬‬ ‫پرتوهای یونی‬
‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪1/78E-‬‬ ‫‪3/13E-‬‬ ‫‪9‬‬ ‫کننده‬
‫‪9‬‬ ‫‪11‬‬
‫‪88‬‬
‫‪ -4-5-4‬سناریو ‪ :4‬زباله سوزی‬
‫در فرآیند زباله سوزی با توجه به اثرات مضر سوزاندن مشاهده میشود بیشترین اثر در طبقه اثرها مربوط به این فرآیند‬
‫میباشد‪ .‬فرآیند سوزاندن‪ ،‬بیشترین تأثیر را در میانگینهای ‪ NOX‬و ‪ ،SO2‬گرمایش جهانی‪ ،‬اوتروفیکاسیون و اسیدی‬
‫شدن دارد‪.‬‬
‫همانطور که از جدول ‪ 5-4‬و شکل ‪ 4-4‬مشاهده میشود فرآیند سوزاندن به مانند دیگر سناریوهای مورد بررسی در طبقه‬
‫اثرهای اسیدی شدن‪ ،‬اکسیداسیون فتوشیمیایی‪ ،‬گرمایش جهانی و سمیت انسان به ترتیب بیشترین مشارکت را دارا‬
‫میباشد‪ .‬این مشارکت در محدوده بین ‪ 55‬درصد تا ‪ 68‬درصد را در بین طبقه اثرهای مختلف شامل میشود‪.‬‬
‫سناریوی‪ (4‬زبالهسوزی)‬
‫تقلیل مواد غیر آلی‬
‫‪100%‬‬ ‫‪90%‬‬ ‫‪80%‬‬ ‫‪70%‬‬ ‫‪60%‬‬ ‫‪50%‬‬ ‫‪40%‬‬ ‫‪30%‬‬ ‫‪20%‬‬ ‫‪10%‬‬ ‫‪0%‬‬
‫زباله سوزی‬ ‫ترکیبات شیمیایی آلی(شیرابه)‬ ‫حمل و نقل (مسافت)‬ ‫شیشه‬

‫کاغذ‬ ‫پالستیک‬ ‫منسوجات‬ ‫چوب‬
‫الکتریسیته مصرفی‬ ‫گازوئیل‬ ‫الکتریسیته یا برق تولیدی‬
‫شکل ‪ :4-4‬مشارکت نسبی اجزای سناریوی زبالهسوزی شهر زنجان در طبقه اثرهای مختلف(نگارنده)‬
‫‪89‬‬
‫جدول ‪ :11-4‬مقادیر طبقه اثرات مختلف محاسبه شده برای زبالهسوزی پسماند(سناریو ‪ )4‬به ازای یک تن پسماند در شهر زنجان‪.‬‬
‫یماپرو‪8.4.0.0‬‬
‫سناریو‪ :4‬زباله سوزی‬
‫آنالیز(بهرهبرداری)‬ ‫حاسبه‬
‫ارزیابی اثرات‬ ‫یج‬
‫‪ 1‬تن زباله در پروژه زباله سوزی‬ ‫لیدات‬
‫‪CML 2001(all impact categories) V 2.05 / the netherlands,1997‬‬ ‫د(روش)‬
‫توصیف صفات اختصاصی‬ ‫خص‬
‫هرگز‬ ‫تحان دسته بندیها‬
‫خیر‬ ‫ذف فرآیندهای‬
‫ربنایی‬
‫بله‬ ‫ذف انتشار دراز مدت‬
‫بر اساس رده تأثیر‬ ‫تب کردن موارد‬
‫صعودی‬ ‫تب کردن‬
‫الکتریسیته‬ ‫گازوئیل‬ ‫الکتریسیته‬ ‫چوب‬ ‫منسوجات‬ ‫پلاستیک‬ ‫کاغذ‬ ‫شیشه‬ ‫حمل و‬ ‫ترکیبات‬ ‫زباله‬ ‫مقدار کل‬ ‫واحد‬ ‫رده اثر‬
‫یا برق‬ ‫مصرفی‬ ‫نقل‬ ‫شیمیایی‬ ‫سوزی‬ ‫(وزندهی)‬
‫تولیدی‬ ‫(مسافت)‬ ‫آلی(شیرابه)‬
‫‪4/43E-‬‬ ‫‪1/08E-‬‬ ‫‪4/16E-‬‬ ‫‪3/15E-‬‬ ‫‪7/25E-‬‬ ‫‪2/53E-‬‬ ‫‪8/08E-‬‬ ‫‪1/12E-‬‬ ‫‪7/32E-‬‬ ‫‪2/19E-‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪4/31E-‬‬ ‫‪Kg Sb‬‬ ‫لیل مواد‬
‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪eq‬‬ ‫ر آلی‬
‫‪1/36E-9‬‬ ‫‪3/42E-‬‬ ‫‪1/27E-9‬‬ ‫‪5/39E-‬‬ ‫‪2/2E-9‬‬ ‫‪2/34E-‬‬ ‫‪2/6E-‬‬ ‫‪2/07E-‬‬ ‫‪1/2E-‬‬ ‫‪6/27E-‬‬ ‫‪1/21E-‬‬ ‫‪1/29E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫یدی شدن‬
‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪SO2‬‬
‫‪eq‬‬
‫‪7/21E-‬‬ ‫‪9/39E-‬‬ ‫‪6/59E-‬‬ ‫‪1/25E-‬‬ ‫‪5/72E-‬‬ ‫‪3/13E-‬‬ ‫‪3/79E-‬‬ ‫‪4/58E-‬‬ ‫‪2/69E-‬‬ ‫‪2/66E-‬‬ ‫‪8/06E-‬‬ ‫‪8/08E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫روفیکاسیون‬
‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪PO4 eq‬‬
‫‪5/78E-‬‬ ‫‪1/09E-‬‬ ‫‪4/06E-‬‬ ‫‪2/94E-‬‬ ‫‪7/69E-‬‬ ‫‪1/25E-‬‬ ‫‪8/49E-‬‬ ‫‪1/19E-‬‬ ‫‪7/49E-‬‬ ‫‪2/11E-‬‬ ‫‪1/14E-‬‬ ‫‪1/46E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫رمایش‬
‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪CO2‬‬ ‫هانی‬
‫‪eq‬‬
‫‪9/73E-‬‬ ‫‪1/03E-‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪1/28E-‬‬ ‫‪5/8E-‬‬ ‫‪7E-11‬‬ ‫‪1/36E-‬‬ ‫‪4/49E-‬‬ ‫‪7/02E-‬‬ ‫‪4/02E-‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪8/74E-‬‬ ‫‪CFC-‬‬ ‫خریب لایه‬
‫‪12‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪11‬‬ ‫ن‬
‫‪3/25E-‬‬ ‫‪8/53E-‬‬ ‫‪2/04E-‬‬ ‫‪1/12E-‬‬ ‫‪2/52E-‬‬ ‫‪6/1E-‬‬ ‫‪2/27E-‬‬ ‫‪8/38E-‬‬ ‫‪3/69E-‬‬ ‫‪5/06E-‬‬ ‫‪1/05E-‬‬ ‫‪2/55E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫میت برای‬
‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪1,4-‬‬ ‫سان‬
‫‪DB eq‬‬
‫‪4/3E-8‬‬ ‫‪3/08E-‬‬ ‫‪1/4E-14‬‬ ‫‪9/75E-‬‬ ‫‪4/62E-‬‬ ‫‪3/54E-‬‬ ‫‪6/26E-‬‬ ‫‪6/86E-‬‬ ‫‪4/47E-‬‬ ‫‪1/7E-12‬‬ ‫‪5/1E-‬‬ ‫‪4/39E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫میت زیستی‬
‫‪12‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪1,4-‬‬ ‫ین‬
‫‪DB eq‬‬
‫‪6/6E-10‬‬ ‫‪3/2E-‬‬ ‫‪2/26E-‬‬ ‫‪3/64E-‬‬ ‫‪8/56E-‬‬ ‫‪5/86E-‬‬ ‫‪6/06E-‬‬ ‫‪9/96E-‬‬ ‫‪9/03E-‬‬ ‫‪8/28E-‬‬ ‫‪1/45E-‬‬ ‫‪1/48E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫انگین‬
‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪NOX‬‬ ‫وپایی(‪)NOX‬‬
‫‪eq‬‬
‫‪1/27E-9‬‬ ‫‪2/93E-‬‬ ‫‪1/26E-9‬‬ ‫‪5/35E-‬‬ ‫‪2/15E-‬‬ ‫‪2/3E-9‬‬ ‫‪2/47E-‬‬ ‫‪2/01E-‬‬ ‫‪9/25E-‬‬ ‫‪6/93E-‬‬ ‫‪1/21E-‬‬ ‫‪1/29E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫انگین‬
‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪SO2‬‬ ‫وپایی ُ(‪)SO2‬‬
‫‪eq‬‬
‫‪5/6E-10‬‬ ‫‪2/36E-‬‬ ‫‪1/77E-‬‬ ‫‪7/96E-‬‬ ‫‪5/77E-‬‬ ‫‪4/48E-‬‬ ‫‪5/11E-‬‬ ‫‪4/1E-‬‬ ‫‪6/62E-‬‬ ‫‪9/19E-‬‬ ‫‪1/45E-‬‬ ‫‪1/65E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫سیداسیون‬
‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪C2H4‬‬ ‫وشیمیایی‬
‫‪eq‬‬
‫‪5/53E-‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪7/04E-‬‬ ‫‪9/13E-‬‬ ‫‪4/36E-‬‬ ‫‪1/65E-‬‬ ‫‪2/67E-‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪1/4E-11‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪6/01E-‬‬ ‫‪Dalys‬‬ ‫توهای یونی‬
‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪9‬‬ ‫نده‬
‫‪91‬‬
‫‪ -5-5-4‬سناریو ‪ :5‬کمپوست‬
‫در فرآیند کمپوست بیشترین اثر در طبقات اثر مربوط به ترکیبات شیمیایی و آلی میباشد‪ .‬طوریکه در طبقات اثر‬
‫اسیدی شدن خود فرآیند کمپوست کمترین اثر ولی در عوض الکتریسته مصرفی و سوخت بیشترین تأثیر را در طبقه اثر‬
‫دارد‪ .‬بهعلاوه سوخت و الکترسیته بیشترین تأثیر رو در طبقات میانگین اروپایی‪ ،‬اسیدی شدن تخلیه منابع زیستی دارد‪.‬‬
‫سناریوی‪(5‬کمپوست)‬
‫تقلیل مواد غیرآلی‬
‫‪100%‬‬ ‫‪90%‬‬ ‫‪80%‬‬ ‫‪70%‬‬ ‫‪60%‬‬ ‫‪50%‬‬ ‫‪40%‬‬ ‫‪30%‬‬ ‫‪20%‬‬ ‫‪10%‬‬ ‫‪0%‬‬
‫کمپوست‬ ‫ترکیبات شیمیایی آلی(شیرابه)‬ ‫حمل و نقل (مسافت)‬ ‫شیشه‬

