KiTCB. Chuong 5

Chương 5:
HOÀN THÀNH KIỂM TOÁN

Mục tiêu học tập
CL03
• Áp dụng và kết hợp các kỹ thuật trong việc thu thập bằng chứng
kiểm toán, phương pháp và chọn mẫu trong kiểm toán; đồng thời
phân biệt được các dạng báo cáo kiểm toán.
• Phác thảo công việc trên quy trình kiểm toán và lựa chọn các chuẩn
mực liên quan đến lập và trình bày báo cáo tài chính;
CL04
• Chứng minh mức độ đáp ứng của các bằng chứng kiểm toán thu
được nhằm đưa ra ý kiến kiểm toán thích hợp;
• Giải quyết những tình huống thực tế liên quan đến quy trình kiểm
toán và báo cáo kiểm toán 2
Tài liệu học tập
Tài liệu chính

[1] Bộ môn Kiểm toán – Đại học kinh tế TP.HCM. (2019). Kiểm
toán. NXB Lao Động Xã Hội.
Tài liệu tham khảo
[2] Trần Thị Hải Vân & cộng sự. (2016). Tài liệu câu hỏi và Bài tập
Kiểm toán căn bản. Đại học Ngân hàng TP.HCM (Lưu hành nội bộ).
[3] Alvin A. Arens, Mark S Beasley, & Randal J Elder. (2020).
Auditing and assurance services – An integrated approach (17th ed.).
Pearson Education
Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán

3
Nội dung
5.1 Đánh giá tổng thể trước khi lập báo cáo kiểm toán
5.2 Báo cáo kiểm toán

4
Câu hỏi chuẩn bị
1. Cho biết các quy định kế toán và trình bày BCTC về:
• Nợ tiềm tàng
• Giả định hoạt động liên tục
• Các sự kiện phát sinh sau ngày khoá sổ kế toán
2. Nêu các thủ tục kiểm toán đối với các khoản trên?
3. Phân biệt sai sót phát hiện và sai sót dự đoán? Đánh giá tổng hợp sai sót
của KTV dựa trên loại sai sót nào?
4. Cho biết các nội dung và trình tự các nội dung của một báo cáo kiểm
toán
5. Cho biết các loại ý kiến của KTV được đưa ra trong trường hợp nào?
Cho ví dụ.
5
Nội dung sinh viên tự đọc
Tham khảo mẫu Báo cáo kiểm toán trong chuẩn mực/chương
trình KT mẫu để tìm hiểu:
• Format một báo cáo kiểm toán
• Cách viết các loại ý kiến kiểm toán

6
5.1 Đánh giá tổng thể trước khi lập BCKT
5.1.1 Tìm hiểu các nghĩa vụ/nợ tiềm tàng

5.1.2 Đánh giá về giả định hoạt động liên tục
5.1.3 Xem xét các sự kiện xảy ra sau ngày khóa sổ
5.1.4 Đánh giá tổng thể trước khi lập báo cáo kiểm toán

7
5.1.1. Tìm hiểu các nghĩa vụ/nợ tiềm tàng
Khái niệm
Nợ tiềm tàng là:

a) Nghĩa vụ nợ có khả năng phát sinh từ các sự kiện đã xảy ra và sự tồn
tại của nghĩa vụ nợ này sẽ chỉ được xác nhận bởi khả năng hay xảy ra
hoặc không hay xảy ra của một hoặc nhiều sự kiện không chắc chắn
trong tương lai mà doanh nghiệp không kiểm soát được; hoặc
b) Nghĩa vụ nợ hiện tại phát sinh từ các sự kiện đã xảy ra nhưng chưa
được ghi nhận vì:
(i) Không chắc chắn có sự giảm sút về lợi ích kinh tế do việc phải
thanh toán nghĩa vụ nợ; hoặc
(ii) Giá trị của nghĩa vụ nợ đó không được xác định một cách đáng
tin cậy.
(VAS 18.07)
8
Yêu cầu kế toán

Trừ khi khó xảy ra khả năng phải chi trả, doanh nghiệp phải trình bày
tóm tắt bản chất của khoản nợ tiềm tàng tại ngày kết thúc kỳ kế toán
năm cùng với các thông tin sau:
a) Ước tính về ảnh hưởng tài chính của khoản nợ tiềm tàng;
b) Dấu hiệu không chắc chắn liên quan đến giá trị hoặc thời gian
của các khoản chi trả có thể xảy ra; và
c) Khả năng nhận được các khoản bồi hoàn.
(VAS 18.81)
9
Thủ tục kiểm toán
• Phỏng vấn Ban Giám đốc đơn vị được kiểm toán và những người
khác trong đơn vị, kể cả chuyên gia tư vấn pháp luật trong đơn vị,
nếu có thể;
• Xem xét các biên bản họp Ban quản trị và thư từ trao đổi giữa đơn
vị và chuyên gia tư vấn pháp luật ngoài đơn vị;
• Kiểm tra các khoản phí tư vấn pháp luật
• Nếu KTV đánh giá rủi ro có sai sót trọng yếu liên quan đến các vụ
kiện tụng và tranh chấp đã được xác định: KTV phải trao đổi trực
tiếp với chuyên gia tư vấn pháp luật.
(VSA 501.09) 10
Yêu cầu kế toán

