Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo

Kutaa 5

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 106

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

BAAFATA
Silabasii Afaan Oromoo Kutaa 5................................................................................................................................................................. 108
Seensa ...................................................................................................................................................................................................... 108
Semisteera I .............................................................................................................................................................................................. 110
Boqonnaa Tokko: Hiriyyummaa (Wayitii 18).............................................................................................................................................. 111
Boqonnaa Lama: Qulqullinna Dhuunfaa (Wayitii 18)................................................................................................................................... 115
Boqonnaa Sadi: Guddifachaa (Wayitii 18)................................................................................................................................................... 119
Boqonnaa Afur: Nageenya Tiraafikaa (Wayitii 18) ...................................................................................................................................... 121
Boqonnaa Shan: Kunuunsa Bosonaa (Wayitii 18) ........................................................................................................................................ 124
Semisteera II ............................................................................................................................................................................................. 126
Boqonnaa Jaha: Araadafi Miidhaa Isaa (Wayitii 18)..................................................................................................................................... 128
Boqonnaa Torba: Nyaata Aadaa Oromoo (Wayitii 18) ................................................................................................................................. 130
Boqonnaa Saddeet: Kunuunsa Bineensotaa (Wayitii 18)............................................................................................................................... 132
Boqonnaa Sagal: Gugsii (Wayitii 18) .......................................................................................................................................................... 135
Boqonnaa Kudhan: (Namoota Sadaniifi Mucayyoo Bareedduu) Optional (Wayitii 18) .................................................................................. 136

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 107

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

Silabasii Afaan Oromoo Kutaa 5

Seensa
Silabasiin kun barattoota kutaa 5ffaa barnoota Afaan Oromoo akka afaan tokkoffaatti barataniif bifa haaraan kan qophaa’edha. Biiroon
Barnootaa Oromiyaa barnoota qulqullinni isaa mirkanaa’e lammii hunda biraan gahuuf hojjetaa ture; hojjetaas jira. Hojiin
xiyyeeffannoo guddaan itti kennamee hojjatamaa jiru keessaa inni guddaan barnoota qulqullinaafi walgitiinsa qabu dhiyeessuun
dhaloota gahumsa jaarraan 21ffaa barbaadu gonfate horachuun biyyattii gara fuulduraatti tarkaanfachiisuudha. Kana galmaan gahuuf,
Biiron Barnootaa Oromiyaa Ministeera Baarnootaa waliin tahuun qorannoo garagaraa gaggeessuun qaawwa sirni barnootaa Sadarkaa
Tokkoffaa Kutaa 5-8 amma hojiirra jiru qabu guutuu kan dandeessisu Sirna Barnootaa Haaraa qopheessee jira. Haaluma kanaan, Sirni
Barnootaa Afaan Oromoo kutaa 5ffaa kun Yaa’iinsa Qabiyyee, Gahumsa Barachuu Isa Xiqqaafi Silabasii Ministeerri Barnootaa
Hammattoo Sirna Barnootaa Barnoota Waliigalaa Itoophiyaa bu’uura godhachuun qopheesserraa gara qabatama naannoo Oromiyaatti
akka madaqu taasisuun kan qophaa’edha.

Xiyyeeffannoon silabasii kanaa barattoonni gulantaa kanaa xiyyeeffannoon barachuu kan qaban keessaa danddeettiiwwan afaanii
kanneen ijoo ta’an (dhaggeeffachuu, dubbachuu, dubbisuufi barreessuu) fi dandeettiiwwan biroo kanneen akka fayyadama jechootaafi
Caaslugaa yoo ta’uu irra caalaatti immoo, dandeetti gahumasaan dubbisuun yaada barreeffaa sirnaan hubachuufi barreeffama gahumsa
qabu barreessuu horachiisuudha. Dandeettiiwwan kanneen kutaa gadaanaa (kutaa 1-4) keessatti shaakalaa kan turan yommuu tahu
silabasiin kunis dandeettiiwwan kanneen caalmaatti cimsachuu akka danda’anitti yaadamee kan bocamedha.

Akka waliigalaatti, kaayyoo ijoon sirna barnootaa Afaan Oromoo kutaa 5 ffaa kun barattoonni dandeettii, beekumsaafi gahumsa afaan
tokkoffaarratti gulantaa kanatti barbaachisu akka gonfatan gochuun ijoolleen jiruufi jireenya keessatti, akkasumas akaakuu barnootaa
biroon akka milkaa’an taasisuudha. Kana milkeessuufis, silabasichi beekumsa xabboo (indigenous knowledge) hawaasa keessa jiru,

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 108

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

dandeettiiwwan bu’uuraa (dhaggeeffachuu, dubbachuu, dubbisuu, barreessuu, fayyadama jechootaa Caasluga, afoola…), dhimmoota
hunda-galeessa ta’an (crosscutting and national pressing issues), gahumsa eegamu ilaalcha keessa galchuun kan qophaa’edha. Kun
immoo, lammii akka naannoo, biyyaafi idil-addunyaatti dorgomaa taheefi gahumsa guutuu qabu horachuuf gargaara.

Qabiyyeewwan sirn barnootaa kana keessa jiran barattoonni salphumatti hubachuu akka danda’an salphaarraa gara cimaa/walxaxaatti,
kan beekamurraa gara hinbeekamneetti, akkasumas dimshaasharraa gara murtaa’aatti qindaa’uun kan qophaa’edha. Gilgaalonniifi
gochoonni qophaa’an barattoota kan giddu-galeeffataniifi barattoonni akka shaakalaniifi sadarkaa isaaniitti dandeettiiwwan bu’uuraa
barbaadaman akka gonfatan carraa guddaa kan kennudha. Walumaa galatti, sirni barnootaa kun bu’aa barachuu, gahumsa barachuu isa
xiqqaa, qabiyyeewwan, tarsiimoowwan barachuufi barsiisuu, deeggarsaafi hordoffiifi mala madaallii, akkasumas yeroo tokkoo tokkoo
qabiyyeef kaenname of keessatti qabatee kan saxaxamedha.

Galmaafi Kaayyoo Sirna Barnootichaa

Galma
Galmi barnoota Afaan Oromoo kutaa 5-8 barachuufi barsiisuu:

• dandeettiiwwan dub-barree bu’uuraa (basic literacy skills) fi dagaagina sammuu, currisaafi hawaasummaa barattootaa gabbisu
gonfachuu;
• barattoonni beekumsa xiinqooqaafi dandeettiiwwan afaanii gahumsa walqunnamtii dagaagsuuf fayyadan horachuun yaadaafi
miira ofii haala adda addaa keessatti ibsachuu;

• barattoonni hubannoo beekumsa xabboofi duudhaaf iddoo olaanaa kennuun jiruufi jireenya hawaasummaa garagara keessatti
fayyadamuu…
Kaayyoowwan gooroo
Kaayyoowwan gooroon Afaan Oromoo kutaa 5-8 barachuufi barsiisuun kanneen armaan gadiiti:

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 109

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

➢ teekinikoota dubbisuu (saffisaan, sakattaan, gadi fageenyaan…) nigabbifatu.

➢ ogummaa dubbisa dhiyaate dubbisuun ergaa waliigalaafi callaa hubachuu nihoratu;
➢ dandeettii hiika kallattiifi hiika bakka galumsaa jechootaaf kennuu nihoratu;
➢ haala jechoonni adda addaa itti uumaman nihubatu;
➢ hundee jechaafi fufiilee nihubatu;
➢ akaakuu himaafi keeyyataa amala isaan qaban waliin nihubatu;
➢ keeyyaata dhuunfaa isaanii nibarreessu;
➢ faayidaa sirna tuqaaleefi qubguddeessaa nihubatu;
➢ gareewwan jechootaa garagaraa nibeeku;
➢ walqabsiistota adda addaa nibeeku;
➢ afoola Oromoo garagaraa nihimu.

