ელექტრული ganaTeba.

საგამოცდო კითხვები.
1.შუქტექნიკა. ელექტრული განათება.
2.სანათი მოწყობილობის თავისებურება და შემადგენლობა.
3.სინათლის ბუნება,ენერგია,სპექტრი.
4.ელექტრული პარამეტრები და საზომი ერთეულები.
5.შუქტექნიკური პარამეტრები და საზომი ერთეულები; ფერის ტემპერატურა, ხარისხის ინდექსი.
6.გამოსხივების სახეების თავისებურება.
7. სინათლის ნაკადის განაწილება და რაოდენობრივი შეფასება(კოეფიციენტები).
8.თვალი, როგორც ხედვის ორგანო, შემადგენელი ნაწილაკები და მაTი ფუნქციური დანიშნულება.
9. ხელოვნური განათების წყაროების არსებობა და მოქმედების პრინციპი.
10.სითბური სინათლის წყაროების მოქმედების პრინციპი და თავისებურება.
11.ვარვარის ნათურის კონსტრუქცია და მოქმედების პრინციპი.
13.ჰალოგენური ვარვარის ნათურის კონსტრუქცია და მოქმედების პრინციპი.
14.აირგანმუხტვის სინათლის წყაროების მოქმედების პრინციპი.
15.ლუმინესცენციური ნათურის კონსტრუქცია და მოქმედების პრინციპი.
16.ენერგოდამზოგი (კომპაქტლუმინესცენციური) ნათურის კონსტრუქცია და მოქმედების
პრინციპი.
17. უელექტროდო ნათურის კონსტრუქცია და მოქმედების პრინციპი.
18.რკალური ვერცხლისწყლის ნათურის კონსტრუქცია და მოქმედების პრინციპი.
19.ლითონჰალოგენური ნათურის კონსტრუქცია და მოქმედების პრინციპი.
20.ნატრიუმის მაღალი წნევის ნათურის კონსტრუქცია და მოქმედების პრინციპი.
21.შუქდიოდის კონსტრუქცია და მოქმედების პრინციპი.
22.“LED,OLED” ნათურის კონსტრუქცია და მოქმედების პრინციპი.
23”empra” aparatebiT luminescenciuri naTuris gaSvebisa da anTebis sqemა..
24”empra” aparatebiT liTonhalogenuri naTuris gaSvebisa da anTebis sqema.
25.”.”empra” aparatebiT natriumis naTuris gaSvebisa da anTebis sqema.
26.epra” sistemis funqciuri sqema.
27.dabali Zabvis halogenuri varvaris naTuris eleqtroqselsi CarTvis sqema.
28.sanaTების konstruqciuli Sedgeniloba da SerCevis principi.
29..proJeqtorebis daniSnuleba da განლაგების principi.
30.განათების ნორმებირება.
31.განათების სახეების და სისტემების დახასიათება და მოწყობის თავისებურება.
32.სანათი მოწყობილობის თავისებურება, პარამეტრები და განლაგების წესი.
33.განათების შუქტექნიკური ანგარიში კუთრი სიმძლავრის მეთოდით.
34. განათების შუქტექნიკური ანგარიში გამოყენების კოეფიციენტის მეთოდით.
35.განათების შუქტექნიკური ანგარიში წერტილოვანი მეთოდით.
36ganaTebis sistemis eleqtromomaragebis sqemebi.
37.proJeqtorebis eleqtromomarageis Tavisebureba.
38..mkvebavi kabelebis SerCevis meTodebi.
39damcაvi aparatebis SerCeva da usafrTxoebis zomebi.
40.ganaTebis sistemebis marTvis sistemebis sqemebi.
41..gare ganaTebis eleqtromomaragebis Tavisebureba.
42.განათების ქსელის მონტაჟისა და ექსპლუატაციის წესი.

1
me-20 saukuneSi, romelic gamoirCeva eleqtroenergiis centralizebuli warmoebis
mniSvnelovani zrdiT, eleqtrifikaciis arnaxuli ganviTarebiT ganusazRvrel
SesaZleblobas qmnis saxalxo meurneobis dargebs. dafuZvnda eleqtroteqnikis
axali dargi –Suqteqnika, romelic ikvlevs optikuri gamosxivebis, maT Soris
sinaTlis, Tvisebebs da Taviseburebas, romlis safuZvelze Seqmnilia Tanamedrove
energodamzogi mowyobilobebi da danadgarebi. saxalxo meurneobis yvela dargis,
kulturisa da yofacxovrebis sxvadasxva sferoSi sainJenero moRvaweobisa
ZiriTadi sakiTxia saWiro xilulobis miRwevisaTvis xarisxiani xelovnuri
ganaTebis mowyoba Tanamedrove mowyobilobebis, marTvis da gaSvebis sistemebis.
Tanamedrove Teoriis Tanaxmad sinaTle warmoadgens ormagi bunebis erTobliobas
(დუალიზმს): erTi mxriv igi warmoadgens eleqtromagnitur talRebs, xolo meore
mxriv energiis elementaruli matarebeli nawilakebis – fotonebis nakads.
ainStainis Teoriis safuZvelze sinaTlis gavrcelebisas mJRavndeba misi talRuri
Tvisebebi, xolo nivTierebebTan urTierTobaSi nawilakisebri
energiis gadatanas gamomsxivari sxeulidan mimReb (STamnTqmel) sxeulze
gamosxiveba ewodeba.
sinaTle aris gamosxivebis nawili, romelic aRiqmeba adamianis TvaliT, mSvid
mdgomareobaSi myofi atomis birTvis garSemo ganlagdebuli Sesabamisi raode-
nobis eleqtronebi Tanabrad brunaven gansazRvruli energetikuli donis
orbitebze (rac ufro axlosaa birTvTan orbita, miT ufro mdgradia eleqtronis
mdgomareoba) gare Zalebis energiis zemoqmedebiT agznebis Sedegad eleqtronebi
qaosurad gadadian ufro maRali energetikuli donis orbitaze,qmnis wyvils
eleqtroni + pozitroni, Cerdeba daaxloebiT 10-8 wm-is ganmavlobaSi, ris Semdeg
brundeba sawyis orbitaze da gamoasxiveben Warb energias eleqtromagnituri
talRebis saxiT, romelic vrceldeba energiis porciebiT - kvantebiT maqs plankis
Teoriis Tanaxmad. Kკvantiს energiis მატარებელი არის განსაკუთრებული ნაწილაკი
ფოტონი.კვანტი aris sawyisi (mdgradi) mdgomareobis orbitaze dabrunebuli
eleqtronis mier gamosxivebuli energiis erTeuli. fotonebis uZraobis masa
nulis tolia, არ გააჩნია სიმკვრივე , ექვემდებარება მიზიდულობის კანონებს,
xolo gravitaciul sivrceSi ainStainis Teoriis Tanaxmad gamoiTvleba formuliT
m=  /c2 =h /c2
fotonis anu kvantis energia gamoiTvleba formuliT:
 = h ,
sadac  aris kvantis energia (j); h =6,624 ·10-34 _ plankis mudmiva (j wm);  - rxevis
sixSire (hc).
fotonis energiis sazomi erTeulad eleqtrul gamoTvlebSi xSirad
gamoiyeneba “eleqtronvolti” (ev an eV), 1 ev = 1,602×10-19 jouli.
rxevis sixSire damokidebulia gamosxivebis talRis sigrZeze:
 =C ,

sadac C = 3 ·108 m/wm aris vakuumSi sinaTlis gavrcelebis siCqare;  - talRis

sigrZe (nm).
talRis sigrZis gazrdiT sixSire da, Sesabamisad, fotonis energia mcirdeba.
gamosxivebis erTobliobis ganawilebas talRebis energiisa da sigrZis mixedviT speqtri
ewodeba.eleqtromagnituri talRebis sigrZis raodenobrivi gansxvaveba iwvevs Tvisebriv
gansxvavebas. eleqtromagnituri talRebis erTobliobis sixSireTa zols
eleqtromagnituri velis speqtri ewodeba. eleqtromagnituri gamosxivebis speqtrs
Seadgens ტალღის სიგრძე დიაპაზონში: 1) გამა გამოსხივება- <10-2 ნმ ; რენტგენული 10-3 –
5ნმ;ოპტიკური 5 - 5*105 ნმ, მათ შორის: ულტრაიისფერი 5 – 380ნმ, ხილული380 - 760 ნმ,
იმფრაწითელი 103 – 5*105 ნმ; რადიოტალღები > 5*105 . xilulი gamosxiveba,anu sinaTle, war-

2
moqmnis uSualod mxedvelobiT SegrZnebas. Aarsebobs monoqromatuli da rTuli gamosxi-
veba. monoqromatuli aris gamosxiveba erTi sigrZis talRebiT. rTuli gamosxiveba
Sedgenilia xazovani, ზოლიანი an uwyveti speqtris monoqromatul gamosxivebaTa
erTobliobiT. uwyveti speqtri Sedgenilia usasrulo raodenobis monoqromatuli
gamosxivebis momijnave zolebisgan. წარმოიქმნება ნივთიერებაში ატომარული ან
მოლეკულარული გამოსხივების დროს

nax.1 გამოსხივების უწყვეტი სპექტრი

ხაზური გამოსხივების სპექტრი შედგენილია მრავალი გარკვეული სიგრძის ტალღებით,რომლებიც არ
შედიან ურთიერთქმედებაში ერთმანეთთან, ამ სახის გამოსხივება წარმოიქმნება ნივთიერებაში
ატომარული გამოსხივების დროს

ნახ.2რთული გამოსხივების ხაზური სპექტრი

ზოლებიანი გამოსხივების სპექტრი შედგენილია მრავალი გარკვეული სიგრძის ტალღებით,რომლებიც
ერთმანეთთან დაყოფილია ბნელი შუალედებით ამ სახის გამოსხივება წარმოიქმნება ნივთიერებაში
მოლეკულარული გამოსხივების დროს, როცა მოლეკულები ერთმანეთთან არ არიან დაკავშირებული
ან სუსტად დაკავშირებულია.

ნახ.3რთული გამოსხივების ზოლებიანი სპექტრი

ნახ.4რთული გამოსხივების ზოლებიანი სპექტრი

3
 განათების საერთაშორისო კომისიით დადგენილია განათების და ელექტრობის ძირითადი
პარამეტრები და საზომი ერთეული.
ZiriTadi Suqteqnikuri sidideebi და sazomi erTeulebi
აღ დასახელება განმარტება საზომი ფორმუ
ნ ერთეულ ლა
ი

Qe sinaTlis energia SuqSegrZnebiT

eleqtromagnituri
Sefasebuli
gamosxivebis
ჯოული(
Qe = e  t ,
ჯ)
. energiis xiluli nawili (lm·wm),

Ф sinaTlis nakadi SuqSegrZnebiT Sefasebuli xiluli

gamosxivebis energiis simZlavre.
ლუმენი
 =Q t,
(lm)

E ganaTebuloბa zedapirze dacemuli სinaTlis

nakadis simkvrive
luqsi
(lq)
E =  S.
(1lq=1l = M/ρ =
M/τ
m/მ2).

J sinaTlis Zala sivrciTi kuTxis farglebSi კანდელა J=Ф/ω

RerZulad mimarTuli სინათლის (კდ)
ნაკადის simkvrive anu sinaTlis (1kd=1l
nakadis სივრციული simkvrive m/sr).
(intensivoba).

 sivrciTi sivrcis (sferos) nawili, moqceuli სტერად  = S r2 ,

(სxeulovanი) kuTxe konusur zedapirSi, წვეროთი იანი (სრ)
moTavsebuli გამოსხივების წყაროs
adgilmdebareobaSi sivrcis centrSi. maqs = 4

L zedapiris
sikaSkaSe
SuqSegrZnebiT Sefasebuli sinaTlis Zalis
simkvrive gamosxivari zedapiris
კანდელა L = I S1 ,
/m2
proeqciaze gamosxivebis mimarTulebis (kd/m2 )
marTob sibrtyeSi S1 = S cos 

M GnaTeba. gamosxivari zedapiris sinaTlis nakadis ლუმენი/ M=Ф/s

სიმკვრივე. m2
(ლმ/m2 )
ρ arekvlis sxeulidan areklili და masze ρ =.
koeficienti dacemuli sinaTlis nakadTan Ф0/Ф1
fardoba

τ Agatarebis sxeulis mier გატარებუli და masze τ =. Ф0/Ф2.

koeficienti dacemuli sinaTlis nakadTan
fardoba

 StanTqmebisA sxeulis mier STanTqmuli და masze α =.

koeficienti dacemuli sinaTlis nakadTan Ф0/Ф3
fardoba

Ф0 dacemuli sinaTlis nakadi lm

Ф1 ანაrekli sinaTlis nakadi. lm

Ф2 Gგatarebული sinaTlis nakadi lm

Ф3 STanTqmული sinaTlis nakadi. lm

4
 cxrili2 ძირიდადი eleqtruli parametrebis sidideebi და sazomi erTeulebi
სისტემის , ელექტრული ძაბვა ელექტრომა სიმძლავრე ენერგია
დანადგარ დენი მოძრავებელი
ის სახეობა ძალა
მუდმივი I = q/t, U=A - B= E=A/q P=IU=EU=A/t= A=W=Pt
=A/q =W/t
ცვლადი, i= dq / dt= u= dA / dt= e= dA / dt= P= W/t =I2R= W=Pt
ერთფაზია i=Imsin (ωt±ψi), u=Umsin(ωt±ψu) e=Emsin(ωt±ψe), =IUcos=
ნი =S cos V=Qt
Im=Imsiπ/2 =imax Um=Umsiπ/2=umax Em=Emsiπ/2=emax Q=V/t=Ptg
=I2X=IUsin A=
=√W2 +V2
I=Im/√2= P/U cos U=Um /√2 E=Em /√2 =S sin
S=A/t=IU=EU=
IsaS =2Im / π UsaS =2 Um / π EsaS =2 Em / π I2Z =P/ cos=
=√P2 + Q2=
ცვლადი, iA=Imsinωt uA=Umsinωt eA=Emsinωt P=PA + PB + PC W=PAt +
სამფაზიან iB=Imsin(ωt-2π/3), uB=Umsin(ωt-2π/3), eB=Emsin(ωt-2π/3), = =W/t PBt + PCt
ი iC=Imsin(ωt-4π/3), uC=Umsin(ωt-4π/3), ec=Emsin(ωt-4π/3), Q=QA+QB+QC=
=V/t V=QAt+
Im=Imsiπ/2 =imax Um=Umsiπ/2=umax Em=Emsiπ/2=emax QBt+Q Ct
S=SA + SB +SC =
=A/t A=SAt+
I=Im/√2= U=Um /√2 E=Em /√2
+SBt+SCt=
=P/√3U cos =√W2 +V2
UsaS =2 Um / π EsaS =2 Em / π
IsaS =2Im / π სიმეტრიული სიმეტრუ
დატვირთვისა ლი
P=3Pფ = დატვირ
=3IფUფcosფ= თვისა
=3Sფcosფ= W=3Wფ =
=√3UI cos= =Pt
= S cos
V=3Vფ =
Q=3Qფ =
=Qt
=3IფUფ sinფ=
=3Sფ sinფ= A=3Sფt=
=√3UI sinფ= =St=
= Ptg =S sin =√W2 +V2
S=3Sფ =
=3IფUფ=√3UI =
=P/ cos=
=√P2 + Q2=

flikeri aris ganaTebis sistemaSi sinaTlis nakadis rxeva gamowveulia xelovnuri

sinaTlis wyaros miwodebuli eleqtroqselidan Zabvis rxevebiT.
flikeris doza aris adamianis TvaliT subieqturi aRqma sinaTlis nakadis rxevis, ga-
mowveulia eleqtroqselidan xelovnuri sinaTlis wyaros miwodebuli Zabvis rxevebiT.

Fferis temperatura (CCT).aris realuri sinaTlis wyarosi temperatura, romliT

ganpirobebulia gamosxivebuli sinaTlis speqtris Sedgeniloba da feri.
FsaerTaSoriso komisiiT damtkicebulia feris temperaturis sididebi (moyvanilia
Sesabamis cxrilebSi), romliT gansazRvrulia gamosxivebuli sinaTlis Seferiloba
(wiTel-narinjisferidan lurjisaken da sabolood TeTramde). feris temperaturis
sididebi gansazRvrulia etalonuri gamosxivebis wyaros
SeferilobiT, damokidebuli Sesabamisi gaxurebis temperaturaze; feris temperatura
izomeba kelvinis gradusebiT (aRiniSneba 0K). sinaTlis wyaroebi dayofilia 3 jgufad:
5
Tbili –temperaturis ≤3500K; saSualo temperaturis (3500 – 5300) KfarglebSi; civi –
temperaturis >5300 K. unda gaTvaliswindes, rom civi zedapirebisTvis unda iyos
SerCeuli sinaTlis wyaro ≥4000 K, xolo TbilebisTvis <3500 K; sawarmosaTavsebSi unda
iyos SerCeuli sinaTlis wyaroebi temperaturis 4000 K. savaWro obieqtebisa da sxva
vitrinebis ganaTebisTvis damuSavebulia ganaTebis mowyobis specialuri normebi.
ferTa gacemis koeficienti (CRI) gansazRvravs saxilavi obieqtis feris xilvadobis
xarisxs bunebriv ferTan SedarebiT ( ganisazRvreba 14 feris testirebiT“R1“ _ “R14“).
ganaTebis xarisxis indeqsebi (Ra )aris saerTaSoriso komisiiT dadgenili standartis
Sesabamisi gamosxivebis xarisxi. misi mniSvneloba icvleba nulidan asamde (Ra =0 - 100).
damokidebuli sinaTlis wyaroebis fergadacemaze, romelic miRebulia: gamosxivaris K
siTburi gamosxiveba absoluturad Savi sxeulis temperaturis <5000 (maqsimaluri
indeqsi Ra = 100, rac Seesabameba varvaris naTurebs); temperaturis >5000 K – bunabrivi
dRis sinaTle ganaTebis qselis mizanSewonilia gamoviyenoT naTurebi, romelTa CRI
da Ra maRali sididisaa.
დისკომფორტის მაჩვენებელი (UGR) არის სიკაშკაშისა და განატებულობის არათანაბრობის
გაერტიანებული დისკომფორტის მაჩვენებელი, რომელიც ფასდება 10,13,16,19,22,25,28 ფარგლებში.
gamosxivebis saxeebi.Mmiwodebuli energiis gardaqmnis wesis mixedviT arsebobs
gamosxivebis Semdegi saxeebi: siTburi, eleqtroluminescenciuri,
kaTodiluminescenciuri, ხemiluminescenciuri, fotoluminescenciuri.yvla
arsebuli sagani dayofilia jgufebad:sinaTlis gamosxivari da sinaTlis
mimRebi.sinaთlis gamosxivarSi warmoiqmnebaSemdegi procesebi fotonis
warmoqmniT.
siTburi gamosxiveba warmoiSoba myari sxeulis gaxurebisas, rodesac izrdeba
kinetikuri energia atomebisa da molekulebis erTmaneTTan Sejaxebis dros da
energiis nawili gardaiqmneba atomebis amgzneb energiad, garemoSi gaicema
xiluli (mnaTi) gamosxiveba. Ggavarvarebul myar sxeuls, romelic gamoasxivebs
sinaTlis nakads, gamomsxivari ewodeba. E
eleqtroluminescencia warmoiSoba airadi ganmuxtvis dros airSi an liTonis
orTqlSi garedan eleqtroenergiis miwodebisas. eleqtruli velis zemoqmedebis
gamo agznebuli atomis eleqtronebisa da ionebis kinetikuri energia izrdeba
da garemoSi gascemen garkveuli sigrZis, maT Soris xiluli sinaTlis sigrZis,
eleqtromagnitur talRebs.
kaTodiluminescencia warmoiqmneba maSin, rodesac eleqtroenergiis
miwodebisas agznebuli atomis eleqtronebi miemarTebian kaTodisken da masTan
Sejaxebisas warmoSoben kaTodis sxeulis naTebas.Q
xemiluminescencia - bunebaSi arsebul sagnebSi raime saxis energiis zegavlenis
gamo warmoiqmneba qimiuri reaqcia da Sedegad gamoyofili energiis nawili gar-
daiqmneba sxeulis naTebad.F
fotoluminescencia warmoiqmneba im SemTxvevaSi, roca raime nivTierebaze
dacemuli sxivuri energiis STanTqma iwvevs atomebis agznebas. Aagznebuli
atomi gascems dagrovil energias sinaTlis saxiT da warmoiqmneba TviTnaTeba.
sinaTlis nakadis mimRebi sxeulebis Suqteqnikuri Tviseba:
erTgvarovan sivrceSi sinaTlis nakadi vrceldeba manam, sanam ar miaRwevs
gasanaTebeli sxeulis an garemos sazRvars და warmoiqmneba ფოტონიs ქრებis
procesi. gacemuli sinaTlis nakadi nawilobriv STainTqmeba, nawilobriv
airekleba, nawilobriv gatardeba sxva garemoS an gaibneva. sinaTlis nakadis
arekvla aris ori garemos gamyof zedapirze dacemuli sinaTlis nakadis garemoSi
dabrunebis procesi.
sinaTlis nakadis gatareba aris sxeulis zedapirze dacemuli sinaTlis
nakadis, sxeulis qvemomdebare gamtar SreSi gavlisa da sxva garemoSi gavrce-
lebis procesi.
sinaTlis nakadis STanTqma warmoiqmneba sxeulis zedapirze dacemuli
sinaTlis nakadis gamtar SreSi nawilakebTan urTierTqmedebis gamo gamosxivebis
intensivobis Secvlis da qvemomdebare garemoSi ar gavrcelebis procesi.