‫کاغذ‬ ‫پالستیک‬ ‫منسوجات‬ ‫چوب‬
‫الکتریسیته مصرفی‬ ‫گازوئیل‬ ‫الکتریسیته یا برق تولیدی‬
‫شکل ‪ :5-4‬مشارکت نسبی اجزای سناریوی کمپوست زباله شهر زنجان در طبقه اثرهای مختلف(نگارنده)‬
‫‪90‬‬
‫جدول ‪ :11-4‬مقادیر طبقه اثرات مختلف محاسبه شده برای کمپوست(سناریو ‪ )5‬به ازای یک تن پسماند در شهر زنجان‬
‫سیماپرو‪8.4.0.0‬‬
‫سناریو‪ :4‬زباله سوزی‬
‫آنالیز(بهرهبرداری)‬ ‫حاسبه‬
‫ارزیابی اثرات‬ ‫ایج‬
‫‪ 1‬تن زباله در پروژه زباله سوزی‬ ‫ولیدات‬
‫‪CML 2001(all impact categories) V 2.05 / the netherlands,1997‬‬ ‫تد(روش)‬
‫هرگز‬ ‫تحان دسته بندیها‬
‫خیر‬ ‫ذف فرآیندهای زیربنایی‬
‫بر اساس رده تأثیر‬ ‫رتب کردن موارد‬
‫صعودی‬ ‫رتب کردن‬
‫الکتریسیته‬ ‫گازوئیل‬ ‫الکتریسیته‬ ‫چوب‬ ‫منسوجات‬ ‫پلاستیک‬ ‫کاغذ‬ ‫شیشه‬ ‫حمل و‬ ‫ترکیبات‬ ‫کمپوست‬ ‫مقدار کل‬ ‫واحد‬ ‫رده اثر‬
‫یا برق‬ ‫مصرفی‬ ‫نقل‬ ‫شیمیایی‬ ‫(وزندهی)‬
‫تولیدی‬ ‫(مسافت)‬ ‫آلی(شیرابه)‬
‫‪4/43E-‬‬ ‫‪1/08E-‬‬ ‫‪4/16E-‬‬ ‫‪3/15E-‬‬ ‫‪7/25E-‬‬ ‫‪2/53E-‬‬ ‫‪8/08E-‬‬ ‫‪1/12E-‬‬ ‫‪7/32E-‬‬ ‫‪2/19E-‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪4/31E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫قلیل مواد‬
‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪Sb eq‬‬ ‫یرآلی‬
‫‪1/36E-9‬‬ ‫‪3/42E-‬‬ ‫‪1/27E-9‬‬ ‫‪5/39E-‬‬ ‫‪2/2E-9‬‬ ‫‪2/34E-‬‬ ‫‪2/6E-‬‬ ‫‪2/07E-‬‬ ‫‪1/2E-‬‬ ‫‪6/27E-‬‬ ‫‪1/21E-‬‬ ‫‪1/29E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫سیدی شدن‬
‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪SO2‬‬
‫‪eq‬‬
‫‪7/21E-‬‬ ‫‪9/39E-‬‬ ‫‪6/59E-‬‬ ‫‪1/25E-‬‬ ‫‪5/72E-‬‬ ‫‪3/13E-‬‬ ‫‪3/79E-‬‬ ‫‪4/58E-‬‬ ‫‪2/69E-‬‬ ‫‪2/66E-‬‬ ‫‪8/06E-‬‬ ‫‪8/08E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫تروفیکاسیون‬
‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪PO4‬‬
‫‪eq‬‬
‫‪5/78E-‬‬ ‫‪1/09E-‬‬ ‫‪4/06E-‬‬ ‫‪2/94E-‬‬ ‫‪7/69E-‬‬ ‫‪1/25E-‬‬ ‫‪8/49E-‬‬ ‫‪1/19E-‬‬ ‫‪7/49E-‬‬ ‫‪2/11E-‬‬ ‫‪1/14E-‬‬ ‫‪1/46E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫رمایش‬
‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪CO2‬‬ ‫هانی‬
‫‪eq‬‬
‫‪9/73E-‬‬ ‫‪1/03E-‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪1/28E-‬‬ ‫‪5/8E-‬‬ ‫‪7E-11‬‬ ‫‪1/36E-‬‬ ‫‪4/49E-‬‬ ‫‪7/02E-‬‬ ‫‪4/02E-‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪8/74E-‬‬ ‫‪CFC-‬‬ ‫خریب لایه‬
‫‪12‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪11‬‬ ‫ن‬
‫‪3/25E-‬‬ ‫‪8/53E-‬‬ ‫‪2/04E-‬‬ ‫‪1/12E-‬‬ ‫‪2/52E-‬‬ ‫‪6/1E-‬‬ ‫‪2/27E-‬‬ ‫‪8/38E-‬‬ ‫‪3/69E-‬‬ ‫‪5/06E-‬‬ ‫‪1/05E-‬‬ ‫‪2/55E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫سمیت برای‬
‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪1,4-‬‬ ‫سان‬
‫‪DB‬‬
‫‪eq‬‬
‫‪4/3E-8‬‬ ‫‪3/08E-‬‬ ‫‪1/4E-14‬‬ ‫‪9/75E-‬‬ ‫‪4/62E-‬‬ ‫‪3/54E-‬‬ ‫‪6/26E-‬‬ ‫‪6/86E-‬‬ ‫‪4/47E-‬‬ ‫‪1/7E-12‬‬ ‫‪5/1E-‬‬ ‫‪4/39E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫سمیت زیستی‬
‫‪12‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪1,4-‬‬ ‫مین‬
‫‪DB‬‬
‫‪eq‬‬
‫‪6/6E-10‬‬ ‫‪3/2E-‬‬ ‫‪2/26E-‬‬ ‫‪3/64E-‬‬ ‫‪8/56E-‬‬ ‫‪5/86E-‬‬ ‫‪6/06E-‬‬ ‫‪9/96E-‬‬ ‫‪9/03E-‬‬ ‫‪8/28E-‬‬ ‫‪1/45E-‬‬ ‫‪1/48E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫یانگین‬
‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪NOX‬‬ ‫وپایی(‪)NOX‬‬
‫‪eq‬‬
‫‪1/27E-9‬‬ ‫‪2/93E-‬‬ ‫‪1/26E-9‬‬ ‫‪5/35E-‬‬ ‫‪2/15E-‬‬ ‫‪2/3E-9‬‬ ‫‪2/47E-‬‬ ‫‪2/01E-‬‬ ‫‪9/25E-‬‬ ‫‪6/93E-‬‬ ‫‪1/21E-‬‬ ‫‪1/29E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫یانگین‬
‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪SO2‬‬ ‫وپایی ُ(‪)SO2‬‬
‫‪eq‬‬
‫‪5/6E-10‬‬ ‫‪2/36E-‬‬ ‫‪1/77E-‬‬ ‫‪7/96E-‬‬ ‫‪5/77E-‬‬ ‫‪4/48E-‬‬ ‫‪5/11E-‬‬ ‫‪4/1E-‬‬ ‫‪6/62E-‬‬ ‫‪9/19E-‬‬ ‫‪1/45E-‬‬ ‫‪1/65E-‬‬ ‫‪Kg‬‬ ‫کسیداسیون‬
‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪C2H4‬‬ ‫توشیمیایی‬
‫‪eq‬‬
‫‪5/53E-‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪7/04E-‬‬ ‫‪9/13E-‬‬ ‫‪4/36E-‬‬ ‫‪1/65E-‬‬ ‫‪2/67E-‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪1/4E-11‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪6/01E-‬‬ ‫‪Dalys‬‬ ‫رتوهای یونی‬
‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪9‬‬ ‫ننده‬
‫‪92‬‬
‫‪ -9-4‬مقایسه سناریوها‬
‫اولین هدف این مطالعه‪ ،‬تعیین و تشخیص چگونگی اثرات محیطزیستی سیستمهای دفع پسماند شهری در شهر زنجان‬
‫میباشد و در صورت اتخاذ تصمیمی مبنی بر تغییر از سناریو پایه(‪ )1‬به هر یک از پنج سناریوی دیگر‪ ،‬تعیین بهترین‬
‫سناریو که کمترین اثرات محیطزیستی آن است‪ .‬در این مطالعه سناریوی(‪ )1‬یعنی دفن بهداشتی پسماند به عنوان‬
‫سیستم رایج دفع پسماند شهر زنجان میباشد و چهار سناریوی دیگر به عنوان جایگزینهای این سیستم در این پژوهش‬
‫معرفی شده است‪ .‬طبق جدول ‪ 9-4‬از لحاظ محیطزیستی ‪ -1‬دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی‪-2 ،‬کمپوست‪-3 ،‬‬
‫تفکیک از مبدأ و بازیافت‪-4 ،‬دفن بهداشتی و ‪-5‬زباله سوزی میباشد‪.‬‬
‫مقایسه پنج سناریو‬
‫تقلیل مواد غیر آلی‬
‫‪100%‬‬ ‫‪90%‬‬ ‫‪80%‬‬ ‫‪70%‬‬ ‫‪60%‬‬ ‫‪50%‬‬ ‫‪40%‬‬ ‫‪30%‬‬ ‫‪20%‬‬ ‫‪10%‬‬ ‫‪0%‬‬
‫ستاریو کمپوست‬ ‫سناریو زباله سوزی‬