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 110

Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

Semisteera I

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 111

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

Boqonnaa Tokko: Hiriyyummaa (Wayitii 18)

Bu’aalee barachuu
Xumura boqonnaa kanaatti barattoonni:

• yaada ijoo dubbisa dhaggeeffatanii nihimu;

• yaada ijoofi callaa dubbisa dubbisanii addaan nibaasu;
• gumee kenname fayyadamuun keeyyata nibarreessu;
• hiika walfakkiifi faallaa jechootaaf nikennu;
• jechoota sagalee gabaabaafi dheeraa hima keessatti nifayyadamu;
• maqaa dhuunfaafi waliinii addaan nibaafasu;
• maqaa dhuunfaafi waliinii fayyadamuun hima sasalphaa ni’ijaaru.
Ga’umsa Qa Haala dhiyeenyaa Mala barachuufi barsiisuu MD Yeroo Hordoffiifi deegarsa Madaallii Yaad
biy Ga’ee barsiisaa Ga’ee barataa
yee
Dandeettii Barreeffama Gaaffilee Gaaffilee Tape Wayti Barattoonni Barattoonni
dhaggeeffatanii Hiriyyummaa dhaggeeffannaan dhaggeeffannaa Recorde 4 dhaggeeffachuun dura dhaggeeffachuun dura
waan hubatan keessaa gilgaala duraa gaafachuu duraa deebisuu r waa’ee dhaggeefachuuf dhimma dhaggeeffachuuf
ibsuu gonfachuu gaaffiilee cufaafi deeman haalaan deeman tilmaamuu isaanii
Dhaggeeffachuufi

banaa dhiheessuu tilmaamuu isaanii toftaalee adda addaatiin

duuka bu’uu, bakka mirkaneessuu,
barbaadametti Odeeffannoo murtaa’oofi
Barruu qajeelcha Waan deeggarsa kennuu waliigala dubbisa
barsiisaa keesatti dhaggeeffatan dhaggeeffatanii gaaffilee
dhiyaate dubbisuu irratti hundaa’uun Odeeffannoo deebisuu isaanii tooftaalee
gaaffilee dhiyaatan murtaa’oofi waliigalaa
Dubbachuu

adda addaatiin (gaaffii

deebisuu deebisuu danda’uu afaanii, hojii golaa)
isaanii hordofuu, bakka mirkaneessuun duub-deebii
barbaachisaa ta’etti kennuu
gargaarsa kennuu

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 112

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

Dandeettii Gilgaala gaaffilee Barattoonni gaaffilee Barattoonni - Wayti4 Barattoonni Barattoonni yaada ijoo
dubbisanii yaada dubbisuun duraa, dubbisuun duraa akka gaaffilee dubbisuun dhuunfaadhaan dubbisichaa adda baasuu
ijoo baasuu yeroo dubbisuufi deebisan gochuu duraa, yeroo callisaan dubbisaa isaanii
horachuu dubbisuun boodaa Cal’isaan akka dubbisuufi yaada ijoo baasuu Gaaffilee adda addaa
akka deebisan dubbisaniifi gaaffilee dubbisuun boodaa danda’uu isaanii gaafachuun
taasisu qopheessuu yeroo dubbisuufi deebisuu, hordofuun deeggarsa mirkaneeffachuun duub-
dubbisuun boodaa dhuunfaadhaan gochuu deebii kennuu
akka deebisan cal’isanii
qajeelchuu dubbisuun yaada
ijoo baasuu
Dubbisuu

Ogummaa Gilgaalota jechoota Barattoonni jechoota Barattoonni - waytii Barattoonni jechoota Barattoonni jechootaaf
jechootaaf hiika hiika walfakkiifi hiika walfakkiifi fakkeenya 2 hiika walfakkiifi hiika walfakkiifi faallaa
Fayyadama

walfakkiifi hiika faallaa bifa faallaa akka krennan kennameef faallaa qaban akka qaban adda baafachuu
faallaa kennuu walitti firoomsiifi fakkeenya kennuu bu’ureeffachuun adda baafataniif danda’uu isaanii
jechootaa

danda’uu filannoon (hiika agarsiisuufi akka gaaffilee hordofuufi iddoo mirkaneeffachuun duub-
horachuu galumsaa n) qaban hojjatan qajeelchuu dhiyaataniif hiika barbaachisaa ta’etti deebii kennuu
dhiyeessuu walfakkiifi faallaa deeggaruu
kennuu

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 113

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

Caacculee Keeeyyata Maalummaa Barattoonni ibsa - Wayti Barattoonni himoota Barattoonni maalummaa
keeyyataa adda Dhimma caacculee keeyyataa kenname irratti 6 salphaa fayyadamanii caacculee keeyyataa adda
baasuun itti hiriyyummaa irratti irratti barattootaaf hundaa’uun keeyyata barreessuu baafachuu isaanii
fayyadamuu qopheessuun ibsa kennuu dubbisa dhiyaate danda’uu isaanii mirkaneeffachuuf tooftaa
danda’uu gilgaala gabatee Barattoonni himoota keessaa caacculee hordofuun deeggarsa adda addaan iyyafachuun
Jechoota sagalee ykn caatoon salphaa fayyadamuun keeyyataa baasuu kennu mirkaneeffachuun duub-
dheeraa fi qopheessuu keeyyata gabaabaa Barattoonni Barattoonni jechoota deebii kennuu
Barreessuu

gabaabaa adda Gilgaala himaoota akka barreessan himoota salphaa sagalee dheeraa fi Barattoonni keeyyata
baasuun hima bakka duwwaa gochuu fayyadamuun gabaabaa qabaniin caacculee sadan qabu
guutuu danda’uu qaban jechoota Barattoonni jechoota keeyyata gabaabaa bakka duwwaa guutuu barreessuu danda’uu
sagalee dheeraa fi sirriin bakka duwwaa barreessuu isaanii hordofuun isaanii soroorsuun duub-
gabaabaa qabaniin himaa guutan akka Jechoota sirrii deeggarsa taasisuu deebii kennuu
guutaman bifa filatan fakkeenya bakka duwwaa Barattoonni jechoota
filannoon kennuun qajeelchuu himaa guutuan sagalee dheeraa fi gabaabaa
dhiyeessuu fakkeenya qabaniin bakka duwwaa
barsiisaan kenneef guutuu isaanii hoj-manee
hordofuun kennuun soroorsuun duub-
hojjachuu deebii kennuu

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 114

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

Maalummaa Gilgaala maqaalee Barattoonni maqaalee Barattoonni - Wayti2 Barattoonni maqaalee Barattoonni maqaalee adda
maqaa waleefi adda addaa adda addaa wal maqaalee adda adda addaa wal addaa wal makanii gabatee
maqaa dhuunfaa (fakkeenyaaf: makanii gabatee addaa wal makanii makanii gabatee keessatti dhiyaatan
adda baafachuu namootaa, maqaa keessatti dhiyaatan gabatee keessatti keessatti dhiyaatan haaluma gabatee
danda’uu biyyaa, maqaa haaluma gabatee dhiyaatan haaluma haaluma gabatee qophaa’een gareedhaan
namaa, qophaa’een akka gabatee qophaa’een qophaa’een gareedhaan yookiin lama lama
bineensotaa, adda baafatan gareedhaan yookiin yookiin lama lama ta’uudhaan adda baafatanii,
gaarrenii, fakkeenya kennuun lama lama ta’uudhaan akka adda fayyadamuu danda’uu
laggeenii,…)wal haaluma fakkeenya ta’uudhaan adda baafataniifi hima ittiin isaanii soroorsuun duub-
makan gabatee kennameen akka baasuufi hima ittiin ijaaran hordofuufi deebii kennuu
keessatti akka hojjatan qajeeelchuu ijaaruu deeggaruu
addaan baasanfi
hima akka ijaaraan
Caasluga

taasisan dhiyeessuu

Boqonnaa Lama: Qulqullinna Dhuunfaa (Wayitii 18)

Bu’aalee barachuu
Xumura barnoota boqonnaa kanaatti barattoonni:
• dubbisa dhaggeeffachuun ergaa isaa nihimu
• yaada ijoofi callaa dubbisa dubbisanii adda baafatu;
• jechoota sagalee laafaafi jabaa qaban hima keessatti nifayyadamu;
• himoota walmakan qindeessuun keeyyata gabaabaa nibarreessu;
• jechoota adda addaaf hiika nikennu;
• caasaa birsagaa addaan nibaafatu.
Ga’umsa Qabiyye Haala Mala barsiisuu-barachuu MD Yeroo Hordoffiifi Deeggarsa Madaallii Yaad
e dhiyaannaa
Ga’ee barsiisaa Ga’ee barataa

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 115

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

Dubbisa Gilgaala Barattoonni dubbisa Barattoonni Wayit Barattoonni dubbisa Barattoonni dubbisa
dhiyaate dhaggeeffann dhiyaate qixa sirriin dubbisa dhiyaate 4 dhiyaatee qalbiin dhiyaatee qalbiin
dhaggeeffachuun oon duraa dhaggeefatanii akka xiyyeeffannoo dhaggeeffatanii dhaggeeffatanii gaaffilee
yaada isaarratti qabu gareen irratti dhaggeeffachuun gaaffilee dhiyaatan dhiyaatan deebisuufi yaad-
mariyachuu qopheessuu; mari’atan taasisuu gaaffilee akka deebisaniifi yaad- rimee isaa irratti
danda’uu mariyachuu danda’uu

Fakkii
Yeroo dhiyaataniif deebii rimee isaa irratti akka
dhaggeeffann kennuu; yaada- mariyatan hordofuufi isaanii mirkaneeffachuu
aamaal akka rimee isaa irratti deeggarsa kennuu
hojjatan kan gareen mari’achuu
Dhaggeeffachuufi Dubbachuu

gaafatu
qopheessuu -
Waa’ee
qulqullinnaa
ilaalchisee
namoonni
guyyaa
guyyaan
raawwatan
akka irratti
mariyatan
taasisu
qopheessuu

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 116

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

Dandeetti Gilgaala Barattoonni dubbisa Barattoonni - waytii Barattoonni dubbisa Barattoonni dubbisa
gahumsaan waa’ee dhiyaate cal’isaan dubbisa dhiyaate 4 dhiyaate dhuunfaan dhiyaate ga’umsaan
dubbisuu qulqullinnaa dubbisuun gaaffilee dhuunfaadhaan cal’isanii dubbisuu dubbisuu danda’uu isaanii
gabbifachuu irratti dhiyaatan (gaaffilee cal’iinsaan isaanii hordifuun iddoo madaaluuf gaaffilee
namoonni dubbisuun duree, dubbisuun gaaffilee barbaachisaa ta’etti hubannoo gaafachuu
guyyuu yeroo dubbisuufi deebisuu deeggaruu mirkaneeffachuufi duub-
guyyaan dubbisuun boodaa deebii kennuu
raawwatan akka deebisan
qopheessuu qajeelchuu
Dubbisuu

