You are on page 1of 60

Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

ĐH BÁCH KHOA TP.HCM

Bài giảng:

HỆ THỐNG NĂNG LƯỢNG XANH

Giảng viên: ThS. Trần Công Binh

8/2017 0

Tích trữ năng lượng dùng thế năng nước

Hệ thống năng lượng xanh 1

ĐH Bách Khoa TP.HCM 1


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Tích trữ năng lượng dùng bánh đà (flywheel)

Hệ thống năng lượng xanh 2

Tích trữ năng lượng dùng bánh đà (flywheel)

Hệ thống năng lượng xanh 3

ĐH Bách Khoa TP.HCM 2


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

C5: PIN NHIÊN LIỆU

1. Giới thiệu tích trữ năng lượng dùng pin nhiên liệu
2. Bộ điện phân - Electrolyser
3. Pin nhiên liệu – Fuel cell
4. Mô hình tích trữ pin nhiên liệu
5. Ứng dụng pin nhiên liệu
6. Phân tích pin nhiên liệu
1. Nguyên lý hoạt động
2. Enthalpy
3. Entropy và hiệu suất lý tưởng của pin nhiên liệu
4. Gibbs Free Energy và Hiệu suất thực pin nhiên liệu
5. Pin nhiên liệu lý tưởng (Tính dòng điện)
6. Đặc tuyến của pin nhiên liệu thực tế
7. Các loại pin nhiên liệu
8. Sản xuất hydrogen
Hệ thống năng lượng xanh 5

Tích trữ năng lượng

Hệ thống năng lượng xanh 6

ĐH Bách Khoa TP.HCM 3


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

1. Giới thiệu pin nhiên liệu

Hệ thống năng lượng xanh 7

1. Giới thiệu pin nhiên liệu

Hệ thống năng lượng xanh 8

ĐH Bách Khoa TP.HCM 4


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

1. Giới thiệu pin nhiên liệu


– Mô hình tích trữ năng lượng dùng Pin nhiên liệu

Nguồn điện
Bộ điện Bộ tích Pin nhiên Tải
phân trữ khí liệu

Hệ thống năng lượng xanh 9

1. Giới thiệu pin nhiên liệu


– Mô hình tích trữ năng lượng dùng Pin nhiên liệu

Hệ thống năng lượng xanh 10

ĐH Bách Khoa TP.HCM 5


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

2. Bộ điện phân – Electrolyser

Hệ thống năng lượng xanh 11

2. Bộ điện phân – Electrolyser

Hệ thống năng lượng xanh 12

ĐH Bách Khoa TP.HCM 6


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

2. Bộ điện phân – Electrolyser

Màng Proton
- +
O2 E H2

H2O → ½O2 + 2H+ + 2e- 2H+ + 2e- → H2


H+

H2O
Cathode Anode

Link Bộ điện phân


Hệ thống năng lượng xanh 13

2. Bộ điện phân – Electrolyser

Membrane
Électrolyte solide
- +
H2 E ½ O2

H2O → H2 + O2- + 2e- O2- + 2e- → ½ O2


O2-

H2O
Cathode Anode

Hệ thống năng lượng xanh 14

ĐH Bách Khoa TP.HCM 7


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

2. Bộ điện phân – Electrolyser

Hệ thống năng lượng xanh 15

2. Bộ điện phân – Electrolyser

Hệ thống năng lượng xanh 16

ĐH Bách Khoa TP.HCM 8


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

3. Pin nhiên liệu – Fuel cell


Mô hình tích trữ năng lượng dùng Pin nhiên liệu

Nguồn điện
Bộ điện Bộ tích Pin nhiên Tải
phân trữ khí liệu

Hệ thống năng lượng xanh 17

3. Pin nhiên liệu – Fuel cell

Hoạt động của Pin nhiên liệu

H2 → 2H+ + 2e−
+ −
4H + 4e + O2 → 2H2O

2H2 + O2 = 2H2O

Pin nhiên liệu tổng hợp Hydro và Oxy thành nước,


trong quá trình đó sinh ra dòng điện cung cấp cho các thiết bị điện hoạt động
Hệ thống năng lượng xanh 18