‫سناریو دفن بهداشتی‬ ‫سناریو دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی‬
‫سناریوی تفکیک از مبدأ وبازیافت‬
‫شکل ‪ :9-4‬مقایسه اثرات محیطزیستی پنج سناریو برای یک تن پسماند(نگارنده)‬
‫‪93‬‬
‫جدول ‪ :12-4‬مقادیر طبقه اثرات مختلف محاسبه شده برای مقایسه پنج سناریو به ازای یک تن پسماند در شهر زنجان‬
‫مقایسه‬ ‫محاسبه‬
‫‪ 1‬تن پسماند در فرآیند کمپوست( از پروژه دفن بهداشتی)‬ ‫محصول‪1‬‬
‫‪ 1‬تن پسماند در فرآیند زباله سوزی( از پروژه دفن بهداشتی)‬ ‫محصول‪2‬‬
‫‪ 1‬تن پسماند در فرآیند دفن بهداشتی‬ ‫محصول‪3‬‬
‫‪ 1‬تن پسماند در فرآیند دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی‬ ‫محصول‪4‬‬
‫‪ 1‬تن پسماند در فرآیند تفکیک از مبدأ وبازیافت‬ ‫محصول‪5‬‬
‫‪CML 2001(all impact categories) V 2.05 / the‬‬ ‫متد یا روش ارزیابی‬
‫‪netherlands,1997‬‬
‫بله‬ ‫شامل تمامیانتشارات‬
‫فرآیند‬ ‫فرآیند دفن‬ ‫فرآیند دفن‬ ‫فرآیند زباله‬ ‫فرآیند‬ ‫واحد‬ ‫رده اثر‬
‫تفکیک از‬ ‫بهداشتی‬ ‫بهداشتی‬ ‫سوزی‬ ‫کمپوست‬
‫مبدأ وبازیافت‬ ‫همراه با‬
‫استحصال‬
‫انرژی‬
‫‪4/29E-9‬‬ ‫‪3/55E-9‬‬ ‫‪3/48E-9‬‬ ‫‪4/31E-9‬‬ ‫‪3/46E-9‬‬ ‫‪Kg Sb eq‬‬ ‫تقلیل مواد غیرآلی‬
‫‪7/45E-9‬‬ ‫‪5/59E-9‬‬ ‫‪7/31E-9‬‬ ‫‪1/29E-7‬‬ ‫‪5/38E-9‬‬ ‫‪Kg SO2‬‬ ‫اسیدی شدن‬
‫‪eq‬‬
‫‪1/58E-9‬‬ ‫‪1/16E-9‬‬ ‫‪1/85E-9‬‬ ‫‪8/08E-7‬‬ ‫‪1/15E-9‬‬ ‫‪Kg PO4‬‬ ‫اوتروفیکاسیون‬
‫‪eq‬‬
‫‪4/28E-9‬‬ ‫‪4/59E-9‬‬ ‫‪8/99E-9‬‬ ‫‪1/46E-8‬‬ ‫‪3/72E-9‬‬ ‫‪Kg CO2‬‬ ‫گرمایش جهانی‬
‫‪eq‬‬
‫‪8/14E-11‬‬ ‫‪8/15E-11‬‬ ‫‪8/26E-11‬‬ ‫‪8/74E-11‬‬ ‫‪7/56E-‬‬ ‫‪CFC-11‬‬ ‫تخریب لایه ازن‬
‫‪11‬‬
‫‪1/19E-9‬‬ ‫‪1/34E-9‬‬ ‫‪1/17E-9‬‬ ‫‪2/55E-9‬‬ ‫‪3/06E-9‬‬ ‫‪Kg 1,4-‬‬ ‫سمیت برای انسان‬
‫‪DB eq‬‬
‫‪1/74E-9‬‬ ‫‪9/05E-10‬‬ ‫‪9/03E-10‬‬ ‫‪4/39E-8‬‬ ‫‪8/52E-‬‬ ‫‪Kg 1,4-‬‬ ‫سمیت زیستی زمین‬
‫‪10‬‬ ‫‪DB eq‬‬
‫‪2/33E-9‬‬ ‫‪1/9E-9‬‬ ‫‪4/17E-9‬‬ ‫‪1/48E-7‬‬ ‫‪1/92E-9‬‬ ‫‪Kg NOX‬‬ ‫میانگین اروپایی(‪)NOX‬‬
‫‪eq‬‬
‫‪7/25E-9‬‬ ‫‪5/41E-9‬‬ ‫‪7/12E-9‬‬ ‫‪1/29E-7‬‬ ‫‪5/26E-9‬‬ ‫‪Kg SO2‬‬ ‫میانگین اروپایی(‪)SO2‬‬
‫‪eq‬‬
‫‪1/88E-9‬‬ ‫‪1/98E-9‬‬ ‫‪3/59E-9‬‬ ‫‪1/65E-8‬‬ ‫‪1/7E-9‬‬ ‫‪Kg C2H4‬‬ ‫اکسیداسیون فتوشیمیایی‬
‫‪eq‬‬
‫‪3/19E-9‬‬ ‫‪5/6E-9‬‬ ‫‪5/63E-9‬‬ ‫‪6/01E-9‬‬ ‫‪5/26E-9‬‬ ‫‪Dalys‬‬ ‫پرتوهای یونی کننده‬
‫‪94‬‬
‫‪ -9-4‬مقایسه طبقات اثر‬
‫‪ -1-9-4‬تخلیه منابع زیستی‬
‫همانطور که در شکل ‪ 7-4‬مشاهده میشود‪.‬سناریوی زبالهسوزی با مقدار(‪ (4/31E-9 kg sb‬بیشترین تأثیر را دارد و در‬
‫رتبههای بعدی تفکیک از مبدأ و بازیافت(‪ ،)4/29E-9 kg sb‬دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی ( ‪3/55E-9 kg‬‬
‫‪ ،)sb‬دفن بهداشتی (‪ )3/48E-9 kg sb‬و کمترین اثر مربوط به سناریوی کمپوست به مقدار(‪ )3/46E-9 kg sb‬میباشد‪.‬‬
‫سناریو زبالهسوزی فرآیندی انرژی بر و مصرف کننده انرژی است‪ ،‬اما از آنجایی که در آن انرژی نیز تولید میشود کاهنده‬
‫اثرات محیطزیستی است‪ .‬با توجه به فرضیات‪ ،‬موقعیت جغرافیایی و دیگر مسائل لحاظ شده در مدلسازی سناریوهای‬
‫شهر زنجان و تفاوت آن با دادههای مطالعه دیگر‪ ،‬امکان مقایسه دقیق نتایج وجود ندارد‪ .‬اما به‬
‫طور کلی میتوان گفت در این طبقه اثر‪ ،‬نتایج مطالعه حاضر با مطالعات دیگر همخوانی دارد( ;‪Belboom et al., 2013‬‬
‫‪.)Koci and Trecakova, 2011; Liamsanguan and Gheewala, 2007; Zaman, 2010‬‬
‫‪ -2-9-4‬اسیدی شدن‬
‫در این طبقه اثر یکی از شرایط اسیدی شدن محیطهای مرطوب خاکی و آبی به میزان تولید ‪ SO2‬بستگی دارد‪ ،‬سناریوی‬
‫زبالهسوزی با مقدار (‪ )1/29E-7 kg SO2‬بیشترین تأثیر و در رتبه های بعدی تفکیک از مبدأ و بازیافت( ‪7/45E-9 kg‬‬
‫‪ ،)SO2‬دفن بهداشتی(‪ ،)7/31E-9 kg SO2‬دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی(‪ )5/59E-9 kg SO2‬و کمترین اثر‬
‫مربوط به سناریوی کمپوست(‪ )5/38E-9 kg SO2‬میباشد‪.‬‬
‫‪95‬‬
‫‪ -3-9-4‬اوتروفیکاسیون‬
‫یکی از شرایط پرغذایی در محیطهای آبی و خاکی به میزان فسفات بستگی دارد‪ .‬سناریوی زباله سوزی با بیشترین میزان‬
‫انتشار(‪ )8/8E-7 kg po4‬و در رتبههای بعدی دفن بهداشتی(‪ ،)1/85E-9 kg PO4‬تفکیک از مبدأ و بازیافت(‪1/58E-‬‬
‫‪ ،)9 kg PO4‬سناریوی دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی(‪ )1/16 E-9 kg PO4‬و کمترین اثر مربوط به سناریوی‬
‫کمپوست(‪ )1/15E-9 kg PO4‬میباشد‪ .‬در سناریوی دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی و کمپوست به دلیل آنکه‬
‫مواد آلی زباله در کنترل ماست میزان انتشار بسیار پایینتر از سایر گزینهها میباشد‪.‬‬
‫‪ -4-9-4‬گرمایش جهانی‬
‫همه سناریوها از نظر گرمایش جهانی همگی دارای بار و اثرات محیطزیستی هستند‪.‬در این طبقه اثر سناریوی زبالهسوزی‬
‫با بیشترین تأثیر (‪ )8/74E-8 kg CO2‬و در رتبههای بعدی دفن بهداشتی(‪،)8/99E-9 kg CO2‬دفن بهداشتی همراه با‬
‫استحصال انرژی(‪،)4/59E-9 kg CO2‬تفکیک از مبدأ و بازیافت(‪ )4/28E-9 kg CO2‬و در آخر کمترین تأثیر مربوط به‬
‫سناریوی کمپوست(‪ )3/72E-9 kg CO2‬میباشد‪.‬‬
‫‪ -5-9-4‬تخریب لایه ازن‬
‫زباله سوزی با بیشترین تأثیر(‪ )8/74E-11 Kg CFC-11‬و در رتبههای بعدی دفن بهداشتی(‪ ، )8/26E-11‬دفن بهداشتی‬
‫همراه با استحصال انرژی(‪ )8/15E-11‬و تفکیک از مبدأ و بازیافت(‪ )8/14E-11‬و کمپوست(‪)7/56E-11‬کمترین تأثیر را دارند‪.‬‬
‫‪ -9-9-4‬سمیت برای انسان‬
‫سمیت برای انسان بر حسب ‪(Kg 1,4 DB eq‬کیلوگرم ‪ 1/4‬دی کلروبنزن معادل) میباشد‪ .‬انتشار برخی از مواد(مانند‬
‫فلزات سنگین) میتواند بر سلامت انسان اثر بگذارد‪ .‬ارزیابی سمیت براساس غلظتهای قابل تحمل در دستورالعملهای‬
‫کیفیت هوا‪ ،‬آب‪ ،‬کیفیت هوا‪ ،‬مصرف روزانه قابل تحمل و مصرف روزانه قابل قبول برای سمیت انسان است‪ .‬فاکتورهای‬
‫توصیفی که به عنوان پتانسیل سمیت سمی (‪ )HTP‬بیان میشوند‪ ،‬با استفاده از ‪ USES-LCA‬محاسبه میشوند‪،‬‬
‫همانند سموم زیستی‪ ،‬که در نهایت قرار گرفتن در معرض و اثرات مواد سمی را برای افق زمانی نامحدود توصیف میکند‪.‬‬
‫کیفیت هوا داخل محیط و تاثیر آن بر سلامت انسان در این قسمت لحاظ نمیشود‪ .‬لازم به ذکر است که مسائل مربوط‬
‫به سمیت باعث بحث بسیار زیادی میشود‪ .‬طراحان توصیه میکنند که به دقت از راهنمایی تامینکنندگان مواد‪ ،‬به‬
‫‪96‬‬
‫منظور توجه به هر مقررات‪ ،‬کدهای و استانداردهای مربوط به صنایع مختلف و مواد و توجه به زمینه و کاربرد که در آن‬
‫مواد باید مورد استفاده قرار گیرد‪ ،‬مورد توجه قرار گیرد‪ .‬اما هیچ کدام از آنها نباید برای هر یک از مواد جایگزین در نظر‬
‫گرفته شود‪ .‬بسیاری از مواد شیمیایی مورد استفاده در جامعه مورد بررسی قرار نگرفته و تکنیکهای ارزیابی هنوز در‬
‫حال توسعه هستند‪ .‬همانطور که در شکل ‪ 6-4‬مشاهده میشود‪ ،‬در این طبقه اثر کمپوست(‪)3/06E-9 kg 1,4 DB‬‬
‫بیشترین بار محیطزیستی را به خود اختصاص داده است‪ .‬دلیل این امر مواد مضری است که برای سلامتی انسان مضر‬
‫هستند‪ .‬در رتبههای بعدی زبالهسوزی(‪ ،)2/55E-9 kg 1,4 DB‬دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی( ‪1/34E-9 kg‬‬
‫‪ ،)1,4 DB‬در رتبههای بعدی تفکیک از مبدأ و بازیافت(‪ )1/19 E-9 kg 1,4 DB‬و دفن بهداشتی( ‪1/17E-9 kg 1,4‬‬
‫‪ )DB‬از نظر بارهای محیطزیستی کمترین تأثیر را دارند‪ .‬با توجه به فرضیات‪ ،‬واحد کارکردی‪ ،‬موقعیت جغرافیایی و دیگر‬
‫مسائل لحاظ شده در مدلسازی سناریوهای شهر زنجان و تفاوت آن با پیش فرضهای مطالعات دیگر‪ ،‬امکان مقایسه‬
‫دقیق نتایج وجود ندارد‪.‬‬
‫‪ -7-9-4‬سمیت زیستی زمین‬
‫در این طبقه اثر نیز زبالهسوزی به مقدار (‪ )4/39E-8 kg 1,4 DB‬بیشترین تأثیر را دارد و در رتبههای بعدی تفکیک از‬
‫مبدأ و بازیافت(‪ ،)1/74E-9 kg 1,4 DB‬دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی(‪ ،)9/05E-10 kg 1,4 DB‬دفن‬
‫بهداشتی(‪ )9/03E-10 kg 1,4 DB‬و در آخر کمترین تأثیر مربوط به سناریوی کمپوست (‪)8/52 E-10 kg 1,4 DB‬‬
‫‪ -8-9-4‬میانگین اروپایی )‪)NOX‬‬
‫در این طبقه اثر بیشترین مقدار مربوط به زبالهسوزی(‪ )1/48E-7 kg NOx‬و در رتبههای بعدی دفن بهداشتی( ‪4/17E-‬‬