Báo cáo tài chính phải được lập trên cơ sở giả định là doanh nghiệp
đang hoạt động liên tục và sẽ tiếp tục hoạt động kinh doanh bình
thường trong tương lai gần, nghĩa là doanh nghiệp không có ý định
cũng như không buộc phải ngừng hoạt động hoặc phải thu hẹp đáng
kể quy mô hoạt động của mình.
Trường hợp thực tế khác với giả định hoạt động liên tục thì báo cáo
tài chính phải lập trên một cơ sở khác và phải giải thích cơ sở đã sử
dụng để lập báo cáo tài chính.
(VAS 01.04)

11

• Thu thập đầy đủ bằng chứng kiểm toán thích hợp về tính hợp lý
của giả định hoạt động liên tục
• Xem xét các đánh giá của Ban Giám đốc đơn vị được kiểm toán
• Phỏng vấn Ban Giám đốc đơn vị được kiểm toán
• Thực hiện các thủ tục kiểm toán bổ sung khi cần thiết
(VSA 570.06)

12
5.1.3 Xem xét các sự kiện xảy ra sau ngày kết
thúc kỳ kế toán
Khái niệm
Là những sự kiện phát sinh kể từ sau ngày kết thúc kỳ kế toán
đến ngày lập báo cáo kiểm toán và những sự việc mà kiểm toán
viên biết được sau ngày lập báo cáo kiểm toán.
(VSA 560.05)

13
5.1.3 Xem xét các sự kiện xảy ra sau ngày kết
thúc kỳ kế toán
Các loại sự kiện phát sinh sau ngày kết thúc kỳ kế toán năm
(i) Sự kiện cần phải điều chỉnh báo cáo tài chính, và
(ii) Sự kiện không cần phải điều chỉnh nhưng có thể phải công
bố trên thuyết minh báo cáo tài chính.

14
Sự kiện phát sinh sau ngày kết thúc kỳ kế toán:
Trách nhiệm kiểm toán viên
(VSA 560)
Ngày kết thúc Ngày ký báo cáo Ngày công bố
Kỳ kế toán năm Kiểm toán BCTC và BCKT
(1) (2) (3)
o KTV có trách o KTV không bắt o KTV không bắt

nhiệm: buộc. Nhưng nếu buộc. Nhưng nếu
o Thu thập bằng KTV biết: KTV biết:
chứng o Yêu cầu điều chỉnh o Yêu cầu điều chỉnh
o Yêu cầu điều chỉnh hoặc thuyết minh hoặc thuyết minh
hoặc thuyết minh o Đưa ý kiến phù hợp o Đưa ý kiến phù
o Đưa ý kiến phù hợp trong BCKT mới hợp trong BCKT
o Áp dụng biện pháp mới (giải thích
ngăn chặn phù hợp nguyên nhân)
o Áp dụng biện pháp
ngăn chặn phù hợp
15
5.1.3 Xem xét các sự kiện xảy ra sau ngày kết thúc
kỳ kế toán
• Thủ tục kiểm tra số dư thông thường

• Thủ tục chuyên dùng để phát hiện các sự kiện sau ngày kết thúc
niên độ

16
Thủ tục chuyên dùng để phát hiện các sự kiện sau
ngày kết thúc niên độ
• Tìm hiểu về các thủ tục mà Ban Giám đốc đã thiết lập;
• Phỏng vấn Ban Giám đốc và Ban quản trị đơn vị;
• Xem xét các biên bản họp (nếu có) của Đại hội đồng cổ đông, Hội
đồng thành viên, Ban Giám đốc và Ban quản trị sau ngày kết thúc kỳ kế
toán và phỏng vấn về các vấn đề đã được thảo luận trong các cuộc họp
này nhưng chưa có biên bản;
• Xem xét báo cáo tài chính giữa niên độ kỳ gần nhất kể từ sau ngày
kết thúc kỳ kế toán của đơn vị (nếu có).
VSA 560. 07

17
5.1.4. Đánh giá tổng thể trước khi lập báo cáo
kiểm toán
✔ Áp dụng thủ tục phân tích