ĐH Bách Khoa TP.HCM 9


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

3. Pin nhiên liệu – Fuel cell

Hệ thống năng lượng xanh 19

3. Pin nhiên liệu – Fuel cell

Hệ thống năng lượng xanh 20

ĐH Bách Khoa TP.HCM 10


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

3. Pin nhiên liệu – Fuel cell

Hệ thống năng lượng xanh 21

3. Pin nhiên liệu – Fuel cell

Hệ thống năng lượng xanh 22

ĐH Bách Khoa TP.HCM 11


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

3. Pin nhiên liệu – Fuel cell

Hệ thống năng lượng xanh 23

3. Pin nhiên liệu – Fuel cell

Hệ thống năng lượng xanh 24

ĐH Bách Khoa TP.HCM 12


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

3. Pin nhiên liệu – Fuel cell

Hệ thống năng lượng xanh 25

3. Pin nhiên liệu – Fuel cell

Hệ thống năng lượng xanh 26

ĐH Bách Khoa TP.HCM 13


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

3. Pin nhiên liệu – Fuel cell


Pin nhiên liệu – PEMFC
Er = 1.23 V

Hệ thống năng lượng xanh 27

4. Mô hình tích trữ pin nhiên liệu

Hệ thống năng lượng xanh 28

ĐH Bách Khoa TP.HCM 14


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

4. Mô hình tích trữ pin nhiên liệu

I (A)

Electrolyser
Electric Energy Hydrogen
(Solar, …) for energy
0,5 1 1,5 2
Flux vector V (volt) Stock vector

Fuel cell

I (A)

Hệ thống năng lượng xanh 29

4. Mô hình tích trữ pin nhiên liệu


Bộ điện phân – Electrolyser

Hệ thống năng lượng xanh 30

ĐH Bách Khoa TP.HCM 15


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

4. Mô hình tích trữ pin nhiên liệu


Pin nhiên liệu – Fuel cell

Hệ thống năng lượng xanh 31

4. Mô hình tích trữ pin nhiên liệu

Hệ thống năng lượng xanh 32

ĐH Bách Khoa TP.HCM 16


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

4. Mô hình tích trữ pin nhiên liệu


– H2 /O2

 H2 /không khí

Hệ thống năng lượng xanh 33

4. Mô hình tích trữ pin nhiên liệu

Hệ thống năng lượng xanh 34

ĐH Bách Khoa TP.HCM 17


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

4. Mô hình tích trữ pin nhiên liệu


Thí nghiệm Pin nhiện liệu

Hệ thống năng lượng xanh 35

4. Mô hình tích trữ pin nhiên liệu


Thí nghiệm Pin nhiện liệu tại GPL

Hệ thống năng lượng xanh 36

ĐH Bách Khoa TP.HCM 18


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

4. Mô hình tích trữ pin nhiên liệu


Thí nghiệm Pin nhiện liệu

Hệ thống năng lượng xanh 37

4. Mô hình tích trữ pin nhiên liệu


Thí nghiệm Pin nhiện liệu

Hệ thống năng lượng xanh 38

ĐH Bách Khoa TP.HCM 19


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

4. Mô hình tích trữ pin nhiên liệu

Sinh viên làm LVTN dùng Bộ điện phân

Hệ thống năng lượng xanh 39

4. Mô hình tích trữ pin nhiên liệu


Mô hình mạch nạp cho bộ điện phân.

Hệ thống năng lượng xanh 40

ĐH Bách Khoa TP.HCM 20


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

5. Ứng dụng pin nhiên liệu

Hệ thống năng lượng xanh 41

5. Ứng dụng pin nhiên liệu


Surveillance Robotics

Hệ thống năng lượng xanh 42

ĐH Bách Khoa TP.HCM 21


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

5. Ứng dụng pin nhiên liệu

Daiamler B-Class
(2010)