6
 Ddacemuli sinaTlis nakadis ganawileba zogadad warmodgenilia nax.5-ze.

ნახ.5დაცემული სინათლის ნაკადის განაწილება

sinaTlis nakadis ganawileba raodenobrivad Sefasdeba Sesabamisi koeficientebiT
– arekvlis, gatarebis, STanTqmis, sikaSkaSis. xolo gavrcelebis saxiT rogorc – mi-
marTuli, ganbnevi (difuzuruli), mimarTulad ganmbnevi.
sinaTlis nakadis ganawileba raodenobrivad Sefasdeba
dac. = amr. + gat. + Stan. ,
sadac Фdac. Aaris dacemuli sinaTlis nakadi; Фamr. — arekvlis sinaTlis nakadi;
Фgat. — gatarebis sinaTlis nakadi; ФSTan. — STanTqmis sinaTlis nakadi.
sinaTlis nakadis raodenobrivi ganawileba fasdeba Sesabamisi koeficientebiT.
Aareklis koeficienti tolia sxeulidan areklili sinaTlis nakadis fardobisa
masze dacemuli sinaTlis nakadTan. igi damokidebulia dacemuli sinaTlis nakadis
speqtrze, sxeulis an zedapiris formaze, zedapiris fersa da saxeze.

Aarekvlis koeficienti aRiniSneba  asoTi da gamoiTvleba formuliT:

 = amr. dac. ,
sadac Фdac. Aaris dacemuli sinaTlis nakadi; Фamr. – arekvlis sinaTlis nakadi.

Agatarebis koeficienti tolia sxeulSi gamavali sinaTlis nakadis fardobisa

masze dacemuli sinaTlis nakadTan. igi damokidebulia dacemuli sinaTlis nakadis
speqtrze, sxeulis an zedapiris qimiur Tvisebebze, formaze, zedapiris
gamWvirvalebasa da saxeze.
Ggatarebis koeficienti aRiniSneba  asoTi da gamoiTvleba formuliT:
 = gat. dac. ,
sadac Фgat. Aaris dacemuli sinaTlis nakadi; Фdac. – dacemuli sinaTlis nakadi.
STanTqmebisAkoeficienti tolia sxeulis mier STanTqmuli sinaTlis nakadis
fardobisa masze dacemuli sinaTlis nakadTan. igi damokidebulia sxeulze
dacemuli sinaTlis nakadis speqtrze, sxeulis qimiur Tvisebebze, formaze,
zedapiris saxeze. A
STanTqmebis koeficienti aRiniSneba  asoTi da gamoiTvleba formuliT:
 = ST. dac. ,
sadac Фdac. Aaris dacemuli sinaTlis nakadi; ФST. – STanTqmebis sinaTlis nakadi.
sinaTlis nakadis fardobiTi Sefaseba SesaZlebelia formuliT
1 =  + + .
zedapiris sikaSkaSis gansazRvris SefasebisaTvis gamoiyeneba sikaSkaSis
koeficienti, romelic tolia mocemuli mimarTulebiT sikaSkaSis fardobisa imave
ganaTebulobis erTis toli arekvlis koeficientis mqone difuzuri zedapiris
sikaSkaSisa; aRiniSneba  asoTi da gamoisaxeba formuliT:
 = L L0 ,
sadac L aris mocemuli mimarTulebis sikaSkaSe, kd/m2; L0 -erTis toli arekvlis
koeficientis mqone difuzuri zedapiris sikaSkaSe, kd/m2.

7
nax6. სხეულებში sinaTlis nakadis arekvlisa da gatarebis saxesxvaobebis grafiki.
1. mimarTulad amrekli; 2.Ggambnev amrekli; 3. gambnev mimarTulad amrekli;4. MmimarTulad gamtari; 5.
gambnev gamtari; 6. gambnev mimarTulad gamtari.
mimarTulad amrekvli :brtyeli zedapiris arekvlisa amrekvli, dacemuli sxivebi da
amrekvli zedapirTan dacemis wertilSi aRmarTuli marTobi erT sibrtyeSi
ganlagdebian; amavdroulad dacemis da arekvlis kuTxe erTnairia.
am movlenas aqvs adgili, roca zedapiris uswormasworobaTa zomebi zedapirze
dacemuli sinaTlis talRis sigrZeze naklebia. am saxis (sarkuli zedapirebi) .
Ggambnev (difuzuri) amrekli:sxeulebSi Bbrtyeli zedapiridan gabneuli (difuzuri)
arekvlisa sinaTlis nakadi gavrceldeba  = 2 sivrciTi kuTxis farglebSi. sinaTle
Tanabrad vrceldeba yvela mimarTulebiT naxevarsferos farglebSi, difuzuri
arekvlis Tviseba gaaCnia im zedapirebs, romelTa uswormasworobis zomebi bevrad
aRemateba zedapirze dacemuli sinaTlis talRis sigrZes.
gambnevi mimarTulad arekvlisas: sinaTlis nakadi upiratesad airekleba sarkisebri
arekvlis gavrcelebis momijnave mimarTulebiT. mimarTulad gambnevi amrekli sagnis
magaliTia amoWmuli liTonis zedapiri. mimarTulad gamtarisas : dacemuli sinaTlis
nakadi gaivlis sxeulSi da meore garemoSi gavrceldeba. Tu dacemis da gavrcelebis
kuTxe erTnairia, sxeulSi Cans misukanmdebare sagnebi.am saxis sxeuli aris gamWvirvali
τ =1, magaliTad gamWvirvale SuSa.
gambnev (difuzuri) gatarebisas: dacemuli sinaTlis nakadi gaivlis sxeulSi da
gardatexis Semdeg meore garemoSi gavrceldeba moculobiTi gabneviT. aseTi sxeulebis
magaliTia rZisferi SuSa.
mimarTulad gambnevi gatarebisas : meore garemoSi gasuli sinaTlis nakadi
upiratesad gavrceldeba Ddacemuli sxivis momijnave mimarTulebiT. aseT sxeulebs
miekuTvneba damrqოlebuli mina.
gansakuTrebuli sinaTlis mimRebi – Tvali
cocxal organizmSi sinaTlis mimRebi aris Tvali. adamianis Tvali warmoadgens
sferisebri formis ori Semkrebi linzis bunebriv optikur sistemas, romelSi obieqtis
gabaritebis, feris, daSorebisa da ganlagebis aRqma warmoiqmneba ფსიქოფიზიოლოგიური და
ქიმიაბიოლოგიური მოვლენების შედეგად da განiსაზღვრeba refraqciuri (SuqSegrZnebis),
akomodaciuri (Seguebis, განლაგების), sensoruli (receptoruli) პროცესების erTobliobით.
sinaTlis wyaros vxedavT Seqmnili gamosxivebis TvalSi moxvეdris gamo, xolo danarCen
sagnebs maSin, roca sagnis zedapiridan areklili sxivi Secvlis mimarTulebas da
xvdeba TvalSi: გაივლის რქოვანას (Iლინზა), ეცემა ბროლს (IIლინზა),აირეკლება dა მოხდება
ბადურაზე. baduraze ganlagebulia sinaTlisadmi mgrZnobiare feradSemgrZnebi
ნაწილაკები (receptorebi) – kolbebi (SuqSemgrZnebi ujredi, romelic gamoimuSavebs
ჰორმონ rodopsins) da Cxirebi (სინათლის ინტენსივობის mgrZnebi ujredi, romelic
gamoimuSavebs ჰორმონ –iodopsins) და iseTi ნაწილაკი, რომელიც sinaTlis moqmedebis
Sedegad ar iwvevs gamosaxulebis aRwarmoebas, magram gamoimuSavebs melantonins –
hormons, romelic pasuxismgebelia cxovreblmoqmedebis dReRamuri riTmebis
regulirebaze. receptorebis gaRizianebisa, baduraze miiReba sagnis Semcirebuli da
Sebrunebuli uku gamosaxuleba. badura Seვსებუlia mxedvelobis nervis boWkos
xlarTiT, romliT dakavSirebulia Tavis tvinis qerqTan, და warmoSobili impulsuri
moqmedebis deni mxedvelobiTi nerviT miewodeba Tavis tvinis ujrebს, sadac ანალიზის
შედეგად formirdeba sagnis namdvili realuri gamosaxulebis msgavsi mxedvelobiTi
SegrZneba. denis impulsebis sixSire ganapirobebs SuqSegrZnebis done, damokidebuli
baduraze dacemuli sinaTlis nakadis simkvriveze, xolo denis sixSirიs fardobiT
ganpirobebulia ferSegrZneba.

8
 nax.7 Tvalis agebuloba
Semadgeneli nawilebi: Tvalis wina kamera ,guga, , brolი, rqovana, sკlera,Tvalis garsi,mxedvelobiTi nervi,
badura.

Tvals aqvs SesaZlebloba sxvadasxva manZilze myofi sagnebis danaxvიs, am unars

akomodacia ewodeba. sagnis detalebis danaxvas minimalur manZilze saukeTeso xedvis
manZili ewodeba da 50 sm-is tolia.
feris xedvis fenomens adamianis TvalSi sami tipis feradSemgrZnebi ujredebis
arsebobiT xsnian .Cxirebi aRiqvamen TeTr da Sav sinaTlis fers, kolbebi ki – wiTel,
lurj da mwvane fers. TeTri (dRis) sinaTlis შეგრძნება warmoიქმნება samive jgufis
nervuli daboloebis (ჰორმონების ; მელანტონინის, როდოსპინისა და იოდოსპინის))
erTdroulad agznebisas. saerTaSoriso komitetiT miRebulia erTiani standartuli
sinaTlis fardobiTi efeqturobis mrudi, romliT ganisazRvreba Tvalis mgrZnobiareba
dRis TvalTaxedvis da Ramis TvalTaxedvis pirobebSi. Aadamianis Tvali aRiqvams 0,1
luqsis tol minimalur (mTvaris Suqi) da 100000 luqsis tol maqsimalur gana-
Tebulobas. dRis xedvis pirobebSi TvaliT arCeven 150 - mde elfers.
sanaTi mowyobiloba asrulebs ara marto praqtikul, aramed esTetikur funqciebsac da
gamoiyeneba Siga da gare ganaTebis sawarmoebis, saTavsebis, dekoratuli, salandSafto,
Senobebis fasadebis, scenebis, sportuli moednebis, gvirabebis ; amavdroulad
saproeqcio danadgarebSi da xelsawyoebSi. sanaTi mowyobilobis Semadgeneli
nawilebia sinaTlis wyaro da Suqteqnikuri armatutra.sanaTi mowyobiloba dayofilia
sam jgufad: sanaTebi, proeqtorebi (episkopi, diaskopi, epidiaskopi) da proJeqtorebi(
Suqurebi, sofitebi da sxva). sinaTlis wyaro asxivebs sinaTlis nakads yvela
mimarTulebiT Tanabrad, xolo Suqteqnikuri armaturis daniSnulebaa sinaTlis nakadis
racionaluri ganawileba, Tvalis dacva zesikaSkaSisagan; sinaTlis wyaros dacva meqa-
nikuri dazianebisa da gaWuWyianebisagan, amavdroulad korpusSi dasamagrebeli
detalebisa ,samarjvebisa da eleqtroqselSi misaerTebeli sadenebis ganlageba.
mzaddeba gansxvavebuli konstruqciuli Sesrulebis, dayenebis saxiT,klimaturi
Sesrulebis, romelic damokidebulia sanaTi mowyobilobis daniSnulebaze da sinaTlis
wyaros saxeobaze, da ganpirobebulia jgufiT. ZiriTadi parametrebi damtkicebulia
saerTaSoriso komisiiT :simZlavre,margiqmedebis koeficienti, CamontaJebuli naTurebis
saxe da raodenoba, sinaTlis Zalis da nakadis ganawilebis koeficientebi, dacvis
kuTxe,klimaturi Sesruleba da dacvis saxe. konstruqciuli SesrulebiT sanaTebi da
sinaTlis wyaroebi arseboben wertilovani, xazovani (milakuri) da mnaTi zedapirebi.
wertilovanis zoma bevrad naklebia Camokidebis simaRleze (manZili gasanaTebel
zedapiramde) ; xazovanis gabariti gasanaTebeli zedapiramde manZilis Tanazomadia ;
amrekli sinaTlis mnaTi zedapiris (mnaTi Weri) gabarituli sigrZe aRemateba
gasanaTebel zedapiramde manZilis.
sinaTlis wyaro arsebobs siTburi gamosxivebis (varvaris, halogenuri
varvaris),airganmuxtvis ( luminescenciuri, rkaluri,natriumis, energodamzogi -
kompaqturi liTonhalogenuri) ; naxevrad gamtaruli – Suqdioduri(LED,OLED).
Suqteqnikuri armatura Sedgeba linzebisa, amreklebisa, ganbnevebisa, gisosebisa,
ekranisa, Semyvani da dasamagrebeli detalebisgan,naTurebis maregulirebeli
mowyobilobisgan (« epra » an « empra ») .
sanaTi gamoiyeneba Siga da gare ganaTebisTvis da arsebobs sawarmo,Weris,kedlis,
plafoni, wylisqveSa, maRaros,sazogadoebrivi da sacxovrebeli Senobebis da sxva.
Tanamedrove sanaTebis samagri konstruqciebi da kronSteinebi SesaZleblobas
gvaZlevs SevcvaloT sinaTlis nakadis gavrceleba saWiro mimarTulebiT imis gaT-
valiswinebiT, rom Suqi ar daeces teleekrans, ar gamoiwvios Tvalis moWra, ar
9
Seaferxos radioqselis muSaoba, da ar daazianos eleqtroqseli.konstruqciuli
Sesrulebisa da CaSenebuli sinaTlis wyaros mixedviT ganasxvaveben Semdegi saxis
mowyobilobebs: Weris, maT Soris spotebi (warmoadgens Werze dasamagrebel mbrunav
liTonkonstruqcias, romelSic Camagrebulia naTurebi), WaRebi; kedlis ; “bra” ;
wylisqveSa;
gare ganaTebis Suqteqnikuri armaturis Semadgeneli elementebi :gambnevi
(difuzoruli) linza gascems Suqs gambnevi gatarebis kanonebis Sesabamisad, gatarebis
koeficientiT 0,4 – 0,85, mzaddeba sxvadasxva Sedgenikobis SuSebusa an plastmasebisgan ;
zRudaven sinaTlis wyaros xilul, TvalismomWrel sikaSkaSes da icaven Tvalebs
stroboskopuri efeqtisgan.gardamtexi linza sinaTlis nakads gadaanawilebs
gardatexis kanonebis mixedviT; linzebi mzaddeba gamWvirvale plastmasebisa da
silikaturi minisagan. amreklidan anarekli sinaTlis nakadi gadanawildeba gambnevebisa
da gardamtexebis saSualebiT. zog sanaTebSi gambnevisa da areklis funqciebi
SeTavsebulia. ganpirobebulia sikaSkaSiTa da zomebiT sanaTis konstruqciaSi
gaTvaliswinebuli TvalmomWrelobis efeqtisgan SemzRudi mowyobiloba- damcveli kuT-
xe.
maekranirebeli gisosis daniSnulebaa moTxovnili damcveli kuTxis
uzrunvelyofa, raTa mxedvelobis areSi moqceuli sinaTlis wyaroebis sikaSkaSe
SeizRudos da Semcirdes TvalmomWrelobis efeqti.damcveli minisa da badis
daniSnulebaa sinaTlis wyaros dacva meqanikuri dazianebisa da gare zedapiris
dabinZurebisagan.Kkorpusisa da dasayenebeli elementebis daniSnulebaa sanaTis
samontaJo nakeTobis dacva, eleqtroqselSi sadenebis CarTvis SesaZleblobis
ganxorcieleba da aparatebis damagreba. სaerTo ganaTebisaTvis gamoiyeneba
Weris sanaTebi.
sinaTlis nakadis gadanawileba amreklis, gambnevis, gardamtexis saSualebiT iwvevs
simZlavris danakargs, amdenad sanaTi mowyobilobis sinaTlis nakadi naklebia sinaTlis
wyaros sinaTlis nakadze. am nakadebis fardobiT ganisazRvreba 0,7 – 0,85 toli margi
qmedebis koeficienti:  = san naT.jam. , sadac Ф san aris sanaTis sinaTlis nakadi (lm);
ФnaT. jam –sanaTSi CamontaJebuli naTurebis jamuri ნაკადი
gare sivrceebis, gzebisa da trasebisaTvis gamoiyeneba gare ganaTebis vercxliswylis,
natriumisa da SuqdiodurnaTurebiani sanaTebi da proJeqtorebi.ekologiisaTvis
usafrTxo, vibromedegi Suqdioduri sanaTebi eleqtroenergiis ekonomiisa da simZlavris
SezRudvis gamo gamoiyeneba Semdeg SemTxvevebSi:landSaftebis, fasadebisa, gzebisa da
avtostradebis ganaTebisaTvis, dasaSvebi dayenebis simaRle 3,5 m -ze. sanaTebis
marTvisaTvis CarTva-gaTiSvis uzrunvelsayofad gamoiyeneba LOGO - Tanamedrove
programirebuli kontroliorebi.
aucilebelia eleqtrousafrTxoebis dacvisTvis Camiwdes yvela eleqtromowyobilobis
aradengamtari nawili, romelic izolaciis dazianebis gamo SesaZlebelia aRmoCndes
Zabvis qveS.
proJeqtori aris sanaTi mowyobiloba,romelSi sinaTliswyarosinaTlis nakads
avrcelebs mcire sivrciTi kuTxis farglebSi ; proJeqtori uzrunvelyofs sinaTlis
nakadis konebis kuTxur koncentracias. Arseboben saerTo daniSnulebis, samZebro,
sasignalo,sasceno.proJeqtorebis sinaTlis gavrcelebissistema aris sarkuli an
sarkul-linzuri. gamoiyeneba quCebis, magistralebis, moednebis, stadionebis
ganaTebisTvis da Senobebis SenaTebisTvis,landSaftebis gaformebisTvis. Sorsmoqmedi
proJeqtorebi arseboben paraboluri amrekliT an sasxami sinaTlis.sasignalos
daniSnulebaa informaciis distanciuri gadacema an aqcentis warmoqmna. Sibrtyeze
sinaTlis ganawilebis da simetriis sibrtyis mixedviT arseboben :wriulsimetruli
(erTi), simetruli (ori), asimetruli iribi sinaTlis (anu 2da1) ; sinaTlis gabnevis
mixedviT arseboben;viwro-gabneviskuTxiT<300 ;saSualo 300 <ω≤800;farTo>800.
proeqtori aris saproeqcio danadgaris optikuri nawili, romelic daniSnulia
brtyeli sagnis gamosaxulebis sinTezisTvis, raTa sinaTlis nakadi koncentrirdes
mcire sivrciTi kuTxis farglebSi da did ekranze (zedapirze) namdvili
gamosaxulebis miReba obieqtividan geometruli proeqciis an sinTezis (lazerul
xelsawyoebSi) saSualebiT. proeqtorebi arseboben cifruli( multimediuri
Txevadkristaluri an Suqdioduri) da analoguri. arseboben ekranuli da
teqnologiuri (koncentrirebuli). Ekranuli arseboben Semdegi saxeobis : episkopi,
diaskopi, epidiaskopi.