✔ Đánh giá sự đầy đủ của bằng chứng
✔ Đánh giá tổng hợp các sai sót chưa điều chỉnh
✔ Rà soát lại hồ sơ kiểm toán
✔ Yêu cầu đơn vị cung cấp thư giải trình
✔ Kiểm tra các công bố trên thuyết minh BCTC
✔ Xem xét các thông tin đính kèm với BCTC

18
Đánh giá tổng hợp các sai sót chưa điều chỉnh
▪ Xác định tổng sai sót chưa điều chỉnh (gồm sai sót đã phát
hiện, sai sót dự đoán được ước tính từ kết quả kiểm tra mẫu
và từ thủ tục phân tích hoặc các thủ tục khác)
▪ So sánh tổng sai lệch với mức trọng yếu tổng thể
▪ Lựa chọn cách giải quyết thích hợp cho mỗi tình huống
(tổng sai sót thấp hơn mức trọng yếu, vượt mức trọng yếu
hoặc xấp xỉ mức trọng yếu)

19
Đánh giá tổng hợp các sai sót chưa điều chỉnh
Các ví dụ
▪ Tình huống A
▪ Tình huống B
▪ Tình huống C
▪ Tình huống D

20
Kết quả kiểm tra toàn bộ BCTC – Tình huống A
Bảng tổng hợp sai sót chưa điều chỉnh (A)
Ảnh hưởng đến
Sai sót Lợi nhuận trước thuế
Đã phát hiện
Dự phòng Nợ phải thu chưa đủ yêu cầu 90
Vốn hóa Tài sản cố định 240
330
Mức trọng yếu
tổng thể: 1400
Dự kiến
Mức trọng yếu
Tính giá Hàng tồn kho 240
khoản mục: 700
Xác nhận Nợ phải thu 300
540
Tổng hợp 870

21
Tình huống A
Phân tích: Ở tình huống A, tổng sai sót chưa điều chỉnh nhỏ hơn
nhiều so với mức trọng yếu tổng thể và khoản mục.
Kết luận: Không cần phải thực hiện thêm thủ tục kiểm toán

22
Kết quả kiểm tra toàn bộ BCTC – Tình huống B
Bảng tổng hợp sai sót chưa điều chỉnh (B)
Đã phát hiện
990
Mức trọng yếu
tổng thể: 1400
Dự kiến
Mức trọng yếu
khoản mục: 700
540
Tổng hợp 1530

23
Tình huống B
Phân tích: Ở tình huống B, tổng sai sót chưa điều chỉnh lớn hơn với
mức trọng yếu tổng thể.
Kết luận: KTV cần đề nghị đơn vị điều chỉnh sai sót, cụ thể trong
trường hợp này là sai sót lớn nhất liên quan đến vốn hóa TSCĐ. Tùy
theo cách giải quyết của đơn vị mà KTV sẽ đưa ra ý kiến kiểm toán có
liên quan:
• Đơn vị chấp nhận điều chỉnh, giảm tổng mức sai sót xuống dưới
mức trọng yếu tổng thể
• Đơn vị không chấp nhận điều chỉnh, hoặc mức điều chỉnh ít, tổng
sai sót chưa điều chỉnh vẫn lớn hơn mức trọng yếu tổng thể

24
Kết quả kiểm tra toàn bộ BCTC – Tình huống C
Bảng tổng hợp sai sót chưa điều chỉnh (C)
Đã phát hiện
800
Mức trọng yếu
tổng thể: 1400
Dự kiến
Mức trọng yếu
khoản mục: 700
240
Tổng hợp 1040

25
Tình huống C
Phân tích: Ở tình huống C, tổng sai sót chưa điều chỉnh nhỏ hơn nhiều
so với mức trọng yếu tổng thể, nhưng có 1 khoản mục có sai sót trọng
yếu.
trường hợp này là sai sót liên quan đến vốn hóa TSCĐ. Tùy theo cách
giải quyết của đơn vị mà KTV sẽ đưa ra ý kiến kiểm toán có liên quan:
• Đơn vị chấp nhận điều chỉnh, giảm mức sai sót xuống dưới mức
trọng yếu khoản mục
sai sót chưa điều chỉnh vẫn lớn hơn mức trọng yếu khoản mục

26
Kết quả kiểm tra toàn bộ BCTC – Tình huống D
Bảng tổng hợp sai sót chưa điều chỉnh (D)
Đã phát hiện
800
Mức trọng yếu
tổng thể: 1400
Dự kiến
Mức trọng yếu
khoản mục: 700
550
Tổng hợp 1350

27
Tình huống D
Phân tích: Ở tình huống D, sai sót chưa điều chỉnh xấp xỉ gần bằng với
mức trọng yếu.
trường hợp này là sai sót liên quan đến vốn hóa TSCĐ và dự phòng
NPT. Tùy theo cách giải quyết của đơn vị mà KTV sẽ đưa ra ý kiến
kiểm toán có liên quan:
• Đơn vị chấp nhận điều chỉnh, giảm mức sai sót xuống thấp hơn
nhiều so với mức trọng yếu tổng thể
sai sót chưa điều chỉnh vẫn xấp xỉ mức trọng yếu tổng thể.