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 117

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

Dandeettii Gilgaala Barattoonni himoota Barattoonni - Wayti6 Barattoonni himoota Barattoonni himoota wal
keeyyata himoota salphaa wal makoo himoota wal salphaa wal makanii makanii dhiyaatan
gabaabaa salphaa ta’an tartiibessanii makanii dhiyaatan dhiyaatan tartiibessuun tartiibessuun keeyyata
barreessuu kanneen wal keeyyata gabaabaa tartiibessuun keeyyata gabaabaa gabaabaa ijaaruu danda’uu
horachuu keessa akka ijaaran keeyyata gabaabaa ijaaruu danda’uu isaanii soroorsuun duub-
Jechoota sagalee makuun qajeelchuu ijaaruu isaanii hordofuun deebii kennuu
jabaafi laafaa sirreessanii Barattoonni jechoota Jechoota sirrii deeggarsa kennuu Barattoonni jechoota
qabaniin hima keeyyata akka sirriin bakka duwwaa bakka duwwaa Barattoonni jechoota sagalee jabaafi laafaa
guutuu barreessan himaa guutan akka himaa guutuan sagalee jabaafi laafaa qabaniin bakka duwwaa
danda’uu taasisu filatan fakkeenya fakkeenya qabaniin bakka guutuu isaanii hoj-manee
qopheessuu kennuun qajeelchuu barsiisaan kenneef duwwaa guutuu isaanii kennuun soroorsuun duub-
- Gilgaala hordofuun hordofuun deeggarsa deebii kennuu
himaoota hojjachuu taasisuu
bakka
duwwaa
qaban
jechoota
sagalee
jabaafi laafaa
Barreessuu

qabaniin
guutaman
bifa filannoon
dhiyeessuu

Ga’umsa ergaa Gilgaalota Barattoonni ergaa Barattoonni ergaa - waytii Barattoonni ergaa Barattoonni ergaa
jechootaafi ergaa jechootaafi jechoota jechootaafi 2 jechootaafi jechoota jechootaafi jechoota
jechoota haaraa jechoonni haaraa biroo kanneen jechoota haaraa haaraa biroo kanneen haaraa biroo kanneen
biroo irratti dubbisa dubbisa keessaa biroo kanneen dubbisa keessaa ba’an dubbisa keessaa ba’an
mari’achuu ba’an iddoo duwwaaa
Fayyadama

keessatti dubbisa keessaa iddoo duwwaaa man- iddoo duwwaaa mar-sariitii

Jechootaa

danda’uu qaban adda mar-sariitii dhiyaate ba’an iddoo sariitii dhiyaate dhiyaate keessatti guutan
horachuu addaa sariitii keessatti akka guutan duwwaaa mar- keessatti guutuu soroorsuun duub-deebii
jechootaatiin qajeelchuu sariitii dhiyaate danda’uu isaanii kennuu
dhiyeessuu keessatti guutuu hordofuun deeggaruu

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 118

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

Dandeetti Gilgaalota Barattoonni jechoota Barattoonni - waytii Barattoonni jechoota Barattoonni jechoota
jechoota caasaa jechoota dhiyaataan caasaa jechoota 2 dhiyaataan caasaa dhiyaataan caasaa
birsagaatti Caasluga caasaa birsagaatti ( dhiyaataan caasaa birsagaatti ( birsagaatti ( fakkeenyaaf:
qoqqooduufi birsagaa adda fakkeenyaaf: birsagaatti ( fakkeenyaaf: ka’umsa, ka’umsa, utubaa,…)tti
walitti makuu addaa qaban ka’umsa, utubaa,…)fi fakkeenyaaf: utubaa,…)tti qoqqooduufi walitti makuu
danda’uu qopheessuu akaakuu birsagaa ka’umsa, qoqqooduufi walitti danda’uu isaanii hoj-
horachuu (cufaafi banaa)tti utubaa,…)tti makuu danda’uu manee kennanii
akka qoqqoodaniifi qoqqooduufi walitti isaanii hordofuun soroorsuudhaan duub-
walitti makan makuu shaakaluu bakka barbaachisutti deebii kennuu
qopheessuu deeggaruu
Boqonnaa Sadi: Guddifachaa (Wayitii 18)
Bu’aalee barachuu
Xumura barnoota boqonnaa kanaatti barattoonni:
• barreeffama dubbifamu dhaggeeffachuun irra deebi’anii niseenessu;
• yaada callaafi dimshaashaa dubbisa dubbisanii adda nibaasu;
• jechoota sagalee hudhaafi irrabuta qaban hima keessatti nifayyadamu;
• keeyyata ibsaa nibarreessu;
• jechootaaf hiika galumsaa nikennu;
• hima keessaa gochibsa adda nibaasu.
Ga’umsa Qabiyy Haala dhiyeenyaa Mala barsiisuu-barachuu M Yeroo Hordoffiifi Deeggarsa Madaallii Yaad
ee Ga’ee barsiisaa Ga’ee Barataa D a
Dandeetti barruu Gaaffilee Barattoonni adeemsaa Barattoonni - Wayti Barattoonni a deemsa Barattoonni adeemsaa
dhaggeeffatanii dhaggeeffachuun sirna guddifachaa adeemsa sirna 4 sirna guddifachaa sirna guddifachaa
seenessuu duraa, yeroo dhaggeeffatan bifa guddifachaa dhaggeeffatan bifa dhaggeeffatan bifa waliin
Dhaggeeffachuufi

horachuu dhaggeeffachuufi waliin dubbiitiin akka dhaggeeffatan waliin dubbiitiin walitti dubbiitiin walitti himuu
dhaggeeffachuun walitti himan qaljeelchuu bifa waliin himuu danda’uu isaanii danda’uu isaanii gaaffii
boodaa dhiyeessuu dubbiitiin hordofuun deeggaruu afaanii gaafachuun
Dubbachuu

Gilgaala adeemsa walitti himuu mirkaneeffachuu

guddifacha a bifa
waliin dubbiitiin
dhiyeessuu

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 119

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

Ga’umsa -jechoota ergaa Barattoonni jechoota Barattoonni - waytii Barattoonni jechoota Barattoonni jechoota ibsa
saffisaafi dubbisaa hubachuuf ibsa barbaadaniifi jechoota ibsa 4 ibsa barbaadaniifi barbaadaniifi dubbisuuf
callisaan rakkisan baasuun dubbisuuf rakkisoo ta’an barbaadaniifi dubbisuuf rakkisoo rakkisoo ta’an hubachuu
dubbisanii yaada dhiyeessuu muraasaa fakkeenya dubbisuuf ta’an adda baafachuu isaaniifi gaaffilee
Dubbisuu

callaa hubachuu -Gilgaala (filannoo, kennuu shaakalsiisuu; rakkisoo ta’an isaanii hordofuun dubbisuun boodaa dhiyaate
danda’uu dhugaa/soba, bakka gaaffilee dubbisa boodaa fakkeenya deeggaruu; gosota deebisuu danda’uu isaanii
gonfachuu duwwaa) saffisaafi akka hojjatan kenname irratti gaaffilee dubbisaan mirkaneeffachuun duub-
callisaan dubbisanii hundaa’uun boodaa afran hojjachuu deebii kennuu
deebisuu danda’an deebisuu; isaanii hordofuun
qopheessuu gaaffilee iddoo barbaachisaa
- dubbisuun ta’etti deeggaruu
boodaa
hojjachuu
Ga’umsa Gilgaala Barattoonni Barattoonni - 6 Barattoonni Barattoonni akaakuuwwan
akaakuuwwan akaakuuwwan akaakuuwwan keeyyataa akaakuuwwan akaakuuwwan keeyyataa adda addaa
keeyyataa adda keeyyataa adda addaa akka adda baasan keeyyataa adda keeyyataa adda addaa dhiyaate addaan baasuu
baasuu danda’uu qabu wal keessa fakkeenya kennuun akka addaa dhiyaate dhiyaate akka addaan danda’uu isaanii
horachuu makuun qopheessuu hojjatan qajeelchuu addaan baasuu baasuu danda’an soroorsuun duub-deebii
hordofuun deeggaruu kennuu
Barreessuu