‫‪ ،)9 kg NOx‬تفکیک از مبدأ و بازیافت(‪ )2/33E-9 kg NOx‬و در آخر کمترین اثر مربوط به کمپوست( ‪1/92E-9 kg‬‬
‫‪ )NOx‬و دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی (‪ )1/9E-9 kg NOx‬میباشد‪.‬‬
‫‪97‬‬
‫‪ -6-9-4‬میانگین اروپایی (‪)SO2‬‬
‫در این طبقه اثر بیشترین مقدار مربوط به زبالهسوزی به مقدار( ‪ ،)1/29E-7 kg SO2‬تفکیک از مبدأ و بازیافت‪7/25E-‬‬
‫)‪ ،)9 kg SO2‬دفن بهداشتی(‪ )7/12E-9 kg SO2‬و در آخر کمترین تأثیر مربوط به دفن بهداشتی همراه با استحصال‬
‫انرژی( ‪ )5/41 E-9 kg SO2‬و کمپوست(‪ )5/26E-9 kg SO2‬میباشد‪.‬‬
‫‪ -11-9-4‬اکسیداسیون فتوشیمیایی‬
‫همانطور که در شکل ‪ 11-4‬مشاهده میشود‪ ،‬سناریوی زباله سوزی بیشترین تأثیر را در طبقه اثر اکسیداسیون‬
‫فتوشیمیایی با مقدار (‪ )1/65E-8 kg C2H4‬دارد‪ .‬در رتبههای بعدی دفن بهداشتی(‪ )3/59E-9 kg C2H4‬و در آخر‬
‫دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی(‪ ،)1/98E-9 kg C2H4‬تفکیک از مبدأ و بازیافت(‪ )1/88E-9 kg C2H4‬و‬
‫کمپوست(‪ )1/7E-9 kg C2H4‬کمترین مقدار را به خود اختصاص دادهاند‪.‬‬
‫‪ -11-9-4‬پرتوهای یونی کننده‬
‫رادیونوکلئیدها میتوانند در طی فعالیتهای انسان آزاد شوند‪ .‬این فرآیند میتواند مربوط به چرخه سوخت هستهای‬
‫(استخراج‪ ،‬پردازش‪ ،‬استفاده یا درمان سوخت هسته ای) یا در تولید انرژیهای معمولتر مانند سوختن ذغال سنگ و‬
‫سایر سوختها باشد‪ .‬رادیونوکلئیدهای هوابرد توسط افراد میتوانند مورد معرض استنشاق قرار گیرند‪ ،‬در حالی که‬
‫رادیونوکلئیدهایی که در آب های شیرین به سر می برند می توانند در هنگام شنا در آبهای آزاد‪ ،‬از طریق آب آشامیدنی‬
‫تولید شده از آبهای سطحی مصرف کنند و یا میتوانند از طریق محصولات کشاورزی وارد چرخه غذایی شوند‪ .‬وقتی‬
‫که رادیونوکلئوتیدها فرو میریزند‪ ،‬تابش یونیزه را آزاد می کنند‪ .‬قرار گرفتن در معرض پرتوهای یونی کننده انسان باعث‬
‫تغییرات در ‪ DNA‬میشود که به نوبه خود میتواند منجر به انواع مختلف سرطان و نقایص زایمان شود‪ .‬اثرات مشابهی‬
‫در سایر موجودات زنده مورد انتظار میرود‪ ،‬اما آسیب به اکوسیستمها در حال حاضر کم نیست‪ .‬بنابراین‪ ،‬تنها منطقه‬
‫حفاظت تحت پوشش سلامت انسان است‪ .‬عوامل تأثیرگذار بر اساس آمار بیماریها ناشی از قرار گرفتن در معرض نسبتاً‬
‫زیاد کار یا مرتبط با حوادث است‪ .‬یک روش متوسط برای محاسبه میزان اضطراب سرطانهای اضافی ناشی از این قرار‬
‫گرفتن در معرض استفاده می شود‪ .‬با این حال در ارزیابی چرخه حیات‪ ،‬مقدار قرار گرفتن در معرض این اثرات پایینتر‬
‫از دیگر عوامل میباشد(‪.)Huijbregts.et al.2014‬کمترین تأثیر در سرطانزایی را تفکیک از مبدأ و بازیافت(‪)3/19E-9 Daly‬‬
‫‪98‬‬
‫دارا میباشد و در رتبههای بعدی کمپوست(‪ ،)5/26E-9‬دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی(‪ ،)5/6E-9‬دفن‬
‫بهداشتی(‪ )5/63E-9‬و زبالهسوزی(‪ )6/01E-9‬بیشترین تأثیر را دارا میباشند‪.‬‬
‫‪99‬‬
‫فصل پنجم‬
‫نتیجهگیری‪ ،‬پیشنهادات و آزمون‬
‫فرضیات‬
‫‪011‬‬
‫‪ -1-5‬نتیجه نهایی و کلی انجام تحقیق‬
‫نوع دفع پسماند در هر کشور به نوع‪ ،‬کمیت و کیفیت زبالههای تولیدی بستگی دارد‪ .‬الگو برداری بی مورد از‬
‫روشهای دفع پسماند سایر کشور به خصوص اروپایی جز با تحمیل هزینه هنگفت اقتصادی و محیطزیستی چیزی عاید‬
‫مملکت نمیکند در کشوری مثل انگلستان که نزدیک به ‪ %71‬زبالههای تولید آن را مواد قابل بازیافت و باکیفیت و کمتر‬
‫از ‪ %31‬مواد آلی تشکیل میدهد به طبع روش بازیافت باید در اولویت قرار بگیرد بر اساس آمار داخلی کیفیت مواد‬
‫بازیافتی اروپایی به مراتب بهتر از کیفیت محصولات تولیدی با مواد اولیه در ایران میباشد‪ .‬و این نشان از اولویت قرار‬
‫دادن سایر روشها قبل از بازیافت در ایران میباشد و از طرف دیگر در کشورمان استانداردها و قوانینی برای مراکز‬
‫جمعآوری و بازیافت به صورت مستمر وجود ندارد و بیشتر این مراکز باقیماندههای مواد بازیافتی را به صورت غیر بهداشتی‬
‫و غیر فنی مهار و دفع مینمایند‪ .‬این مطالعه نشان میدهد که کمپوست و دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی دارای‬
‫اثرات محیطزیستی کمتر دفن بهداشتی و زبالهسوزی دارای بیشترین اثرات میباشد‪ .‬از لحاظ بهداشتی نیز سناریوی‬
‫تفکیک از مبدأ و بازیافت دارای کمترین اثر بهداشتی از نظر سمیت برای انسان و سرطانزایی دارد‪.‬‬
‫‪010‬‬
‫‪ -2-5‬پیشنهادها‬
‫‪ -‬در این مطالعه سیستم مدیریت پسماند شهر زنجان از لحاظ محیطزیستی و اقتصادی مورد بررسی قرار گرفتند‪،‬‬
‫از این رو پیشنهاد میشود برای دقت عمل از دادههای به روز و طبق هماهنگی لازم با ادارات تابعه اطلاعات دقیق‬
‫بدست آورد‪.‬‬
‫‪ -‬در این مطالعه برای بررسی اثرات محیطزیستی‪ ،‬به دلیل نبود اطلاعات معتبر و کافی‪ ،‬از دادههای اکواینونت‬
‫استفاده گردید‪ ،‬از این رو پیشنهاد میشود پایگاه داده مناسب در این زمینه در ایران فراهم و در مطالعات بعدی‬
‫مورد استفاده قرار گیرد‪.‬‬
‫‪ -3-5‬آزمون فرضیات‬
‫‪ -‬سوزاندن پسماند امکان دارد بر آب‪ ،‬خاک‪ ،‬هوا تأثیر بگذارد‪ .‬این فرضیه درست میباشد‬
‫‪ -‬میزان مواد سمی داخل کمپوست به دلیل وجود ترکیبات و پسماندهای دیگر می تواند زیاد باشد‪ .‬این فرضیه هم‬
‫درست میباشد‪.‬‬
‫‪ -‬تفکیک از مبدأ و بازیافت میتواند بهترین گزینه پیشنهادی باشد‪ .‬این فرضیه رد میشود ولی از لحاظ سلامتی‬
‫بهترین گزینه انتخابی میباشد‪.‬‬
‫‪012‬‬
:‫منابع‬
Abdoli-e, M., & al, e. (2006). An on-body personal lift augmentation device (PLAD) reduces EMG amplitude of
erector spinae during lifting tasks. Clinical Biomechanics, 21(5), 456-465 .
Arena, U., Mastellone, M. L., & Perugini, F. (2003). The environmental performance of alternative solid waste
management options: a life cycle assessment study. Chemical Engineering Journal, 96(1), 207-222 .
Ayer, N. W., & Tyedmers, P. H. (2009). Assessing alternative aquaculture technologies: life cycle assessment of
salmonid culture systems in Canada. Journal of Cleaner Production, 17(3), 362-373 .
Blengini, G. A., & Busto, M. (2009). The life cycle of rice: LCA of alternative agri-food chain management systems
in Vercelli (Italy). Journal of Environmental Management, 90 .5111-5151 ,)3(
Cederberg, C., & Mattsson, B. (2000). Life cycle assessment of milk production—a comparison of conventional
and organic farming. Journal of Cleaner Production, 8(1), 49-60 .
Chaya, W., & Gheewala, S. H. (2007). Life cycle assessment of MSW-to-energy schemes in Thailand. Journal of
Cleaner Production, 15(15), 1463-1468 .
Cherubini, F., Bird, N. D., Cowie, A., Jungmeier, G., Schlamadinger, B., & Woess-Gallasch, S. (2009). Energy-and
greenhouse gas-based LCA of biofuel and bioenergy systems :Key issues, ranges and recommendations.
Resources, conservation and recycling, 53(8), 434-447 .
Cherubini, F., & Strømman, A. H. (2011). Life cycle assessment of bioenergy systems: state of the art and future
challenges. Bioresource technology, 102(2), 43 .115-7
Curran, M. A., & Young, S. (1996). Report from the EPA conference on streamlining LCA. The International Journal
of Life Cycle Assessment, 1(1), 57-60 .
Curran, P. J., Bauer, D. J., & Willoughby, M. T. (2004). Testing main effects and interactions in latent curve
analysis. Psychological Methods, 9(2), 220 .
Den Boer, J., Den Boer, E., & Jager, J. (2007). LCA-IWM: a decision support tool for sustainability assessment of
waste management systems. Waste management, 27(8), 1032-1045 .
El Hanandeh, A & ,.El-Zein, A. (2010). Life-cycle assessment of municipal solid waste management alternatives
with consideration of uncertainty: SIWMS development and application. Waste management, 30(5),
902-911 .
Evans, J. C., Dawson, A. R., & Opdyke, S. (2002). Slurry walls for groundwater control: a comparison of UK and
US practice. Paper presented at the Geotechnical conference, ASCE/PENNDOT Central PA, USA.