10
 Eepiskopi ekranze gaumWirvi sibrtyis (naxatebis) gamosaxulebas warmoqmnis
epiproeqciis wesiT,anu proeqcirebiT anarekli sinaTlis sxivebiT obieqtividan.
sinaTlis wyaros sxivebi gaanaTeben obieqts, xolo difuzurad miemarTebian sarkeebs ,
saidanac amrekli mimarTuli obieqtivs, romelic warmoqmnis namdvil gamosaxulebas
ekranze.
diaskopi aris saproeqcio xelsawyo (kinoproeqtori, diaproeqtori,filmoskopi),
romelic axorcielebs zedapiris (kadris, diapozitivis) gamosaxulebas ekranze
diaproeqciis wesiT, anu sinaTlis wyaros sxivebi gaedinebian SuqSexwevad
obieqtTan(kadri, diapozitivi), gaedineba sarkesken ,ganawildebian da miemartebian
obieqtivSi, romelic warmoqmnis namdvil gamosaxulebas ekranze.
epidiaskopi aris saproeqcio xelsawyo, romelic awarmoebs episkopis da diaskopis
funqciebs gamWirvale da gaumWirvi sagnebis gamosaxulebis miRebisa ekranze.

sinaTlis wyaroebi.sinaTlis wyaroebis SeqmnisTvis muSaobdnen Semdegi

mimarTulebiT – 1)siTburi sinaTlis wyaro – eleqtruli denis gatarebiT myari
sxeulis gavarvarebamde gaxurebis Sedegad warmoiqmneba procesi sinaTlis
gamosxivebis uwyveti speqtris; 2)eleqtroganmuxtvis sinaTlis wyaro -
eleqtroganmuxtvis procesi warmoiqmneba airSi da liTonis orTqlSi
eleqtroenergiis miwodebisa da Sedegad xazovani speqtris sinaTlis generireba;3).
naxevradgamtariani sinaTlis wyaroebi - Suqdiodi ;4) qimiuri –zogierTi qimiuri
reaqciis Sedegad warmoiSveba sinaTlis gamosxiveba;5) fotoluminescenciuri - sadac
mas Semdeg, rac luminoforebs xangrZlivad bunebrivad an xelovnurad asxiveben
warmoiqmneba TviTnaTebis efeqti da Sesabamisad sinaTle; 6)radioluminescencia –
sinaTle agznebulia radioaqtiuri dasxivebis gamo.
ganaTebis teqnikaSi farTod gamoiyeneba siTburi sinaTlis wyaros varvaris
naTurebis sxvadasxva saxeobis: standartuli, sarkisebri da volfram – galogenuri
ciklis – galogenuri naTurebi, romlebic gansxvavebuli Zabvis, simZlavrisa da
agebulebisaa.
ნათურების დადებითი მხარე:
samuSaounarianobis SenarCuneba Zabvis rxevisa, maRali simZlavris
koeficienti, eleqtroqselSi uSualod CarTva, martivi eqspluatacia, uwyveti
speqtri, maRali Ra.
ნათურების უარყოფითი მხარე:
დაბალი შუქგაცემა და მარგიქმედების კოეფიციენტი
varvaris naTura moxmarebuli eleqtruli energiis nawils gardaqmnis
gamosxivebad, xolo nawili ixarjeba Tbogamtarobisa da konveqciis
procesebze.Mmxolod mcire nawili Zevs xiluli gamosxivebis areSi. rac naklebia
temperatura, miT naklebia xiluli gamosxivebis wili da miT ufro `wiTlad”
gveCveneba gamosxiveba. Camoyalibebuli plankis kanonis Sesabamisad P funqciis maq-
simumaluri gamosxivebis miRweva damokidebulia teperaturaze. temperaturis aweviT
es maqsimumi iZvris talRebis naklebi sigrZis mxares. siTburi gamosxivebis kanonebis
Seswavlisas gamoyenebulia “sruli gamomsxivaris” anu absoluturad Savi sxeulis
cneba. igi STanTqavs yvela sigrZis talRas, xolo misi energetikuli naTebis
simkvrive damokidebulia talRis sigrZeze da gaxurebis temperaturaze. sruli ga-
mosxivaris zedapiris energetikuli naTeba gamoiTvleba stefan - bolcmanis
formuliT:
(  e )s.g. =  T 4 ,
sadac (Me)s.g aris sruli gamosxivaris energetikuli naTeba (sxivuri nakadi sruli
gamosxivaris zedapiris 1 m2 –dan) (vt/m2);  = 5,672 ·10-8 (vt·m2·K-4) aris stefan -
bolcmanis mudmiva; T ( K ) aris gamomsxivaris gaxurebis temperatura ( K )
.gamosxivaris SuqSegrZneba fasdeba SuqefeqturobiT, anu sinaTlis nakadis nawiliT
srul sxivur nakadSi. Suqefeqturoba maqsimalur mniSvnelobas aRwevs 65000 K
temperaturis pirobebSi. realuri gamosxivarebis dnobis temperatura 3600  K
rigisaa, rac zRudavs Suqefeqturobasac. realuri sxeulisa (liTonis) da sruli
gamomsxivaris energetikuli naTebis simkvriveebis fardobiT fasdeba“speqtraluri
gamosxivebis koeficienti” :  (T ) = (  e )s.g. (  e ) , sadac  (T ) aris sruli

11
 gamosxivebis koeficienti; (  e )s.g. - sruli gamosxivaris energetikuli naTeba, (vt/m2); (  e )
- aris realuri gamomsxivaris energetikuli naTeba, (vt/m2).
liTonebis sruli gamosxivebis koeficienti gamoisaxeba formuliT:
 (T ) = (1 − e − T
), sadac  (T ) aris liTonis sruli gamosxivebis koefiienti; T ( K )
- gamosxivaris gaxurebis temperatura;  - empiruli koeficienti (volframisaTvis 
=1,47·10 -4
(1 K ) .
ganosxivebuli talRebis sigrZe gamoiTvleba gamartivebuli formuliT:
λmaqs.=2900/T maqs
0
,sadac λmaqs.(mikronebSi)aris talRis sigrZe maqsimaluri gamosxivebis areSi, Tmaqs ( K)
gamosxivaris temperatura.

nax.8. Tanamedrove varvaris naTuris konstruqcia:1- kolba; 2- vakuumuri an airiT avsebuli

kolbis siRrue; 3- varvarebis sxeuli; 4, 5 - denSemyvani eleqtrodebi; 6-varvaris sxeulis damWeri
kakvebi;7- naTuris fexi; 8 – denSemyvanis gare rgoli (mcveli); 9- cokolis korpusi; 10 - cokolis
izolatori (mina); 11 - cokolis Ziris kontaqti

naTurebis gansakuTrebul jgufs warmoadgens halogenis naTurebi Sekruli

ciklis. maTi principuli Taviseburebaa is, rom kolba mzaddeba kvarcidan da
RruSi Catumbuli wneviT 5 – 7 atmosferis farglebSi qsenonisa da halogenis
(bromis, iodis an maTi naerTebis) buferuli narevi. Tanamedrove naTurebSi
gamoiyeneba bromis metani (CH2 Br2 ) an metileni(CH3 Br). am garemoSi arsebiTad
maRldeba varvaris sxeulis muSa temperatura (daaxloebiT 3000  K ). kolbis
RruSi temperaturis (300 -1200)0 -is farglebSi buferuli airisa da volframis
qimiuri reaqciis Sedegad warmoiqmneba aqroladi naerTi volframis halogenidi,
romelic gamosxivaris zedapiris temperaturis gadidebisa >16000 –de daiSleba
volframisa da bromis nawilakebad; volframis nawilakebi ubrundebian
gamosxivaris sxeuls (warmoiqmneba aRdgeniTi procesi), kolbis gamWirvaloba ki
SenarCundeba ; xolo bromi isev Seadgens bromis metans an metilens.
gamosxivaris aRdgeniTi procesiT ganpirobebulia misi swrafi gafrqvevis
gamoricxva da muSaobis xangrZlivobis zrda 2000 - 4000 saaTamde.
ნათურის დადებითი მხარე:
momatebuli Suqgacema da samuSao saaTebi, mzaddeba standartul da dabal
Zძabvaze,მაღალი Ra
ნათურის უარყოფითი მხარე:
მომატებული ნაწილი ულტრაიისფერი გამოსხივების, მაღალი ელექტროომოხმარება,
ცხიმის მოხვედრის საშიშროება.
აირგანმუხტვის ნათურები.
airganmuxtvis naTurebSi sinaTlis gamosxiveba ori tipis naTebis zeddebiT warmoiqmneba:
eleqtro da fotoluminescenciis.
airSi an liTonis orTqlSi eleqtroganmuxtvis Sedegad warmoqmneba eleqtrolumines
cencia - xazovani speqtris maRali efeqturobis sinaTlis da ultraiisferi gamosxivebis proc
gamosxiveba ecema luminoforis fenas da warmoiqmneba luminescenciuri gamosxiveba – naTeba. wa

12
 naTeba. airganmuxtvis naTurebi dayofilia 3 jgufad gamoyenebuli airis wnevis Sesabamisad: d
maRali (3·104 – 106 pa) da zemaRali (106 pa-ze zeviT), დაბალი წნევის ნათურებს მიეკუთვნება:
ლუminescenciuri, კომპაქტluminescenciuri, დაბალი წნევის ნატრიუმისა და უელექტროდო ნათურები.მაღალ
ვნება: vercxliswylis maRali wnevis, liTonhalogenuri ,natriumis და ueleqtrodo მაღალი
წნევის,
ILCOS მიერ დადგენილი აირგანმუხტვის ნათურების ტიპის აღვნიშნის შემდეგ მითითებულ
სიმძლავრე,ვტ ; რიცხვები 1-დან 9- დე(შეესაბამება განათების ხარისხის ინდექსს 10-1 *Ra); რ
დე(შეესაბამება კოლმეტრულ ტემპერატურას 10-2 *CCT).
აირგანმუხტვის ნათურების თვისება:
airganmuxtvis naTuris eleqtroqselSi uSualod CarTva SeuZlebelia. Aamis mizezebi
asanTebad saWiroa eleqtrodebis winaswari gaxureba da maRali Zabvis impulsis miwode
uaryofiTi diferencialuri winaRoba, riTac ganpirobebulia naTuris anTebis Semdeg denis
problemebis gadasaWrelad gamoiyeneba specialuri mowyobilobebi – balastebi. amJamad yvelaz
starteriani,varvaris transformatoriani da sxvadasxva saxis eleqtronuli balastebi, ro
gamSveb- maregulirebel mowyobilobebSi.
დაბალი წნევის აირგანმუხტვის ნათურები.
ლუმინესცენციური ნათურები

nax.9 luminescenciuri naTuris tipuri konstruqcia:

1 - minis mili; 2 - minis fexebi eleqtrodebiT; 3 - damzadebisas haeris amosatumbi miliStengeli); 4 –
manWvalisebri eleqtrodebis gamomyvanebi; 5 - cokoli; 6 - oqsidirebuli eleqtrodebi; 7- vercxliswylis
wveTi
maRali wnevis vercxliswylis rkaluri naTuris konstruqcia
ნათურების დადებითი მხარე:
მაღალი შუქგაცემა,შუქის შეფერილობის შეცვლის შესაძლებლობა,დიდი გამოყენების
ვადა,შემცირებული თვალისმომჭრელობის ეფექტი
ნათურის უარყოფითი მხარე:
eqspluataciis sirTule, ferTa damaxinjeba; gamosxivebis zoliani speqtri;
stroboskopuli efeqti;anTebisa da eleqtroqselSi CarTvisTvis saWiroa specialuri
gamSveb–maregulirebeli mowyobiloba ;radioტალღების rxevebis da Zabvis rxevebis
warmoqmna
დაბალი წნევის ნათურების დადებითი თვისება:
ეკონომიურება
დაბალი წნევის ნათურების უარყოფითი თვისება:
dabali ganaTebis xarisxi, cudi speqtruli Sedgeniloba,xazuri speqtri,mqrTali
naTeba

Eenergodamzogi( kompaqtluminescenciuri naTura

დადებითი მხარე:
energoefeqturoba,momatebuli Suqgacema, gansxvavebuli შეferილobis
sinaTlის უზრუნველყოფა
უარყოფითი მხარე:
სინათლის ნაკადის პულსაცია,გამორთულ მდგომარეობაში თვითგაშვების შესაძლებლობა

13
 ნახ.12 კომპაქტლუმინესცენციური ნათურის კონსტრუქცია.
kolba 1, romlis Sigazedapiri dafarulia luminoforis feniT warmoadgens
darCilul milaks, avsebuls vercxliswylis orTqlis da argonis nareviT. Mmilakis
orive mxares ganlagebulia eleqtrodebi, romlebic warmoadgenen oqsidis feniT
dafarul sammag volframis spirals. eleqtrodebis zeda oqsidis fena Tavisufali
eleqtronebis nakadis warmoqmnis SesaZleblobas iZleva. cnobilia, rom civ
eleqtrodebze Zabvis miwodeba dauSvebelia, radgan es daaCqarebs eleqtrodebis
cveTis process. Eprocesis SenelebisaTvis pozistoriT 2 (Termoregulatori
dadebiTi temperaturuli koeficientiT) xorcieldeba eleqtrodebis winaswari
iZulebiTi gaTboba, rac uzrunvelyofs naTuris gaSvebas 2-3 wm-is dayovnebiT. civi
pozistori aSuntebs gamSveb konturs. qselSi CarTvisas eleqtrodebze gamSvebi
mowyobilobis generatorisgan miewodeba maRali Zabvis (1000 v) da sixSiris impulsi.
eleqtrodebisa da pozistoris gavliT warmoqmnili gaxurebis deni iwyebs dinebas da
gamSveb droselSi grovdeba energia, pozistoris temperatura da, Sesabamisad, misi
winaRobac izrdeba. garkveul momentSi pozistoris winaRoba xdeba imdenad didi, rom
Aam momentisaTvis eleqtrodebi sakmaod gaxurebulia. gamSvebi konturi rezonansSi
Sedis generatorTan, xdeba gamSvebi Zabvis naxtomiseburi zrda, kolbaSi warmoqmneba
ganmuxtva, rac ganapirobebs naTuris gaSvebas. generatoris ZiriTadi daniSnulebaa
mudmivi Zabvis gardaqmna 320 v da 50 khc sixSiris cvlad Zabvad,

მაღალი წნევის ვერცხლისწყლის ნათურები.

nax.10. vercxliswylis naTurebi: gare xedi 1) 1- kolba; 2, 5 – muSa eleqtrodebi; 3 – denmimyvani;4

– rkaluri ganmuxtvis kvarcis milaki;6- anTebis eleqtrodi;7- rkaluri ganmuxtvis milakis sayrdeni
traversi;8– SemzRudveli rezistori;9 – sayrdeni elementebi;10 – kolbis luminoforuli safari
naTurebis upiratesobebi:simZlavreTa farTo diapazoni – 80 - 2000 vt;maRali

14
Suqgacema – 90 lm/vt-mde;xangrZlivi gamoyenebis vada – 12000 - 20000 sT;
burusis dros xedvis gaumjobeseba; 1)maRali Suqgacema da simZlavre, qselSi
uSualod CarTvis SesaZlebloba
naTuris uaryofiTi Tvisebebi: ganaTebuloba ver uzrunvelyofs bunebrivi
ferebis xedvas;sinaTlis nakadi da mdgradi muSaobis reJimi myardeba 5 – 7
wuTis Semdeg; ganaTebis Suqgacema aradamakmayofilebelia. parametrebis
stabilizacia xdeba CarTvidan 10-15 wuTis Semdeg.
qselis Zabvis 80%-mde anTebul Semcirebisas naTura ar ainTeba, xolo muSa
mdgomareobaSi SeiZleba Caqres; moiTxovs specialur teqnologiebs utiliza-
ciis xarisxis gasaumjobeseblad.
kvarcis milakisagan (sanTura) 4,romlisgan amotumbulia haeri da Setanilia 25-165 mg
vercxliswylis wveTi , sanTuraSi parcialuri wneva aRwevs 105 pa-s.. sanTuraSi
CarCilulia ori muSa 2,5 da ori damatebiTi (anTebis) 6 volframis eleqtrodebi;
ZiriTadi (muSa) eleqtrodebi dafarulia aqtivizirebuli feniT da SeerTebulia
naTuris cokolis centralur kontaqtTan 1. eleqtrodebze gansazRvruli sididis
Zabvis miwodebisas milakSi (sanTura) aRiZvreba eleqtruli rkali da ganmuxtva,
romelsac Tan axlavs vercxliswylis orTqlSi molurjo Seferilobis
ultraiisferi gamosxiveba.sanTura moTavsebulia minis kolbaSi 1. kolba avsebulia
sufTa inertuli airiT – argoniT, xolo kolbis Siga zedapiri, dafarulia
luminoforis (fosfatisa da vanadatis itriumis narevis) feniT 10, romelsac gaaCnia
unari, sanTuraSi rkaluri ganmuxtvis xiluli gamosxivebis Tanmxlebi
ultraiisferi gamosxivebis dacemisa gardaqmnas wiTel SeferilobiT xilul naTebas.
Aam ori feris zeddebiT miiReba mdgradi, TeTr ferTan miaxloebuli sinaTlis
gamosxiveba. naTuris naTebis stabilurobis SenarCunebis mizniT,naTuris saimedo
anTebis uzrunvelsayofad gare kolbis Sig moTavsebuli R rezistori 8, romelic
zRudavs damxmare ganmuxtvis dens da amcirebs anTebis eleqtrodebs Soris gaJonvis
dens (anTebis TiToeuli eleqtrodi, R rezistoris gavliT, CarTulia sapirispiro
muSa eleqtrodTan).
ნატრიუმის ნათურები.
არსებობენ მაღალი და დაბალი წნევის.
მაღალი წნევის ნათურების დადებითი თვისება:
sinaTlis gacema maRalia da aRwevs 250 lm/vt; anaTeben yviTel-narinjisferi
SuqiT (Tc = 2000 K) da gaaCniaT cudi ferTa gadacema (Ra = 20-30). ferTa gacemis
xarisxis gaumjobeseba miRweulia specialuri minarevebis gamoyenebiT.
მაღალი წნევის ნათურების უარყოფითი თვისება:
cudi fergacema, dabali sinaTlis xarisxi, eleqtro da radioqselebze
uaryofiTi gavlena, anTebisTvis saWiroa maRali 3 – 5 kv Zabvis miwodeba
natriumis naTurebis moqmedebis principi analoguria yvela ganmuxtvis naTuris,xolo
rezonansuli gamosxiveba 589 da 589,6 nm sigrZis talRebiT, Sedegad warmoiqmneba yvi-
Tel - narinjisferi Seferilobis sinaTlis gamosxiveba.naTuris sanTura warmoadgens
Suqgamtari polikristaluri keramikisagan (aluminis oqsidis) damzadebul
milaks,romelic gamoirCeva maRali Termuli da qimiuri mdgradobiT. sanTuris Rru
avsebulia inertuli airiT da Setanilia natriumis nawilakebi. sanTuraSi
ganlagebulia volframis eleqtrodebi dafaruli aqtivirebuli niobiumis feniT. san-
Tura moTavsebulia cilindruli an elifsoiduri formis minis an kvarcis kolbaSi,
romlidan amotumbulia haeri da SigTavsi avsebulia inertuli airiT (qsenoni an
argoni) da Setanilia mcire raodenobis natriumis amalgamis ( natriumis da
vercxliswylis Senadnobi) nawilakebi. sanTuras amoqmedebisTvis eleqtrodebs
miawvdian maRali Zabvis (2-5kv) impulss specialuri anTebis mowyobilobisgan.
sanTuraSi ganmuxtvis Sedegad warmoiqmneba yviTel - narinjisferi Seferilobis
sinaTlis gamosxivebas da sanTuras kedlebis temperatura maRldeba. kolbis
SigTavsSi warmoiqmneba natriumisa da vercxliswylis aorTqleba Sedegad ki
orTqlis wneva Mminis kolbaSi maRldeba. maRali wnevis natriumis naTuris konst-
ruqcia moyvanilia

15
Nნახ.11. maRali wnevis natriumis naTuris konstruqcia
1 - keramikuli saxSobi;2 -keramikis Suqgamtari milaki (sanTura); 3 - Zneldnobadi minis an
kvarcis kolba; 4- eleqtrodi; 5 – niobiumis Stengeli; 6-mSTanTqmeli (getteri); 7 – cokoli

radgan sanTuრas kolba damzadebulia polikristaluri aluminisgan, romlis

gatarebis koeficienti aRwevs 92%-s, sanTuras sinaTle mTlianad gaivlis gare
kolbaSi. warmoqmnili maRali temperaturis gamo eleqtrodebis Semyvanebis
hermetizaciisTvis gamoyenebulia specialuri konstruqcia niobumis xufebisa an
diskebis saxiT, romelic CarCiluria polikristaluri aluminis Jangis milakebSi
minacementis (Al2 O3 da CaO narevi) gamoyenebiT.
damzadebis procesSi haeris amosatumbad da naTuris inertuli airebiT asavsebad
gamoiyeneba Stengeli. Stengeli naTuris moqmedebisas asrulebs SemaWidroveblis,
denSemyvanisa da eleqtrodis damWeris funqcias. igi warmoadgens niobiumisagan
damzadebul unakero milaks, romlis erTi (kolbaSi Semavali) eleqtrodebis dasamag-
rebeli bolo specialuri formisaa, xolo meore (kolbis gare nawili) warmoadgens
natriumis amalgamis rezervuars.maRali wnevis natriumis naTura naklebad mgrZno-
biarea garemo temperaturis mimarT. muSaobis unarianobis diapazonia -60-dan + 400C.
eleqtruli qselis Zabvis cvlileba arsebiT gavlenas axdens natriumis naTurebis
eleqtrul da Suqteqnikur parametrebze; anTebisTvis esaWiroeba specialuri
mowyobiloba maRali Zabvis impulsis warmosaqnelad ; sinaTlis gacema maRalia da
aRwevs 250 lm/vt.ferTa maxasiaTeblebi SedarebiT dabalia; anaTeben yviTel-
narinjisferi SuqiT (Tc = 2000 K) da gaaCniaT cudi ferTa gadacema (Ra = 20-30). ferTa
gacemis xarisxis gaumjobeseba miRweulia specialuri minarevebis gamoyenebiT.
dabali wnevis natriumis naTurebis damzadeba daiwyes 1932 wels gare
ganaTebisTvis, magram didi Rirebulebis gamo ar miiRo farTo gamoyeneba.
gansxvavebiT maRali wnevis naTurebisgan am naTurebis sanTura damzadebulia
boriumsilikaturi SuSisgan,radgan Sevsebulia inertuli airiT da Setanilia
natriumis nawilakebi. dabali wnevis natriumis naTurebi metad miesadageba im
adgilebs, sadac didi mniSvneloba ara aqvs ferTa aRwarmoebas.
liTonhalogenuri airganmuxtvis naTurebi.
1964 wels gamofenaze « eqspo-64 » pirvelad iyo warmodgenili maRali wnevis
ganmuxtvis naTurebi gansxvavebuli konstruqciis, sadac sanTura damzadebulia
polikrstaluri aluminisgan (Al2 O3) an kvarcisagan, xolo gare kolba DgamWirvale
an daburuli SuSisaa cilindruli an elifsoidiri formis luminoforis safaris
gareSe.liTonhalogenuri naTurebi igive vercxliswyliani ganmuxtvis naTurebia,
sanTuraSi ( Siga kolbaSi) maRali wneviT Catumbulia inertuli airi da Setanilia
vercxliswylis da iSviaTi miwaTaelementebis (disproziumis, galminusis, taliumis)
an halogenidebis (natriumis, skandiumis, haliumis, indiumis) nawilakebi, rac
mniSvnelovnad zrdis muSaobis xangrZlivobas, aumjobesebs pirdapiri mimarTulebis
gamoSuqebas, ferTa gadacemasa (Ra≈90) da speqtrs. Suqgacemis feradobis Secvla

16
 SesaZlebelia Suqgamomsxivari nivTierebis SecvliT. eleqtrodebis gaxurebisTvis
unda gaTvaliswindes 3 – 5 kv-is toli Zabvis miwodeba specialuri anTebis da
denSemzRudavi mowyobilobis gamoyenebiT. mowyobilobebis moqmedeba azianebs
eleqtroqselis xarisxs, maT Soris cosφ-s dadablebas da pulsaciebis siRrmis
matebas, Sedegad ki Suqgamosxivebis naTuris sinaTlis wyaro aris mciregabaritiani
sanTura, romlis sinaTlis nakadis gadanawileba xorcieldeba linzebiTa da
amreklebis kombinaciiT amiT SesaZlebeli gaxda viwro sinaTlis konebis mqone
Rrmagamosxivari sanaTebisa da proJeqtorebis Seqmna. ekologiuri moTxovnebiT
ganpirobebulia vercxliswylis gareSe naturebis damzadeba. neoniT da qsenoniT
Sevsebul kolbebSi natriumis nawilakebis Setana. gamosxivebuli sinaTle 580 – 730 nm
sigrZis talRebiT aZlevs mowiTalo – monarinjisferi Suqs. naTurebs amzadeben
milakobrivi formis civi eleqtrodebiT, romelic CairTveba ganbneviani
transformatorebis gamoyenebiT.uqmisvlis Zabva unda iyos ramodenime kilovoltis
toli, rac sakmarisia anTebisTvis. naTuris anTebis Semdeg transformatoris Zabva
dabldeba da asrulebs balastis funqcias. neonuri ganmuxtva gamoiyeneba buJvadi
naTebis naTurebSi anu mnaTi indikatorebi. neonuri ganmuxtvis naTurebi gamoiyeneba
gare ganaTebis, reklamebis da quCebis ganaTebisTvis..
naTurebis uaryofiTi mxarea Caqrobis Semdeg ganmeorebiTi CarTva SesaZlebelia
mxolod drois dayovnebiT da anTebis impulsebis gamoyenebiT. naTurebs amzadeben
xraxniani erTi cokoliT E40 tipis, orcokoliani cokoliT RX7S tipis da ucokolo
(2000, 3500vati).dabali simZlavris naTurebs amzadeben keramikuli sanTuriT da
specialuri cokolebiTG8, 5G12 tipis. mTavari sirTule aris cokolebisa da
gamoyvanebis hermetizacia. naTurebis saxe moyvanilia

HALOGENU
1) 2)

ნახ.13. ლითონჰალოგენური ნათურების გარე ხედი

1- standartuli liTonhalogenuri; 2- orcokoliani LliTonhalogenuri
ONONHALOGENU

ნახ.14liTonhalogenuri naTuris konstruqcia

• 1 –gare kolba
• 2 – cokoli
• 3 –liTonuri sakontaqto firfitebi
• 4 –sanTura
17
• 5 –eleqtrodebi
• 6 – inertuli airi
• 7 – natriumis amalgama
• 8 – niobiumis Semyvani
• 9 –SesaerTebeli sadenebi
• 10 –molibdenis firfitebi
• 11 –geteri (airis STanTqmeli)

უელექტროდო ნატურები არსებობენ მაღალი და დაბალი წნევის.

ueleqtrodo naTurebis Seqmnis saWiroeba gamomJRavda, roca eqspluataciisa
naTlad gamoCnda standartuli naTurebis eleqtrodebis aqtivirebuli fenisa
gafrqveva, emisiis SesaZleblobis dakleba,Sedegad TviT eleqtrodebis
daSlac.ueleqtrodo naTurebSi gamoyenebulia axali principi naTebis warmoqmnis,
roca atomebis aRzneba maRalsixSiriani eleqtromagnituri velis zemoqmedebiT
moxdeba, xolo gamosxiveba ultraiisferi da xiluli saxis.

ueleqtrodo luminescenciuri naTurebi.