Dandeettii Gilgaalota jechoota Barattoonni jechoota Barattoonni - Barattoonni jechoota Barattoonni jechoota
jechoota sagalee sagalee hudhaafi sagalee hudhaafi jechoota sagalee hudhaafi sagalee hudhaafi irrabutaa
hudhaafi irrabutaa irrabutaa qaban irrabutaa walkeessa sagalee irrabutaa walkeessa walkeessa makaman
qaban addaan walkeessa makuun makaman addaan akka hudhaafi makaman addaan akka addaan baasuu isaanii
baasuu horachuu qopheessuuu baasan qajeelchuu irrabutaa baasan hordoffii fi mirkaneeffachuu fi
walkeessa deeggarsaa taasisuu duubdeebii kennuu
makaman
addaan baasuu
Dandeettii Gilgaala hiika Barattoonni hiika Barattoonni - Wayti2 Barattoonni hiika Barattoonni hiika jechoota
jechootaaf hiika jechootaa haala jechootaa haala jechootaaf hiika jechoota haala haala galumsaa isaaniin
Fayyadama

haala galumsaa galumsaa bifa walitti galumsaatii akka walitti haala galumsaa galumsaa isaaniin kennuu danda’uu isaanii
Jechootaa

kennuu horachuu firoomsuun ykn firoomsan ykn bakka kennuu kennuu danda’uu akka mirkaneessuuf soroorsuun
bakka duwwaa duwwaan guutan ykn danda’an hordofuun duub-deebii kennuu
guutuun ykn filatan fakkeenya deeggarsa kennuu
filannoon dhiyeessuu kennuun qajeelchuu

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 120

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

Dandeettii Gilgaala akaakuwwan Barattoonni Barattoonni - waytii Barattoonni Barattoonni akaakuwwan

dhamjechaafi dhamjechootaa waliin akaakuwwan akaakuwwan 2 akaakuwwan dhamjechootaa wal
akaakuuwwan makanii gabatee dhamjechootaa gabatee dhamjechootaa dhamjechootaa wal makanii gabatee keessatti
dhamjechootaa keessatti dhiyeessuu keessatti wal makanii wal makanii makanii gabatee dhiyaatan, haala gabatee
adda baafachuu Gochibsa (Using dhiyaatan, haala gabatee gabatee keessatti dhiyaatan, dhiyaateen adda baasuu
horachuu adverbs in sentences) dhiyaateen akka adda keessatti haala gabatee danda’uu isaanii
Caasluga

Gochibsa (Using baasaan qajeelchuu dhiyaatan, haala dhiyaateen adda soroorsuun duub-deebii
adverbs in Gochibsa (Using adverbs gabatee baasuu danda’uu kennuu
sentences) in sentences) dhiyaateen adda isaanii hordofuun
baasu deeggaruu

Boqonnaa Afur: Nageenya Tiraafikaa (Wayitii 18)

Bu’aalee barachuu
Xumura barnoota boqonnaa kanaatti, barattoonni:
• yaada dubbisa dhaggeeffatanii irra deebi’uun nihimu;
• barruu dhiyaate dubbisuun yaada ijoofi callaa adda nibaasu;
• jechootaaf hiika nikennu;
• himoota walmakan qindeessuun keeyyata addeessaa nibarreessu;
• hima keessaa maqibsa nibaasu;
• maqibsa gargaaramuun hima ni’ijaaru.
Ga’umsa Qabiyy Haala Mala barsiisuu-barachuu MD Yeroo Hordoffiifi deeggarsa Madaallii Yaad
ee dhiyaannaa Ga’ee barsiisotaa Ga’ee barataa

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 121

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

Dandeettii waliin Gilgaala Barattoonni waliin Barattoonni waliin - Wayti4 Barattoonni waliin Barattoonni waliin dubbii
dubbii barreeffama dubbii keessatti iddoo dubbii dhiyaate dubbii dhiyaate dhiyaate dhaggeeffachaafi
dhaggeeffachuun iddoo duwwaa dhiyaatee dhaggeeffachaafi dhaggeeffachaafi erga erga dhaggeeffataniin booda
yaada isaa duwwaa of dookimantii sagalee erga dhaggeeffataniin booda iddoo duwwaa dhiyaateef
deebisanii himuu keessaa qabu waraabame dhaggeeffataniin iddoo duwwaa qixa sirriin guutuu isaanii
horachuu kan dhaggeeffachaafi booda iddoo dhiyaateef akka guutan soroorsuun duub-deebii
dhaggeeffach erga dhaggeeffatan duwwaa dhiyaateef hordofuun deeggaruu kennuu;
Dhaggeeffachuufi Dubbachuu

aafi erga booda akka guutan; guutuu; Fakkiilee waa’ee balaa

dhaggeeffatan fakkiilee balaa tiraafikaa adda addaa Fakkiilee wa a’ee balaa
ii booda tiraafikaa adda addaa Fakkiilee waa’ee dhiyaatan irratti waan tiraafikaa adda addaa
guutan irraa waan hubatan balaa tiraafikaa hubatan walitti himuu dhiyaatan irraa waan
dhiyeessuu irratti akka mari’atan adda addaa danda’uu isaanii horduun hubatan gaaffii afaanii
qajeelchuu dhiyaatan irratti deeggaruu gaafachuun duub-deebii
Gilgaalota waan hubatan kennuu
fakkiilee irratti mari’achuu
balaa
tiraafikaa
adda addaa
agarsiisan
dhiyeessuu

Ga’umsa yaada Gilgaalota Barattoonni gaaffilee Barattoonni - waytii Barattoonni gaaffilee Barattoonni gaaffilee
Dubbisuu

ijoo dubbisaa gaaffilee hubannoo waa’ee gaaffilee hubannoo 4 hubannoo waa’ee balaa hubannoo waa’ee balaa
adda baasuu (dubbisuu balaa tiraafikaa irratti waa’ee balaa tiraafikaa irratti tiraafikaa irratti dhiyaateef
danda’uu duraa, yeroofi dhiyaateef akka tiraafikaa irratti dhiyaateef hojjachuu hojjachuu danda’uu isaanii
horachuu boodaa ) hojjatan qajeelchuu dhiyaateef danda’uu isaanii mirkaneeffachuuf gaaffilee
waa’ee balaa hojjachuu hordofuun deeggaruu afaanii gaafachuun
tiraafikaan mirkaneeffachuu; duub-
wal qabatan deebiis kennuu
dhiyeessuu

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 122

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

Ga’umsa keeyyata Gilgaala Barattoonni himoota Barattoonni - waytii Barattoonni himoota wal Barattoonni himoota wal jala
addeessaa ijaaruu himoota wal jala fuudhamanii himoota wal jala 6 jala fuudhamanii fuudhamanii dhiyaatan
danda’uu addeessaa dhiyaatan fuudhamanii dhiyaatan tartiibessuun tartiibessuun keeyyata
horachuu adda addaa tartiibessanii akka dhiyaatan keeyyata addeessaa akka addeessaa ijaaruu danda’uu
wal keessa keeyyata addeessaa tartiibessanii ijaaruu danda’an isaanii soroorsuun duub-
makuun ijaaran fakkeenya keeyyata addeessaa hordofuun deeggaruu deebii kennuu
arreessu

dhiyeessuu kennuun qajeelchuu ijaaruu

Ga’umsa Gilgaala Barattoonni jechoota Barattoonni - waytii Barattoonni jechoota Barattoonni jechoota adda
jechootaaf hiika jechoota adda adda addaa jechoota adda 2 adda addaa dhiyaataniif addaa dhiyaataniif hiika
galmee jechoota a addaa of dhiyaataniif hiika addaa dhiyaataniif hiika galmee jechootaa galmee jechootaa qixa sirriin
kennuu danda’uu keessaa qabu galmee jechootaa hiika galmee qixa sirriin kennuu kennuu danda’uu isaanii
danda’uu isaanii
Fayyadama

horachuu hiika galmee akka kennan jechootaa kennuu gaaffii gaafachuufi

Jechootaa

jechootaa qajeelchuu hordofuun deeggaruu soroorsuun duub-deebii

akka kennan kennuu
taasisu
dhiyeessuu
Maqibsa Gilgaalota Barattoonni Barattoonni - waytii Barattoonni fakkeenya Barattoonni fakkeenya
gargaaramuun akaakuwwn maqibsoota adda fakkeenya 2 kenname kenname bu’ureeffachuun
Caasluga

hima ijaaruu maqibsoota addaa dhiyaataniin kenname bu’ureeffachuun maqibsoota dhiyaataniin

danda’uu adda addaa himoota akka ijaaran bu’ureeffachuun maqibsoota dhiyaataniin himoota ijaaruu danda’uu
qaban waliin fakkeenya kennuun maqibsoota himoota ijaaruu isaanii mirkaneeffachuuf
makuun hojjachiisuu dhiyaataniin danda’uu isaanii hoj-manee kennuufi
dhiyeessuu himoota ijaaruu hordofuun deeggaruu soroorsuun duub-deebii
kennuu

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 123

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

Boqonnaa Shan: Kunuunsa Bosonaa (Wayitii 18)

Bu’aalee barachuu
Xumura barnoota boqonnaa kanaatti, barattoonni:
• barruu dhaggeeffatanii irra deebi’uun niseenessu;
• dubbisa dhiyaate dubbisuun yaada ijoofi callaa adda nibaasu;
• jechoota dogoggora qubee qabaniifi hinqabne adda baau;
• jechoota dhamjechaafi birsagatti addaan niqoqqoodu;
• hima keessatti maqaa qeenxeefi danuu addaan baasuun nifayyadamu.