Fataei, E. Determining the Best Environmental Suitable Scenario for Municipal Solid Waste Disposal of Ardabil
City by Life Cycle Assessment .
Fataei, E. (1394). Determining the Best Environmental Suitable Scenario for Municipal Solid Waste Disposal of
Ardabil City by Life Cycle Assessment .
Ferreira, S., Cabral, M., da Cruz, N. F., Simões, P., & Marques, R. C .)1151( .Life cycle assessment of a packaging
waste recycling system in Portugal. Waste management, 34(9), 1725-1735 .
Finnveden, G., & Nielsen, P. H. (1999). Long-term emissions from landfills should not be disregarded. The
International Journal of Life Cycle Assessment, 4(3), 125-126 .
Goedkoop, M., Heijungs, R., Huijbregts, M., De Schryver, A., Struijs, J., & Van Zelm, R. (2009). ReCiPe 2008. A life
cycle impact assessment method which comprises harmonised category indicators at the midpoint and
the endpoint level, 1 .
Guinée, J. (2001). Handbook on life cycle assessment—operational guide to the ISO standards. The International
Journal of Life Cycle Assessment, 6(5), 255-255 .
Heathwaite, A. L. (2003). Making process-based knowledge useable at the operational level: a framework for
modelling diffuse pollution from agricultural land. Environmental Modelling & Software, 18(8), 753-760 .
Hong, J., Li, X., & Zhaojie, C. (2010). Life cycle assessment of four municipal solid waste management scenarios
in China .Waste management, 30(11), 2362-2369 .
Hong, R., Wang, G., Guo, R., Cheng, X., Liu, Q., Zhang, P., & Qian, G. (2006). Life cycle assessment of BMT-based
integrated municipal solid waste management: Case study in Pudong, China. Resources, conservation
and recycling, 49(2), 129-146 .
013
‫( از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬1395/9/6 ‫و تاریخ‬/195929 ‫ فناوری به شمارة‬،‫ تحقیقا ت‬،‫ و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‬،‫ پایاننامهها‬،‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‬
.‫( و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‬1348) ‫ و هنرمندان‬،‫ مصنفان‬،‫ و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‬،‫ آموزشی‬،‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‬
Khandeparker, L., Anil, A., & Raghukumar, S. (2002). Exploration and metamorphosis in Balanus amphitrite
Darwin (Cirripedia; Thoracica) cyprids: significance of sugars and adult extract. Journal of experimental
marine biology and ecology, 281(1), 77-88 .
Liamsanguan, C., & Gheewala, S. H. (2007). Environmental assessment of energy production from municipal
solid waste incineration. The International Journal of Life Cycle Assessment, 12(7), 529 .
Limoodehi, A., & al, e .)1157( .Life Cycle Assessment of Municipal Solid Waste Management in Tehran.
Environmental Energy and Economic Research, 1(2), 207-218 .
Martínez-Blanco, J., Muñoz, P., Antón, A., & Rieradevall, J. (2009). Life cycle assessment of the use of compost
from municipal organic waste for fertilization of tomato crops. Resources, conservation and recycling,
53(6), 340-351 .
Mattsson, B., Cederberg, C., & Blix, L. (2000). Agricultural land use in life cycle assessment (LCA): case studies of
three vegetable oil crops. Journal of Cleaner Production, 8(4), 283-292 .
McFarland, M. (2001). Biosolids engineering: McGraw Hill Professional.
Menikpura, S., Sang-Arun, J., & Bengtsson, M. (2013). Integrated solid waste management: an approach for
enhancing climate co-benefits through resource recovery. Journal of Cleaner Production, 58, 34-42 .
Nanaki, E. A., & Koroneos, C. J. (2012). Comparative LCA of the use of biodiesel, diesel and gasoline for
transportation. Journal of Cleaner Production, 20(1), 14-19 .
Organization, I. S .)5997( .ISO 14040: Environmental Management-Life Cycle Assessment-Principles and
Framework.
Özeler, D., Yetiş, Ü., & Demirer, G. (2006). Life cycle assesment of municipal solid waste management methods:
Ankara case study. Environment International, 32 .155-111 ,)3(
Pagourtzi, E., Assimakopoulos, V., Hatzichristos, T., & French, N. (2003). Real estate appraisal: a review of
valuation methods. Journal of Property Investment & Finance, 21(4), 383-401 .
Pelletier, N. (2008). Environmental performance in the US broiler poultry sector: Life cycle energy use and
greenhouse gas, ozone depleting, acidifying and eutrophying emissions. Agricultural Systems, 98(2), 67-
73 .
Pelletier, N. L., Ayer, N. W., Tyedmers, P. H., Kruse, S. A., Flysjo, A., Robillard, G., . . . Sonesson, U. (2007). Impact
categories for life cycle assessment research of seafood production systems: review and prospectus. The
International Journal of Life Cycle Assessment, 12(6), 414-421 .
Roy, P., Nei, D., Orikasa, T., Xu, Q., Okadome, H., Nakamura, N., & Shiina, T. (2009). A review of life cycle
assessment (LCA) on some food products. Journal of food engineering, 90(1), 1-10 .
Skordilis, A. (2004). Modelling of integrated solid waste management systems in an island. Resources,
conservation and recycling, 41(3), 243-254 .
Torrellas, M., Antón, A., López, J. C., Baeza, E. J., Parra, J. P., Muñoz, P., & Montero, J. I. (2012). LCA of a tomato
crop in a multi-tunnel greenhouse in Almeria. The International Journal of Life Cycle Assessment, 17(7),
863 .571-
.)‫ شهر مشهد‬:‫ ارزیابی محیط زیستی چرخه حیات سامانه مدیریت پسماند شهری (مطالعه موردی‬.)1388( .‫رفیعی و همکاران‬
:‫مطالعة موردی‬-‫ ارزیابی چرخة عمر سناریوهای دفع پسماند جامد شهری از نظر انتشار گازهای گلخانهای و مصرف انرژی‬.)2111( .‫ و صبور‬.‫ ق‬,‫لک‬
.78-97 ,)55(39 ,‫ محیط شناسی‬.‫جزیرة سیری‬
014
‫کتاب‪:‬‬
‫‪ -1‬عبدلی‪،‬م ع‪ .1364 .‬بازیافت مواد زائد شهری‪ .‬چاپ چهارم‪ .‬انتشارات دانشگاه تهران‪ .‬تهران‬
‫‪ -2‬کشاورزی‪،‬هما‪ .‬کلهر‪،‬مصطفی‪. 1361.‬آلودگی هوا (اصول و روشهای کنترل)‪ .‬چاپ دوم‪ .‬انتشارات دانشگاه تهران‪،‬تهران‬
‫‪ -3‬عباسپور‪،‬مجید‪ .1361.‬مدلسازی آلودگی هوا‪ .‬چاپ اول‪ .‬انتشارات علمی دانشگاه صنعتی شریف‬
‫‪ -4‬غیاثالدین‪،‬منصور‪ .1385.‬آلودگی هوا(منابع‪ ،‬اثرات و کنترل)‪.‬چاپ اول‪ ،‬انتشارات دانشگاه تهران‬
‫‪ -5‬فتائی‪ ،‬ابراهیم‪ .1385 .‬مدیریت مواد زائد جامد‪ .‬چاپ اول انتشارات مهد تمدن اردبیل‪ ،‬اردبیل‬
‫‪ -9‬سامعنژاد‪،‬ز‪ .‬فتائی‪،‬ا‪ .1365 .‬ارزیابی چرخه حیات سیستمهای مدیریت پسماند شهری‪ .‬چاپ اول انتشارات راز نهان تهران‪ ،‬تهران‬
‫‪ -7‬مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران‪ISIRI-ISO14044 - 1st. edition -‬‬
‫پایاننامههای مورد استفاده‪:‬‬
‫‪ -1‬مطالعات کمی‪ ،‬کیفی و آنالیز فیزیکی و شیمیایی زبالههای جامد شهری زنجان‪ .‬فرزانه قرهجه لو‪1369.‬‬
‫‪ -2‬مقایسه ارزیابی چرخه حیات سیستم های دفن پسماند جامد شهری در اردبیل‪ :‬دفن بهداشتی و بازیافت‪ .‬زهرا سامعنژاد‪1363.‬‬
‫‪ -3‬مقایسه ارزیابی چرخه حیات سیستمهای تصفیه فاضلاب شهری لاگون‪ ،‬لجن فعال و بیولاک‪ .‬مرضیه محمدی‪1364.‬‬
‫‪ -4‬ارزیابی پتانسیل میزان استحصال متان از زبالههای شهری و مقایسه گزینههای مختلف مدیریت پسماند‪ -‬مطالعه موردی شهر‬
‫زنجان‪ .‬الهام کریمی‪1369.‬‬
‫‪015‬‬
‫پیوستها‬
‫‪016‬‬
‫ طریقه ورود دادهها در نرمافزار برای سناریوی دفن بهداشتی‬:1‫پیوست‬
Product
Waste specification Default material/waste Amount Unit Quantity Category
type
