BÀI 8

KINH TẾ VĨ MÔ CỦA NỀN KINH TẾ MỞ

TS. Nguyễn Phúc Hải

Trường Đại học Kinh tế Quốc dân

Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 1

 TÌNH HUỐNG DẪN NHẬP
1. Ngày 11/2/2011 Ngân hàng Nhà nước Việt Nam điều chỉnh tỷ giá giữa VND với USD
tăng thêm 9,3%. Tại sao NHNN lại làm như vậy, chính sách này ảnh hưởng như thế nào
đến các hoạt động kinh tế?
2. Trong năm 2017, dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam ở mức rất cao là
35,88 tỷ USD. Điều này có tác động như thế nào tới cán cân thanh toán, tỷ giá hối đoái
giữa đồng VND và USD? Nếu muốn ổn định tỷ giá thì NHNN Việt Nam cần làm gì?

1. Để giải quyết các câu hỏi trên, cần làm rõ:

• định nghĩa của tỷ giá hối đoái,
• các yếu tố tác động tới tỷ giá,
• vài trò của tỷ giá trong hoạt động kinh tế.
2. Tất cả những vấn đề này được nghiên cứu trong bài học này.

Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 2

 MỤC TIÊU
• Giúp học viên nhận biết được cấu trúc của bảng cán
cân thanh toán;
• Giúp học viên nhận biết được các yếu tố tác động tới
tỷ giá hối đoái;
• Giúp học viên nhận biết được tác động của tỷ giá hối
đoái tới nền kinh tế.

Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 3

 NỘI DUNG
1. Cán cân thanh toán
2. Tỷ giá hối đoái
3. Thị trường ngoại hối
4. Các hệ thống tỷ giá hối đoái
5. Tác động của sự thay đổi tỷ giá đến nền kinh tế

Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 4

 1. CÁN CÂN THANH TOÁN
 Cán cân thanh toán là bảng cân đối ghi chép một cách hệ
thống toàn bộ những giao dịch kinh tế giữa trong nước với
thế giới bên ngoài trong một khoảng thời gian nhất định.
 Cán cân thanh toán được ghi chép như một tài khoản. Các
giao dịch mang lại ngoại tệ được ghi vào khoản mục có
(mang dấu +), các giao dịch dẫn đến việc thanh toán ngoại
tệ cho thế giới bên ngoài được ghi vào khoản mục nợ
(mang dấu -).
 Cán cân thanh toán bao gồm 2 khoản mục chính:
 Cán cân tài khoản vãng lai
 Cán cân tài khoản vốn

Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 5

 CÁN CÂN THANH TOÁN
Thu ngoại tệ/tài sản có Chi ngoại tệ/tài sản nợ
Tài khoản vãng lai

• Xuất khẩu • Nhập khẩu

• Thu nhập do đầu tư tài sản ở • Thu nhập trả cho người nước
nước ngoài gửi về ngoài
• Nhận viện trợ • Viện trợ ra nước ngoài

Tài khoản vốn

• Vốn đầu tư từ nước ngoài (vốn • Vốn đầu tư ra nước ngoài

vào) (vốn ra)
• Vay nước ngoài • Cho nước ngoài vay

Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 6

 2. TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI
 2.1. Tỷ giá hối đoái danh nghĩa
 2.2. Tỷ giá hối đoái thực tế

Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 7

 2.1. TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI DANH NGHĨA
 Tỷ giá hối đoái danh nghĩa: là tỷ lệ trao đổi giữa tiền của các
quốc giá
 2 cách niêm yết tỷ giá:
 Cách 1: số đơn vị nội tệ đổi 1 đơn vị ngoại tệ
(VD:EVND/USD= 24000)
 Cách 2: số đơn vị ngoại tệ đổi 1 đơn vị nội tệ
(VD: eUSD/VND= 1/24000)
 Việt Nam hiện tại đang niêm yết tỷ giá theo cách 1
 Sự thay đổi tỷ giá danh nghĩa:
 EVND/USD tăng → VND giảm giá so với USD
 EVND/USD giảm → VND tăng giá so với USD

Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 8

 2.2. TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI THỰC TẾ
 Tỷ giá hối đoái thực tế: là tỷ giá hối đoái danh nghĩa được điều
chỉnh theo lạm phát tương đối giữa trong nước và ở nước ngoài.
Pf
Er=En Pd

 Er: Tỷ giá hối đoái thực tế

 En: Tỷ giá hối đoái danh nghĩa
 Pf: chỉ số giá ở nước ngoài
 Pd: chỉ số giá trong nước

Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 9

 2.2. TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI THỰC TẾ
 Tỷ giá hối đoái thực tế phản ánh năng lực cạnh tranh giữa
hàng trong nước so với hàng nước ngoài xét trên phương diện
giá cả.
 Ví dụ: Tỷ giá hối đoái danh nghĩa EVND/USD=21000, giá áo sơ-
mi ở Việt Nam là 210.000 VND, giá áo sơ-mi ở Mỹ là 30
USD → Er= 21000*30/210.000=3 → giá áo sơ-mi ở Mỹ gấp
3 lần ở Việt Nam
 Er tăng → cải thiện năng lực cạnh tranh của hàng trong nước
so với hàng nước ngoài

Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 10

 3. THỊ TRƯỜNG NGOẠI HỐI
3.1. Cung ngoại tệ
3.2. Cầu ngoại tệ
3.3. Cân bằng thị trường ngoại hối
3.4. Các biến động làm thay đổi tỷ giá hối đoái

Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 11

 3. THỊ TRƯỜNG NGOẠI HỐI
 Thị trường ngoại hối là nơi diễn ra hoạt động giao dịch ngoại tệ
 Thị trường ngoại hối của một nước được hình thành bởi cung ngoại tệ
và cầu ngoại tệ trên lãnh thổ nước đó.

Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 12

 3.1. CUNG NGOẠI TỆ
 Cung ngoại tệ là hoạt động chuyển đổi từ ngoại tệ sang nội tệ
 Cung ngoại tệ xuất phát chủ yếu từ những hoạt động sau:
 Xuất khẩu
 Nhận đầu tư từ nước ngoài
 Nhận thu nhập từ nước ngoài EVND/USD SUSD
 Vay nước ngoài
B
 v/v
A

QUSD

Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 13

 3.2. CẦU NGOẠI TỆ
 Cầu ngoại tệ là hoạt động chuyển đổi từ nội tệ sang ngoại tệ
 Cầu ngoại tệ xuất phát chủ yếu từ những hoạt động sau:
 Nhập khẩu
EVND/USD
 Đầu tư ra nước ngoài
 Chuyển thu nhập ra nước ngoài A
 Cho nước ngoài vay
 v/v
B

DUSD

QUSD
Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 14
 3.3. CÂN BẰNG THỊ TRƯỜNG NGOẠI
HỐI
EVND/USD SUSD

Dư cung USD → E

E0
Dư cầu USD → E↑

DUSD

Q0 QUSD
Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 15
 3.4. CÁC BIẾN ĐỘNG LÀM THAY ĐỔI TỶ
GIÁ HỐI ĐOÁI
 Biến động từ phía cầu:

EVND/USD EVND/USD S0
S0
A
B
B
A

D1 D0
D0 D1

QUSD QUSD
Cầu USD tăng Cầu USD giảm
Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 16
 3.4 CÁC BIẾN ĐỘNG LÀM THAY ĐỔI TỶ
GIÁ HỐI ĐOÁI
 Biến động từ phía cung:

EVND/USD S0 EVND/USD S1 S0
S1

A B

A
B
D0 D0

QUSD QUSD
Cung USD tăng Cung USD giảm
Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 17
 4. CÁC HỆ THỐNG QUẢN LÝ TỶ GIÁ
HỐI ĐOÁI
4.1. Hệ thống tỷ giá hối đoái thả nổi
4.2. Hệ thống tỷ giá hối đoái cố định
4.3. Hệ thống tỷ giá hối đoái thả nổi có quản lý

Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 18

 4.1. HỆ THỐNG TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI THẢ
NỔI
 Hệ thống tỷ giá hối đoái thả nổi: tỷ giá biến động tuân theo
quy luật cung cầu trên thị trường
 Ưu điểm:
 Tính tự chủ về chính sách tiền tệ
 Cơ chế tự điều chỉnh để cân bằng cán cân thương mại
 Nhược điểm:
 Tỷ giá có thể biến động mạnh
 Không thể sử dụng tỷ giá để điều tiết cán cân thương mại

Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 19

 4.2. HỆ THỐNG TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI CỐ
ĐỊNH
 Hệ thống tỷ giá hối đoái cố định: tỷ giá được xác định bởi
Ngân hàng Trung ương. Ngân hàng trung ương mua/bán
ngoại tệ để tác động làm thay đổi tỷ giá.
 Ưu điểm:
 Tính ổn định của tỷ giá
 Có thể sử dụng công cụ tỷ giá để tác động tới cán cân thương mại
 Nhược điểm:
 Giảm tính tự chủ của chính sách tiền tệ
 Gây méo mó thị trường nếu NHTW xác định tỷ giá quá sai lệch so
với tỷ giá cân bằng thị trường

Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 20

 4.2. HỆ THỐNG TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI CỐ
ĐỊNH
 Ngân hàng Trung ương bán ngoại tệ:
NHTW bán USD, thu VND về
EVND/USD
S0
S1 Tăng cung USD
B trên thị trường
E1 ngoại hối
A
C
E*
Giảm dự trữ USD
D1 của NHTW
D0
Giảm MB
QUSD Giảm MS

Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 21

 4.2. HỆ THỐNG TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI CỐ
ĐỊNH
 Ngân hàng Trung ương mua ngoại tệ:
NHTW mua USD, bán ra VND
EVND/USD
S0 Tăng cầu USD
S1
trên thị trường
ngoại hối
E* A C
B Tăng dự trữ USD
E1
D1 của NHTW
D0
Tăng MB
Tăng MS
QUSD
Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 22
 4.3. HỆ THỐNG TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI THẢ
NỔI CÓ QUẢN LÝ
 Là sự kết hợp của hệ thống tỷ giá hối đoái thả nổi với sự can
thiệp của Ngân hàng Trung ương.
 Giúp hạn chế những điểm yếu và phát huy những điểm mạnh
của hai hệ thống tỷ giá: thả nổi và cố định.
 Là hệ thống tỷ giá mà hiện tại đại đa số các quốc gia đang
theo đuổi.

Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 23

 5. TÁC ĐỘNG CỦA THAY ĐỔI TỶ GIÁ
HỐI ĐOÁI ĐẾN NỀN KINH TẾ
 Tỷ giá có ảnh hưởng lên nhiều biến số vĩ mô quan trọng: lạm
phát, tăng trưởng, cán cân thương mại
 Việc làm giảm giá đồng nội tệ có cả tác động tích cực lẫn tiêu
cực:
 Tích cực:
 Tăng khả năng cạnh tranh về giá của hàng hóa trong nước, giúp cải
thiện cán cân thương mại
 Tiêu cực:
 Gây áp lực lên lạm phát

 Phá giá: là hiện tượng giảm giá của động nội tệ một cách có
chủ ý và với mức độ đáng kể
Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 24
 GIẢI ĐÁP TÌNH HUỐNG DẪN NHẬP 1
 Ngân hàng Nhà nước Việt Nam tăng tỷ giá thêm 9,3% nghĩa
là họ đã làm cho VND giảm giá trị 9,3% so với USD
 Hành động này của NHNN có thể được gọi là phá giá đồng
nội tệ, do họ làm giảm giá trị của VND một cách có chủ ý và
ở mức độ đáng kể
 Tác động của việc phá giá VND:
 Giúp cải thiện cán cân thương mại
 Tạo áp lực làm tăng lạm phát

Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 25

 GIẢI ĐÁP TÌNH HUỐNG DẪN NHẬP 2
 Dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam có tác
động cải thiện cán cân tài khoản vốn, qua đó làm tăng cán cân
thanh toán của Việt Nam.
 Do cung ngoại tệ tăng nên tỷ giá hối đoái giữa VND và USD có
xu hướng giảm.
 Để ổn định tỷ giá hối đoái thì NHNN Việt Nam cần mua USD,
bán ra VND.

Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 26

 CÂU HỎI THẢO LUẬN
 Hãy cho biết chính sách phá giá đồng nội tệ sẽ tác động như
thế nào đến mức giá và sản lượng của nền kinh tế trong ngắn
hạn? Nếu biết 1/3 kim ngạch nhập khẩu là đầu vào sản xuất.
 Gợi ý trả lời:
Phá giá đồng nội tệ là hiện tượng giảm giá của động nội tệ một
cách có chủ ý và với mức độ đáng kể, khi tỷ giá động nội tệ thay
đổi sẽ ảnh hưởng đến hoạt động xuất nhập khẩu và qua đó ảnh
hưởng tới AD/AS. Để nhìn thấy được ảnh hưởng của việc phá
giá đồng nội tệ đến mức giá và sản lượng của nền kinh tế hãy sử
dụng mô hình AD-AS để phân tích.

Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 27

 CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 1
Nguyên nhân nào sau đây làm tăng giá đồng Việt Nam trên thị
trường ngoại hối?
A.giá hàng hoá và dịch vụ của Việt Nam tăng.
B.Nhiều nhà đầu tư nước đầu tư mạnh vào thị trường chứng khoán
Việt Nam trong thời gian qua.
C.lãi suất tiền gửi bằng đôla Mỹ tăng.
D.Nhập khẩu từ nước ngoài tăng lên.
 Đáp án: B
 Giải thích: Đầu tư nước ngoài tăng → cung ngoại tệ tăng → tỷ
giá giảm (tỷ giá được niêm yết bằng cách lấy số nội tệ đổi 1
ngoại tệ) → đồng Việt Nam tăng giá

Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 28

 CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 2
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam mua USD để tăng dự trữ ngoại
tệ sẽ:
A.Làm cho VND mất giá
B.Làm cho VND lên giá
C.Không tác động tới tỷ giá hối đoái giữa VND và USD
D.Không phải các câu trên
 Đáp án: A
 Giải thích: NHNN mua USD → cầu USD tăng → tỷ giá giữa
VND và USD tăng (tỷ giá được niêm yết bằng cách lấy số
VND đổi 1 USD) → VND mất giá

Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 29

 BÀI TẬP VẬN DỤNG
Sử dụng mô hình thị trường ngoại hối, hãy giải thích tác động
của sự kiện sau tới tỷ giá hối đoái giữa VND và USD (tính bằng
số VND đổi 1 USD): người Mỹ thích mua hàng của Việt Nam
hơn.

Gợi ý trả lời:

Người Mỹ thích mua hàng Việt Nam hơn → xuất khẩu tăng →
cung USD tăng, đường cung USD dịch chuyển sang phải → tỷ
giá hối đoái giảm.

Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 30

 TÓM LƯỢC CUỐI BÀI (1)
 Bảng cán cân thanh toán bao gồm ba tài khoản: (i) tài khoản vãng lai,
(ii) tài khoản vốn, và (iii) tài khoản điều chỉnh chính thức.
 Khi cán cân tổng thể lớn hơn không thì dự trữ ngoại tệ của ngân hàng
trung ương sẽ tăng và đồng nội tệ đang được định giá quá thấp.
 Tỷ giá thực tế phản ánh giá cả tương đối giữa hàng hóa nước ngoài
so với hàng hóa trong nước. Sức cạnh tranh về giá của hàng nội sẽ
tăng khi (i) đồng nội tệ mất giá, và/hoặc (ii) lạm phát trong nước thấp
hơn lạm phát nước ngoài.
 Theo cách tiếp cận cung cầu truyền thống, tỷ giá sẽ được điều chỉnh
về mức để cân bằng giữa lượng cung ngoại tệ và lượng cầu ngoại tệ
trên thị trường. Khi có những biến động cung và/hoặc cầu ngoại tệ
trên thị trường thì tỷ giá sẽ thay đổi.

Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 31

 TÓM LƯỢC CUỐI BÀI (2)
 Nhà nước có thể điều hành tỷ giá theo một số chế độ khác
nhau: (i) tỷ giá thả nổi/linh hoạt hoàn toàn, (ii) tỷ giá cố định,
và (iii) dạng kết hợp. Trong chế độ tỷ giá cố định, Ngân hàng
trung ương sẽ can thiệp bằng cách mua/bán ngoại tệ từ thị
trường để đưa tỷ giá về mức mong muốn còn trong chế độ tỷ
giá thả nổi, tỷ giá được quyết định hoàn toàn bởi thị trường
mà không có bất kỳ sự can thiệp nào của ngân hàng trung
ương.
 Tỷ giá thay đổi sẽ ảnh hưởng tới cán cân thương mại và qua
đó tác động tới tăng trưởng và lạm phát của nền kinh tế. Tuy
nhiên, cần có một khoảng thời gian nhất định để sự thay đổi
của tỷ giá ảnh hưởng tới cán cân thương mại.

Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 32

 CÂU HỎI THƯỜNG GẶP (1)
 Câu 1: Nếu muốn làm giảm thâm hụt thương mại thì NHTW cần
thay đổi tỷ giá hối đoái như thế nào?
 Trả lời: muốn giảm thâm hụt thương mại thì NHTW cần tăng tỷ giá
hối đoái (tỷ giá được niêm yết bằng cách lấy số nội tệ đổi 1 ngoại tệ)
 Câu 2: Nếu tỷ lệ lạm phát trong nước thấp hơn lạm phát ở nước
ngoài thì cán cân thương mại sẽ thay đổi như thế nào?
 Trả lời: lạm phát trong nước thấp hơn lạm phát nước ngoài sẽ làm
tăng tỷ giá hối đoái thực tế, qua đó gia tăng năng lực cạnh tranh của
hàng hóa và dịch vụ trong nước, giúp cải thiện cán cân thương mại
 Câu 3: Muốn làm tăng giá đồng nội tệ thì NHTW cần can thiệp vào
thị trường ngoại hối như thế nào?
 Trả lời: Muốn làm tăng giá đồng nội tệ thì NHTW cần bán ngoại tệ
trên thị trường ngoại hối. NHTW bán ngoại tệ → cung ngoại tệ tăng
→ tỷ giá giảm → đồng nội tệ tăng giá

Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 33

 CÂU HỎI THƯỜNG GẶP (2)
 Câu 4: Phá giá nội tệ có ảnh hưởng tiêu cực nào đến nền
kinh tế?
 Trả lời: Phá giá nội tệ có tác động tiêu cực làm gia tăng áp lực
lạm phát: đồng nội tệ giảm giá sẽ khiến cho giá hàng hóa nhập
khẩu tăng. Ảnh hưởng này có thể càng tiêu cực khi một nước phụ
thuộc vào nhập khẩu
 Câu 5: Thâm hụt thương mại là hiện tượng gì, nó có tác
động như thế nào đến tỷ giá hối đoái?
 Trả lời: Thâm hụt thương mại là hiện tượng giá trị nhập khẩu lớn
hơn xuất khẩu. Thâm hụt thương mại tạo áp lực làm tăng tỷ giá
hối đoái, khiến đồng nội tệ bị mất giá

Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 34

 THUẬT NGỮ
 Cán cân thanh toán: là bảng cân đối ghi chép những giao dịch ngoại tệ giữa trong
nước với nước ngoài
 Cán cân thương mại: phản ánh chêch lệch giữa giá trị xuất khẩu với giá trị nhập
khẩu hàng hóa của một nước
 Tỷ giá hối đoái danh nghĩa: là tỷ lệ trao đổi giữa đồng tiền của các quốc gia
 Tỷ giá hối đoái thực tế: là tỷ giá hối đoái danh nghĩa được điều chỉnh theo lạm
phát tương đối giữa trong nước và ở nước ngoài.
 Thị trường ngoại hối: là nơi diễn ra những hoạt động giao dịch ngoại tệ
 Hệ thống tỷ giá hối đoái thả nổi: là hệ thông tỷ giá mà tại đó tỷ giá biến động
hoàn toàn tuân theo quy luật cung cầu trên thị trường
 Hệ thống tỷ giá hối đoái cố định: là hệ thống tỷ giá mà tại đó tỷ giá được xác định
bởi Ngân hàng Trung ương. Ngân hàng trung ương mua/bán ngoại tệ để tác động
làm thay đổi tỷ giá.
 Phá giá: là hiện tượng giảm giá của động nội tệ một cách có chủ ý và với mức độ
đáng kể

Copyright © 2018 - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 35