Ga’umsa Qabiyy Haala dhiyaannaa Mala barsiisuu-barachuu M Yeroo Hordoffiifi deeggarsa Madaallii Y
ee D a
Ga’ee Barsiisaa Ga’ee barataa
a
d
a

Waan dhaggeeffatan Gilgaalota jechoota Barattoonni jechoota Barattoonni jechoota - waytii Barattoonni jechoota adda Barattoonni jechoota adda
Dhaggeeffachu

irra deebi’anii
ufi Dubbachuu

akakuu adda addaa adda addaa adda addaa 4 addaa dhaggeeffatanii addaa dhaggeeffatanii
seenessuu danda’uu qaban dhiyeessuu dhaggeeffa chaa akka dhaggeeffa chaa adamsanii jala muruu ykn itti adamsanii jala muruu ykn
adamsanii jala muran adamsanii jala marsuu danda’uu isaanii itti marsuu danda’uu isaanii
ykn itti marsan muruu ykn itti hordofuu iddoo barbaachisutti soroorsuun duub-deebii
fakkeenya kennuun marsuu deeggaruu kennuu duub-deebii
qajeelchuu

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 124

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

Ga’umsa yaada Gilgaala gabatee Barattoonni Barattoonni - Wayti4 Barattoonni beekumsaafi Barattoonni beekumsaafi

Dubbisuu
barruu dubbisuun beekumsaafi beekumsaafi beekumsaafi muuxannoon isaan duraan muuxannoon isaan duraan
beekumsa argataniifi muuxannoo isaan muuxannoon isaan muuxannoon isaan qaban isa barruu keessatti qaban isa barruu keessatti
muuxannoo duraan kunuunsa naannoo duraan qaban isa duraan qaban isa dhiyeeteen walitti hidhuu dhiyeeteen walitti hidhuu
qaban wajjiin walitti irratti duraan barruu keessatti barruu keessatti akka danda’an hordofuun danda’uu isaanii
fiduu danda’uu qabaniifi dhiyeeteen walitti dhiyeeteen walitti deeggaruu mirkaneessuun duub-deebii
odeeffannoo barruu akka hidhan hidhuun deebisuu kennuu
keessaatti dhiyaate qajeelchuu
itti guutan
qopheessuu

Sirrummaa n Gilgaala himoota Barattoonni jechoota Barattoonni - Wayti6 Barattoonni fakkeenya Barattoonni fakkeenya
qubeessuu, hiikaafi iddoo duwwaa sirrii ta’an filatanii fakkeenya kenname kenname bu’ureeffachuun kenname bu’ureeffachuun
jechoota yaasaa qaban jechoota iddoo duwwaa bu’ureeffachuun jechoota sirrii ta’an filatanii jechoota sirrii ta’an filatanii
(derivation words) dogongora qubee himoota keessatti jechoota sirrii ta’an iddoo duwwaa himoota iddoo duwwaa himoota
mirkaneeffachuuf qabaniifi sirrii dhiyaatanitti akka filatanii iddoo keessatti dhiyaatanitti guutuu keessatti dhiyaatanitti
galmee ykn tarree ta’an hammattuu guutan fakkeenya duwwaa himoota danda’uu isaanii hordofuun guutuu danda’uu isaanii
Barreessuu

jechoota a keessatti kennuun kanneen keessatti deeggaruu soroorsuun duub-deebii

fayyadamuu dhiyeessuu hafaan hojjachiisuu dhiyaatanitti guutuu kennuu
danda’uu

Ga’umsa jechoota Gilgaala gosa adda Barattoonni gabatee Barattoonni gabatee - waytii Barattoonni gabatee dhiyaate Barattoonni gabatee
dhamjechaafi addaa jechoota dhiyaate keessatti dhiyaate keessatti keessatti jechootaa dhiyaate keessatti jechootaa
birsagatti addaan dhamjechaafi jechootaa jechootaa 2 dhamjechaafi birsagatti dhamjechaafi birsagatti
Fayyadama

qoqqooduufi walittis birsagatti akka dhamjechaafi dhamjechaafi qoqqooduufi walitti makuu qoqqooduufi walitti makuu
makuu danda’uu qoqqoodaniifi birsagatti birsagatti akka danda’an hordofuun danda’uu isaanii waliif akka
horachuu walitti makan qoqqooduufi walitti qoqqooduufi walitti deeggaruu sororan gochuun duub-
Jechootaa

taasisu gabatee makuu akka danda’an makuun shaakaluu deebii kennuu

keessatti fakkeenya kennuun
dhiyeessuu qaeelchuu

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 125

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

Dandeetti hima Gilgaala maqaalee Barattoonni himaoota Barattoonni - Wayti2 Barattoonni himaoota Barattoonni himaoota
keessatti maqaa qeenxeefi danuu keessatti maqaalee himaoota keessatti keessatti maqaalee qeenxeefi keessatti maqaalee

Caasluga
qeenxeefi danuu qaban dhiyeessuu qeenxeefi danuu akka maqaalee qeenxeefi danuu adda baasanii itti qeenxeefi danuu adda
addaan baasuun itti adda baasanii itti danuu adda baasanii fayyadamuu danda’uu isaanii baasanii itti fayyadamuu
fayyadamuu fayyadaman itti fayyadamuu hordofuun deeggaruu danda’uu isaanii soroorsuun
horachuu qajeelchuu shaakaluu duub-deebii kennuu

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 126

Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

Semisteera II

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 127

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

Boqonnaa Jaha: Araadafi Miidhaa Isaa (Wayitii 18)

Bu’aalee barachuu
Xumura barnoota boqonnaa kanaatti, barattoonni:
• dubbisa dhageeffachuun ergaa isaa nihimu;
• fakkiilee, mallattooleefi barreeffama miiljalee dubbisuun ergaa dubbisaa nihimu;
• jechootaa yookaan gaaleewwan ce’umsaa fayyadamuun keeyy ata nibarreessu;
• hiika jechoonni galumsaan qaban nikennu;
• durduubeefi gochima addaan nibaasu;
• durduubeefi gochima fayyadamuun hima ni’ijaaru.
Ga’umsa Qbiyyee Haala Dhiyaannaa Mala barsiisuu-barachuu M Ye Hordoffiifi deeggarsa Madaallii Y
D ro a
Ga’ee barsiisa Ga’ee barataa
o a
d
a

Ga’umsa Gilgaala gaaffilee Barattoonni gaaffilee Barattoonni - W Barattoonni dubbisa Barattoonni dubbisa dhiyaate
dubbisa dhaggeeffachuun duraa dubbisuun duraa akka dubbisa ay dhiyaate dhaggeeffachaafi erga
Dhaggeeffach--uufi

dhaggeeffatanii qabu dhiyeessuu - deebisan gaafachuu dhaggeeffachaafi ti4 dhaggeeffachaafi erga dhaggeeffataniin booda iddoo
ergaa isaa himuu barreeffama iddoo -waan dubbifamuuf erga dhaggeeffataniin booda duwwaa dhiyaateef qixa sirriin
danda’uu duwwaa of keessaa qabu dhaggeeffachaafi erga dhaggeeffataniin iddoo duwwaa guutuu isaanii mirkaneessuun
horachuu kan dhaggeeffachaafi erga dhaggeeffatan booda booda iddoo dhiyaateef akka guutan duub-deebii kennuu;
Dubbachuu

dhaggeeffatanii booda akka guutan qajeelchuu duwwaa dhiyaateef hordofuun deeggaruu

guutan dhiyeessuu guutuu;

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 128

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

Ga’umsa Gilgaala fakkiilee, Barattoonni fakkiilee, Barattoonni - wa Barattoonni fakkiilee, Barattoonni fakkiilee,
fakkiilee, mallattooleefi barreeffama mallattooleefi fakkiilee, yti mallattooleefi mallattooleefi barreeffama
mallattooleefi Dubbisuu miinjalee (Captions) barreeffama miinjalee mallattooleefi i barreeffama miinjalee miinjalee wantoota araada
barreeffama wantoota araada nama wantoota araada nama barreeffama wantoota araada nama nama qabsiisanii ilaalanii
miinjalee ilaluun qabsiisanii, dhiyeessuu qabsiisanii ilaalanii miinjalee wantoota 4 qabsiisanii ilaalanii yaada barruu keessatti
ergaa barruu yaada barruu keessatti araada nama yaada barruu keessatti dhiyaate tilmaamuu danda’uu
tilmaamuu dhiyaate akka qabsiisanii ilaalanii dhiyaate tilmaamuu isaanii akka dareef ibsan
danda’uu tilmaaman qajeelchuu yaada barruu danda’uu isaanii gochuun duub-deebii kennuu
horachuu keessatti dhiyaate hordofuun deeggaruu
tilmaamuu