Honda
FCX
GM
Equinox

Hệ thống năng lượng xanh 43

5. Ứng dụng pin nhiên liệu

Sạc điện từ lưới


điện cố định
Xe điện

Pin nhiên liệu

Hệ thống năng lượng xanh 44

ĐH Bách Khoa TP.HCM 22


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

5. Ứng dụng pin nhiên liệu

Sạc điện từ pin mặt trời


ngay lúc đang chạy
Xe điện lai

Pin nhiên liệu

Bộ quản lý
năng lượng
Hệ thống năng lượng xanh 45

5. Ứng dụng pin nhiên liệu

Hệ thống năng lượng xanh 46

ĐH Bách Khoa TP.HCM 23


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

5. Ứng dụng pin nhiên liệu

Hệ thống năng lượng xanh 47

6. Phân tích pin nhiên liệu


1. Nguyên lý hoạt động
2. Enthalpy
3. Entropy và hiệu suất lý tưởng của pin nhiên liệu
4. Gibbs Free Energy và Hiệu suất thực pin nhiên liệu
5. Pin nhiên liệu lý tưởng (tính dòng điện)
6. Đặc tuyến của pin nhiên liệu thực tế
7. Các loại pin nhiên liệu
8. Sản xuất hydrogen

Hệ thống năng lượng xanh 48

ĐH Bách Khoa TP.HCM 24


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Nguyên lý hoạt động

Hệ thống năng lượng xanh 49

Nguyên lý hoạt động

Hệ thống năng lượng xanh 50

ĐH Bách Khoa TP.HCM 25


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Enthalpy

Enthalpy: H = U + P.V Với U là nội năng của hợp


chất, áp suất P, và thể tích V
Enthalpy (H) của một hợp chất là lượng năng lượng cần để
kết hợp các nguyên tố thành hợp chất.
Điều kiện nhiệt độ và áp suất tiêu chuẩn là 25oC, 1atm
(Standard Temperature and Pressure - STP)

Hệ thống năng lượng xanh 51

Enthalpy

Hệ thống năng lượng xanh 52

ĐH Bách Khoa TP.HCM 26


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Enthalpy

H = H (chất tạo thành) – H (chất phản ứng)

H < 0, phản ứng tỏa nhiệt


High heating value: HHV = |H|

1 CH4 (khí) + 2 O2 (khí) → CO2 (khí) + 2 H2O (lỏng)


(-74,9) 2x(0) → (-393,5) 2x(-285,8)

H = (-393,5) + 2x(-285,8) - (-74,9) - 2x(0)


= -890,2 kJ/mol (khí CH4)
Nhiệt lượng tối đa tỏa ra là HHV = 890,2 kJ/mol
Hệ thống năng lượng xanh 53

Enthalpy
Ví dụ 4.8: Tìm HHV của phản ứng oxy hóa khí Metan CH4 tạo thành
CO2 và nước (ở thể lỏng) theo kJ/mol, kJ/kg, kWh/kg, và Wh/lit CH4?

Hệ thống năng lượng xanh 54

ĐH Bách Khoa TP.HCM 27


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Enthalpy
Ví dụ 4.8.2:
Tìm HHV (nhiệt lượng tỏa ra) của phản ứng giữa khí H2 và O2 tạo
thành nước (ở thể lỏng) theo kJ/mol, kJ/kg, kWh/kg, và Wh/lit H2?

Hệ thống năng lượng xanh 55

Entropy và hiệu suất lý tưởng của pin nhiên liệu

Hoạt động của Pin nhiên liệu

H2 → 2H+ + 2e−
+ −
4H + 4e + O2 → 2H2O

2H2 + O2 = 2H2O

Pin nhiên liệu tổng hợp Hydro và Oxy thành nước,


trong quá trình đó sinh ra dòng điện cung cấp cho các thiết bị điện hoạt động
Hệ thống năng lượng xanh 56

ĐH Bách Khoa TP.HCM 28


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Entropy và hiệu suất lý tưởng của pin nhiên liệu

Entropy:

(T: nhiệt độ tuyệt đối, oK)

Enthalpy: lượng năng lượng cung cấp cho phản ứng.