Sanitary landfill All waste types 1 ton Mass Sanitary
landfill
Add
Inputs
Inputs from nature Sub-compartment Amount Unit Distribution SD2 or
2SD
Carbon dioxide in air In air 0.00038 ton Normal 0
Carbon,organic, in Biotic 0.00025 ton Normal 0
soil or biomass stock
Oxygen In air 0.2095 ton Normal 0
Add
Inputs from technosphere materials/fuels Amount Unit Distribution SD2 or
2SD
Chemicals organic 0.2848 ton Normal
Transport,combination truck, gasoline powered 20 Tkm Normal 0
Add
Inputs from technosphere: electricity/ heat Amount Unit Distributio SD2 or
n 2SD
On-site electricity average E 1. 5 MJ Normal 0
Gasoline, combusted in equilpment 4. 5 l Normal 0
Outputs
Emissions to air Sub- Amount Unit Distribution SD2
compartment or
2SD
Mercury compounds stratosphere 0.000056 ton Normal 0
VOC,volatile organic stratosphere 0.000056 ton Normal 0
compounds
Sulfur oxides stratosphere 0.000059 ton Normal 0
Nitrogen oxide stratosphere 0.0028 ton Normal 0
Methane stratosphere 0.047 ton Normal 0
Ethane,pentachlorofluoro,CFC- stratosphere 0.000007 ton Normal 0
111
Carbon dioxide stratosphere 0.062 ton Normal 0
Add
Emissions to water Sub- Amount Unit Distribution SD2
compartment or
2SD
COD,Chemical Oxygen groundwater 0.0023 ton Normal 0
Demand
Nitrigen,total groundwater 0.0000051 ton Normal 0
Phosphorus, total groundwater 0.0000069 ton Normal 0
Cadmium groundwater 0.00000528 ton Normal 0
Chromium groundwater 0.0000000017 ton Normal 0
Zinc compounds groundwater 0.00270554 ton Normal 0
017
Lead groundwater 0.00008322 ton Normal 0
Copper groundwater 0.00007960 ton Normal 0
Molybdenum groundwater 0.00002944 ton Normal 0
Magnesium groundwater 0.00268337 ton Normal 0
Iron compounds,unspecified groundwater 0.00079230 ton Normal 0
Manganese compounds groundwater 0.00014747 ton Normal 0
‫ طریقه ورود دادهها در نرمافزار برای سناریوی دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی‬:2‫پیوست‬
Product
Waste specification Default material/waste type Amount Unit Quantity Category
Sanitary sanitation All waste types 1 ton Mass Biowaste
with biogas
production
Add
Inputs
2SD
Nitrogen In air 0.7808 ton Normal 0
Add
2SD
Chemicals organic 0.002484 ton Normal 0
Transport,combination truck, gasoline powered/US 20 Tkm Normal 0
Electricity,low voltage(CH) treatment of 325 MJ Normal 0
biogas,burned in solid oxide fuel
Add
Inputs from technosphere: electricity/ heat Amount Unit Distribution SD2 or
2SD
On-site electricity average E 7.5 MJ Normal 0
Gasoline, combusted in equlpment/US 4 L Normal 0
Outputs
compartment or
2SD
compounds
018
111
Add
compartment or
2SD
Demand
Phosphorus,total groundwater 0.0000069 ton Normal 0
TOC, Total Organic groundwater 0.0000022 ton Normal 0
Carbon,from sanitary landfill
Zince compounds groundwater 0.00270554 ton Normal 0
Copper groundwater 0.00007960 ton Normal 0
Magnesium compounds groundwater 0.00268337 ton Normal 0
unspecified
Nickel compounds groundwater 0.0002744 ton Normal 0
Add
compartment or
2SD
Demand
Zince groundwater 0.00000000027 ton Normal 0
copper groundwater 0.00000000004 ton Normal 0
019
Inputs from technosphere: electricity/heat Amount Unit Distribution SD2 or
2SD
On-site electricity average E 5 MJ Normal 0
Gasoline, combusted in equipment/US 6.5 l Normal 0
Add
Outputs
compartment or
2SD
compounds
111
Add
compartment or
2SD
Demand
001
‫ طریقه ورود دادهها در نرمافزار برای سناریوی تفکیک از مبدأ و بازیافت‬:3‫پیوست‬
Product
Waste specification Default material/waste type Amount Unit Quantity Category
Seperation from All waste types 1 ton Mass Recycling
origin& recycling
Add
Inputs
2SD
Add
2SD
Glass cullet,sorted(GLO),Market for conseq U 3.807 ton Normal 0
Waste paperboard,sorted(GLO) market for conseq 4.854 ton Normal 0
U
Forest residue,dried,stored/ton/RNA 2.23 ton Normal 0
Synthetic rubber(GLO) market for conseq,U 9.68 ton Normal 0
Transport,combination truck, gasoline powered 30 Tkm Normal 0
Add
Outputs
compartment or
2SD
Particulates, SPM stratosphere 0.000002 ton Normal 0
compounds
Add
compartment or
2SD
Demand
000
Products
Outputs technosphere Amount Unit Quantity Allocation Category
products and co- producs
Composting process 1 ton Mass 100% biowaste
Outputs to technosphere
Avoided product
Add
Inputs
Inputs from nature Sub- Amount Unit Distribution SD2 or
compartment 2SD
Carbon,organic, in soil or Biotic 0.0021 ton Normal 0
biomass stock
Carbon dioxide in air In air 0.0026 Ton Normal 0
Add
2SD
Chemicals organic 0.0011 Ton Normal
Transport,combination truck, gasoline 30 tkm Normal
powered/US
Add
2SD
On-site electricity average E 2.4 MJ Normal 0
Gasoline, combusted in equlpment/US 7.2 l Normal 0
Copper compounds groundwater 0.000000016 ton Normal 0
Nickel compounds groundwater 0.000000044 ton Normal 0
Magnesium groundwater 0.000000268 ton Normal 0
compounds,unspeified
Zince groundwater 0.000000037 ton Normal 0
002
‫ طریقه ورود دادهها در نرمافزار برای سناریوی زبالهسوزی‬:5‫پیوست‬
Product
Outputs to technosphere: Product and co-products Amount Unit Quantity Category
Incineration process All waste types 1 ton Mass Municipal
with energy incinerat
production
Add
Inputs
2SD
Nitrogen In air 0.7808 ton Normal 0
Add
2SD
Transport,combination truck, gasoline powered/US 25 Tkm Normal 0
Add
2SD
On-site electricity average E 25 MJ Normal 0
Gasoline, combusted in equlpment/US 12.3 L Normal 0
Electricity high voltage (AT) heat and power co- 103 MJ Normal 0
generation
Outputs
compartment or
2SD
111
Carbon monoxide stratosphere 0.71 ton Normal 0
Particulates.SPM stratosphere 0.0000012 ton Normal 0
Add
compartment or
2SD
Demand
003
‫‪Zinc‬‬ ‫‪groundwater‬‬ ‫‪0.0000002‬‬ ‫‪ton‬‬ ‫‪Normal‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪Lead‬‬ ‫‪groundwater‬‬ ‫‪0.0000015‬‬ ‫‪ton‬‬ ‫‪Normal‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪Copper compounds‬‬ ‫‪groundwater‬‬ ‫‪0.0000032‬‬ ‫‪ton‬‬ ‫‪Normal‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪Nickel compounds‬‬ ‫‪groundwater‬‬ ‫‪0.0000004‬‬ ‫‪ton‬‬ ‫‪Normal‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪Molybdenenum‬‬ ‫‪groundwater‬‬ ‫‪0.0000038‬‬ ‫‪ton‬‬ ‫‪Normal‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪Mangnesium‬‬ ‫‪groundwater‬‬ ‫‪0.0000022‬‬ ‫‪ton‬‬ ‫‪Normal‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪compounds,unspecified‬‬
‫‪Iron compounds, unspecified‬‬ ‫‪groundwater‬‬ ‫‪0.0000062‬‬ ‫‪ton‬‬ ‫‪Normal‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪Maganese compounds‬‬ ‫‪groundwater‬‬ ‫‪0.0000033‬‬ ‫‪ton‬‬ ‫‪Normal‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪004‬‬
‫پیوست‪ :9‬تصویر مقایسه ‪ 5‬سناریو‬
‫پیوست‪ :7‬تصویر آنالیز سناریوی دفن بهداشتی‬
‫پیوست‪ :8‬تصویر آنالیز سناریوی دفن بهداشتی همراه با استحصال انرژی‬
‫‪005‬‬
‫پیوست‪ :6‬تصویر آنایز سناریوی تفکیک از مبدا و بازیافت‬
‫پیوست‪ :11‬تصویر آنلیز سناریوی زباله سوزی‬
‫‪006‬‬
‫پیوست‪ :11‬تصویر آنالیز سناریویکمپوست‬
‫‪007‬‬
‫‪University of Zanjan‬‬
‫‪Faculty of Science‬‬
‫‪Department of Environmental Science‬‬
‫‪MSc Thesis‬‬
‫‪Environmental Impact Assessment of Integrated‬‬