Dandeettii Gilgaala hiika jechootaa Barattoonni hiika Barattoonni - W Barattoonni hiika Barattoonni hiika jechootaa
Fayyadama

jechootaaf hiika haala galumsaa bifa bakka jechootaa haala jechootaaf hiika ay jechootaa haala haala galumsaa isaaniin
Jechootaa

haala galumsaa duwwaa galumsaatiin bakka haala galumsaan ti2 galumsaa isaaniin kennuu danda’uu isaanii
kennuu guutuufifilannoon duwwaan guutan ykn kennuu kennuu danda’uu akka mirkaneessuuf soroorsuun
horachuu dhiyeessuu filatan fakkeenya danda’an hordofuun duub-deebii kennuu
kennuun qajeelchuu deeggarsa kennuu
Ga’umsa Gilgaala jechoota yookiin Barattoonni jechoota Barattoonni - wa Barattoonni jechoota Barattoonni jechoota yookiin
jechootaa gaaleewwan ce’umsaa yookiin gaaleewwan jechoota yookiin yti yookiin gaaleewwan gaaleewwan cee’umsaa
yookiin keeyyata ittiin barreessan ce’umsaa dhiyaatan gaaleewwan i ce’umsaa dhiyaatan dhiyaatan fayyadamanii
gaaleewwan taasisu dhiyeessuu fayyadamanii akka ce’umsaa dhiyaatan 6 fayyadamanii keeyyata keeyyata ijaaran danda’uu
ce’umsaa keeyyata ijaaran fayyadamanii ijaaruu akka danda’an isaanii soroorsuun duub-deebii
keeyyata qajeelchuu keeyyata ijaaruu hordofuun deeggaruu kennuu
keessatti
fayyadamuu
danda’uu
Barreessuu

Jechoota sagalee Gilgaala himaoota bakka Barattoonni jechoota Jechoota sirrii Barattoonni jechoota Barattoonni jechoota sagalee
dheeraafi duwwaa qaban jechoota sirriin bakka duwwaa bakka duwwaa sagalee dheeraafi dheeraafi gabaabaa qabaniin
gabaabaa adda sagalee dheeraafi himaa guutan akka himaa guutuan gabaabaa qabaniin bakka duwwaa guutuu isaanii
baasuun hima gabaabaa qabaniin filatan fakkeenya fakkeenya bakka duwwaa guutuu hoj-manee kennuun
guutuu danda’uu guutaman bifa filannoon kennuun qajeelchuu barsiisaan kenneef isaanii hordofuun soroorsuun duub-deebii
dhiyeessuu hordofuun deeggarsa taasisuu kennuu
hojjachuu

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 129

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

Durduubeefi Gilgaala jechoota Barattoonni Barattoonni haala - wa Barattoonni jechoota Barattoonni jechoota
gochima durduubeefi gochima of durduubeefi gochima fakkeenya yti dhiyaataniin hima dhiyaataniin hima ijaaruu
fayyadamuun keessaa qaban dhiyeessuu dhiyaatan fayyadamanii kennameetiin i ijaaruu danda’uu isaanii danda’uu isaanii
hima ijaaruu hima akka ijaaran jechoota dhiyaatan 2 hordofuun bakka soroorsuun/ilaaaluun duub-
danda’uu. fakkeenya kennuun fayyadamanii hima barbaachisaa ta’etti deebii kennuu
hojjachiisuu ittiin ijaaruu deeggaruu
Caasluga

Boqonnaa Torba: Nyaata Aadaa Oromoo (Wayitii 18)

Bu’aalee barachuu
• Xumura barnoota boqonnaa kanaatti, barattoonni: dubbisa dhaggeeffachuun waan hubatan hiriyyaa isaaniitti nihimu;
• yaada ijoofi callaa dubbisa dubbisanii addaan nibaasu;
• jechootaaf hiika galmee jechootaa nikennu;
• qubguddeessaafi sirna tuqaalee adda addaa bakka sirrii ta’etti nifayyadamu.
Ga’umsa Qabiy Haala Dhiyaannaa Mala Barsiisuu-Barachuu M Yer Hordoffiifi deeggarsa Madaallii Y
yee D oo aa
Gahee Barsiisaa Gahee Barataa
d
a

Barruu Gilgaalota jechoota Barattoonni jechoota Barattoonni jechoota - wayt Barattoonni jechoota Barattoonni jechoota
Dhaggeeffachuufi

dhaggeeffatan yaada wal yaada wal yaada wal ii yaada wal dorgomsiisoofi yaada wal
keessatti yaada wal dorgomsiisoofi wal dorgomsiisoofi dorgomsiisoofi 4 morkisiisoo ta’an adda dorgomsiisoofi
dogomsiisuufi morkisiisoo ta’an qaban morkisiisoo ta’an morkisiisoo ta’an baasanii walitti himuu morkisiisoo ta’an adda
morkisiisuu dhiyeessuu akka adda baasanii adda baasanii walitti danda’uu isaanii baasanii walitti himuu
Dubbachuu

(compare and walitti himan himuu hordofuun iddoo danda’uu isaanii

contrast) danda’uu qajeelchuu barbaachisaa ta’etti gaaffilee afaanii
deeggaruu gaafachuun duub-deebii
kennuu

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 130

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

Ga’umsa dubbisa Dubbis -Gilgaala akka - Barattoonni -Callisaafi saffisaan 4 - Barattoonni callisa afi -Barattoonni ergaa waan
ibsaa keessaa uu barattoonni gaaffilee callisaafi saffisaan dubbisuun gaaffilee saffisaan dubbisanii ergaa dubbisanii hubachuu
yaada callaafi dhiyaataniifi deebii dubbisaa gaaffii dhiyaataniifi deebii dubbisichaa hubachuun danda’uu isaanii
yaada dimshaashaa isaanii filannoo keessa dhiyaate a kka kennuu akka dinqisiifataniif mirkaneeffachuun
adda baasuu barbaadaa dubbisan deebisan qajeelchuu -Waan dubisarraa hordofuufi deeggaruu duubdeebii kennuu
horachuu taasisuu dhiyeessuu -Barattoonni waa’ee hubatan dareedhaaf
-Gilgaala akka waan dubbisanii gabaasuu
barattoonni waan hubataniifi
dubbisanirraa hubatanifi dinqisiifatanii daree
dinqisiifatan taasisu akka gabaasan
qopheessuu affeeruu
Ga’umsa Gilgaalota himoota Barattoonni himoota Barattoonni himoota - wayt Barattoonni himoota Barattoonni himoota
barreeffama dogongora qubeessuu, dogongora dogongora ii dogongora qubeessuu, dogongora qubeessuu,
keessatti qubguddeessaafi sirna qubeessuu, qub- qubeessuu, qub- 6 qub-guddeessaafi sirna qub-guddeessaafi sirna
qubguddeessaafi tuqaalee qaban guddeessaafi sirna guddeessaafi sirna tuqaalee qaban tuqaalee qaban
Barreessuu

sirna tuqaalee dhiyeessuu tuqaalee qaban tuqaalee qaban sirreessanii barreessuu sirreessanii barreessuu
fayyadamuu sirreessanii akka sirreessanii danda’uu isaanii danda’uu isaanii
danda’uu barreessan qajeelchuu barreessuu hordofuun deeggaruu soroorsuun duub-deebii
kennuu
Ga’umsa Gilgaala jechoota Barattoonni jechoota Barattoonni - wa Barattoonni fakkeenya Barattoonni fakkeenya
jechootaaf hiika adda addaa qaban dhiyaataniif hiika galmee fakkeenya kenname ytii kenname bu’ureeffachuun kenname
galmee jechootaa dhiyeessu jechootaa akka kennan bu’ureeffachuun jechoota dhiyaataniif hiika bu’ureeffachuun
Fayyadama

kennuu danda’uu fakkeenya kennuu jechoota dhiyaataniif 2 galmee jechootaa kennuu jechoota dhiyaataniif
horachuu hiika galmee danda’uu isaanii hordofuun hiika galmee jechootaa
jechootaa kennuu deeggaruu kennuu danda’uu isaanii
Jechootaa

dareef akka ibsan

gochuun duub-deebii
kennuu

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 131

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

Ga’umsa hima Gilgaalota sirna tuqaalee Barattoonni Barattoonni - wayt Barattoonni fakkeenya Barattoonni fakkeenya
keessatti sirna addaa, akkasumas akaakuwwan sirna fakkeenya ii kennamerratti kennamerratti
tuqaaleefi tajaajila qubguddeessaa tuqaalee akka adda kennamerratti 2 hundaa’uudhaan hundaa’uudhaan
qubguddeessaa of keessaa qaban baafataniifi tajaajila hundaa’uudhaan akaakuwwan sirna akaakuwwan sirna
bakka sirriitti dhiyeessuu qubguddeessaa akka akaakuwwan sirna tuqaalee adda baafachuufi tuqaalee adda
fayyadamuu hubatan fakkeenya tuqaalee adda tajaajila qubguddeessaa baafachuufi tajaajila
danda’uu horachuu kennuudhaan baafachuufi tajaajila hima keessatti hubachuu qubguddeessaa hima
qajeelchuu qubguddeessaa hima danda’uu isaanii keessatti hubachuu
keessatti hubachuufi hordofuufi bakka danda’uu isaanii
Caasluga

itti fayyadamuu barbaachisa ta’etti soroorsuudhaan duub-

deeggaruu deebii kennuu

Boqonnaa Saddeet: Kunuunsa Bineensotaa (Wayitii 18)

Bu’aalee barachuu
xumura barnoota boqonnaa kanaatti, barattoonni:
• dubbisa dhiyaate dhaggeeffachuun ergaa isaa ni’ibsu;
• saffisaafi callisaan dubbisuun yaada ijoofi dimshaashaa dubbisichaa adda nibaasu;
• keeyyata nibarreessu;
• jechootaaf hiika walfakkaataa nikennu,
• jechoota sagale dheeraa, gabaabaa, jabaa, laafaa, irra butaafi hudhaa qaban sirnaan nibarreessu;
• maalummaafi tajaajila bamaqaalee adda nibaasua;

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 132

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

• gochimoota ce’oofi hafoo addaan nibaasu.