28
5.2 Báo cáo kiểm toán
5.2.1 Khái niệm

5.2.2 Các yếu tố cơ bản của báo cáo kiểm toán
5.2.3 Các loại ý kiến kiểm toán

29
5.2.1 Khái niệm
Báo cáo kiểm toán là loại văn bản do kiểm toán viên
và công ty kiểm toán lập và công bố để nêu rõ ý kiến
chính thức về báo cáo tài chính của một đơn vị đã
được kiểm toán.

30
5.2.2 Các yếu tố cơ bản của Báo cáo kiểm toán
A. Số hiệu và tiêu đề của báo cáo kiểm toán

B. Người nhận báo cáo kiểm toán
C. Mở đầu của báo cáo kiểm toán
D. Trách nhiệm của Ban giám đốc đối với BCTC
E. Trách nhiệm của kiểm toán viên
F. Các trách nhiệm báo cáo khác
G. Chữ ký của kiểm toán viên
H. Ngày lập báo cáo kiểm toán
I. Tên và địa chỉ doanh nghiệp kiểm toán
(VSA 700)
31
Tên và địa chỉ CTKT
Số hiệu BCKT • Đối tượng kiểm toán
Tiêu đề BCKT • Trách nhiệm người quản lý và
Người nhận BCKT trách nhiệm của KTV
Đoạn mở đầu
• Chuẩn mực kiểm toán
• Bảo đảm hợp lý
• Công việc và thủ tục đã thực hiện
Phạm vi và căn cứ thực hiện ▪ Kiểm tra trên cơ sở chọn mẫu
▪ Đánh giá việc tuân thủ
▪Đánh giá các ước tính và xét đoán
▪ Đánh giá việc trình bày toàn bộ
Ý kiến của kiểm toán viên • Cơ sở hợp lý
Địa điểm và thời gian lập BCKT
Chữ ký và đóng dấu
32
Ngày lập báo cáo kiểm toán
không được trước ngày mà kiểm toán viên thu thập đầy đủ
bằng chứng kiểm toán thích hợp
Ngày lập báo cáo kiểm toán cũng không được trước ngày lập
báo cáo tài chính.

33
Chữ ký của kiểm toán viên

Báo cáo kiểm toán phải có 2 chữ ký, gồm
✔ chữ ký của kiểm toán viên hành nghề được giao phụ trách cuộc
kiểm toán và
✔chữ ký của thành viên Ban Giám đốc là người đại diện theo pháp
luật phụ trách tổng thể cuộc kiểm toán.
Dưới mỗi chữ ký nói trên phải ghi rõ họ và tên, số Giấy chứng
nhận đăng ký hành nghề kiểm toán (Giấy CN ĐKHN kiểm toán).
Trên chữ ký của thành viên Ban Giám đốc phụ trách tổng thể cuộc
kiểm toán phải đóng dấu của doanh nghiệp kiểm toán (hoặc chi
nhánh doanh nghiệp kiểm toán) phát hành báo cáo kiểm toán
34
5.2.3 Các loại ý kiến kiểm toán
❖ Ý kiến chấp nhận toàn phần

❖ Ý kiến KHÔNG PHẢI LÀ chấp nhận toàn phần
❖ Ý kiến ngoại trừ (chấp nhận từng phần)
❖ Ý kiến trái ngươc (không chấp nhận)
❖ Ý kiến từ chối
❖ “ Vấn đề cần nhấn mạnh” và “vấn đề khác” trong ý kiến
kiểm toán

35
Ý kiến chấp nhận toàn phần
▪ Là ý kiến được đưa ra khi kiểm toán viên kết luận rằng báo
cáo tài chính đã được lập, trên các khía cạnh trọng yếu, phù
hợp với khuôn khổ về lập và trình bày báo cáo tài chính
được áp dụng.
▪ Báo cáo tài chính được lập và trình bày theo chuẩn mực kế
toán, chế độ kế toán (doanh nghiệp) Việt Nam và các quy định
pháp lý có liên quan đến việc lập và trình bày báo cáo tài
chính được xác định là báo cáo tài chính được lập và trình bày
theo khuôn khổ về trình bày hợp lý.
(VSA 700)
36
Ý kiến chấp nhận toàn phần - Ví dụ
“Ý kiến của Kiểm toán viên

Theo ý kiến của chúng tôi, báo cáo tài chính đã phản ánh trung thực
và hợp lý, trên các khía cạnh trọng yếu tình hình tài chính của Công
ty ABC tại ngày 31/12/20x1, cũng như kết quả hoạt động kinh
doanh và tình hình lưu chuyển tiền tệ cho năm tài chính kết thúc
cùng ngày, phù hợp với chuẩn mực kế toán, chế độ kế toán (doanh
nghiệp) Việt Nam và các quy định pháp lý có liên quan đến việc lập
và trình bày báo cáo tài chính.”