Entropy: (thường) gia tăng khi có phản ứng.
Hệ thống năng lượng xanh 57

Entropy và hiệu suất lý tưởng của pin nhiên liệu

S : Entropy
Hệ thống năng lượng xanh 58

ĐH Bách Khoa TP.HCM 29


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Entropy

Hệ thống năng lượng xanh 59

Entropy và hiệu suất lý tưởng của pin nhiên liệu

S = S (chất phản ứng) – S (chất tạo thành)


Q  T.S Qmin = T.S
Q > 0: phản ứng tỏa nhiệt!!!
CH4(khí) + 2 O2(khí) → CO2(khí) + 2 H2O(lỏng) + Q
(0,186) 2x(0,205) → (0,213) 2x(0,0699) (S)
S = (0,186) + 2x(0,205) - (0,213) - 2x(0,0699)
= 0,2432 kJ/K/mol (khí CH4)
Qmin=T.S=(273,15+25)*0,2432 =72,51 kJ/mol khí CH4
Hệ thống năng lượng xanh 60

ĐH Bách Khoa TP.HCM 30


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Hiệu suất lý tưởng của pin nhiên liệu

CH4(khí) + 2 O2(khí) → CO2(khí) + 2 H2O(lỏng) +Q +We

|H|=890,2 kJ/mol khí CH4

We.max
W e=817,69
= |H| – Qkhí
kJ/mol min
CH4

Qmin=72,51 kJ/mol khí CH4

max = We/ |H| = 817,69 / 890,2 = 91,85%


Hệ thống năng lượng xanh 61

Entropy và hiệu suất lý tưởng của pin nhiên liệu

Hoạt động của Pin nhiên liệu

H2 → 2H+ + 2e−
+ −
4H + 4e + O2 → 2H2O

2H2 + O2 = 2H2O

Pin nhiên liệu tổng hợp Hydro và Oxy thành nước,


trong quá trình đó sinh ra dòng điện cung cấp cho các thiết bị điện hoạt động
Hệ thống năng lượng xanh 62

ĐH Bách Khoa TP.HCM 31


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Entropy và hiệu suất lý tưởng của pin nhiên liệu

Ví dụ 4.9: Giả sử một pin nhiên liệu hydro hoạt động ở


25oC (298K) và 1 atm tạo thành nước ở thể lỏng:

a) Tìm nhiệt lượng Qmin phát sinh từ phản ứng cho mỗi mol H2?
b) Tìm hiệu suất cực đại max của pin nhiên liệu?
max = 1- Qmin/ |H| = 1 - 48,5 / 285,8 =83%

Hệ thống năng lượng xanh 63

Entropy và hiệu suất lý tưởng của pin nhiên liệu

Ví dụ a: Ở điều kiện tiêu chuẩn (STP: 1 atm, 25C),


pin nhiên liệu PEMFC dùng nhiên liệu hydro (H2)
phản ứng với oxi tạo ra nước ở thể lỏng. Một bộ pin
nhiên liệu tiêu thụ 1 kg hydro/ngày. Giả sử khí hydro
được chuyển đổi giải phóng electron đến 90%.

a) Tính HHV và hiệu suất lý tưởng của bộ pin (bỏ


qua rò rỉ hydro)?
b) Tính điện năng (kWh) lý thuyết tạo ra mỗi ngày?
c) Biết hiệu suất thực của pin bằng 55% hiệu suất lý
tưởng. Tính công suất thực của bộ pin?

Hệ thống năng lượng xanh 64

ĐH Bách Khoa TP.HCM 32


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Gibbs Free Energy và Hiệu suất của pin nhiên liệu

Ví dụ 4.10: Tìm hiệu suất cực đại của pin nhiên liệu
PEM (Proton-Exchange-Membrane) oxy hóa hydro
theo HHV, và theo Gibbs Free Energy? (Biết nước
tạo thành ở thể lỏng).