Ga’umsa Qabiy Haala Dhiyaannaa Mala barsiisuu-barachuu M Ye Hordoffiifi Deeggarsa Madaallii Y

yee D ro a
Gahee Barsiisaa Gahee Barataa
o a
d

Ga’umsa yaada -Barruuf -Mata duree kitaaba -Mata dureee ilaaluun 4 -Dhageeffachuun dura Barattoonni ergaa barruu
barruu dhaggeeffannaaf ta’u kan barataa irratti dhiyaate waa’ee maalii akka muuxannoo isaanii gara dhaggeeffatanii hubachuu
Dhaggeeffachhuufi Dubbachuu

dhaggeeffatanii kunuunsa bineensotaa ilaaluun waa’ee maali ta’e tilmaamuu; matadureetti fidachuu danda’uu isaanii gaaffii afaanii
afaaniin ibsuu ilaallatu dhaggeeffachuuf akka Dhaggeeffachaa danda’uufi dhiyeessuun
horachuu qopheessuu(qajeelcha deeman tilmaamsisuu; gaaffilee dhiyaatan dhageeffachuuf mirkaneeffachuun duubdeebii
barsiisaa keessa taa’a) -Dhaggeeffachaa guutuu qophaa’uu ta’uu kennuu
- gaaffilee barruu gaaffilee dhiyaatan akka -Gareen mari’atanii hordofuu;
dubbifamuuf guutan qajeelchuu; ergaa waan -Dhageeffachaa
dhaggeeffachaa yaadolee -Gareen ta’uun ergaa dhaageeffatanii gaaffilee dhiyaatan
callaa keessatti guutan dubbisaa irratti dareef ibsuu akka guutan gargaaruu
qopheessuu mari’atanii dareef akka -ergaa barruu
-Gilgaala ergaa dubbisaa gabaasan taasisuu dhaggeeffatanii
irratti mari’achuu isaan cuunfanii dhiyeesuu
dandeessisu qopheessu akka danda’an
jajjabeessuu
Saffisaafi -Gilgaala (filannoo, -Barattoonni saffisaafi -Barattoonni 4 -Saffisaan dubbisuun -Saffisaan dubbisuun gilgaala
callisaan Dubbi dhugaa/soba, bakka callisaan dubbisuun saffisaafi ca llisaan gilgaala dhiyaate akka dhiyaate hojjachuufi ergaa
dubbisanii yaada suu duwwaa) saffisaafi gilgaala dhiyaate akka dubbisuu; hojjetaniifi ergaa barreeffamichaa sirritti
calla dubbisaa callisaan dubbisanii hojjetan taasisuu -Gilgaala kenname barreeffamichaa sirritti hubachuun dinqisiifannaa
hubachuu deebisuu danda’an -Ergaa dubbisaa irratti hojjechuu; hubachuun isaanii dareef gabaasuu
danda’uu qopheessuu gareen mari’atanii -ergaa dinqisiifannaa isaanii danda’uu isaanii
-Gilgaala ergaa dinqisiifatan dareef akka barreeffamichaaa akka dareef gabaasuu mirkaneeffachuun duub-deebii
dubbisichaa gareen irratti dhiyeessa haala irratti mari’atanii danda’an hordofuufi kennuu
mari’atanii akka mijeessuu waan dinqisiifatan deeggaruu
dinqisiifatan taasisu dareef dhiyeessuu
qopheessuu

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 133

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

Ga’umsa keeyyata Gilgaalota yaada wal Barattoonni yaada wal Barattoonni yaada - wa Barattoonni yaada wal Barattoonni yaada wal
wal dorgomsiisoofi wal dorgomsiisoofi wal dorgomsiisoofi yti dorgomsiisoofi dorgomsiisoofi morkisiisoo
dorgomsiisoofi morkisiisoo qaban morkisiisoo ta’an irratti morkisiisoo ta’an i morkisiisoo ta’an irratti ta’an irratti keeyyata gabaabaa
morkisiisoo dhiyeessuu keeyyata gabaabaa akka irratti keeyyata 6 keeyyata gabaabaa barreessuu danda’uu isaanii
barreessuu Gilgaala hima keessatti barreessan qajeelchuu gabaabaa barreessuu barreessuu danda’uu soroorsuun duub-deebii
danda’uu jechoota sagalee Barattoonni jechoota Jechoota sagalee isaanii hordofuun kennuu
horachuu dheeraa, gabaabaa, sagalee dheeraa, dheeraa, gabaabaa, deeggaruu Jechoota sagalee dheeraa,
Jechoota sagale jabaa, irra butaafi hudhaa gabaabaa, jabaa, laafaa jabaa, laafaa irra Jechoota sagalee gabaabaa, jabaa, laafaa irra
Barreessuu

dheeraa, qabaniin akka guutan irra butaafi hudhaa butaafi hudhaa dheeraa, gabaabaa, butaafi hudhaa qabaniin bakka
gabaabaa, jabaa, taasisu qopheessuu qabaniin bakka duwwaa qabaniin bakka jabaa, laafaa irra butaafi duwwaa guutuu danda’uu
laafaa, irra butaafi akka guutan gochuu duwwaa guutuu hudhaa qabaniin bakka isaanii mirkaneeffachuuf hoji-
hudhaa qaban duwwaan akka guutan maneefi hojii daree kennuun
sirriitti fordofuun deggaruu duub-deebii afaaniifi
fayyadamuu barreeffamaa kennuu
danda’uu
Jechootaaf hiika Gilgaala jechoota adda Barattoonni jechoota Barattoonni jechoota - wa Barattoonni jechoota Barattoonni jechoota adda
wal fakkaataa addaa qaban tarreessuu adda addaa dhiyaataniif adda addaa yti adda addaa dhiyaataniif addaa dhiyaataniif hiika
Fayyadama

kennuu danda’uu hiika walfakkaataa akka dhiyaataniif hiika i hiika walfakkaataa walfakkaataa kennuu
kennan qajeelchuu walfakkaataa kennuu kennuu danda’uu danda’uu isaanii gaaffilee
Jechootaa

2 isaanii hordofuun afaaniifi barreeffamaa

deeggaruu gaafachuun duub-deebii
kennuu

Maalummaafi Gilgaalota bamaqaaleefi Barattoonni Barattoonni - wa Barattoonni Barattoonni bamaqaaleefi

tajaajila maqaalee adda addaa bamaqaaleefi maqaalee bamaqaaleefi yti bamaqaaleefi maqaalee maqaalee wal makanii
bamaqaalee adda dhiyeessuu wal makanii dhiyaatan maqaalee wal i wal makanii dhiyaatan dhiyaatan keessaa bamaqaalee
Caasluga

baafachuun itti keessaa bamaqaalee makanii dhiyaatan 2 keessaa bamaqaalee qofa adda baasuu danda’uu
fayyadamuu qofa akka adda baasan keessaa bamaqaalee qofa adda baasuu isaanii hojii dareefi hoj-manee
danda’uu Gochima ce’oofi miti taasisuu qofa adda baasuu danda’uu isaanii kennuufi soroorsuun duub-
Gochima ce’oofi ce’oo (transitive and Gochima ce’oofi miti hordofuun deeggaruu deebii kennuu
ce’oo (transitive and
miti-ce’oo intransitive verbs)
intransitive verbs)

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 134

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

Boqonnaa Sagal: Ispoortii Aadaa (Wayitii 18)

Bu’aalee barachuu
Xumura barnoota boqonnaa kanaatti, barattoonni:
• dubbisa dhaggeeffachuun waan hubatan nihimu,
• yaada ijoofi callaa dubbisa dubbisanii adda nibaasu;
• hiriyyaa isaaniif xalaayaa nibarreessu;
• jechootaaf hiika galumsaa nikennu;
• hima hennaa ammaa agarsiisu ni’ijaaru
Ga’umsa Qabiy Haala Dhiyaannaa Mala barsiisuu-barachuu M Yer Hordoffiifi Deeggarsa Madaallii Y
yee D oo a
Gahee Barsiisaa Gahee Barataa
d