37
Ý kiến kiểm toán không phải là ý kiến chấp nhận
toàn phần
✔ Ý kiến kiểm toán ngoại trừ;

✔ Ý kiến kiểm toán trái ngược; và
✔ Từ chối đưa ra ý kiến.

38
Ý kiến kiểm toán ngoại trừ
Kiểm toán viên phải trình bày “ý kiến kiểm toán ngoại trừ” khi:
❖ Dựa trên các bằng chứng kiểm toán đầy đủ, thích hợp đã thu thập
được, kiểm toán viên kết luận là các sai sót, xét riêng lẻ hay tổng
hợp lại, có ảnh hưởng trọng yếu nhưng không lan tỏa đối với
báo cáo tài chính; hoặc
❖ Kiểm toán viên không thể thu thập được đầy đủ bằng chứng
kiểm toán thích hợp để làm cơ sở đưa ra ý kiến kiểm toán, nhưng
kiểm toán viên kết luận rằng những ảnh hưởng có thể có của các sai
sót chưa được phát hiện (nếu có) có thể là trọng yếu nhưng không
lan tỏa đối với báo cáo tài chính.
(VSA 705.07) 39
Ảnh hưởng lan tỏa
• Lan tỏa:
Là một thuật ngữ được sử dụng, trong điều kiện có sai sót, để mô
tả những ảnh hưởng của sai sót đối với báo cáo tài chính hoặc
mô tả những ảnh hưởng sâu, rộng có thể có của sai sót chưa được
phát hiện (nếu có) đối với báo cáo tài chính do kiểm toán viên
không thể thu thập đầy đủ bằng chứng kiểm toán thích hợp.

40
Ảnh hưởng lan tỏa
Ảnh hưởng lan tỏa đối với báo cáo tài chính là những ảnh hưởng
mà theo xét đoán của KTV:
(i) Những ảnh hưởng này không chỉ giới hạn đến một số yếu
tố, một số tài khoản hoặc khoản mục cụ thể của báo cáo tài
chính;
(ii) Kể cả chỉ ảnh hưởng giới hạn đến một số yếu tố, một số tài
khoản hoặc khoản mục cụ thể của báo cáo tài chính thì những
ảnh hưởng này vẫn đại diện hoặc có thể đại diện cho một phần
quan trọng của báo cáo tài chính; hoặc
(iii) Những ảnh hưởng này trong trường hợp liên quan đến các
thuyết minh, là vấn đề căn bản để người sử dụng hiểu được báo
cáo tài chính.

41
Ý kiến kiểm toán ngoại trừ – ví dụ
Cơ sở của ý kiến kiểm toán ngoại trừ

Công ty chưa trích lập dự phòng giảm giá hàng tồn kho, dẫn đến khoản mục “Hàng tồn kho”
(Mã số 140) trên Bảng cân đối kế toán đang được phản ánh theo giá gốc là XXX1 VND thay vì
phải phản ánh theo giá trị thuần có thể thực hiện được. Việc ghi nhận như vậy là không tuân thủ
chuẩn mực kế toán, chế độ kế toán (doanh nghiệp) Việt Nam. Các tài liệu tại Công ty cho thấy,
nếu phản ánh theo giá trị thuần có thể thực hiện được thì khoản mục “Hàng tồn kho” trên Bảng
cân đối kế toán sẽ giảm đi là XXX2 VND. Đồng thời, trên Báo cáo kết quả hoạt động kinh
doanh, chỉ tiêu “Giá vốn hàng bán” sẽ tăng là XXX2 VND, chỉ tiêu “Chi phí thuế thu nhập
doanh nghiệp hiện hành” và “Lợi nhuận sau thuế” sẽ giảm đi tương ứng là XXX3 VND.
Theo ý kiến của chúng tôi, ngoại trừ ảnh hưởng của vấn đề nêu tại đoạn “Cơ sở của ý kiến kiểm
toán ngoại trừ”, báo cáo tài chính đã phản ánh trung thực và hợp lý, trên các khía cạnh trọng
yếu tình hình tài chính của Công ty ABC tại ngày 31/12/20x1, cũng như kết quả hoạt động kinh
doanh và tình hình lưu chuyển tiền tệ cho năm tài chính kết thúc cùng ngày, phù hợp với chuẩn
mực kế toán, chế độ kế toán (doanh nghiệp) Việt Nam và các quy định pháp lý có liên quan đến
việc lập và trình bày báo cáo tài chính.
42
Ý kiến kiểm toán ngoại trừ– ví dụ
Cơ sở của ý kiến kiểm toán ngoại trừ