ნათურების დადებითი თვისება:
maRali Suqgacema, eleqtrodebis არარსებობა, ekologiuri moTxovnebiT
ganpirobebuli kolbebSi natriumis nawilakebis Setana vercxliswylis
nacvlad, optikuri speqtris gamosxiveba maRalsixSiriani magnituri velis
zemoqmedebiT
ნათურების უარყოფითი თვისება:
anTebisTvis saWiroa maRalsixSiriani gardamsaxis gamoyeneba, maRalsixSiriani
eleqtromagnituri gamosxiveba, uaryofiTi gavlena eleqtro da radioqselebze

am saxis naTurebi miekuTvnebian ganmuxtvis naTurebis saxeobas, miuxedovad

imisa, rom klasikuri ganmuxtvas am naთurebSi adgili ara aqvs. naTurebSi
gamoyenebulia axali principi naTebis warmoqmnis, roca atomebis aRzneba
maRalsixSiriani eleqtromagnituri velis zemoqmedebiT moxdeba, xolo
gamosxiveba ultraiisferi.am principze agebulia ueleqtrodo saxis. naTurebis

ნახ.15ueleqtrodo luminescenciuri naTuris konstruqcia:.

1—sixSiris gardamsaxi;2-induqtori;3-kolba.
moqmedebis principi: naTuraze miwodebuli qselis Zabva miewodeba sixSiris
gardaqmnels 1 ,sadac gardaiqmneba maRalsixSirian ( 2,65 mgc), da miewodeba
induqtors 2- induqtoris gamosasvlebidan maRali sixSiris Zabva miewodeba kolbis 3
SigTavsSi Catumbul inertul airs da vercxliswylis orTqls, warmoiqmneba maRali
sixSiris eleqtruli veli, rac iwvevs atomebis aRznebas, emisiasa da Sedegad
ultraiisfer da xilul gamosxivebas.kolbis Siga zedapiri dafarulia luminoforis
feniT, romelze daecema ultraiisferi gamosxiveba da gardaiqmneba xilul
gamosxivebad. am ori tipis naTebis zeddebiT warmoiqmneba mdgradi naTeba.
Tanamedrove naTurebSi kolbebs amzadeben elipsoiduri formis,romlis mokle
mxareebze ganlagebulia 2 induqtori rgolisebri transformatoris saxiT, xolo
gardamqmneli dayenebulia calke blokSi 0,5 m-is daSorebiT.

Suqdiodi –sinaTlis wyaro, romlis moqmedeba dafuZnebulia procesze naxevrad

18
gamtarebSi eleqtrodenis gatarebisa arakogerentuli sigrZis talRebiT gamosxivebis
warmoqmna speqtris xilul nawilSi. შუქდიოდი ან შუქგამომსხივარი დიოდი (СД, СИД,
LED англ. Light-emitting diode) — aris sworzoniani eleqtronul – xvreluli
gadasvlis naxevradgamtariani mowyobiloba damzadebuli nairgvarovani qimiuri
mdgenobis sworzoniani kovalenturi kavSirebis mqone monokristaluri
naxevargamtaris, romelSic moTavsebulia 2 eleqtrodi, eleqtruli energiis
miwodebisas warmoiqmneba optikuri gamosxivebis energiad gardaqmnis procesi.
Suqdioduri moduli – Suqdiodebis krebuli yvela makompleqtebeli detalebiT
gamSvebi mowyobilobis gareSe.
Suqdioduri naTura –naTura , romelSi sinaTles asxivebs 1 an ramodineme Suqdiodi,
ganTavsebuli Suqgamtarian kalbaSi da aRWurvili standartuli cokoliT.
ნათურის დადებითი მხარე:
uinercioba ;usafrTxoeba; simtkice; eleqtroenergiis ekonomiuri moxmareba,
maRali sinaTlis gacema da muSaobis xangrZlivoba ;kargi speqtraluri
maxasiaTebeli; ar Seicavs vercxliswylis orTqls; wyalmedegi, gamoricxulia mokle
SerTva.
ნათურის უარყოფითი მხარე:
1) maRali fasi; gacivebisaTvis moiTxoven gare pasiur radiators; xangrZlivi muSa-
obisas sikaSkaSe dabldeba
ელექტრონები n - არედან გადადიან p – არეში, სადაც ატომების ელექტრონებთან
დაჯახებისა გადასცემს ენერგიას.p-არედან ატომების ელექტრონები გადადიან უფრო მაღალ
ენერგეტიკულ დონეზე, სადაც დარჩებიან უმნიშვნელო დროით, ხოლო შემდეგ ბრუნდებიან
საწყის ენერგეტიკულ დონეზე დაგროვებული ენერგიის კვანტის გამოსხივებით
(სინათლის ნაწილაკის) ფოტონის სახით.ნახევარგამტარიანი გადასასვლელ პირაპირ ზონაში
შეინიშნება სუსტი ნათება - ელექტროლუმინესცენცია გარკვეული ფერის anu
arakogerentuli susti sinaTle. refleqtoridan airekleba, gaivlis linzasa da
korpusSi da Sedegad Warbi energia gaicema eleqtromagnituri monoqromatuli
gamosxivebis saxiT,romelic moicavs mTel optikur speqtrs infrawiTelidan ult-
raiisferamde, xolo gamosxivdebuli sinaTlis feri damokidebulia Suqdiodebis
dasamzadeblad gamoyenebul sworzoniani naxevargamtarebis pirdapiri gadasvlis
zona – zona kristalebis qimiur Sedgenilobaze. standartuli dabali simZlavris
Suqdiodis konstruqcia moyvanilia naxაზze16.

.
ნახ.16.standartuli dabali simZlavris Suqdiodis konstruqcia.1-naxevrad gamtari kristali,
2- gamtari fuZeSre,3,4 –denSemyvanebi,5-amrekli, 6- korpusi.
. « OLED » organuli Suqdiodebi
me 20-e sაukunis 50-ian wlebSi iyo aRmoCenili eleqtroluminescenciis
movlena polimerebSi, xolo 2000 wels iyo movlenebuli gamtari organuli
polimerebiშემდგომ გამოყენებული axali Taobis « OLED » “naTurის”Seqmniსთვის.
« OLED » warmoadgens lentisebr firs, damzadebuls ormagSeuRlebuli
organuli polimeris donorul-aqceftoruli nareviს ნივთიერებისგან.
eleqtronebisa da xvrelebis rekombinacia warmoadgens kvantურmeqanikur
efeqts fotonis gamoyofiT, ris gamoc parazituli siTbo praqtikulad ar
gamoiyofa. polimerul lentebs amzadeben tenmedeg garsSi moTavsebuli, 18 mm
siganisa da 7 mm sisqis moqnili gamWvirvale lentis saxiT garSemomcveli

19
spilenZis gamtarebiT.. firi ganlagebulia 2 eleqtrods (anodsa da katods)Soris.
molekulebis Sinagani kavSirebis darRvevisas warmoiqmneba polironi – muxtis ma-
tarebeli, romelic gaerTianebulia solitonebSi. denis gatarebisas, roca anods
miewodba Zabvis dadebiTi polusi, firSi warmoiqmneba rekombinaciis procesi da
Sedegad kristalebSi viTardeba 2 geterogadasvla. erT geterogadasvlaSi aRiZvreba
luminescenciis centri da warmoiqmneba fotonebis gamosxiveba. miwodebuli maRali
sixSiris Zabvis wina naxevarperiodSi dagrovili energiis xarjze meore
geterogadasvlasTan warmoiqmneba rekombinaciuri sinaTlis gamosxiveba

.eleqtromagnituri marTvis aparatebi“empra”.

eleqtromagnituri aparatebi warmoadgenen starterisa da balastis erTobliobas.
starteri aris miniaturuli ganmuxtvis naTura, romelic asrulebs sanTuras
funqcias. starteri warmoadgens miniaturul airganmuxtvis neonis naTurisa da
kondensatoris erTobliobas. starteris erTi kontaqti xisti da uZravia, xolo
meore – bimetalisaa da gacxelebisas iRuneba. sawyis mdgomareobaSi starteris
eleqtrodebi ganrTulia.starteris anTebis Zabva UanT. naT. < UanT.starteris < Uqs.
denSemzRudi elementi aris balasti, romelSi gamoiyeneba aqtiuri, reaqtiuri an
tevaduri elementebi.ZiriTadad balastad gamoiyeneba droselisa (induqciuri
elementi) da kondensatoris erToblioba, mxolod rkalur-volframur naTurebisTvis
balastad gamoiyeneba aqtiuri winaRoba (rezistori). gamoyenebuli balastis saxe
ganpirobebulia naTuris TaviseburebiT.

nax..17 starteriani luminescenciuri naTuris eleqtrul wredSი CarTvis sqema

Nnax.18. dabali wnevis luminescenciuri naTuris tipiuri “empra”.CarTvis sqema

a) b)
nax.19. vercxliswylis naTurebis naTurebis“empra” gamSveb-maregulirebeli
aparaturis gamoyenebiT amuSavebis sqemebi: EL- naTura; LL – droseli; C – kondensatori;
T – transformatori
eleqtronuli marTvis aparatebi “epra”.
eleqtromagnituri balastisagan gansxvavebiT eleqtronuli balasti muSaobisaTvis
ar moixmars specialur starters da gaSvebisTvis

20
gamoyenebulia specialuri sqemebi maღalsixSiriani mowyobilobebiT. SesaZlebelia
civi da cxeli gaSvebis ganxorcieleba.gamoiyeneba specialuri mikrosqemebi da sxva
eleqtronuli aparatura.
1) civi gaSveba – naTura ainTeba CarTvisTanave. aseTi sqema SeiZleba gamoyenebuli
iyos im SemTxvevaSi, Tu naTuris CarTva da gaTiSva iSviaTad xdeba, radgan civi
gaSvebis reJimi sazianoa naTuris eleqtrodebisaTvis;
2) cxeli gaSveba eleqtrodebis winaswari gaxurebiT– naTura ainTeba 0,5-1 wm-is
Semdeg. Aam drosnaTuris muSaobis xangrZlivoba izrdeba,
gansakuTrebiT xSiri CarTva-gaTiSvis SemTxvevisaTvis.“epra” awyobilia
modificirebuli kvanZebiT, xolo gansxvavdeba kaskadis marTvis sqemis wyobiT da
gamoyenebuli mikrosqemebis saxeobiT.

ნახ.20.„epra“ -ს გამოყენებით ნათურების gaSvebis zogadi sqemის სტრუქტურა

1-Semyvani filtri; 2- gammarTveli;3- eleqtroqselidan moxmarebuli denis formis
makoreqtirebeli mowyobiloba;4-mmarTveli kaskadi;5-simZlavris gamaZlierebeli;6-
gamomyvani kaskadi; 7-naTura
muSaobis procesSi “epra” warmoqmnis maRalsixSirian dabrkolebas, ris CaxrჩobisTvis
iyeneben «П»-ebriv an ormag«П»-ebriv filtrebs, awyobil ramodenime milihenris toli
induqciobis da 1000-de nanofaradis toli tevadobiT, amavdroulad neitralisa da
Camiwebis sadenebs Soris unda iyos CarTuli kondensatori.
eleqtroqselidan eleqtroenergia miewodeba filtrs 1,sadac xorcieldeba maRali
Zabvis dabrkolebebis CaxSobada warmoqmnilisignali miewodeba gammarTvels 2, sadac
cvladi Zabva bogiruli sqemiT gardaiqmneba mudmivad da gadaecema makoriqtirebel
mowyobilobas 3 da mmarTvel kaskads 4; makompensirebeli mowyobilobidan 3, sadac
standartuli denis forma koreqtirdeba, warmoqmnili signali miewodeba simZlavris
gamaZlierebels 5, saidanac gaZlierebuli signali miewodeba gamomyvan kaskads 6,
romlis gamomyvanidan signali miewodeba mmarTvel kaskads 4 da naTuras 7; mmarTveli
kaskadi 4 gankuTvnilia naTuris 7 muSa reJimis parametrebis stabilizaciisa da
avariuli situaciebisgan dacvisTvis,faqtobrivi situaciis gaTvaliswinebiT, romelic
miewodeba 2 da 6 elementebisgan ukukavSiris saxiT, xolo warmoqmnili signaliT
koreqtirdeba muSa reJimi elementebis 3 da 5. Sekruli sistemiT warmoqmnili
maSedegebeli signali miewodeba naTuras 7.
“epras” gamoyenebiT liTonhalogenuri da maRali wnevis natriumis naTurebis
elqtroqselSi CarTvis sqemebi. naTurebis anTebisTvis saWiroa xanmokled maRali
Zabvis 2 – 5 kv impulsis miwodeba. impulsi warmoiqmneba specialuri asanTi
mowyobilobiT “ИЗУ”, romelic warmoadgens naxevrad gamtar maRali Zabvisa da
maRali sixSiris generators. qselis Zabvis amplituduri mniSvnelobis miwodebisa
“C”kondensatori imuxteba “R” rezistorisa da “D”diodis uwyebiT.“K”kontaqtis
CarTvisa warmoiqmneba “C”kondensatoris maRali sixSiris rxeviTi ganmuxtva “ИТ”
impulsuri transformatoris pirveladi gragnilis “1” uwyebiT. ქსelis Zabvis pirvel
naxevarperiodSi impulsebis raodenoba unda Seadginos 1 dan 10-de diapazonSi, xolo
xangrZlivoba mikrowamis nawilidan ramodenime mikrowamamde kontaqti warmoadgens
tiristorul gasaRebs, romlis mmarTvel eleqtrodebs miewodeba Zabva sixSiriT f=50
hc.“ИЗУ”-s gamosavali Zabva miewodeba Sesabamis naTuras. idealur SemTxvevaSi “ИТ” –s
meoreul gragnilze “2” warmoSobili Zabva U2 gamoisaxeba formuliT U2 =U1xKtr“ИЗУ”-s
parametrebs irCeven imis gaTvaliswinebiT, rom maRalsixSiriani impulsebi warmoiqmnas
qselis Zabvis garkveul fazaSi.

21
sixSiruli generatoris gamartivebuli sqema. “C”kondensatori;“R”
rezistori;“D”diode;K”kontaqti;“ИТ” impulsuri transformatori;“1” pirveladi
gragnili “ИТ” ; ;“2” impulsuri transfmatoris impulsuri transformatoris“ИТ”
meoreuli gragnili.

Q.
K ნახ.21 აირგანმუხტვის naTurebis CarTvis sqemebiს ნაირსახეობა, სადაც “Др” -
droseli;“ИЗУ”-asanTi mowyobiloba.
a) paralelurad CarTuli naTura da“ИЗУ”; b )gaxleCili gragnilebidan gamomyvaniT
“Др” droselisa “ИЗУ”- s da naTuras CarTva; g) mimdevrulad CarTuli naTura,“Др”
droseli da“ИЗУ”.

a) tipis sqema yvelaze martivi da iafia,radgan samuSao periodSi deni ar gaivlis

“ИЗУ”-Si da ar warmoiqmneba simZlavris kargvebi.am saxis sqemaSi “ИЗУ”-Ti
generirebuli maRali Zabvis impulsebi gaivlis droselSic,ris gamo gamoyenebuli
droseli moiTxovs gaumjobesebul izolacias.zemod moxsenebulis gamo sqemebi
gamoiyeneba naTurebisTvis, romlebic moiTxoven antebisTvis Zabvas <2 kv
b) tipis sqemaSi gamoyenebuli droseli asrulebs impulsuri transformatoris
funqcias,rac moiTxovs specialuri Sesrulebis drosels gamomyvaniTa
dagaZlierebuli izolaciiT
Ddabali Zabvis halogenuri varvaris naTuris funqcionirebisTvis gamoiyeneba
eleqtroenergia cvladi da mudmivi denis 6,12, 24 voltis Zabvis. eleqtroqselSi
CarTvisTvis gamoyenebulia eleqtronuri transformatorebi 6,12,24 v meoreuli Zabvis.
eleqtronuli transformatori warmoadgens mowyobilobas, romelic Sedgeba qselis
Zabvis mudmiv Zabvad gardaqmnel gammarTvelisa da miRebuli mudmivi Zabvis maRali
sixSiris moTxovnili sididis Zabvad gardamqmnelisagan.
gansxvavebuli feris Suqdiodebis marTvisTvis gamoiyenebian nairsaxeobis aparatebi.
Suqdiodebis eleqtroqselSi CarTvis aparatebs uwodeben marTvis mowyobilobas (adre
gamoiyeneboda terminebi draiveri da konvertori).marTvis mowyobiloba,romlis
margiqmedebis koeficienti aRwevs 85%-s, uzrunvelyofs simZlavris koeficientis
koreqcias(simZlavris koeficienti aRemateba 0,9-s), magram gamavali Zabvis pulsacia
20%-ze metia, rac dausvebelia Siga ganaTebisTvis da moiTxovs specialur
makoreqtirebel elementebs. sqemaSi damatebiTi CarTulia gamavali Zabvis gammarTveli
da simZlavris gamaZlierebeli. marTvis mowyobiloba gamosavalze uzrunvelyofs
stabilizirebuli denis wyaros 3 – 480 volt Zabvas Suqdiodebis eleqtrokvebisTvis.
marTvis aparati uzrunvelyofs SuqdiodebisTvis moTxovnil Zabvas: wiTelisTvis – 1,9
– 2,1 voltis; mwvanisTvis – 2,5 – 3,0 voltis; lurjisa da TeTrisTvis – 3,0 – 4,0
22
voltis.
marTvis mowyobilobis regulireba xorcieldeba anloguri, cifruli da
potenciometruli wesiT. eleqtroqselidan moxmarebuli denis formis damaxinjebis
xarisxiTa da warmoqmnili radiorxevebiT gansazRvruli eleqtroqselTan
eleqtromagnituri SeTavsebadobis uzrunvelsayofad gamoiyeneba eleqtrolituri
kondensatorebi.
sanaTi xelsawyo aris Suqteqnikuri mowyobiloba, romelic gamoiyeneba
saTavsebis, dekoratuli, salandSafto, gare ganaTebisa da fasadebis, scenebis
ganaTebisaTvis da asrulebs ara marto praqtikul, aramed esTetikur funqciebsac.
sanaTi xelsawyoebi dayofilia or jgufad: axlo moqmedebis (sanaTebi) da Sors
moqmedebis (proJeqtorebi, Suqurebi, sofitebi da sxva). sinaTlis wyaro asxivebs
sinaTlis nakads, xolo Suqteqnikuri armaturis daniSnulebaa sinaTlis nakadis
racionaluri ganawileba, Tvalis dacva zesikaSkaSisagan; sinaTlis wyaros dacva
meqanikuri dazianebisa da gaWuWyianebisagan, amavdroulad korpusSi dasamagrebeli
detalebisa,samarjvebisa da eleqtroqselSi misaerTebeli sadenebis ganlageba.
saerTaSoriso komisiiT dadgenilia სანათი მოწყობილობის Semdegi parametrebi :1)
margi qmedebis koeficienti-sinaTlis nakadis gadanawileba amreklis, gambnevis,
gardamtexis saSualebiT iwvevs simZlavris danakargs, amdenad sanaTi mowyobilobis
sinaTlis nakadi naklebia sinaTlis wyaros sinaTlis nakadze. am nakadebis fardobiT
ganisazRvreba 0,7 – 0,85 toli margi qmedebis koeficienti:  = san naT.jam. , sadac Ф
san aris sanaTis sinaTlis nakadi (lm); ФnaT. jam –sanaTSi CaSenebuli naTurebis
jamuri sinaTlis nakadi (lm) (sarkul sanaTebs difuziur sanaTebze meti koeficienti
aqvs). 2) sinaTlis nakadis gavrcelebis koeficienti( gamosxivebuli sinaTlis
nakadis qveda naxevarsferoSi moxvedrili sxivebis procentuli Semcveloba) aris