Free energry:

Hiệu suất:

Năng lượng điện sinh ra: We = |G|


Hệ thống năng lượng xanh 66

Gibbs Free Energy

Hệ thống năng lượng xanh 67

ĐH Bách Khoa TP.HCM 33


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Gibbs Free Energy và Hiệu suất của pin nhiên liệu

G = G (chất tạo thành) - G (chất phản ứng)

We = |G|
Ví dụ: Tìm hiệu suất cực đại của khi oxy hóa khí metan
theo Gibbs Free Energy của hydro?
CH4 (khí) + 2 O2 (khí) → CO2 (khí) + 2 H2O (lỏng)
(-50,8) 2x(0) → (-394,4) 2x(-237,2)

G = (-394,4) + 2x(-237,2) - (-50,8) - 2x(0)


= -818 kJ/mol (khí CH4)
max = G/ H = (-818) / (-890,2) = 91,89%
Hệ thống năng lượng xanh 68

Ví dụ
Ví dụ 1: Ở điều kiện tiêu chuẩn (STP: 1 atm, 25C),
pin nhiên liệu PEMFC dùng nhiên liệu hydro (H2)
phản ứng với oxi tạo ra nước ở thể lỏng. Một bộ pin
nhiên liệu tiêu thụ 1 kg hydro/ngày. Giả sử khí hydro
được chuyển đổi giải phóng electron đến 90%.
a) Tính HHV và hiệu suất lý tưởng của bộ pin (bỏ
qua rò rỉ hydro)? Tính công suất lý tưởng của bộ
pin?
b) Tính điện năng (kWh) lý thuyết tạo ra mỗi ngày?
c) Biết hiệu suất thực của pin bằng 55% hiệu suất lý
tưởng. Tính công suất thực của bộ pin?

Hệ thống năng lượng xanh 69

ĐH Bách Khoa TP.HCM 34


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Ví dụ

a) HHV = 285.800000 [kJ/mol] = 142900.000000 [kJ/kg]


a) Qmin = 48.479190 [kJ/mol] = 24239.595000 [kJ/kg]
a) Eff_max = 82.995101 [%]

b) Wer = 32.944444 [kWh/kg]


b) E_a = 29.650000 [kWh/day]

c) Eff_real = 45.647306 [%]


c) P.total = 679.479167 [W]

Hệ thống năng lượng xanh 70

Pin nhiên liệu lý tưởng

Tính dòng điện?

Hệ thống năng lượng xanh 71

ĐH Bách Khoa TP.HCM 35


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Pin nhiên liệu lý tưởng – Tính dòng điện

Hoạt động của Pin nhiên liệu

H2 → 2H+ + 2e−
+ −
4H + 4e + O2 → 2H2O

2H2 + O2 = 2H2O

Tính dòng điện, công suất thực của pin nhiên liệu?
Hệ thống năng lượng xanh 72

Pin nhiên liệu lý tưởng


Các ký hiệu:
• q = điện tích 1 electron = 1,602 .10-19 Cuolombs
• ne = số electron tạo ra dòng điện từ mỗi phân tử
• N = hằng số Avogadro = 6,022 .1023 phân tử/mol
• V = thể tích một mol khí lý tưởng ở STP =22,4-l/mol
• n = lưu lượng khí cấp cho pin nhiên liệu (mol/s)
• I = dòng điện 1 (A) = 1 Coulombs/s
• Vr = điện áp lý tưởng qua 2 cực pin nhiên liệu (V)
• P = công suất pin nhiên liệu phát ra (W)

Hệ thống năng lượng xanh 73

ĐH Bách Khoa TP.HCM 36


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Pin nhiên liệu lý tưởng (Tính cho 1 tế bào)

(A)

(W)
Ví dụ : Cho 1 tế bào pin nhiên liệu lý tưởng dùng khí CH4, ở
điều kiện tiêu chuẩn, H2O ra ở thể lỏng, giải phóng 4 electron.
a) Tính hiệu suất lý tưởng này? Tính khối lượng CH4 (kg) cần
cung cấp cho pin nhiên liệu lý tưởng để tạo ra 1kWh điện?
b) Nếu lưu lượng tiêu thụ CH4 là 1-lit/phút, tính dòng điện và
công suất lý tưởng? Tính điện áp định mức (lý tưởng)?
c) Tính lại câu b nếu hiệu suất thực bằng 60% lý tưởng? Tính
hiệu suất thực? Tính lại điện áp THỰC của tế bào?
d) Tính lại câu b, c nếu 10% lượng khí CH4 thất thoát?
Hệ thống năng lượng xanh 74