Khoản đầu tư của Công ty ABC vào Công ty DEF, một công ty liên doanh với nước ngoài được
mua lại trong năm và được hạch toán theo phương pháp vốn chủ sở hữu, được ghi nhận với giá trị
là XXX1 VND trên Bảng cân đối kế toán tại ngày 31/12/20x1, và phần sở hữu của ABC trong
khoản thu nhập ròng là XXX2 VND của DEF được bao gồm trong Báo cáo kết quả hoạt động kinh
doanh của ABC cho năm tài chính kết thúc cùng ngày. Chúng tôi không thể thu thập được đầy đủ
bằng chứng kiểm toán thích hợp về giá trị ghi sổ của khoản đầu tư của ABC vào Công ty DEF tại
ngày 31/12/20x1 cũng như phần sở hữu của ABC trong khoản thu nhập ròng của Công ty DEF cho
năm đó vì chúng tôi không được tiếp cận với thông tin tài chính và báo cáo tài chính, Ban Giám đốc
và kiểm toán viên của công ty DEF. Do đó, chúng tôi không thể xác định liệu có cần thiết phải điều
chỉnh các số liệu này hay không.
Theo ý kiến của chúng tôi, ngoại trừ ảnh hưởng của vấn đề nêu tại đoạn “Cơ sở của ý kiến kiểm
toán ngoại trừ”, báo cáo tài chính đã phản ánh trung thực và hợp lý, trên các khía cạnh trọng yếu
tình hình tài chính của Công ty ABC tại ngày 31/12/20x1, cũng như kết quả hoạt động kinh doanh
và tình hình lưu chuyển tiền tệ cho năm tài chính kết thúc cùng ngày, phù hợp với chuẩn mực kế
toán, chế độ kế toán (doanh nghiệp) Việt Nam và các quy định pháp lý có liên quan đến việc lập và
43
trình bày báo cáo tài chính.
Ý kiến kiểm toán trái ngược
Kiểm toán viên phải trình bày “ý kiến kiểm toán trái ngược” khi dựa trên
các bằng chứng kiểm toán đầy đủ, thích hợp đã thu thập được, kiểm toán
viên kết luận là các sai sót, xét riêng lẻ hay tổng hợp lại, có ảnh hưởng
trọng yếu và lan tỏa đối với báo cáo tài chính.
Trong trường hợp này việc đưa ra ý kiến chấp nhận từng phần là không đủ
để thể hiện tính chất và mức độ sai sót trọng yếu của BCTC.
(VSA 700.08)

44
Ý kiến trái ngược (không chấp nhận) – Ví dụ
Cơ sở của ý kiến kiểm toán trái ngược

Như đã trình bày ở thuyết minh X, Tập đoàn (Tổng Công ty) chưa hợp nhất báo cáo tài chính của
công ty con DEF mà Tập đoàn (Tổng Công ty) đã mua trong năm 20X1, do chưa xác định được giá
trị hợp lý của một số tài sản và khoản nợ phải trả trọng yếu của công ty con tại ngày mua. Do đó,
khoản đầu tư này đang được phản ánh trên báo cáo tài chính hợp nhất của Tập đoàn (Tổng Công ty)
theo giá gốc. Theo quy định của chuẩn mực kế toán, chế độ kế toán (doanh nghiệp) Việt Nam hiện
hành, báo cáo tài chính của công ty con DEF phải được hợp nhất vì công ty con chịu sự kiểm soát
của công ty mẹ. Nếu báo cáo tài chính của công ty DEF được hợp nhất, nhiều khoản mục trong báo
cáo tài chính hợp nhất kèm theo sẽ bị ảnh hưởng trọng yếu. Các ảnh hưởng đối với báo cáo tài chính
hợp nhất do việc không hợp nhất báo cáo tài chính công ty con là chưa thể xác định được.
Ý kiến kiểm toán trái ngược
Theo ý kiến của chúng tôi, do tầm quan trọng của vấn đề nêu tại “Cơ sở của ý kiến kiểm toán trái
ngược”, báo cáo tài chính hợp nhất đã không phản ánh trung thực và hợp lý, trên các khía cạnh trọng
yếu tình hình tài chính của Tập đoàn (Tổng Công ty) ABC tại ngày 31/12/20x1, cũng như kết quả
hoạt động kinh doanh và tình hình lưu chuyển tiền tệ cho năm tài chính kết thúc cùng ngày, không
phù hợp với chuẩn mực kế toán, chế độ kế toán (doanh nghiệp) Việt Nam và các quy định pháp lý có
liên quan đến việc lập và trình bày báo cáo tài chính hợp nhất.
45
Từ chối đưa ra ý kiến
Kiểm toán viên phải từ chối đưa ra ý kiến khi kiểm toán viên không
thể thu thập được đầy đủ bằng chứng kiểm toán thích hợp để làm
cơ sở đưa ra ý kiến kiểm toán và kiểm toán viên kết luận rằng những
ảnh hưởng có thể có của các sai sót chưa được phát hiện (nếu có) có
thể là trọng yếu và lan tỏa đối với báo cáo tài chính
(VSA 700.09)