(k  )
% = 100 qveda san. .koeficientis sididis mixedviT sanaTebi cnobilia Semdegi
klasis k  80% –pirdapiri Suqdacemis;
saxelwodebiT: 60%  k  80% –
upiratesad pirdapiri Suqdacemis; 40%  k  0% – gambnevi; 20%  k  0% –
upiratesad amrekli; k  20 % – amrekli.3) sinaTlis Zalis ganawilebis koeficienti
(gansazRvrulia sinaTlis Zalebis maqsimaluri da saSualo ariTmetikuli sididebis
fardobiT) (k1 )
= Imaqs. IsaS. , koeficientis sididis mixedviT sanaTebi gansxvavdebian
Semdegi saxis mrudebiT: k1  3 – koncentrirebuli (Imaqs 0 - 150.); 2  k1  3 – Rrma;
   k1  2 – kosinusuri; k1   3 – farTo ;Tanabari ; sinusuri.4) damcveli kuTxe(
gansazRvravs zonas, romelSic Tvali daculia sinaTlis wyaros sikaSkaSisagan)
warmodgens tg = h ( R + r ) , sadac  aris damcveli kuTxe, rad; h – amreklis
pirsa da gamosxivars Soris manZili, mm; R – amreklis piris radiusi, mm; r –
gamosxivaris radiusi, mm.5) dayenebis wesis mixedviT: Camosakidi, CaSenebuli, Weris,
kedlis.6) CamontaJebuli naTuris saxis mixedviT: varvarebis-, luminescenciuri-,
maRali wnevis rkalur-,natriumis-, SuqdiodurinaTuriani.7) CamontaJebuli naTurebis
raodenobiT da simZlavriT.8) gamSveb-maregulirebeli aparatis saxiT (« empra » an
« epra »). 9) klimaturi pirobebis Sesabamisad dacvis xarisxis niSnebia: Ria,
mtverSeuqcevi, feTqebamedegi, hermetuli, wyalSeuqcevi, aRniSnuli IP22-IP56.10)
daniSnulebisa da konstruqciuli Sesrulebis mixedviT: sawarmoo, maRaros, feT-
qebadusafrTxo, sacxovrebeli saTavsebis, sazogadoebrivi Senobebis, gare ganaTebis.
3) standartuli sanaTebis SerCevis principi
standartuli sanaTi xelsawyoebi gamoyenebulia ganaTebis qselis mowyobisTvis.
sanaTebis SerCevisas gaTvaliswinebul unda iqnes CaSenebuli naTuris saxe da
Semdegi parametrebi da maxasiaTeblebi:
-daniSnuleba (Siga da gare sivrceebis gasanaTeblad);
-gare sivrcis Tavisebureba;
-Suqganawilebisa da TvalismomWrelobis moTxovna;
-Sesrulebuli samuSaos Tanrigi;
-energetikuli ekonomiuroba.
gare sivrcis Tvisebebis Sesabamisad specialur normebSi moyvanilia
gamosayenebeli sanaTebis tipebi da maxasiaTeblebisawarmo dawesebulebisaTvis

23
gamoiyeneba specialuri (sawarmo) konstruqciis sanaTebi Weris, kedlis, CaSenebuli,
Ria, daxuruli, hermetuli, feTqebamedegi, xanZarmedegi, varvaris, luminescenciuri,
vercxliswylisa da natriumis naTurebiT.
gare sivrceebis, gzebisa da trasebisaTvis gamoiyeneba gare ganaTebis
vercxliswylis, natriumisa da SuqdiodurnaTurebiani sanaTebi da proJeqtorebi.
ekologiisaTvis usafrTxo, vibromedegi Suqdioduri sanaTebi eleqtroenergiis
ekonomiisa da simZlavris SezRudvis gamo gamoiyeneba Semdeg SemTxvevebSi:
landSaftebis, fasadebisa, gzebisa da avtostradebis ganaTebisaTvis. saerTo
ganaTebisaTvis gamoiyeneba Weris sanaTebi;
- sacxovrebel saxlebSi lokaluri ganaTebisaTvis gamoiyeneba yvela saxis
sayofacxovrebo sanaTi;
- SemosasvlelSi gamoiyeneba wertilovani Weris an kedlis sanaTebi da
plafonebi;
- samzareuloSi samuSao zonis ganaTebisaTvis gamoiyeneba magidisa da quris
Tavze dayenebuli grZeli milakisebri sanaTebi, xolo sasadilo zonaSi – CaSenebuli
an wertilovani sanaTebi da plafonebi.
- saabazanoSi ZiriTadad gamoiyeneba dakidul WerSi CaSenebuli da kedlis sanaTebi.
1999 wels evropuli ganaTebis standartizaciis komitetma daamtkica ganaTebis
evropuli normebi EN12464-1, samuSao adgilze saWiro ganaTebulobis
uzrunvelsayofad (xarisxobrivi maxasiaTeblebi damuSavebuli kvlevebis Sedegad
yvelaze bneli adgilisaTvis xilvis optimaluri manZilis (< 50 sm) pirobebSi).
normebis raodenobrivi mxare aris^: ganaTebuloba, samuSaos Tanrigi, maragis ( an
saeqspluatacio - maragis koeficientis ukufardoba) koeficienti,fonis kontrasti,
zedapiris areklis koeficienti; xolo xarisxobrivis : ganaTebulobis araTanabroba,
diskomfortis (Tvalis momWrelobis) maCvenebeli, fergacemis maCvenebeli, pulsaciis
koeficienti (normirdeba zogadad). saerTaSoriso komisiiT dadgenilia saerTo
ganaTebis standartebi ISO 8995-2002 da dargobrivebi: EN12464-11 samuSao adgilebis,
romelic ganlagebulia Senoba-nagebobebSi; EN12464-2 Senobis gared ganlagebulisTvis
samuSaos SesrulebisTvis, rasac ganapirobebs sakvlevi obieqtis ganlageba, gabari-
tebi, gamosaxulebis da sikaSkaSis ganawileba xilvis zonaSi anu samuSaos Tanrigi.
sirTulis mixedviT samuSaoebi dayofilia Tanrigad(zogierTi Tanrigi dayofilia
qveTanrigebad): 1 dan 7-de (7 sizustis kategoriaT: umaRlesi, Zalian maRali, maRali,
saSualo, dabali sizustis, uxeSi sizustis,TviTmnaTi da gavarvarebuli sxeulebis
obieqtebTan muSaoba Sesrulebuli Senoba – nagebobSi, samuSao adgilze moTxovnili
ganaTebuloba 100 – 5000luqsi), xolo 9 dan 14-de Sesrulebuli Senoba – nagebobebis
gared.
sawarmoebebSi samuSao adgilze dasaSvebi pulsaciis siRrme ar unda aRematos 20% (
zog sawarmoebSi 15%, xolo saofise saTavsebSi, sadac ganlagebulia kompiuterebi –
5% da sanaTebis zedapiris maqsimaluri sikaSkaSe, romelic airekleba monitorze
unda iyos araumetesi 1000kandela/ kvadratul metrze. radgan eqspluataciis
procesSi samuSao adgilebis ganaTebuloba klebulobs, ganaTebis gaangariSebis
procesSi normirebuli ganaTebulobis SenarCunebisTvis
aucilebelia maragis koeficientis ( miRebuli 1,2 – 2,0-s farglebSi) an
saeqspluatacio koeficientis (miRebuli 0,5 – 0,8-is farglebSi) gaTvaliswineba.
kontrasti SesaZlebelia iyos maRali (mkveTri sxvaoba) >0,5; saSualo 0,2 – 0,5
(SesamCnevi sxvaoba) da < 0,2 dabali (mcire).naklebi kontrastis pirobebSi unda iyos
uzrunvelyofili meti ganaTebuloba. zedapirebis  Aarekvlis koeficientis
mixedviT zedapirebi (Weri, kedlebi, muSa zedapirebi) iyofa sam jgufad: bneli fonis
zedapirebi, arekvlis koeficientiT   0, 2 ; saSualo -   0, 2 − 0, 4 ; baci -
  0, 4
ganaTebis saxeebi da sistemebi.
saproeqto obieqtis xelovnuri ganaTebis sistemis mowyobisas gaTvaliswinebuli
unda iyos bunebrivi ganaTebis arseboba, arqiteqturuli, samSeneblo, teqnologiuri
da santeqnikuri Tavisebureba da moTxovnili ganaTebis sistemis saxe: muSa, saavario,
samorige, dacvis. moTxovnebis Sesabamisad obieqtebze SesaZlebelia mowyoba Semdegi
ganaTebis sistemebis: saerTo (Tanabari an lokalizirebuli), kombinirebuli,
adgilobrivi da saremonto.
muSa ganaTeba aris normebiT gaTvaliswinebuli xarisxis samuSao adgilebis
xelovnuri ganaTebuloba mowyobili saWiro xilvadobisa da Sromisunarianobis

24
uzrunvelyofisTvis, damokidebuli saproeqto obieqtis Taviseburebaze.gamoyenebuli
sanaTebi eleqtromowyobiloba unda iyos SerCeuli normebSi miTiTebuli
parametrebis gaTvaliswinebiT. gaTvaliswindes gamoyenebuli sanaTi eleqtromowyobi-
lobebis mierTeba სტანდარტული eleqtroenergiis wyaroze.
saavario ganaTeba mowyobilia minimaluri ganaTebulobis uzrunvelsayofad, muSa
ganaTebis sistemaSi miwodebuli eleqtroenergiis Sewyvetisa an eleqtroqselSi sxva
dazianebis SemTxvevaSi. gamoiyeneba standartuli sanaTebi moniSnuli gansxvavebuli
niSniT da mierTebuli damoukidebeli eleqtroenergiis wyaroze an sanaTebi
CamontaJebuli energiis wyaroTi. arsebobs saavario (usafrTxoebis) sarezervo
(samuSaos gagrZelebis iq sadac arsebobs saSiSroeba afeTqebis, xanZris,adamianebis
mowamvlis an pasuxisagebi obieqtebis da danadgarebis teqnologiuri procesis
dauSvebel Seferxebas) da saavario saavario saevakuacio (usafrTxoebis) (xalxis Sek-
rebis adgilebSi, sadac arsebobs saSiSroeba adamianebis gadaadgilebisa, kibeebze,
bunebrivi ganaTebis gareSe sawarmosaTavsebSi) saxis. gaTvaliswindes gamoyenebuli
sanaTi eleqtromowyobilobebis mierTeba damoukidebeli eleqtroenergiis wyaroze.
saavario ganaTebis sanaTebi samuSao ganaTebis sanaTebisagan unda gansxvavdebodes
formiT, feriT an niSniT. saavario ganaTebisaTvis vercxliswylisaA da qsenonisna-
Turiani sanaTebis gamoyeneba dauSvebelia, radgan Caqrobis Semdeg amuSavdeba
garkveuli drois dayovnebiT.
saavario sarezervo ganaTebam unda uzrunvelyos saWiro mxedvelobis pirobebi da
uzrunvelyos aranakleb 30% En samuSao ganaTebisa.
saavario saevakuacio unda iyos mowyobili raTa muSa ganaTebis Caqrobisas
uzrunvelyos minimaluri ganaTebuloba usafrTxo gamosvlisaTvis. unda iyos
uzrunvelyofili gasasvlelebis iatakze saSualo ganaTebuloba 0,5 luqsis, xolo
momatebuli safrTxis zonebSi 10% En samuSao ganaTebisa,xolo aranakleb 15 lq.
ganaTebulobis araTanabroba unda iyos aramet 40/1 ( maqsimaluri da minimaluri
ganaTebulobebis fardoba).
dacvis ganaTeba da SuqSemoRobva gaTvaliswinebulia Ramis saaTebSi maRali
SenobebisTvis, sapasuxismgebelo obieqtebis teritoriebisa da nagebobebisTvis.
specialuri moTxovnebis ararsebobisas uzrunvelyos aranakleb 0,5 lq ganaTebulobas
miwis doneze. Ddacvis ganaTebaSi gamoiyeneba sanaTebi nebismieri sinaTlis wyaroebiT,
xolo Tu dacvis ganaTebis CarTva xdeba mxolod teqnikuri saSualebis amuSavebisas,
maSin gamoiyeneba varvarisnaTuriani sanaTebi. sanaTi mowyobiloba unda ganlagdes
teritoriis sazRvris garSemo da miwis doneze.
samorige ganaTeba mowyobilia dasacavi obieqtis arasamuSao periodSi morige
personalis Semovla da daTvalierebiT Semowmebis uzrunvelyofisaTvis. moTxovnebi
ar normirdeba, ganaTebuloba unda moewyos damkveTis survilis Sesabamisad. Mmorige
ganaTebis mowyobisaTvis gamoiyeneba nebismiernaTuriani sanaTebi.
saerTo ganaTebis sistema aris xelovnuri ganaTebis sistema, romelic mowyobilia
gasanaTebeli obieqtis zeda zonaSi ganlagebuli sanaTebiT.obieqtis yvela zonaSi
ganaTebulobisa da ganaTebis xarisxis mimarT erTnairi moTxovnilebis pirobebSi
saWiroa Tanabari ganaTebis sistemis mowyoba.am sistemaSi erTi tipis sanaTebi
ganlagdebian Tanabrad. obieqtis zonebSi ganaTebulobisa da ganaTebis xarisxis
mimarT gansxvavebuli moTxovnilebis pirobebSi saWiroa lokalizebuli ganaTebis
sistemis mowyoba. sistema mowyobili unda iyos gansxvavebuli tipis sanaTebiTa da
ganlagebis gansxvavebuli wesiT.
adgilobrivi ganaTebis sistema aris xelovnuri ganaTebis sistema, romelic
gamoiyeneba samuSao adgilis individualuri ganaTebisaTvis. mowyobisaTvis
gamoyenebuli unda iyos koncentrirebuli sinaTlis Zalis gavrcelebis
aragamWvirvale amrekliani sinaTlis nakadis regulatoriT aRWurvili specialuri
sanaTebi.
kombinirebuli xelovnuri ganaTebis sistema warmoadgens saerTo da adgilobrivi
ganaTebis sistemebis erTobliobas, romelic uzrunvelyofs saWiro ganaTebulobasa
da ganaTebis xarisxs. samuSao adgilze saerTo ganaTebis sistemiT uzrunvelyofili
unda iyos moTxovnili ganaTebulobis aranakleb 10%. Kkombinirebuli ganaTebis
sistemaSi gamoyenebuli sanaTebis tipi da ganlagebis wesi unda iyos SerCeuli
Sesabamisi normebisa da davalebis pirobebis gaTvaliswinebiT.
saremonto sistema gamoiyeneba saremonto samuSaoebis Sesrulebis dros. am
SemTxvevaSi gamoiyeneba gadasatani sanaTebi da xelis naTurebi.
ganaTebis daproeqtebisas amuSaveben Suqteqnikur da eleqtroteqnikur nawilebs.
25
Suqteqnikuri nawili moicavs: ganaTebis sistemebisa, saxeebis, gamoyenebuli sanaTebis
tipisa da raodenobis SerCevas; sanaTebis Camosakidebeli simaRlisa da ganlagebis
wesis gansazRvras; ganaTebulobis da sikaSkaSis Semowmebas kuTri simZlavris, ga-
moyenebis koeficientis, wertilovani meTodebis gamoyenebiT.eleqtroteqnikuli
nawili moicavs: mkvebavi transformatoris datvirTvis gamoTvlas; mkvebavi
eleqtrosqemis Sedgenas; magistraluri da jgufuri farebis gamSveb-maregulirebeli
damcveli aparatis da mkvebavi standartuli kveTis kabelebis (datvirTvis, Zabvis
vardnis, meqanikuri simtkicis meTodebiT) SerCevas;eleqtromkvebav qselSi pulsaciis
koeficientisa da maqsimaluri siRrmis gansazRvra; usafrTxoebis zomebis miTiTeba.
 = ( Enorm kSz ) ( ) , sadac Ф aris Sejamebuli sinaTlis nakadi, lm; Enorm. –normirebuli
ganaTebuloba, lq; k – normirebuli maragis koeficienti; S – gasanaTebeli zedapiris
farTobi, m2; z = EsaS Emin = 1,1 − 1,15 – araTanabrobis koeficienti;  – gamoyenebis
koeficienti fardobiT erTeulebSi (ganisazRvreba cxrilebidan, Sedgenili
Sesabamisi jgufis sanaTebisaTvis).gamoyenebis koeficienti ( ) damokidebulia
saTavsis indeqsze (i ) da Weris (ρWeris), kedlis (ρkedlis),muSa zedapiris (ρm.zed.)
areklis koeficientebze.
SerCeuli tipis sanaTebis sruli raodenoba gamoiTvleba formuliT:
n =  san , sadac n aris sanaTebis raodenoba saTavsSi, cali; Ф – moTxovnili
sinaTlis nakadi, lm; Фsan= mФnaT –N sanaTis sinaTlis nakadi, lm; m – naTurebis
raodenoba sanaTSi, cali; ФnaT naTuris sinaTlis nakadi, lm.
შევამოწმოთ ფაქტობრივი განათებულობა:
Eფ=(Nრიგ* Фსან*n*η)/(kSz)= = ლუქსი

sanaTebis ganlagebis wesi

sanaTebis dayenebis wesi gavlenas axdens ekonomiurobaze, ganaTebis xarisxsa da
eqspluataciis moxerxebulobaze. normirebuli ganaTebulobis uzrunvelsayofad sana-
Tebis ganlagebis wesi ganpirobebulia ganaTebis sistemisa da sanaTis naTuras
saxeobaze, samSeneblo konstruqciebis formasa da zomebze, gasanaTebeli adgilis
klimatur pirobebsa da ganlagebaze. Nnax.1-ze warmodgenilia Senobis Werze sanaTebis
ganlagebis xedi

nax.22. sanaTebis ganlageba SenobaSi (Werze). H – Senobis simaRle, fermeruli gadaxurvisas

– fermebis Semkvrelamde simaRle, m; hs – sanaTebis daSoreba gadaxurvidan an fermebis
Semkvrelidan, m; hm – muSa zedapiris simaRle iatakzeviT,m; h – saangariSo anu gasanaTebel
zedapiramde simaRle,m; hi – iatakidan sanaTamde daSorebis simaRle,

გanaTebulobis ganawileba gasanaTebel zedapirze ganpirobebulia sanaTis sinaTlis

nakadisa da Zalis ganawilebis formaze, sanaTebs Soris manZilze, centraluri da
periferuli velebis (veli aris 4 mezobeli sanaTiT SemosazRvruli zedapiri)
ganaTebulobis dasaSveb gansxvavebaze.sikaSkaSis Tanabari ganawileba
uzrunvelyofilia hs/h = (0,2-0,25) fardobis farglebSi. wertilovani sanaTebis
ganlageba miRebulia kvadratuli , marTkuTxuri an jadrakisebri(kvadratis velebis
an 60  -iani maxvili kuTxiT rombis wveroebSi) - wveroebSi ganlagebis wesiT, rogorc
moyvanilia nax2a –ze; sasurvelia, rom marTkuTxedis sigrZisa da siganis far-
26
doba(LА/LВ)ar aRematebodes 1,5 s. milakobrivi (sworxazovani) sanaTebisTvis
gamoiyeneba mnaTi xazebiTa an xazebiT garRvevebiT ganlageba, rogorc moyvanilia nax.
23b-ze

A a) b)

g) d)
nax.23. sanaTebis ganlagebis tipuri SemTxvevebi: wertilovani sanaTebis : a-marTkuTxedis
wveroebSi ganlagebuli; g) kvadratis wveroebSi ganlagebuli, d) Wadrakuli
ganlageba ; b)- sworxazovani sanaTebis- mnaTi xazebiT garRvevebiT; sadac LA –daSoreba
sanaTebs Soris Senobis gaswvriv, m; LB – daSoreba sanaTebs Soris Senobis siganis
mimarT, m
4.gaangariSeba kuTri simZlavris meTodiT.
naTurebis saWiro Sejamebul simZlavres gansazRvraven formulis gamoyenebiT:
P = PkuT  S , sadac S aris gasanaTebeli Senobis farTobi, m2; PkuT.- kuTri simZlavre,
vt/m2, maragis da araTanabrobis koeficientis gaTvaliswinebiT irCeven Senobis
daniSnulebis, simaRlisa da sanaTis tipis mixedviT Sesabamisi cxrilebidan.
gaiangariSeben saWiro naTurebis raodenobas formuliT: nN = P Pn , sadac Pn
aris erTi standartuli naTuris simZlavre, vt; n –SenobaSi dayenebuli sanaTebis
rigebis saerTo raodenoba, cali; S – gasanaTebeli Senobis farTobi, m2; P – moTxov-
nili Sejamebuli simZlavre, vt; N m sanaTebSi CamontaJebuli naTurebis odenoba
rigSi, cali.
sanaTebiT mowyobili faqtobrivi ganaTebuloba gaangariSdeba formuliT :