Ví dụ
Ví dụ 2: Ở điều kiện tiêu chuẩn (STP: 1 atm, 25C),
1 tế bào pin nhiên liệu PEMFC dùng nhiên liệu hydro
(H2) phản ứng với oxi tạo ra nước ở thể lỏng. Biết tế
bào nhiên liệu tiêu thụ 1 kg hydro/ngày. Giả sử khí
hydro được chuyển đổi giải phóng electron đến 90%.
b) Tính công suất (W) lý tưởng của pin? Tính dòng
điện và điện áp của tế bào?
c) Biết hiệu suất thực của pin bằng 55% hiệu suất lý
tưởng. Tính công suất thực của pin? Tính dòng
điện và điện áp của tế bào?
d) Tính lại câu c cho bộ pin gồm 20 tế bào ghép nối
tiếp, bộ pin tiêu thụ 1 kg hydro/ngày, giải phóng
90% electron?
Hệ thống năng lượng xanh 75

ĐH Bách Khoa TP.HCM 37


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Pin nhiên liệu lý tưởng

Hệ thống năng lượng xanh 76

Pin nhiên liệu lý tưởng

Điện áp lý tưởng của 1 tế bào pin nhiên liệu hydro


(EMFmax) theo nhiệt độ:

Hệ thống năng lượng xanh 77

ĐH Bách Khoa TP.HCM 38


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Pin nhiên liệu lý tưởng

H2 (khí) + 1/2 O2 (khí) → H2O (lỏng)

Hệ thống năng lượng xanh 78

Đặc tuyến của pin nhiên liệu thực tế

Hệ thống năng lượng xanh 79

ĐH Bách Khoa TP.HCM 39


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Đặc tuyến của pin nhiên liệu thực tế

Đặc tuyến của 1 tế bào pin nhiên liệu H2. Chú ý: A tính theo (cm 2).
Hệ thống năng lượng xanh 80

Đặc tuyến của pin nhiên liệu thực tế

Đặc tuyến của 1 tế bào pin nhiên liệu H2. Chú ý: A tính theo (cm2).
Hệ thống năng lượng xanh 81

ĐH Bách Khoa TP.HCM 40


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Đặc tuyến của pin nhiên liệu thực tế


Ví dụ 4.11: Bộ pin nhiên liệu dùng H2, công suất 1kW, điện
áp 48V, điện áp trên mỗi tế bào là 0,6V. Tính số tế bào
(được ghép nối tiếp) và diện tích màng lọc của mỗi tế bào
(cm2)? Biết 1 tế bào pin nhiên liệu có đặc tuyến như hình
4.29: V = 0,85 – 0,25J = 0,85 – 0,25 I/A (A/cm2)

Hệ thống năng lượng xanh 82

Ví dụ
Ví dụ 3: Ở điều kiện tiêu chuẩn (STP: 1 atm, 25C),
pin nhiên liệu PEMFC dùng nhiên liệu hydro (H2)
phản ứng với oxi tạo ra nước ở thể lỏng. Một bộ pin
nhiên liệu tiêu thụ 1 kg hydro/ngày. Giả sử khí hydro
được chuyển đổi giải phóng electron đến 90%.
a) Tính điện năng (kWh) lý thuyết tạo ra mỗi ngày?
Biết điện áp lý thuyết của bộ pin khoảng 24Vdc,
tính số tế bào ghép nối tiếp?
b) Biết hiệu suất thực của pin bằng 55% hiệu suất lý
tưởng. Tính công suất, dòng điện và điện áp thực
của tế bào?
c) Tính tổng diện tích màng lọc?
Biết V = 0,85 – 0,25J
Hệ thống năng lượng xanh 83

ĐH Bách Khoa TP.HCM 41


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Ví dụ
Ví dụ 4: Cho 1 tế bào pin nhiện liệu dùng khí H2 để
phát điện cho tải? Biết pin tiêu thụ 5lit H2 /giờ ở
điều kiện tiêu chuẩn (STP, 1atm, 25oC). Nước tạo
ra ở thể lỏng. Phản ứng hấp thụ 95% khí hydro, và
tạo ra 2 electron.
a) Giả sử hiệu suất của pin là 50%. Tính toán
công suất của pin?
b) Giả sử hiệu suất của pin là 50% hiệu suất lý
tưởng. Tính toán công suất của pin?
c) Tính công suất lý tưởng của pin?
d) Tính dòng điện của pin? Biết pin nhiên liệu
chỉ gồm 1 tế bào.
e) Với kết quả ở câu a, tính diện tích màng lọc
tế bào? V = 0,85 – 0,25J = 0,85 – 0,25 I/A
Hệ thống năng lượng xanh 85