46
Từ chối đưa ra ý kiến – Ví dụ
Cơ sở của việc từ chối đưa ra ý kiến

Khoản đầu tư của Công ty vào Công ty liên doanh DEF (tại nước X) đang được ghi nhận trên Bảng
cân đối kế toán với số tiền là XXX VND, chiếm hơn 90% giá trị tài sản thuần của Công ty tại ngày
31/12/20x1. Chúng tôi đã không được phép tiếp cận với Ban Giám đốc và kiểm toán viên của Công
ty DEF cũng như tài liệu, hồ sơ kiểm toán của kiểm toán viên Công ty DEF. Do đó, chúng tôi không
thể xác định được liệu có cần điều chỉnh đối với: (1) phần tài sản của Công ty trong tài sản của DEF
mà Công ty có quyền đồng kiểm soát; (2) phần nợ phải trả Công ty trong các khoản nợ phải trả của
DEF mà Công ty phải cùng chịu trách nhiệm; (3) phần sở hữu của Công ty trong thu nhập, chi phí
của DEF trong năm; (4) các khoản mục trong Báo cáo thay đổi vốn chủ sở hữu (nếu có) và Báo cáo
lưu chuyển tiền tệ.
Từ chối đưa ra ý kiến
Do tầm quan trọng của vấn đề nêu tại đoạn “Cơ sở của việc từ chối đưa ra ý kiến”, chúng tôi không
thể thu thập được đầy đủ bằng chứng kiểm toán thích hợp để làm cơ sở đưa ra ý kiến kiểm toán. Do
đó, chúng tôi không thể đưa ra ý kiến kiểm toán về báo cáo tài chính đính kèm.
47
“Vấn đề cần nhấn mạnh” và “Vấn đề khác”
trong ý kiến kiểm toán
❖ Đoạn “Vấn đề cần nhấn mạnh”
❖ Đoạn “Vấn đề khác”
Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán 48

Vấn đề cần nhấn mạnh
• Là đoạn trong báo cáo kiểm toán đề cập đến vấn đề đã được trình
bày hoặc thuyết minh phù hợp trong báo cáo tài chính mà theo xét
đoán của kiểm toán viên, vấn đề đó là đặc biệt quan trọng để người
sử dụng hiểu được báo cáo tài chính;
(VSA 706.05)
• Đoạn “Vấn đề cần nhấn mạnh” chỉ được đề cập đến các thông tin
đã được trình bày hoặc thuyết minh trong báo cáo tài chính.
(VSA 706.06)
• Nếu sử dụng rộng rãi đoạn “Vấn đề cần nhấn mạnh” sẽ làm giảm tính
hữu hiệu của việc kiểm toán viên trao đổi về vấn đề đó.
(VSA 706.A2)
49
“Vấn đề cần nhấn mạnh”
Một số trường hợp có thể trình bày đoạn “Vấn đề cần nhấn
mạnh”:
(a) Sự không chắc chắn liên quan tới kết quả trong tương lai của
các vụ kiện tụng hoặc các quyết định của cơ quan quản lý;
(b) Việc áp dụng một chuẩn mực kế toán mới trước ngày có
hiệu lực (nếu được phép) mà việc áp dụng đó có ảnh hưởng lan tỏa
đối với báo cáo tài chính;
(c) Một biến cố lớn đã ảnh hưởng hoặc tiếp tục có ảnh hưởng
đáng kể đến tình hình tài chính của đơn vị.
(VSA 706. A1)

50
Ví dụ về ý kiến kiểm toán có đoạn “vấn đề cần
nhấn mạnh”
“Ý kiến kiểm toán ngoại trừ
Theo ý kiến của chúng tôi, ngoại trừ ảnh hưởng của vấn đề nêu tại đoạn “Cơ sở của ý
kiến kiểm toán ngoại trừ”, báo cáo tài chính đã phản ánh trung thực và hợp lý, trên các
khía cạnh trọng yếu tình hình tài chính của Công ty ABC tại ngày 31/12/20x1, cũng như
kết quả hoạt động kinh doanh và tình hình lưu chuyển tiền tệ cho năm tài chính kết thúc
cùng ngày, phù hợp với chuẩn mực kế toán, chế độ kế toán (doanh nghiệp) Việt Nam và
các quy định pháp lý có liên quan đến việc lập và trình bày báo cáo tài chính.