Efaqt = Фsan * N*n/ k*z*S

sadac Фsan=m*ФnaT aris sanatis sinaTlis nakadi, lm; m sanatSi CamontaJebuli
naTurebis raodenoba ; ФnaT Camontajebuli naTurebis sinaTlis nakadi ,lm; Enorm. –
normirebuli ganaTebuloba, lq; k – normirebuli maragis koeficienti; S –
gasanaTebeli zedapiris farTobi, m2; z = EsaS Emin = 1,1 − 1,15 – araTanabrobis
koeficienti; k – normirebuli maragis koeficienti; S – gasanaTebeli zedapiris
farTobi, m2
SevamowmoT dasaSvebi piroba Efaqt ≥ Enorm
Enorm . –normirebuli ganaTebuloba, lq; Efaqt faqtobrivi ganaTebuloba, lq

5.gaangariSeba gamoyenebis koeficientis meTodiT.

sanaTebis moTxovnili Sejamebuli sinaTlis nakadi gamoiTvleba formuliT:
კოეფიციენტებისა და სათავსის ინდექსის მიხედვით; Nრიგ = ჩამონტაჟებული ნათურის
შესაბამისი სანათების რაოდენობა რიგში. SevamowmoT dasaSvebi piroba Efaqt ≥ Enorm
Enorm . –normirebuli ganaTebuloba, lq; Efaqt faqtobrivi ganaTebuloba, lq
6.gaangariSeba wertilovani meTodiT. mocemuli ganaTebulobis SemTxvevaSi
Sejamebuli sinaTlis nakadi gamoiTvleba formuliT:
san = (1000Ek ) (   ) .
aramrgvali da simetriuli wertilovani gamosxivarisaTvis zemoxsenebuli
ganaTebulobis SemTxvevaSi moTxovnili sanaTis sinaTlis nakadi gamoiTvleba
formuliT:

27
 san = (1000 Ekh 2 ) (   ) ,
sadac h aris Camokidebis simaRle, m; E-moTxovnili ganaTebuloba, lq; Фsan -
dayenebuli standartuli sanaTebis Sejamebuli sinaTlis nakadi, lm;  -
koeficienti, romelic iTvaliswinebs Sorsmdebare sanaTebis zemoqmedebas. igi
damokidebulia saTavsebisa da zedapirebis areklis koeficientebze, sanaTebis
Suqgacemaze da aiReba 1,1-1,2 farglebSi;  – Sejamebuli sanaTebis pirobiTi
ganaTebuloba, lq; k - maragis koeficientia.luminescenciurnaTuriani sanaTebiT
mnaTi xazebis ganaTebisas ganaTebuloba gamoiTvleba sinaTlis nakadis wrfivi
simkvrivis mixedviT. mnaTi xazebis sinaTlis nakadis grZivi simkvrive gamoiTvleba
formuliT:  =  L , sadac  aris sinaTlis nakadis simkvrive rigSi,lm/m; L – mnaTi
l l

xazis sruli sigrZe, m;. Ф – standartuli sanaTebis Sejamebuli sinaTlis nakadi, lm.
roca sanaTebs Soris daSoreba d  0,5h , maSin dasaSvebia xazi CaiTvalos
garRvevebiTa da sinaTlis nakadis simkvrive gamoiTvleba formuliT: l =  ( l + d ) ,
sadac l aris sanaTebis Sejamebuli sigrZe, m; d - Sejamebuli garRvevis manZili, m.
wrfivi fardobiTi sinaTlis nakadi rigSi gamoiTvleba formuliT:
l = (1000Ekh ) (   ) , sadac l aris moTxovnili Sejamebuli sinaTlis nakadi,
(lm/m);  – koeficienti, romelic iTvaliswinebs Sorsmdebare sanaTebis zemoqmedebas.
igi damokidebulia saTavsebisa da zedapirebis areklis koeficientebze, sanaTebis
Suqgadacemaze da miRebulia 1,1-1,2 farglebSi;  – Sejamebuli sanaTebis pirobiTi
ganaTebuloba, lq; k – maragis koeficientia; h – Camokidebis simaRlea, m; ME–
moTxovnili ganaTebuleba, lq. moTxovnili sinaTlis
nakadi rigSi gamoiTvleba formuliT: rig =  ( ) A, sadac Frig. aris moTxovnili Suqis
l

nakadi rigSi, lm;  – moTxovnili Sejamebuli sinaTlis nakadis grZivi simkvrive,

l

lm/m; A – rigis sigrZe, m. sanaTebis raodenoba rigSi gamoiTvleba formuliT:

N = rig san , sadac N aris sanaTebis raodenoba rigSi, cali; Фrig - moTxovnili
sinaTlis nakadi, lm; N Фsan – standartuli sanaTis sinaTlis nakadi, lm;
san = m naT ; ФnaT–standartuli sanaTis naTuris sinaTlis nakadi, lm; m – sanaTis
naTurebis raodenoba.
გამოვთვალოთ სანათის სინათლის ნაკადის წირითი სიმკვრივე
Ф’სან= фსან/(lსან+d)= = ლმ/მ
სადაც фსან= ლმ- სანათის სინათლის ნაკადი lსანათ. = მ- სანათის სიგრძე ჩამონტაჟებული
ნათურის შესაბამისი; d = მ - მანძილი სანათებს შორის.
შევამოწმოთ განათებულობა „X“ წერტილში
Eფაქტ=( ф’სან*μ*∑ε)/(1000*kმ*h) = = ლუქსი
სადაც фსან= ლმ- სანათის სინათლის ნაკადი ; დავალებაში მითითებული ნორმირებული kმ =
-მარაგის კოეფიციენტი, h= მ - მანძილი სანათების ბოლოდან მუშა ზედაპირამდე ; μ=1.1÷1.2 -
განათებულობის არათანაბრობის კოეფიციენტი;∑ ε ჯამური ხვედრითი განათებულობა (ცხრილის
შედეგი). SevamowmoT dasaSvebi piroba Efaqt ≥ Enorm
Enorm . –normirebuli ganaTebuloba, lq; Efaqt faqtobrivi ganaTebuloba, lq

proJeqtori. proJeqtori warmoadgens maRali hermetulobis korpusisa da

dacvis xarisxis mqone refleqtorian saerTo daniSnulebis specialur sanaTebel
eleqtrodanadgars, romlis maxasiaTeblebi samSeneblo moednebis, samrewvelo
sawarmo Senobebis, quCebis, stadionebis, aeroportebis, baqnebis, maRaroebisa da
sxvadasxva obieqtebis ganaTebisa da dekoratiuli SenaTebis saSualebas iZleva.
proJeqtoris mTavari maxasiaTebelia: sinaTlis Zalis ganawilebis wiri; gabnevis
kuTxe; gaZlierebis koeficienti; margi qmedebis koeficienti.specialuri daniSnulebis
proJeqtorebi gamoiyeneba samxedro da Teatraluri daniSnulebisaTvis. Aam jgufSi
Sedian: Sorsmoqmedebis samZebro da sasignalo danadgarebi, romelTa daniSnulebaa
informaciis gadacema; specefeqtebis dasadgmeli da scenis ganaTebis mowyobilobebi.
saerTo daniSnulebis proJeqtorebi gamoiyeneba samSeneblo moednebis, stadionebisa

28
da samrewvelo sawarmoebis gasanaTeblad. am jgufis proJeqtorebs gambnevi sinaTlis
proJeqtorebs uwodeben.
sivrceSi sinaTlis ganawilebis mixedviT proJeqtorebi arseboben Semdegi sistemebis:
ori da erTi (`iribi sinaTlis~) sibrtyis mimarT simetruli da wriul-simetruli,
amrekliT, romelic uzrunvelyofs farTo ganaTebas ganiv sibrtyeSi. aseTi
proJeqtorebi xSirad gamoiyeneba didi sivrceebis ganaTebisaTvis. `iribi sinaTlis~
proJeqtorebi mimarTaven sinaTlis nakads RerZulad da gamoiyeneba im SemTxvevaSi,
roca proJeqtoris mobruneba mouxerxebelia.
proJeqtoris konstruqciisa da daniSnulebisaTvis principuli mniSvneloba aqvs
sinaTlis wyaros saxes: halogenis, natriumis, metalohalogenis, varvaris naTurebi da
Suqdiodebi, riTic ganisazRvreba proJeqtoris gamoyenebis sfero. halogennaTuriani
proJeqtoris udavo Rirsebaa mzis sinaTlis damaxasiaTebel ferebTan miaxloeba,
saSualebas iZleva Seiqmnas gabneuli, rbili, uCrdilo an mimarTuli wertilovani
(prevenciuli) ganaTeba. gamoiyeneba moednebis, didi zomis sareklamo farebis, Senobis
kedlebis, savaWro da sagamofeno darbazebisa da xidebis dekoratiuli
ganaTebisaTvis. natriumisnaTuriani proJeqtorebi gamoasxiveben Tbil yviTel si-
naTles. ferTa gadacemis saSualo xarisxi kompensirdeba efeqturobiT. kerZod,
maRali wnevis natriumis naTurebi warmoadgenen erT-erT efeqtur sinaTlis wyaros
160 lm/vt sinaTlis gacemisa da 20-30 aTasi saaTis muSaobis xangrZlivobiT. gamo-
iyeneba parkebis, savaWro centrebis, gzebisa da zogierT SemTxvevaSi dekoratiuli
arqiteqturuli ganaTebisaTvis.
metalohalogenuri naTurebis sinaTlis gacema eqvsjer metia Sesabamisi
simZlavris varvaris naTurisaze, xolo muSaobis xangrZlivoba – aTjer meti.
mcire energomoxmareba, Zabvis ryevis mimarT aramgrZnobiaroba, muSaobis
xangrZlivoba da didi sikaSkaSe metalohalogenur proJeqtorebs xdis optimalur
xelsawyod didi, Ria sivrceebis, Senobebisa da nagebobebis dekoratiuli
ganaTebisaTvis. maTi mniSvnelovani upiratesobaa kaSkaSa civi sinaTle, romelic ar
axurebs garemomcvel sivrces. gamoiyeneba iseT SenobebSi, sadac saWiroa sinaTlis
maRali sikaSkaSe - savaWro da sakoncerto darbazebSi, sagamofeno galereebsa da
sxva.
aRsaniSnavia maTi uaryofiTi Tvisebebic: CarTvis Semdeg metalohalogenis naTura
elviseburad (maSinve) ar inTeba da Tavis maqsimalur sikaSkaSes aRwevs ori wuTis
Semdeg, xolo ganmeorebiTi CarTva SesaZlebelia mxolod drois garkveuli
monakveTis gavlis Semdeg (winaaRmdeg SemTxvevaSi, xelsawyo SeiZleba gamovides
mwyobridan).500- da 1000-vatiani varvaranaTuriani proJeqtori gamoiyeneba Ria
moednebis, stadionebis, SenobaTa fasadebis, samSeneblo moednebis, arqiteqturuli
nagebobebis ganaTebisaTvis. aqvs gambnevi sinaTle da metalis amrekli zedapiri.
gamoirCeva eleqtroenergiiis didi xarjiT. energodazogvis politikis gansaxor-
cieblad TandaTanobiT gamoidevneba energodamzogi naTuriani da Suqdioduri
proJeqtorebiT.Suqdioduri proJeqtorebi warmoadgenen axali Taobis xelsawyoebs,
romlebic gamoiyeneba darbazebis, vitrinebis, SenobaTa fasadebis, arqiteqturuli
Zeglebis dekoratuli ganaTebisaTvis. Suqdiodur sanaT xelsawyoebs axasiaTebs
energomoxmarebis maRali ekonomiuroba. erTi da imave raodenobis sinaTlis gacemis
SemTxvevaSi halogenur naTurebTan SedarebiT Suqdiodi moixmars oTxjer nakleb
eleqtroenergias. airganmuxtvadi naTurebisagan gansxvavebiT gamoirCevian sinaTlis
didi kontrastulobiTa da ferTa gacemiT (70_80 lm/vt). garda amisa, Suqdioduri
proJeqtori ar moiTxovs utilizaciis specialuri teqnologiebis gamoyenebas,
radganac ar Seicavs vercxliswyalsa da sxva momwamlav nivTierebebs. Suqdiodebis
muSaobis xangrZlivoba Seadgens 50-100 aTas saaTs, rac amJamad rekorduli
maCvenebelia. proJeqtorebs ayeneben anZebze jgufebad (nax.3.44); amagreben qanCebiT
metalis konstruqciebze, koSkurebze, Senobis saxuravebsa da specialur baqnebze.
unda aRiniSnos proJeqtorebis montaJis Taviseburebani. rogorc wesi, vrceli
samuSao moednebis (samSeneblo moednebi, avtosadgomebi da sxva) ganaTebisaTvis
saWiroa 1000 an 2000 vt simZlavris proJeqtorebis gamoyeneba, romlebic dayenebulia
20_30 m simaRlis anZebze. 30 m-ze meti simaRlis anZebis gamoyeneba mizanSewonilia
mxolod im SemTxvevaSi, Tu gasanaTebeli teritoriis farTobi iZleva sayrdenebis
mniSvnelovani urTierTdaSorebiT ganlagebis saSualebas, raTa gamoricxuli iyos
Crdilovani ubnebis warmoqmna.proJeqtorebis tipi ganapirobebs horizontalur da
vertikalur konstruqciebze maTi dayenebis wess. vertikalur kedelze proJeqtoris
dayenebis konstruqciaSi gaTvaliswinebulia sami naxvreti samagrebisaTvis. jgufuri
dayenebisas proJeqtorebs ganalageben vertikalur rigebad. rigebad damontaJebisas
29
proJeqtorebis RerZTa daSoreba unda iyos 70_100 sm. varvaranaTuriani tipis
proJeqtori unda dafokusirdes dayenebis win. amisaTvis saWiroa 2X2 m zomis kedlis
SeTeTrebuli ubnisaken 25-30 m daSorebiT davayenoT proJeqtori da mivmarToT
sinaTlis sxivebi kedlisaken; proJeqtoris gadaadgilebiT miviRoT kedelze Tanabari
ganaTebis laqa. proJeqtoris anZaze dayenebis Semdeg xdeba daxrilobisa da
mobrunebis kuTxeebis regulireba (transportiris daxmarebiT).Hhorizontalur
sibrtyeSi proJeqtoris mobrunebis sawyisi bazisuri aTvlis xazi moyvanilia
Sesabamis saproeqto dokumentaciasa da instruqciaSi. pirvelad proJeqtors moab-
runeben horizontalur sibrtyeSi xolo Semdeg ayeneben vertikalidan saWiro
daxris kuTxiT . wriulsimetriul proJeqtorebSi moiazreba paraboluri amreklis
mqone proJeqtorebi,romlebic warmoqmnian viwro sinaTlis konebs da gamoiyeneba
sivrcis elementebis lokaluri, koncentruli ganaTebisaTvis. parabolocilindrul
proJeqtorebs aqvT cilindruli formis amrekli. aseTi proJeqtori gambnevis gareSe
asxivebs sinaTlis viwro konebs, xolo gambnevis arsebobisas asxivebs farTo konebs
vertikalur dahorizontalur sibrtyeSi gambnevi inaTlis parabolocilindruli
proJeqtorebi aRWurvilia perforirebuli.proJeqtorebis upiratesobebi: sanaTebTan
SedarebiT aqvT horizontaluri da vertikaluri ganaTebulobis saukeTeso
Sefardeba, rac uzrunvelyofs sagnebis xilvisas moculobisa da formis swor
Sefasebas; naklebi saeqspluatacio danaxarjebi; sinaTlis nakadis didi
koncentracia; maRali gaZlierebisa da margi qmedebis koeficienti; maRali Suqgacema.
proJeqtorebis uaryofiTi Tvisebebi: maRali TvalmomWriloba; mkveTri Crdilebi;
specialuri dasayenebeli sayrdenebis saWiroeba; montaJis sirTule; dayenebis win
fokusirebis saWiroeba.
saproJeqtoro anZebis ganlagebis wesi: calmwkrivad, ormwkrivad,
sammwkrivad,Jadrakulad.
eleqtroganaTebis gaangariSebis eleqtruli nawili
eleqtroganaTebis qselis Semadgeneli elementebia: sanaTebi, proJeqtorebi,
Stefseluri rozetebi, amomrTvelebi, sayrdeni da samagri detalebi, sadenebi,
kabelebi, ganStoebisa da dasayenebeli kolofebi, sakleme xundebi, manawilebeli
farebi.
mowyobis wesiT uzrunvelyofilia imedianoba, xanZarusafrTxoeba, mosaxerxebeli
eqspluatacia. saerTaSoriso, administraciul, laboratoriul da saswavlo
SenobebSi kabelebi da sadenebi gayvanil unda iqnes farulad. mizanSewonilia maTi
gatareba plastmasis milebSi, baTqaSis qveS mowyobil specialur kvlebSi an
Sekiduli Weris miRma.
samrewvelo saTavsebSi sadenebi gahyavT Riad, Rarebze, iatakqveS, milebSi, gvarlze
CamokidebiT. pirobebis gaTvaliswinebiT gamoiyeneba saltegamtari, plintusebi,
karnizebi. gare qselebis mowyobisas kabels gaiyvanen TxrilSi, konstruqciebsa da
kedlebze. Txrilidan gamosvlisas Senobamde sadenebi (kabelebi) unda iyos gayvanili
milebSi. SenobaSi sarTulebs Soris gadaxurvaSi da anZebze gatarebisas sadeni
(kabeli) 2,5 m-mde simaRleze daculi unda iyos foladis an sxva arawvadi masalis
miliT.
ganaTebis eleqtrokvebisaTvis gamoiyeneba spilenZis ZarRviani kabelebi an
izolirebuli sadenebi.
SerCeulma ganivkveTma unda uzrunvelyos datvirTvis denis gatareba da bolo
sanaTTan dasaSvebi Zabvis kargvebi.
eleqtroganaTebis eleqtruli nawilis damuSavebis principi
sanaTi mowyobilobis moqmedeba SesaZlebelia eleqtroenergiis miwodebis Semdeg.
eleqtrodanadgarebis mowyobis wesebis Tanaxmad standartuli sanaTi mowyobiloba
da naTurebi erTdebian jgufuri ganaTebis eleqtrofarebTan, romlebic
magistraluri farebis gavliT an uSualod mierTebulia satransformatoro
qvesadguris dabali Zabvis manawilebel farTan 380/220 v Zabvis 50hc eleqtroqselSi.
mkvebavi eleqtroqseli samfaziania yrudCamiwebulneitraliani TN-C-S an
izolirebulneitraliani IT. gazrdili usafrTxoebis moTxovnebis pirobebSi ganaTebis
qselebis eleqtrokvebisaTvis mizanSewonilia 220 v, 50 hc Zabvis tipis izolirebulneit-
ralian an 220v Zabvis mudmivdenian qselebSi mierTeba. gaTvaliswinebul unda iqnes, rom
TiToeul xazze dasaSvebia araumetes 20 cali varvaris da 50 cali luminescenciuri
naTuris (mravalnaTuriani WaRebis raodenoba SezRuduli ar aris) mierTeba.
airganmuxtvadnaTuriani sanaTebis saimedo muSaobisaTvis dasaSvebia (–90 – +105 %) Un
nominaluri sididis Zabvis miwodeba.teqnologiuri reJimis danadgarebis arsebobisas

30
xSirad warmoiqmneba mkveTri Zabvis rxevebi.
moTxovnili Zabvis parametrebis SenarCuneba muSa ganaTebis eleqtroqselSi.
sawarmo saTavsebSi napira sanaTTan Zabvis cvalebadoba SezRudulia da dasaSvebia
2,5%; sacxovrebel da sazogadoebriv saTavsebSi -5%; gare ganaTebis - 5%; 12-36 v
qselSi - 10%. sanaTebTan Zabvis mkveTri rxevebis sixSire ar izRudeba 1% siRrmis
SemTxvevaSi, Tu igi metia, dasaSvebi rxevebis raodenoba gamoiangariSeba formuliT:
n = 6 ( vt − 1) , sadac n aris rxevebis odenoba saaTSi; vt (%) - Zabvis rxevebis
cvalebadobis sidide (saaTSi 2 rxevis SemTxvevaSi dasaSvebia 4%, saaTSi 1 rxevis
SemTxvevaSi - 7%).avariuli ganaTebis sanaTebis eleqtrokveba gaTvaliswinebuli unda
iyos damoukidebeli eleqtrowyarodan, romelzec Zabva SenarCundeba sxva
eleqtrowyaroebze Sewyvetisas. am saxis wyaroebs miekuTvneba: 2 damoukidebeli
qvesadguris seqciis Semkrebi salte, romlebsac eleqtrokveba miewodeba sxvadasxva
generatoridan; akumulatorebis batarea; dizel-generatori. avariuli ganaTebis
mkvebav eleqtroqselSi Zabvis cvalebadoba dasaSvebia araumetes 5%-isa.airganmuxtvad
naTurebs reaqtiuli winaRobis arsebobis gamo gaaCniaT dabali cos  = 0,5 . cos  -is
amaRlebisaTvis saWiroa reaqtiuli simZlavris individualuri an jgufuri
kompensacia. UsimZlavris koeficientis 0,9-mde amaRlebisaTvis kondensatorebis
simZlavre gaiangariSeba formuliT Qkond = Pday. .(tgφfaq.–tgφkomp), sadac Qkond aris

kondensatoris reaqtiuli simZlavre, kvar; Pday. - dayenebuli aqtiuri simZlavre, kvt;.