Các loại pin nhiên liệu


1. Proton Exchange Membrane Fuel Cells (PEMFC)
– Pin nhiên liệu trao đổi hạt nhân qua màn lọc
2. Direct Methanol Fuel Cells (DMFC) – Pin nhiên
liệu methanol trực tiếp
3. Phosphoric Acid Fuel Cells (PAFC) – Pin nhiên
liệu axit phosphoric
4. Alkaline Fuel Cells (AFC) – Pin nhiên liệu kiềm
5. Molten-Carbonate Fuel Cells (MCFC) – Pin nhiên
liệu carbon nóng chảy
6. Solid Oxide Fuel Cells (SOFC) – Pin nhiên liệu
oxit rắn
Hệ thống năng lượng xanh 86

ĐH Bách Khoa TP.HCM 42


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Các loại pin nhiên liệu


Proton Exchange Membrane Fuel Cells (PEMFC)
Eff ≈ 45%

Direct Methanol Fuel Cells (DMFC)

Hệ thống năng lượng xanh 87

Các loại pin nhiên liệu

Phosphoric Acid Fuel Cells (PAFC)

Alkaline Fuel Cells (AFC)

Hệ thống năng lượng xanh 88

ĐH Bách Khoa TP.HCM 43


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Các loại pin nhiên liệu

Molten-Carbonate Fuel Cells (MCFC)

Solid Oxide Fuel Cells (SOFC)

Hệ thống năng lượng xanh 89

Các loại pin nhiên liệu

Hệ thống năng lượng xanh 90

ĐH Bách Khoa TP.HCM 44


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Các loại pin nhiên liệu

Hệ thống năng lượng xanh 91

Các loại pin nhiên liệu

Hệ thống năng lượng xanh 92

ĐH Bách Khoa TP.HCM 45


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Sản xuất hydrogen

1. Methane Steam Reforming (MSR)


2. Partial Oxidation (POX)
3. Gasification of Biomass, Coal, or Wastes
4. Electrolysis of Water

Hệ thống năng lượng xanh 93

Sản xuất hydrogen

Methane Steam Reforming (MSR)

Partial Oxidation (POX)

Gasification of Biomass, Coal, or Wastes

Electrolysis of Water

Hệ thống năng lượng xanh 94

ĐH Bách Khoa TP.HCM 46


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Sản xuất hydrogen

Hệ thống năng lượng xanh 95

Sản xuất hydrogen

Hệ thống năng lượng xanh 96

ĐH Bách Khoa TP.HCM 47


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Bài tập

Hệ thống năng lượng xanh 97

Bài tập

Hệ thống năng lượng xanh 98

ĐH Bách Khoa TP.HCM 48


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Bài tập
Bài tập 1: Tính toán nhiệt lượng (kJ/mol, kJ/kg) và
hiệu suất lý tưởng của pin nhiên liệu dùng CH3OH
ở điều kiện tiêu chuẩn (STP, 1atm, 25oC)? Biết
nước tạo ra ở thể lỏng.
Bài tập 2: Pin nhiện liệu dùng khí H2 để phát điện
cho tải? Biết pin tiêu thụ 5lit H2 /giờ ở điều kiện tiêu
chuẩn (STP, 1atm, 25oC). Nước tạo ra ở thể lỏng.
a) Tính công suất lý tưởng của pin?
b) Giả sử hiệu suất của pin là 50%. Tính toán
công suất của pin?
c) Giả sử hiệu suất của pin là 50% hiệu suất lý
tưởng. Tính toán công suất của pin?
d) Tính dòng điện của pin? Biết pin nhiên liệu
chỉ gồm 1 tế bào.
Hệ thống năng lượng xanh 99

Bài tập

Bài tập 3: Tính toán dòng điện và công suất cấp


điện cho tải từ 1 tế bào pin nhiện liệu dùng khí
CH4? Biết pin tiêu thụ 10lit CH4 /giờ ở 1atm, 25oC).
Nước tạo ra ở thể lỏng. Giả sử hiệu suất của pin
bằng ½ hiệu suất lý tưởng.