Chúng tôi lưu ý người đọc đến Thuyết minh X trong Bản thuyết minh báo cáo tài chính,
trong đó mô tả sự không chắc chắn liên quan đến kết quả của vụ kiện mà Công ty bị
Công ty DEF kiện. Ý kiến kiểm toán ngoại trừ của chúng tôi không liên quan đến vấn đề
này.”
51
Danh sách các chuẩn mực kiểm toán Việt

Nam khác có quy định về đoạn “Vấn đề cần
nhấn mạnh”
(1) Đoạn 19(b) VSA 210;
(2) Đoạn 12(b) & đoạn 16 VSA 560;
(3) Đoạn 19 VSA 570;
(4) Đoạn 14 VSA 800.

52
Vấn đề khác
Đoạn “Vấn đề khác”: Là đoạn trong báo cáo kiểm toán đề cập đến
vấn đề khác, ngoài các vấn đề đã được trình bày hoặc thuyết minh
trong BCTC, mà theo xét đoán của kiểm toán viên, vấn đề khác đó là
thích hợp để người sử dụng hiểu rõ hơn về cuộc kiểm toán, về trách
nhiệm của kiểm toán viên hoặc về báo cáo kiểm toán.
(VSA 706.05)

53
Vấn đề khác
• Trong rất ít trường hợp, do sự áp đặt của Ban Giám đốc làm giới hạn
phạm vi kiểm toán dẫn đến việc KTV không thể thu thập đầy đủ bằng
chứng kiểm toán thích hợp và điều này có thể có ảnh hưởng lan tỏa
đối với BCTC nhưng KTV không thể rút khỏi hợp đồng kiểm toán.
• Khi đó, ngoài việc từ chối đưa ra ý kiến kiểm toán theo quy định và
hướng dẫn của VSA 705, KTV có thể thấy cần phải trình bày đoạn
“Vấn đề khác” trong báo cáo kiểm toán để giải thích lý do của việc
KTV không thể rút khỏi hợp đồng kiểm toán.
Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán 54

Vấn đề khác
Danh sách các VSA khác có quy định về đoạn

“Vấn đề khác”
(1) Đoạn 12(b) và đoạn 16 VSA 560;
(2) Đoạn 13 - 14, 16 - 17 và đoạn 19 VSA 710;
(3) Đoạn 10(a) VSA 720.
55
Bài tập
• Trần Thị Hải Vân & cộng sự. (2016). Tài liệu tham khảo Kiểm
toán - Tập 1 (Kiểm toán căn bản). Đại học Ngân hàng TP.HCM
(Lưu hành nội bộ)
• Chương 5 – Hoàn thành kiểm toán: Từ bài 1 – bài 5.
56
57

KiTCB. Chuong 5

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

KiTCB. Chuong 5

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Chương 5:

HOÀN THÀNH KIỂM TOÁN

Tài liệu chính

Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán

Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán

Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán

5.1.1 Tìm hiểu các nghĩa vụ/nợ tiềm tàng

Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán

Nợ tiềm tàng là:

Yêu cầu kế toán

Thủ tục kiểm toán

Yêu cầu kế toán

Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán

Thủ tục kiểm toán

Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán

Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán

Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán

o KTV có trách o KTV không bắt o KTV không bắt

• Thủ tục kiểm tra số dư thông thường

Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán

Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán

✔ Áp dụng thủ tục phân tích

Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán

Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán

Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán

Sai sót Lợi nhuận trước thuế

Tổng hợp 870

Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán

Sai sót Lợi nhuận trước thuế

Tổng hợp 1530

Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán

Sai sót Lợi nhuận trước thuế

Tổng hợp 1040

Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán

Sai sót Lợi nhuận trước thuế

Tổng hợp 1350

Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán

5.2.1 Khái niệm

Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán

Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán

A. Số hiệu và tiêu đề của báo cáo kiểm toán

Ngày lập báo cáo kiểm toán

Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán

Chữ ký của kiểm toán viên

❖ Ý kiến chấp nhận toàn phần

Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán

“Ý kiến của Kiểm toán viên

Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán

✔ Ý kiến kiểm toán ngoại trừ;

Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán

Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán

Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán

Cơ sở của ý kiến kiểm toán ngoại trừ

Cơ sở của ý kiến kiểm toán ngoại trừ

Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán

Cơ sở của ý kiến kiểm toán trái ngược

Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán

Cơ sở của việc từ chối đưa ra ý kiến

❖ Đoạn “Vấn đề cần nhấn mạnh”

❖ Đoạn “Vấn đề khác”

Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán 48

Khoa KTKT - Bộ môn Kiểm toán

Vấn đề cần nhấn mạnh