tgkomp - moTxovnili cos  -s Sesabamisi tangensis sidide; tgfaqt - faqtobrivad
arsebuli ganaTebis qselSi cosφ-s Sesabamisi tangensis sidide..
luminescenciurnaTuriani eleqtroganaTebis qselSi dayenebuli sanaTebis simZlavris
Sesabamisad (simartivisaTvis cos  = 0,9 -mde amaRlebisaTvis miRebulia TiToeul
kilovatze 1,25 kvar simZlavre).luminescenciurnaTuriani sanaTebis gamoyenebisas si-
naTlis nakadis pulsaciebis (ormagi qselis sixSiris) SemcirebisaTvis saWiroa
pulsaciis sixSiris gadideba da siRrmis dapataravebaqselis sxvadasxva fazebSi an
didi sixSiris eleqtroenergiiT kvebiT. saukeTeso Sedegi miiReba maSin, roca sana-
Tebi qselis fazebSi simetriulad aris CarTuli, anu mizanSewonilia SeirCes samis
jeradi rigebis raodenoba. dabali Zabvis transformatoris faridan an mTavari
magistralebidan ganaTebis qselis kvebisaTvis gamoyvanilia calke xazebi.avariuli
ganaTebisa da Zaluri qselis SeTavseba dauSvebelia.ufanjro SenobebSi Zaluri
eleqtroqselebis gamoyeneba saerTo muSa da avariuli ganaTebis qselis
eleqtrokvebisaTvis akrZalulia. eleqtromomaragebis sqemis SerCevisas gaTvaliswi-
nebuli unda iyos saimedoobis xarisxi, napira sanaTebTan moTxovnili Zabvis
mniSvneloba, eqspluataciis saimedooba, moxerxebuloba da
ekonomiuroba.eleqtroganaTebis eleqtromomaragebis sqemebi.sanaTebis eleqtrokveba
xorcieldeba eleqtrofarebidan, romlis Semyvani uSualod D qvesadguris dabali
Zabvis faris salteebTan an magistraluri farebis gamomyvanebzea mierTebuli.
Mmagistraluri farebis dayeneba ganpirobebulia transformatoris dabali Zabvis
faridan gamavali mkvebavi xazebis raodenobis Semcirebasa da dazianebuli xazebis
individualuri gamorTvis SesaZleblobaze. jgufuri da magistraluri farebi
dakompleqtebulia damcveli avtomaturi amomrTvelebiT kombinirebuli momxsneliT.
Mme-3 kategoriis eleqtromomxmareblis SemTxvevaSi datvirTvebis eleqtromomarageba
xorcieldeba erTtransformatoriani qvesadguridan, maT Soris Zaluri, muSa,
saavario eleqtroganaTebis denmimRebebi. muSa da saavario ganaTebis eleqtrofarebi
calke xazebiT unda miuerTdes transformatoris dabali Zabvis salteebs. dasaSvebia
Senobis mTavari manawilebeli faris erTi xaziT eleqtromomarageba. manawilebeli
faridan Zaluri, muSa, saerTo da saavario ganaTebis qselebi cal-calke mierTdebian
faris Sesabamis damcvel aparatebTan (avtomatebTan). erTtransformatoriani
qvesadguridan obieqtebis eleqtromomaragebis sqema warmodgenilia

31
 ნახ24.erTtransformatoriani qvesadguridan obieqtis eleqtromomaragebis sqema. 1-
satransformatoro qvesadguri; 2- Zaluri qselis farebisaken; 3-muSa ganaTebis
farebi; 4-saavario ganaTebis qselis farebi

ნახ.25ori erTtransformatoriani qvesadguridan obieqtis eleqtromo-

maragebis sqema. 1-satransformatoro qvesadguri; 2- Zaluri qselis fare-
bisaken; 3-muSa ganaTebis farebi; 4-saavario ganaTebis qselis farebi
am tipis qvesadguris dabali Zabvis salteebi transformatorebis raodenobis Se-
sabamisad dayofilia or seqciad. seqciebis gasaerTianeblad dayenebulia saseqcio
amomrTveli. muSa da saavario ganaTebis farebi mierTebulia sxvadasxva seqciaze.
erTi transformatoris dazianebisas is amoirTveba amomrTveliT, avtomaturad CairT-
veba saseqcio amomrTveli da orive seqcia CarTuli iqneba meore muSa mdgomareobaSi
myof transformatorze, romelic imuSavebs gaTvaliswinebuli gadatvirTviT da
eleqtroganaTebis qseli ar dakargavs eleqtrokvebas.

ნახ.26ოrtransformატტორიანი qvesadguridan obieqtis eleqtromomarageba: 1-

saavario ganaTebis eleqtrofari; 2-muSa ganaTebis eleqtrofari; sj-sat-
32
ransformatoro qvesadguri

didi odenobis sanaTebis jgufebis SemTxvevaSi gaTvaliswinebulia mTavar

Semyvan-manawilebel farze magistralis mierTeba, sanaTebis jgufis damcveli
aparatis momxsneli gaTvlilia araumetes 25 a denze, xolo 125 vt-ze meti simZlavris
airganmuxtvadi naTurisa da 500 vt-ze meti simZlavris varvaris naTurebis
SemTxvevaSi – araumetes 63 amperisa.jgufSi dasaSvebia araumetes 20 cali varvaris da
50 cali luminescenciuri naTura. sanaTebis mierTeba samfazian 5-sadenian qselSi
SesaZlebels xdis Semcirdes: jgufuri farebis mkvebavi kabelebis ganivkveTi; erTi
trasiT gatarebuli kabelebis raodenoba; qselSi Zabvis kargvebi. fazebs Soris
airganmuxtvadnaTuriani sanaTebis simetriuli ganawilebiT sinaTlis nakadis
pulsacia SeizRudeba. yrudCamiwebulneitralian qselSi sadenebis SerCevisas gaTva-
liswinebuli unda iqnes, rom mokle SerTvisas warmoqmnili deni aranakleb 3-jer
unda aRematebodes momxsneli aparatis amuSavebis denis sidides.
eleqtrowyaros neitralis damcveli Camiwebis mixedviT
sistema aRiniSneba:
neitralis Camiwebis TT,TN,IT sistemebis sqemebi moyvanilia nax.27-ze
1) 2)

3)

nax.27 Camiwebis sistemebi 1-TT-sistema; 2- TN sistema; 3-IT sistema

TT- eleqtrowyaros neitrali yrudCamiwebulia; eleqtromowyobilobis
aradengamtari nawilebi Camiwebulia eleqtrowyaros
yrudCamiwebulneitralisgan eleqtrulad damoukidebeli mowyobilobiT.
TN- eleqtrowyaros neitrali yrudCamiwebulia. eleqtromowyobilobis
aradengamtari nawilebi Camiwebulia nulevani damcveli sadenebis mierTebiT
eleqtrowyaros yrudCamiwebulneitralTan.
IT-eleqtrowyaros neitrali izolirebulia an Camiwebulia didi winaRobis
xelsawyoebis an mowyobilobis gavliT,xolo eleqtromowyobilobis
aradengamtari nawilebi Camiwebulia.
eleqtroganaTebis marTvis sistemebi.
eleqtroganaTebis qselis marTvis sistemebi dayofilia jgufad: 1)adgilobriuvi; 2)
centralizebuli; 3) distanciuri; 4) avtomaturi. adgilobrivi marTva gamoiyeneba
mcire zomis saTavsebisaTvis da sruldeba amomrTvelebiT, gadamrTvelebiTaA da sxva
martivi aparatebiT. am SemTxvevaSi marTvis xelsawyoebs ayeneben SesasvlelTan
karebis saxeluris mxareze iatakidan 1,5 m simaRleze. svel wertilebSi da afeTqebad
an xanZarsaSiSi saTavsoebisaTvis amomrTvelebs ayeneben saTavsis gareT; dasaSvebia
gamyofi transformatoriT dakompleqtebuli specialuri gamTiSvelebis dayeneba.
sxvadasxva ganaTebulobis ubnebisaTvis gaTvaliswinebulia individualuri marTva.
gavrcelebulia daxuruli da Ria Sesrulebis- da 10 - amperiani amomrTvelebis

33
dayeneba. ganfenili ubnebisaTvis (koridoruli tipis) ganaTebis qselis marTva
gaTvaliswinebulia Sesasvlelebis raodenobis toli adgilidan. jgufuri farebis
avtomatebi individualurad icaven jgufur xazebs. marTvis sqemis erT-erTi magaliTi

ნახ.28centralizebuli marTva mizanSewonilia did SenobebSi, msxvil saamqroebSi,

sadac eleqtroganaTebis qseli ikvebeba ramdenime qvesadguridan. marTvisaTvis
gamoiyeneba farebze arsebuli Semyvani aparatebi da mkvebavi xazebis damcveli
aparatebi.
distanciuri marTva gamoiyeneba obieqtebze, sadac saWiroa didi odenobis sanaTebis erT
distanciuri marTva xorcieldeba marTvis sadguris farze an marTvis karadaSi da
magnituri gamSviT, kontaqtoriT an kontroleriT. marTvis punqtSi gaTvaliswinebu
lia ganaTebis marTvisa da mdgomareobis signalizaciis aparatebis dayeneba.
avtomaturi marTva gamoiyeneba obieqtebze, sadac arsebuli pirobebisa da moTxovnebis
gamo saWiroa eleqtroganaTebis qselis parametrebis marTva da regulireba
moTxovnili programiT. adamianis Carevis gareSe xdeba xde3ba gasanaTebel saTavsoebSi
pirobebis cvlileba bunebrivi ganaTebiT an mocemuli dReRamuri grafikis.

ნახ.29 eleqtroganaTebis avtomaturi (distanciuri, fotoavtomaturi da

programuli) marTvis sqema. a+b- distanciuri marTva; a+g- fotoavtomaturi an
programuli marTva : 1- momxmareblisaken; 2- marTvis wredis kvebis wyarosaken; 3-
sxva analogiuri gamSvebebis marTvis wredisaken; 4 – rele amoqmeddeba im
SemTxvevaSi, Tu kvebis wyaros Zabva metia reles koWis an sasignalo naTuris
Zabvaze; 5- Caketilia, Tu ganaTeba CarTulia foto an programuli avtomatiT

Senobebis ganaTebis avtomaturi marTvis sistema

ganaTebaze eleqtroenergiis xarjis mniSvnelovani Semcireba drois TiToeul
momentSi SesaZlebelia sanaTi danadgarebis optimaluri muSaobis reJimis SerCeviT,
damokidebuli dRis sinaTlis maqsimalur gamoyenebasa da adamianebis SenobaSi yofnis
droze. sistema awyobilia avtomaturi marTvis saSualebebis gamoyenebiT ori
ZiriTadi xerxiT: yvela sanaTis an sanaTebis nawilis gamorTviT (diskretuli marTva)
da sanaTebis simZlavris mdovre regulirebiT (yvelasaTvis erTnairad an
individualurad). gamoiyeneba sxvadasxva saxis fotoreleebi (fotoavtomatebi),
dimerebi, taimerebi.
diskretuli marTvis sistemebs miekuTvneba avtomatebi, romlebic gaTvlilia
adamianTa moZraobaze.

34
ganaTebis simZlavris mdore regulirebis sistemebSi gamoyenebulia kontrolerebi,
kompiuterebi da sxva rTuli eleqtronuli aparatebi. ganaTebis avtomaturi marTvis
sistemebi pirobiTad SeiZleba daiyos or ZiriTad klasad: lokaluri da
centralizebuli.lokaluri sistemebisaTvis damaxasiaTebelia mxolod sanaTebis
erTi jgufis marTva. centralizebul sistemebSi daSvebulia calke marTuli
sanaTebis jgufis da sxva mowyobilobis erTobliobivi marTva. lokaluri sistemebi
SeiZleba daiyos: sanaTebis marTvisa da Senobebis ganaTebis marTvis sistemebad,
centralizebuli ki – specializirebul (mxolod ganaTebis marTvis) da saerTo
daniSnulebis (Senobis yvela sainJinro sistemis, dacvis signalizaciis, gaTbobis,
kondicirebis, saxanZro da sxva) sistemebad.
.eleqtroganaTebis qselis kabelis ganivkveTis gaangariSeba da SerCeva
kabelebisa da sadenebis standartuli ganivkveTis SerCeva xdeba 3 meTodiT da
sabolood denis gatarebisaTvis irCeven udides kveTs. ganivkveTis gaangariSeba yovel
ubanze unda moxdes Semdegi moTxovnebis gaTvaliswinebiT: kabelis dasaSvebi
xangrZlivi datvirTvis deni unda aRematebodes ubnis saangariSo dens; bolo sanaTze
miwodebuli Zabva ar unda Semcirdes dasaSveb mniSvnelobaze dabla; gatarebis wesiT
ganpirobebulia ganivkveTze damokidebuli kabelis meqanikuri simtkice.
1) gaangariSeba datvirTvis denis mixedviT.

samfaza mkvebavi da magistraluri qselisaTvis gaangariSeba xdeba Semdegi formuliT:

Isaang. = Psaang. 3 U xaz. cos  ,
sadac Isaang. aris saangariSo deni, a; Psaang. = Pday. KmoTx. – saangariSo simZlavre, vt. ;
U xaz. –samfaziani wredis xazuri Zabva, v.
gatarebis wesis gaTvaliswinebiT virCevT standartuli ganivkveTis spilenZis
xuTZarRvian kabels.
erTfaziani jgufuri qselisTvis gaangariSebas vasrulebT Semdegi formuliT:
Isaang. = Psaang. Ufaz. cos  , sadac Isaang. aris saangariSo deni, a; Psaang. = Pday. KmoTx. –
saangariSo Ufaz. – erTfaziani wredis fazuri Zabva, v; KmoTx –
simZlavre, vt;
moTxovnis koeficienti; cos  – simZlavris koeficienti..
gatarebis wesis gaTvaliswinebiT virCevT standartuli ganivkveTis spilenZis
samZarRvian kabels.
ganaTebis qselSi dasaSvebi Zabvis kargvebi damokidebulia mkvebavi transformatoris
simZlavreze, datvirTvis koeficientsa da qselis simZlavris koeficientze ( Unorm
Zabvis dasaSvebi normirebuli sididebi moyvanilia cxrilebSi).
Sejamebuli saangariSo Zabvis kargvebi ganawilebulia mkvebav da jgufur qselebs
Soris (mizanSewonilia mkvebav qselSi Zabvis 1–2% kargva).
kabelis (sadenis) ZarRvis ganivkveTis gaangariSeba sruldeba Semdegi formuliT:
Ssaang. = M ( cU ) , sadac Ssaang. aris saangariSo ZarRvis ganivkveTi, mm2; c - ZarRvis
masalasa da qselis saxeze damokidebuli analitikuri koeficienti (samfaza mkvebavi
xuTsadeniani spilenZisZarRviani wredebisaTvis c = 72, xolo aluminis
ZarRvianebisaTvis c = 46; erTfaza jgufuri qselis samsadeniani spilenZis ZarRviani
wredebisaTvis c =12, xolo aluminis ZarRvianisaTvis c = 7,4); U – winaswar
miRebuli Zabvis kargvebi xazSi, %; MM – ubnis Sejamebuli datvirTvis momenti, kvt.m
Sejamebuli datvirTvis momenti gamoiTvleba yvela ubnisaTvis cal-calke formulis
M = M
ubn =  m,ubn M
gamoyenebiT: sadac aris saangariSo ubnisa da yvela
momdevno (energiis ganawilebis mimarTulebiT) tolZarRviani kabeliT Sesrulebuli

ubnebis, jamuri momenti, kvt. m;  m

– gansxvavebuli ZarRvebis raodenobis
kabelebiT Sesrulebuli, saangariSo ubnis ganStoebis jamuri momenti, kvt.m ;  –
dayvanis koeficienti, romelic damokidebulia sadenebis raodenobaze, saangariSo da
ganStoebis ubnebze yoveli ubnisaTvis momenti gaangariSdeba formuliT:
Mubn = Psaang.ubn. Lsaz.ubv. , Psaang.ubn. = Pday.ubn.  KmoTx.
sadac aris saangariSo simZlavre, kvt;

35
Lsaz.ubv. ybn. M
– ubnis xazis sigrZe, m; – ubnis datvirTvis momenti,kvt. m.
gaangariSebuli ganivkveTis Sesabamisad virCevT standartuli ganivkveTis
xuTZarRvian kabels (mkvebavi da magistraluri qselisaTvis), xolo samsadenians
jgufurisTvis. vamowmebT faqtobrivi Zabvis kargvebs xazSi, formuliT :

(
Ufaqt.ubn. = M cSstand. , ) sadac Sstand.
aris standartuli kabelis ZarRvis ganivkveTi,
mm2; M–Sejamebuli datvirTvis momenti, kvt.m.
sruli kargvebi qselSi ar unda aRematebodes normirebuls (cxrilSi moyvanils):
 U faqt.ubn.  Unorm. .
Tu piroba ar Sesruldeba, unda SevarCioT meti ganivkveTis standartuli kabeli.
3) kabelis Semowmeba meqanikuri simtkicis mixedviT.
kabelis milebSi an arxebSi gayvanisas da sayrdenze damagrebisas gadaWarbebuli
welvis, gazrdili Camokidebisa da gawyvetis Tavidan acilebis mizniT saWiroa Sesa-
bamisi simtkicis kabelis SerCeva specialuri cxrilebSi moyvanili ZarRvis
minimaluri ganivkveTis monacemebis gaTvaliswinebiT. simtkicis mixedviT SerCeuli ka-
belis ZarRvis ganivkveTis Semowmeba damokidebulia ganaTebis qselis mowyobis
wesze.airganmuxtvadnaTuriani sanaTebis damuxtvisaTvis SerCeuli unda iyos
spilenZisZarRviani moqnili sadeni; saerTo ganaTebis sanaTebisaTvis – aranakleb 0,5
mm2 ganivkveTis; adgilobrivi ganaTebisaTvis – aranakleb 1 mm2; gadasatani da
sayofacxovrebo sanaTebisaTvis- aranakleb 0,75 mm .2
zemoT moyvanili samive meTodiT gaangariSebis Sedegad miRebuli udidesi
standartuli kveTis kabels iyeneben gayvanilobisaTvis garemo pirobebis, trasis,
gatarebis wesis, gruntis, miwisqveSa komunikaciebis ganlagebis gaTvaliswinebiT.
gare ganaTebis mowyobis Tavisebureba
gare ganaTeba aris xelovnuri ganaTeba, romelic mowyobilia Senobis gareT.
Gganasxvaveben: quCis, SezRudvis, landSaftis, arqiteqturul, qalaqebis, qalaqgareTa,
sportuli nagebobebis, parkebis, baRebis, magistralebisa da gzebis gare ganaTebas.
gare ganaTeba sibneleSi zrdis xilvadobas. gare ganaTebis mowyobisas iyeneben
sanaTebs da proJeqtorebs, romlebsac amagreben sayrdenebze, koSkurebze, anZebze, Se-
nobebis fasadebze, gzagamtarebze, gvirabebSi. optimaluria siganiT ganpirobebuli
Semdegi tipis naTurebis gamoyeneba: 150 m siganis SemTxvevaSi – ДРЛ; 300 m siganis
SemTxvevaSi – halogenuri an varvaris, xolo 300 m-ze meti siganis SemTxvevaSi –
qsenonis. gare ganaTebis sistemis CarTva xdeba xeliT adgilobrivad, distanciurad
an avtomaturad maregulirebeli sistemebis gamoyenebiT. gare ganaTebis mowyobisas
raodenobrivi (sikaSkaSe da ganaTebuloba) da xarisxobrivi (TvalismomWreloba da
diskomforti) maxasiaTeblebi unda iyos uzrunvelyofili saTanadod SerCeuli
sanaTebis an proJeqtorebis tipiT, ganlagebis wesiT, CaSenebuli sinaTlis wyaroTi
da moxerxebuli eqspluataciiT.
saswavlo, sazogadoebrivi, sastumro Senobebisa da sxva nagebobebis, gzebis
dekoratuli gaformebisaTvis gamoyenebul sanaTi sistemebis erTobliobas uwodeben
qalaqebis ganaTebas.
arqiteqturul da landSaftur ganaTebas aqvs funqciuri, esTetikuri da
dekoratuli daniSnuleba, rac gaTvaliswinebuli unda iqnes maTi mowyobisas
specialuri sanaTebiT, gambnevi Suqis 40 – 100 vatiani simZlavris naTurebiT.
quCis ganaTebis mowyobisas iyeneben refleqtur an gambnev sanaTebs – gamWirvale
plafonebs 100 – 150 vt simZlavris naTurebiT.sportuli nagebobebis, sportuli
moednisa da tribunebis, sainformacio sistemebis ganlagebis adgilebis ganaTebis
mowyobisaTvis ganaTebis normirebuli parametrebia sinaTlis Zala da sikaSkaSe.
Aamitom ganaTebis mowyobisas aucilebelia am parametrebis dacva.
magistralebisa da gzebis ganaTebis mowyobisas gzis safarisa da kategoriis
Sesabamisad gaTvaliswinebuli unda iqnes iseTi ganaTebuloba, romelmac unda uzrun-
velyos satransporto nakadebis saimedo funqcionireba. Cqarosnuli gzebis
ganaTebuloba toli unda iyos 30, satransporto gadakveTis adgilebSi 15, xolo
qalaqgareT 10 luqsisqalaqgareTa teritoriebis ganaTebaSi igulisxmeba Senobebisa
da parkebis ganaTebis da SenaTebis sistema. gamoyenebuli sanaTebi SeirCeva
landSafturi ganaTebis analogiurad. sawarmoebis ganaTebisas uzrunvelyofili unda
iyos normirebuli ganaTebuloba, raTa Seiqmnas muSaobisaTvis saWiro ganaTebuloba
da sikaSkaSe.sportuli nagebobebis, sportuli moednisa da tribunebis, sainformacio
36
sistemebis ganlagebis adgilebis ganaTebis mowyobisaTvis ganaTebis normirebuli pa-
rametrebia sinaTlis Zala da sikaSkaSe. Aamitom ganaTebis mowyobisas aucilebelia am
parametrebis dacva.