‫‪Municipal Waste Management in Zanjan City using‬‬
‫)‪Life Cycle Assessment method(LCA‬‬
‫‪By:‬‬
‫‪Saeed Seyed Ghasemi‬‬
‫‪Supervisor(s):‬‬
‫‪Dr. AH.Parizanganeh‬‬
‫‪Dr.Eb.Fataei‬‬
‫‪2018‬‬
‫‪008‬‬
Abstract:
The waste disposal method in each country depends on the type, quantity and quality of the waste
generated. unnecessary modeling of the waste disposal methods of other countries, especially european
countries with the imposition of huge economic and environmental costs, nothing will be earned to our
country iran. zanjan city is too important due to its geographic location in terms of environment and
economy. doing wrong and without waste management study in this city will follow environmental and
economic problems. in this research based on studies conducted in 2017 in this area and performing
urban waste analysis 5 scenarios (sanitary landfil, sanitary sanitation with energy extraction, seperation
from origin and recycling, incineration process and composting process) were defined to improve the
status of municipal waste disposal. with using of life cycle assessment ( using by software) of zanjan
waste management, evaluating the environmental impacts of these scenarios, from the point of view of
10 impact categories was examined and interpreted. among the various disposal methods for municipal
waste management according to the results was calculated using the latest version of the simapro
software and according to the CML2001 guidelines, which is a novel way to assess the life cycle,
environmental effects of scenarios were compared. this study shows that compost and landfill with
energy extraction have less environmental effects and waste incineration has the greatest impact.
Keywords: Life cycle assessment, Urban waste management, LCA
009