Dandeettii Gilgaalota waa’ee Barattoonni waa’ee Barattoonni waa’ee - way Barattoonni waa’ee gugsii Barattoonni waa’ee gugsii
tapha gugsii fardaa
barruu gugsii fardaa gugsii fardaa tii fardaa erga fardaa erga dhaggeeffataniin
dubbifamuuf
dhaggeeffatanii dhaggeeffachaa dubbifamuuf dubbifamuuf 4 dhaggeeffataniin booda booda waan hubatabn walitti
bakka duwwaa
waan hubatan dhaggeeffa chaa akka dhaggeeffa chaa bakka waan hubatabn walitti himuu danda’uu isaanii
guutaniifi waa’ee
Dhaggeeffachuufi

himuu horachuu tapha aadaarratti bakka duwwaa duwaa guutuu; waan himuu danda’uu isaanii gaaffilee afaanii gaafachuun
akka mariyatan
Dubbachuu

guutaniifi waan hubatanirratti hordofuun deeggaruu duub-deebii kennuu

taasisu qopheessuu;
hubatan akka walitti mariyachuun walitti
himan qajeelchuu himuu
Dubbisanii waan Gilgaalota waa’ee Barattoonni dubbisa Barattoonni dubbisa - way Barattoonni yaada waa’ee Barattoonni yaada waa’ee
hubatan ibsuu gugsii fardaa waa’ee gugsii fardaa waa’ee gugsii fardaa tii gugsii fardaa dhiyaate gugsii fardaa dhiyaate
danda’uu ilaalchisee waan dhiyaate irraa yaada dhiyaate irraa yaada dubbisanii waan hubatan dubbisanii waan hubatan
Dubbisuu

hubatan akka hubatan deebi’anii hubatan deebi’anii 4 deebi’anii dareef akka ibsan deebi’anii dareef ibsuu
barreessan taasisu dareef akka ibsan dareef ibsuu hordofuufi deeggaru danda’uu isaanii hordofuun
qopheessuu qajeelchuu duub-deebii kennuu

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 135

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

Dandeettii Gilgaala Barattoonni Barattoonni - way Barattoonni akkayyaalee Barattoonni akkayyaalee

xalayaa adda akkayyaa/moodeela akkayyaa/moodeela akkayyaalee dhiyaatan tii dhiyaatan bu’ureeffachuun dhiyaatan bu’ureeffachuun
bu’ureeffachuun xalayaa barreessuu danda’uu
Barreessuu
addaa barreessuu a) akaakuu xalayaalee dhiyaatan xalayaa barreessuu
gonfachuu xalayaalee adda bu’ureeffachuun xalayaa barreessuu 6 danda’uu isaanii hordofuun isaanii soroorsuun duuddeebii
addaa dhiyeessuu barreessuu akka shaakaluu deeggaruu kennuu
shaakalan qajeelchuu

Dandeettii hiika Gilgaala dubbisa Barattoonni jechoota Barattoonni jechoota - way Barattoonni jechoota Barattoonni jechoota dubbisa
irratti hundaa’uun
Fayyadama

jechootaa dubbisa dhiyaate dubbisa dhiyaate tii dubbisa dhiyaate keessaa dhiyaate keessaa bahaniif hiika
Jechootaa

galumsarraa hiika jechoota keessaa bahaniif hiika keessaa bahaniif hiika 2 bahaniif hiika galumsaa galumsaa kennuu danda’uu
tilmaamuu haaraa tilmaamsisu galumsaa akka kennan galumsaa kennuu kennuu danda’uu isaanii isaanii gaffilee afaaniifi
horachuu qopheessuu qajeelchuu hordofuun deeggaruu barreeffamaa gaafachuu duub-
deebii kennuu
Maalummaa Gilgaalota himoota Barattoonni himoota Barattoonni haaluma - way Barattoonni haaluma Barattoonni haaluma
hennaa ammaa hennaa adda addaa henna adda addaa fakkeenya kennameetiin tii fakkeenya kennameetiin fakkeenya kennameetiin
adda baafachuufi qaban dhiyeessuu dhiyaatan keessaa henna awwan addaa 2 hennaawwan adda baasanii henna awwan adda baasanii itti
Caasluga

itti fayyadamuu hennaa ammaa akka baasanii itti fayyadamuu itti fayyadamuu danda’uu fayyadamuu danda’uu isaanii
dana’uu adda baasan fakkeenya isaanii hordofuun hoj-manee kennuun
kennuun hojjachiisuu deeggaruu soroorsanii duub-deebii
kennuu

Boqonnaa Kudhan: Afoola

Bu’aalee barachuu
Xumura barnoota boqonnaa kanaatti, barattoonni:
• sheekkoo dhiyaate dhaggeeffachuun kan biroo dareef nihimu;
• durdurii dhiyaate dubbisanii yaada dimshaashaafi callaa addaan baasu;
• seenaa dhuunfaa isaanii keeyyata tokkoon nibarreessu;
• jechoota haaraa dhiyaataniif hiika galumsaa nikennu;
• qaamolee himaa adda nibaasu.
Ga’umsa Qabiyye Haala Mala barsiisuu-barachuu M Yeroo Hordoffiifi Deeggarsa Madaallii Yaad

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 136

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

e Dhiyaannaa Ga’ee barsiisaa Ga’ee barataa D

Durdurii Gilgaala durdurii Barattoonni durdurii Barattoonni durdurii - waytii Barattoonni durdurii Barattoonni durdurii
dhiyaate Dhaggeeffachuufi dhaggeeffatanii dhaggeeggeeffatan dhaggeeggeeffatan 4 dhaggeeggeeffatan irratti dhaggeeggeeffatan irratti
dhaggeeffatanii ergaa isaarratti irratti akka mariyatan irratti mariyachuufi mariyachuufi kan beekan mariyachuufi kan beekan
ergaa isaarratti mariyachuun waan gochuufi kan beekan kan beekan biroo biroo dareetti himuu biroo dareetti himuu
mariyachuufi hubataniif durdurii biroo dareetti akka dareetti himuu danda’uu isaanii danda’uu isaanii gaaffilee
Dubbachuu

kan biroo kana fakkaatu akka himan qajeelchuu hordofuun deeggaruu afaanii gaafachuun duub-
dareetti himuu himan taasisu deebii kennuu
danda’uu qopheessuu

Durdurii Gilgaalota gaaffilee Barattoonni durdurii Barattoonni durdurii - waytii Barattoonni durdurii Barattoonni durdurii
dhiyaate cufaafi banaa dhiyaate dubbisanii dhiyaate dubbisuun 4 dhiyaate dubbisanii irra dhiyaate dubbisanii irra
dubbisuun ergaa yaada durdurii irra deebi’anii akka irra deebi’anii deebi’anii himuu deebi’anii himuu danda’uu
Dubbisuu

isaa irra dhiyaatee madaalan himan qajeelchuu himuu danda’uu isaanii isaanii gaffilee banaafi
deebi’anii himuu dhiyeessuu hordofuun deeggaruu cufaa gaafachuun duub-
danda’uu deebii kennuu

Dandeettii Gilgaala seenaa Barattoonni seenaa Barattoonni samuda - waytii Barattoonni samuda Barattoonni samuda
seenaa dhuunfaa dhuunfaa akka dhuunfaa isaanii akka dhiyaate irratti 6 dhiyaate irratti dhiyaate irratti hundaa’uun
isaanii barreessan taasisu barreessan saamuda hundaa’uun seenaa hundaa’uun seenaa seenaa dhuunfaa isaanii
Barreessuu

barreessuu (fakkeenya dhiyaate akka ilaalan dhuunfa a isaanii dhuunfaa isaanii barreessuu danda’uu isaan
horachuu qajeelcha barsiisaa gochuu barreessuu barreessuu danda’uu wal bira qabanii akka walii
keessatti) isaan hordofuun ilaalan gochuun duub-
dhiyeessuu deeggaruu deebii kennuu
Jechoota haaraa Gilgaala jechoota Barattoonni jechoota Barattoonni - waytii Barattoonni fakkeenya Barattoonni fakkeenya
Fayyadama Jechootaa

dhiyaataniif adda addaa dubbisa dubbisa keessaa fakkeenya kennameef kennameef

2
hiika galumsaa keessaa bahaniif ba’aniif hiika haala kennameef bu’ureeffachuun hiika bu’ureeffachuun hiika
kennuu hiika galumsaa galumsa isaanii akka bu’ureeffachuun galumsaa jechoota galumsaa jechoota dubbisa
danda’uu akka kennan kennan fakkeenya hiika galumsaa dubbisa keessaa ba’aniif keessaa ba’aniif kennuu
taasisu dhiyeessuu kennuun akka jechoota dubbisa kennuu danda’uu isaanii danda’uu isaanii hoj-manee
hojjatan gochuu keessaa ba’aniif hordofuun deeggaruu kennuun duub-deebii
kennuu kennuu

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 137

 Biiroo Barnootaa Oromiyaa Bara 2013

Qaamolee himaa Gilgaala himoota Barattoonni himoota Barattoonni - waytii Barattoonni fakkeenya Barattoonni fakkeenya
xiinxaluun adda matima, antimafi dhiyaatan keessaa fakkeenya 2 kennameef kennameef
baasuu (matima, Caasluga gochima of keessaa matima aantimafi kennameef bu’ureeffachuun himoota bu’ureeffachuun himoota
aantimaafi qaban adda addaa gochimatti akka bu’ureeffachuun dhiyaatan keessaa dhiyaatan keessaa matima,
gochima) qopheessuu qoqqoodan fakkeenya himoota dhiyaatan matima, aantimafi aantimafi gochimatti
danda’uu kennuudhaan keessaa matima, gochimatti qoqqooduun qoqqooduun shaakaluu
shaakalsiisuu aantimafi gochimatti shaakaluu danda’uu danda’uu isaanii hoj-manee
qoqqooduu isaanii hordofuun bakka kennuufi soroorsuudhaan
shaakaluu barbaachisaa ta’etti duub-deebii kennuu
deeggaruu

Silabasii Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 5ffaa Fuula 138