saproJeqtoro anZebis SuqSemosazRvra. yvela maRali Senoba-nageboba, maT Soris 50 m

da meti simaRlis saproJeqtoro anZa, usafrTxoebis mizniT, aRWurvili unda iyos
SuqSemosazRvris sistemiT. anZebis SuqSemosazRvra mowyobilia 4
sanaTiT,wiTelsaxuravebiani 100 vt simZlavris naTurebiT, romelic CairTveba mzis Casv-
lisas (an cudi xilvadobisas) da gaiTiSeba mzis amosvlisas.

gare ganaTebis eleqtromomarageba da marTva.

gare ganaTebis mowyobilobis eleqtromomarageba xorcieldeba standartuli 220/380v
Zabvisa da 50 hc sixSiris eleqtroqselidan. Tanamedrove Suqdiodur gasanaTebel
mowyobilobebs gaaCniaT naklebi kargvebi da sinaTlis nakadis pulsacia. Aamitom
maTi gamoyenebisas miRweulia eleqtroenergiisa da saeqspluatacio xarjebis
ekonomia. gaTvaliswinebulia Suqdioduri proJeqtorebis, sanaTebis, SuqniSnebis da
sxva mowyobilobebis standartuli 220/380v Zabvis eleqtroqselidan da arat-
radiciuli eleqtroenergiis wyaroebidan dabali ZabviT eleqtrokveba. proJeqtorebis
CarTva gamorTvisaTvis gamoyenebulia anZis ZirTan dayenebuli eleqtrofarSi
CaSenebuli aparati, traversze dayenebuli amomrTveli da sxva distanciuri marTvis
sistemebi.
saproJeqtoro anZebis eleqtrokvebis sqemiT uzrunvelyofilia CarTva - gaTiSvvis
SesaZlebloba:
• teritoriis ganaTebis sadispetCero punqtidan an qvesadguridan distanciuri
marTva;
• anZaze dayenebuli yvela proJeqtoris eleqtromomarageba gaTvaliswinebulia
anZis ZirTan ganlagebuli Semyvani eleqtrofaridan, romelic dakompleqtebulia dam-
cveli, ganStoebis marTvisa da sasignalo aparatebiT;
• TiToeuli baqnis proJeqtorebis eleqtrokveba gaTvaliswinebulia calke
xazebiT anZis ZirSi dayenebuli Semyvani eleqtrofaridan;
• TiToeuli proJeqtoris eleqtrokveba gaTvaliswinebulia saproJeqtoro
baqnebze dayenebuli sakleme kolofebidan, romlebic calke xazebiT mierTebulia
anZis eleqtrofarTan.
xazi qveda Semyvani faridan zeda manawilebel farebamde gayvanil unda iqnes
foladis an sqelkedlian plastmasis milebSi, gamanawilebeli farebidan TiToeul
proJeqtoramde – moqnili Slangiani kabeliT. anZis qveda mTavar gamanawilebel
farTan eleqtrokveba miewodeba kabeliT an sahaero xaziT. Ffarebis damcvel
avtomatur amomrTvelebTan SesaZlebelia mierTdes araumetes 5 xazi qveda Semyvani
faridan zeda manawilebel farebamde gayvanil unda iqnes foladis an sqelkedlian
plastmasis milebSi, gamanawilebeli farebidan TiToeul proJeqtoramde – moqnili
Slangiani kabeliT. anZis qveda mTavar gamanawilebel farTan eleqtrokveba miewodeba
kabeliT an sahaero xaziT. Ffarebis damcvel avtomatur amomrTvelebTan
SesaZlebelia mierTdes araumetes 5 proJeqtorisa.
anZisa da proJeqtoris Yyvela aradengamtari nawili unda miuerTdes calkeul
Camiwebis konturs araumetes 10 omi winaRobiT. rekomendebulia wyalSeuRwev gar-
sacmSi moTavsebuli jgufuri eleqtrofarebis dayeneba saproJeqtoro baqnebze.
gamanawilebeli faridan proJeqtorebs eleqtrokveba miewodeba jgufuri xazebis kabe-
lebiT. TiToeul jgufi Sedgeba ori - sami proJeqtorisagan. Semyvani yuTi, dacvisa
da marTvis aparatebiT, ganlagdeba proJeqtoris anZis ZirTan. aqedan jgufur farTan
dakavSireba xorcieldeba kabeliT, romelic gayvanilia anZaze damagrebul foladis
milSi. Weqa-quxilis dros warmoqmnili gadaZabvebisagan dacvis mizniT mkvebavi xazis
miyvana proJeqtoris anZasTan xorcieldeba Camiwebuli metaluri garsacmis mqone an
metalis milSi gatarebuli kabeliT, romelic Cadebulia miwaSi aranakleb 1 m-is
siRrmeSi.
proJeqtorebis da saproJeqtoro anZebis dayenebis wesi
ganaTebulobis uzrunvelsayofad proJeqtorebisa da anZebis
dayenebis wesis SerCevisas gaTvaliswinebuli unda iqnes teritoriis
37
 zomebi da konfiguracia. anZaze dayenebul Yyvela proJeqtors
ganvixilavT rogorc sinaTlis nakadis optimaluri ganawilebis erT
mZlavr sanaTs. anZebze dayenebuli proJeqtorebis raodenoba damo-
kidebulia ganlagebis simaRleze. SerCeuli saproJeqtoro anZis
garSemo Seqmnili ganaTebuloba warmoqmnilia yvela proJeqtoris
(erTnairi tipis da teqnikuri parametrebis) Sejamebuli sinaTlis
nakadiT da moqmedebis gansazRvruli radiusiT. gaangariSebisas
gaTvaliswinebuli unda iqnes mezobeli anZebis proJeqtorebiT Seqm-
nili ganaTebuloba.
1.30 metri simaRlis anZaze SesaZlebelia sxvadasxva daxrilobisa
(100:120;170;180) da optikur RerZebs Soris kuTxis ( 5,10,15, 20) mqone 5,
10, 15, 20 proJeqtoris dayeneba. 20 metri simaRlis mqone anZebis
gamoyenebisas SesaZlebelia proJeqtorebis 1 jgufis dayeneba.
2. teritoriaze tipuri anZebis ganlagebis saxeebi moyvanilia nax.7.9-
ze. saproJeqtoro anZebis ganlagebisas ganaTebulobis xarisxis
uzrunvelyofis mizniT samuSao baqnebisaTvis anZebs Soris man-
Zili unda iyos anZis simaRlis 5 – 8 jeradis toli; xolo
transportis gadaadgilebisa da qveiTad mosiaruleTaTvis
gankuTvnil adgilebSi daSvebulia 15 jeradis toli.
3. miRebulia, rom anZebis calmwkrivad ganlagebisas (100 –150 m
siganis teritoriis ubnebisTvis) warmoiqmneba teritoriaze
mkveTri Crdilebi vertikalur ganiv sibrtyeSi.
4. ukeTesi xarisxis ganaTebis miRwevisaTvis gamoyenebulia ormwkrivi
ganlageba. Tanabari ganaTebulobis normirebuli parametrebis uz-
runvelsayofad saukeTeso efeqts aRweven Wadrakuli ganlagebisas.
5. wyvilmwkrivad anZebis ganlagebisas, anZebs Soris manZilebis gan-
sazRvrisaTvis gamoiyeneba nax.7.10-ze moyvanili grafiki. marTkuT-
xedis (wveroebSi ormwkrivad dayenebulia oTxi saproJeqtoro
anZa) centrSi, diagonalebis gadakveTis wertilze
Hhorizontalur sibrtyeSi proJeqtorebiT warmoiqmneba minimalu-
ri ganaTebuloba:

E = 4 e,
sadac E aris oTxi anZis proJeqtorebiT Seqmnili minimaluri
ganaTebuloba, lq; e – TiToeuli anZis proJeqtorebiT Seqmnili
ganaTebuloba, lq.
6. anZidan marTkuTxedis naxevardiagonalis tol manZilze
TiToeuli anZis proJeqtorebiT unda Seiqmnas ganaTebuloba:

e = 0, 25Enorm. k ,
sadac Enorm. aris normirebuli .k – maragis
ganaTebuleba, lq;
koeficienti.
7. TiToeuli rigis anZebs Soris manZili gamoiTvleba formuliT:

b= ( 4l 2
− a2 ) ,
sadac b aris anZebs Soris manZili, m; a – manZili rigebs Soris, m; l –

38
 manZili anZis Ziridan saangariSo wertilamde, m, sadac Seqmnili
ganaTebuloba e = 0, 25Enorm. k ,lq (nax. 7-8 da nax.7-10 mixedviT).
anZebis Wadrakuli ganlagebis SemTxvevaSi grafikidan mopovebuli
mniSvneloba unda gadiddes 10%-iT, xolo ganlagebis mali gadiddes
10-15%-iT.

nax.30.anZebis ganlageba teritoriaze. a--calmwkrivad; b, g-

wyvilmwkrivad; d - Wadrakuli, samwkrivad (samkuTxedi wveroebSi
saproJeqtoro anZebis eleqtrokvebis sqemiT uzrunvelyofilia
CarTva - gaTiSvvis SesaZlebloba:
• teritoriis ganaTebis sadispetCero punqtidan an
qvesadguridan distanciuri marTva;
• anZaze dayenebuli yvela proJeqtoris eleqtromomarageba
gaTvaliswinebulia anZis ZirTan ganlagebuli Semyvani
eleqtrofaridan, romelic dakompleqtebulia damcveli, ganStoebis
marTvisa da sasignalo aparatebiT;
• TiToeuli baqnis proJeqtorebis eleqtrokveba gaTva-
liswinebulia calke xazebiT anZis ZirSi dayenebuli Semyvani
eleqtrofaridan;
• TiToeuli proJeqtoris eleqtrokveba gaTvaliswinebulia
saproJeqtoro baqnebze dayenebuli sakleme kolofebidan, romlebic
calke xazebiT mierTebulia anZis eleqtrofarTan.
xazi qveda Semyvani faridan zeda manawilebel farebamde gayvanil
unda iqnes foladis an sqelkedlian plastmasis milebSi,
gamanawilebeli farebidan TiToeul proJeqtoramde – moqnili
Slangiani kabeliT. anZis qveda mTavar gamanawilebel farTan
eleqtrokveba miewodeba kabeliT an sahaero xaziT. Ffarebis damcvel
avtomatur amomrTvelebTan SesaZlebelia mierTdes araumetes 5 xazi
qveda Semyvani faridan zeda manawilebel farebamde gayvanil unda
iqnes foladis an sqelkedlian plastmasis milebSi, gamanawilebeli
farebidan TiToeul proJeqtoramde – moqnili Slangiani kabeliT. anZis
qveda mTavar gamanawilebel farTan eleqtrokveba miewodeba kabeliT an
sahaero xaziT. Ffarebis damcvel avtomatur amomrTvelebTan
SesaZlebelia mierTdes araumetes 5 proJeqtorisa.

39
 ნახ.31. saproJeqtoro anZis eleqtromomaragebis sqema

gare ganaTebis marTvisaTvis gamoiyeneba specialuri programirebuli marTvis

sistemebi, romlebic awyobilia releur-kontaqtorul aparatebze. Aaseve gamoiyeneba
ufro Tanamedrove usadeno telemeqanikuri sistemebi, sadac erTi damakavSirebeli
arxi gamoyenebulia didi raodenobis signalebisa da impulsebis gadacemisaTvis. gare
ganaTebis Tanamedrove sistemebis marTvisaTvis gamoiyeneba kontrolerebi da
kompiuterebi. avtomaturi CarTva-gaTiSvisaTvis gamoiyeneba taimerebi, dimerebi,

usafrTxoebis principi da zomebi

eleqtroganaTebis qselebSi eleqtrodeniT dazianebis usafrTxoebas
gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba.
eleqtrodenis moqmedeba cocxal organizmSi iwvevs Termul, fizikur-qimiur da
biologiur procesebs, Sedegad ki – ubedur SemTxvevebs. adamianis eleqtrodeniT
dazianeba gamowveulia SexebiT Zabvis qveS myofi eleqtromowyobilobis dengamtar
nawilebTan; aradengamtar nawilebTan, romlebzec dazianebis gamo gaCnda
ZabvaeleqtroganaTebis qselis Seuferxebeli eleqtromomarageba da usafrTxo
eqspluatacia aris usafrTxoebis ZiriTadi principi.
usafrTxoebis uzrunvelsayofad saWiroa damcveli aparatebis SerCeva da
mowyobilobis Camiweba.
1. gaTvaliswinebulia eleqtruli aparatebiT dacva, romlebic uzrunvelyofen
eleqtroganaTebis qselis ubnebis usafrTxoebas mokle SerTvisa da gadatvirTvis
SemTxvevaSi. funqciis SesrulebisaTvis gamoiyeneba avtomaturi amomrTvelebi
kombinirebuli momxsneliTa da damcveli usafrTxoebis mowyobiloba.
eleqtroganaTebis eleqtromomarageba unda xorcieldebodes standartuli
eleqtroqselidan.
saerTaSoriso standartebiT dadgenilia eleqtroqselis saxe: TN,TT –
yrudCamiwebulneitraliani da I T – izolirebulneitraliani.
yrudCamiwebuli neitrali aris transformatoris an generatoris neitraluri
wertilis mcire winaRobiT Camiwebis mowyobilobasTan SeerTeba.
izolirebuli neitrali aris neitrali, romelic ar aris SeerTebuli Camiwebis
mowyobilobasTan da dakavSirebulia didi winaRobis mqone aparatebis saSualebiT.
izolirebulneitraliani qselebis gamoyeneba mizanSewonilia, roca sadenebis
izolaciis done maRalia da miwis mimarT tevadoba umniSvneloa, anu araganStoebuli
sistemis SemTxvevaSi. izolirebulneitralian qselSi avariuli situaciis
warmoqmnisas roca erTi faza SerTulia miwaze, dauzianebel fazasa da miwas Soris
Zabva mkveTrad izrdeba da korpusis Sexebisas adamiani aRmoCndeba Zabvis qveS.
Eeleqtroenergiis Seuferxebeli miwodebis uzrunvelyofa metia
yrudCamiwebulneitralian qselebSi.

samontaJo samuSaoebi
განათების სისტემის მოწყობისა და ექსპლუატაციისთვის უნდა შესრულდეს საპროექტო,
სამონტაჟო, საექსოლუატაციის სამუშაოები. სამონტაჟო სამუშაოებს ასრულებს
სპეციალიზირებული ორგანიზაცია, რომელიც უნდა უზრუნველყოს დამტკიცებულ პროექტში

40
მოყვანილი მოწყობილობისა და კაბელების გამოყენება.
სამონტაჟო ორგანიზაციის მიერ უნდა დამუშავებული იყოს საორგანიზაციო და ტექნიკური
ღონისძიება ხარისხიანი სამუსაოს შესრულებისთვის მოწყობილობას დართული ტექნიკური
დოკუმენტაციის მოთხოვნის შესაბამისად.
samontaJo samuSaoebis Sesruleba. samontaJo xelsawyoebi gamoiyeneba sanaTebis
mierTebisTvis eleqtroqselSi, saWiro reJimebis uzrunvelyofisTvis, CarTva –
gamorTvisa, ganStoebisa da dayenebisTvis: vaznebi, amrTvelebi, Stefseluri
rozetebi da Canglebi, starterebi, avtomaturi amomrTvelebi, mcvelebi, kontaqturi
momWimebi.ganaTebis qselis montaJis xerxi damokidebulia gayvanilobis adgilze,
gamtarebis tipze, saTavsebis Taviseburebaze. ganaTebis qselis eleqtrogayvaniloba
sruldeba sahaero da sakabelo xazebis saxiT.ganaTebis qseli sruldeba kabelebiT
da sadenebiT spilenZis ZarRvebiT.Earsebuli Siga da gare eleqtrogayvaniloba aris
dajavSnuli da aradajavSnuli sadenebis, kabelebis, samagri, damcveli
konstruqciebis ( kavebi, kronSteinebi, milebi, xundebi) erToblioba.
sanaTebis, CamrTvelebis, gadamrTvelebis,Stefseluri rozetebis da sxva
xelsawyoebis montaJi sruldeba yvela saxis mosapirkeTebeli da samRebro samuSaos
damTavrebis Semdeg.
montaJi damokidebulia samSeneblo konstruqciaze,sanaTebis , proJeqtorebis
tipze.SenobebSi arseboben Sesakrebi rknabetonis , monolituri betonis, dakiduli
Weri, romelicwarmoadgens karkass,damagrebul gadaxurvaze, da maT Soris Seqmnil
RruSi ganlagdeba sainJenro komunikaciebi.Suqteqnikuri mowyobilobis montaJi
sruldeba teqnikuri instruqciebis da saproeqto dokumentaciis Sesabamisad.O
კაბელების გაყვანილობა.
არსებული ნორმების შესაბამისად ასრულებენ კაბელების შიგა (ღია და ფარული) და გარე
გაყვანილობას.
administraciuli,sacxovrebeli, sayofacxovrebo saTavsebSi, rogorc wesi, gamoiyeneba
faruli Sesacvleli gayvaniloba plastmasis milebSi. Pplastmasis milebis
gamoyeneba akrZaluria xanZarsaSiS, feTqebasaSiS saTavsebSi; Ria gayvanisTvis
samayureblo darbazSi, scenaze, kinosaproeqcioSi, sabavSvo baga-baRebSi,
saavadmyofoebSi da maRali temperaturis saTavsebSi.xokerebze da Rarebze gayvana
gamoiyeneba Zaluri da ganaTebis qselebis saerTo trasaze gayvanisTvis.soflebSi da
dabebSi dasaSvebia Ria gayvana izolirebuli gamtarebis gorgolaWebze an
izolatorebze.scenaze, arenaze,estradaze daSvebulia gatareba foladis
milebSi.samayureblo darbazSi daSvebulia mxolod faruli gayvanioba.feTqebasaSis
saTavsebsi ganaTebis qseli unda iyos gayvanili foladis milebSi an dajavSnuli
kabelebiTmilebSi gaTvaliswindes gamyofi fitingebi.da gamyofi SesamWidroebeli.
შიგა faruli gayvana. farulს უწოდებენ – gayvanili samSeneblo
konstruqciebis Sig, kedlebSi, iatakqveS , gadaxurvebSi. SesaZlebelia
Sesruldes Senacvlebadobi an araSenacvlebadi,gayvanilobა sruldeba
lesvis Semdeg, mosapirkeTebeli samuSaos win rezinis,rezin-biTumis
milakebSi an plastmasis milebSi. Sesacvlels asruleben - milebis an
milakebis CalagebiT arxebSi, kvalebSi an baTkaSis qveS. trasaze
winaswar ayeneben kolofebs da milebs,gayrili foladis mavTuliT
1,2 – 1,5 mm diametris, romlis gamoyenebiT moxdeba gamtaris gawelva
milSi, baTqaSis gaSrobis Semdeg, Ggayvana araSenacvledobadi
sruldeba baTqaSis qveS kedlebis kvalebSi an iatakqveS, kedlis, Weris
siRrmeSi alebastris aranakleb 10 mm fenaSi.
Ria gayvaniloba Sesruldeba uSualod kedlebze, gadaxurvebze, tixrebze
Senobis samSeneblo an arqiteqturuli xazebis paralelurad da
perpendikularulad. Hhorizontalurad gayvanili xazebs Soris manZili unda
gaTvaliswindes aranakleb 3 mm. swor monakveTze magrdeba yovel 200 – 250 mm
zolebiT da CaWedili Zarrvebs Soris lursmenebiT
gare gayvanilobა. სრულდება izolirebuli sadenebiT izolatorebze
damagrebiT; liTonis da rkinabeyonis wamwebis mimarT ganaTebis qseli unda
ganlagdes ganiv.izolatorebis bolo unda mimarTdes qveviT.sanaTebTan
ganStoeba xorcieldeba mosaWerebiT mkvebavi eleqtroqselis gamtarebis

41
gaWris gareSe damagrebis wertilebs Soris manZili damokidebulia sadenis
ganivkveTze

sanaTis mierTeba eleqtroqselSi Sesrulebulia moqnili spilenZis gamtariT,

moTavsebuli liTonis saxelurSi, romelic aerTianebs sanaTis garsacms
ganStoebis kolofTan. sanaTebisTvis liTonis saxeluris sigrZe varvara
naTuris SemTxvevaSi 600 – 700 mm, xolo luminescenciurisTvis – 800 -
1000mm.proJeqtorebis montaJi.
PproJeqtors ayeneben saproJeqtoro anZebze, koSkurebze ,Senobebis
saxuravebze, specbaqnebze, semoyobili 1 m simaRlis moajiriT.prqJeqtoris
Zirze gaTvaliswinebulia naxvretebi quroebiT damagrebisTvis.proJeqtorebis
dayeneba dasaSvebia ramodinime rigze vertikalid, rigebs Soris manZili 700 –
1000 mm.
განათების ქსელის ექსპლუატაცია.
ganaTebis qseli Sedis eqspluataciaSi samontaJo da saremonto samuSaos
dasrulebis Semdeg pasuxismgebeli pirebis xelmowerili aqtis safuZvelze,
romelSic Setanilia Semdegi parametrebi: napira sanaTebze gazomili Zabvis
sidide; saTavssa da samuSao adgilze luqsmetriT gazomili ganaTebuloba,
romelic maragis koeficientis gaTvaliswinebiT unda iyos normirebulze
aranaklebi; izolaciisa da Camiwebis konturis gazomili winaRobis sidide;
arsebul da wesivrul sanaTebTan misadgomi mowyobilobebisa da teqnikuri
saSualebis nusxa; sanaTebis, proJeqtorebisa da naTurebis droulad gawmenda
da Secvla normebiT gaTvaliswinebul vadaSi; ganaTebis qselis da
mowyobilobis gegmuri Semowmeba da remonti.Aaqtis Sedgenisas gamoyenebulia
specialuri wesivruli xelsawyoebi: voltmetri, luqsmetri, megometri.

42