Fulltext

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Fulltext

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق

‫گروه علوم محیطزیست‬

‫پایان نامه کارشناسی ارشد‬

‫ارزیابی چرخه حیات(‪)LCA‬‬

‫دکتر عبدالحسین پریزنگنه‬

‫دکتر ابراهیم فتائی‬

‫عنوان پایان نامه‪:‬‬

‫دانشجوی دوره دکتری ‪ /‬کارشناسی ارشد رشته‬ ‫اینجانب‬

‫نام و امضاء دانشجو‬

‫مالکیت نتایج و حق نشر‬

‫فیض تدریس و راهنمایی ایشان بهرهها برده ام‪.‬‬

‫تشکر و قدردانی میشود‪.‬‬

‫کلید واژه‪ :‬ارزیابی چرخه حیات‪ ،‬مدیریت زبالههای شهری‪LCA ،‬‬

‫‪ -2-1‬بیان مسئله و ضرورت تحقیق ‪4.........................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -3-1‬اهداف تحقیق ‪4......................................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -1-3-1‬هدف کلی تحقیق ‪4...................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -2-3-1‬اهداف اختصاصی ‪4.....................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -4-1‬پیشینه تحقیق ‪5....................................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -5-1‬سوالات تحقیق ‪8....................................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -7-1‬تعریف مفاهیم ‪8.....................................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -1-7-1‬چرخه حیات ‪6.............................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -2-7-1‬ارزیابی چرخه حیات‪6...............................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -3-7-1‬تجزیه وتحلیل صورتبرداری(سیاهه) چرخه حیات ‪6.......................................................................................................................‬‬

‫‪ -4-7-1‬ارزیابی پیامدچرخه حیات ‪6.....................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -5-7-1‬تفسیر چرخه حیات ‪6................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -9-7-1‬واحد کارکردی ‪6.........................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -7-7-1‬ورودی سیستم‪111 ...................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -8-7-1‬خروجی سیستم ‪111 ................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -6-7-1‬مرزسیستم ‪111 ..........................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -11- 7-1‬رده پیامد(طبقه اثر) ‪111 ......................................................................................................................................................................‬‬

‫فصل دوم ‪:‬‬

‫‪ -1-2‬مبانی و چهارچوب نظری تحقیق‪12......................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -3-2‬ویژگیهای پسماند ‪12...............................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -4-2‬تشخیص اجزاء پسماند ‪13........................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -5-2‬آلودگی خاک ‪14.........................................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -7-2‬آلودگی هوا ‪15.............................................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -6-2‬ارزیابی اثرات چرخه حیات‪17.......................................................................................................................................................................... .‬‬

‫‪ -1-6-2‬تقلیل مواد غیر آلی ‪17............................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -2-6-2‬اسیدی شدن ‪18.........................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -3-6-2‬اوتروفیکاسیون ‪211 ...................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -4-6-2‬گرمایش جهانی ‪21....................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -5-6-2‬تخریب لایه ازن ‪21....................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -9-6-2‬سمیت برای انسان ‪23...............................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -7-6-2‬سمیت زیستی زمین ‪24...........................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -8-6-2‬میانگین اروپایی(‪24.................................................................................................................................................................... )NOX‬‬

‫‪ -11-6-2‬اکسیداسیون فتوشیمیایی ‪25...............................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -11-6-2‬پرتوهای یونی کننده ‪29 ........................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -11-2‬ارزیابی چرخه حیات در دفن پسماند‪29 ......................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -1-11-2‬هدف وحوزه ‪29 ........................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -2-11-2‬صورتبرداری ‪29 ......................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -1-3‬مواد و روشها ‪31....................................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -2-3‬تعریف حوزه و منطقه مورد مطالعه‪31............................................................................................................................................................ .‬‬

‫‪ -3-3‬معرفی نرم افزار سیماپرو ‪39 .................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -1-3-3‬روشهای ارزیابی اثرات‪37.......................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -1-3-3‬ویژگی سازی ‪37.........................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -2-3-3‬ارزیابی آسیب ‪38........................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -3-3-3‬نرمال سازی ‪38...........................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -4-3-3‬وزن دهی ‪36................................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -5-3-3‬ورود اطلاعات به سیماپرو ‪36...................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -7-3‬معرفی سناریوهای مورد بررسی ‪42..................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -1-7-3‬سناریو دفن بهداشتی ‪422 .......................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -1-1-7-3‬انتخاب محل دفن زباله ‪433 .........................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -2-1-7-3‬مزایای روش دفن بهداشتی ‪49 ....................................................................................................................................................‬‬