Bài tập 4: Tính toán lưu lượng khí H2 cung cấp


cho pin nhiện liệu dùng để phát điện cho tải bóng
đèn 50W ở 1atm, 25oC). Nước tạo ra ở thể lỏng.
Giả sử hiệu suất của pin bằng 60% hiệu suất lý
tưởng. Khi đó tính dòng điện và điện áp trên bóng
đèn. Biết pin nhiên liệu có 20 tế bào ghép nối tiếp.
Hệ thống năng lượng xanh 100

ĐH Bách Khoa TP.HCM 49


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Bài tập

Bài tập 5: Tính toán khối lượng CH3OH cung cấp


cho pin nhiện liệu để tạo ra 1kWh điện ở điều kiện
tiêu chuẩn (STP, 1atm, 25oC). Biết nước tạo ra ở
thể lỏng. Giả sử hiệu suất của pin bằng 60% hiệu
suất lý tưởng.

Bài tập 6: Tính toán lượng điện năng tạo ra từ 1


kg CH3OH cung cấp cho pin nhiện liệu ở điều kiện
tiêu chuẩn (STP, 1atm, 25oC). Biết nước tạo ra ở
thể lỏng. Giả sử hiệu suất của pin bằng 50% hiệu
suất lý tưởng.
Hệ thống năng lượng xanh 101

Bài tập

Bài tập 7: Tính toán lượng điện năng tạo ra từ 1 lit


khí CH4 cung cấp cho pin nhiện liệu ở điều kiện
tiêu chuẩn (STP, 1atm, 25oC). Biết nước tạo ra ở
thể lỏng. Giả sử hiệu suất của pin bằng 60% hiệu
suất lý tưởng.

Bài tập 8: Tính toán lượng điện năng tạo ra từ 1


kg H2 hóa lỏng cung cấp cho pin nhiện liệu ở điều
kiện tiêu chuẩn (STP, 1atm, 25oC). Biết nước tạo
ra ở thể lỏng. Giả sử hiệu suất của pin bằng 50%
hiệu suất lý tưởng.

Hệ thống năng lượng xanh 102

ĐH Bách Khoa TP.HCM 50


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Bài tập

Bài tập 9: Tính toán lượng điện năng tạo ra từ 1


kg CH4 cung cấp cho pin nhiện liệu ở điều kiện tiêu
chuẩn (STP, 1atm, 25oC). Biết nước tạo ra ở thể
khí. Giả sử hiệu suất của pin là 40%.

Bài tập 10: Tính toán lượng điện năng tạo ra từ 1


lit CH3OH (lỏng) cung cấp cho pin nhiện liệu ở điều
kiện tiêu chuẩn (STP, 1atm, 25oC). Biết nước tạo
ra ở thể lỏng. Giả sử hiệu suất của pin bằng là
50%. Biết khối lượng riêng của CH3OH là
792kg/m3.
Hệ thống năng lượng xanh 103

Bài tập

Bài tập 11: Tế bào pin nhiên liệu dùng khí hydro,
đang cung cấp cho tải 10W, điện áp 0,6V. Biết pin
nhiên liệu có hiệu suất chuyển đổi khí hydro là 90%,
có đặc tuyến: V = 0,85 – 0,25J = 0,85 – 0,25 I/A
(A/cm2)

a) Tính lưu lượng khí hydro cung cấp cho pin?


b) Tính diện tích màng lọc của pin?
c) Tính hiệu suất của pin?
Biết nước tạo ra ở thể lỏng, pin làm việc ở STP.

Hệ thống năng lượng xanh 104

ĐH Bách Khoa TP.HCM 51


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Bài tập
Bài tập 12: Bộ pin nhiện liệu loại 20 tế bào giống
nhau, ghép nối tiếp dùng khí CH4? Biết bộ pin tiêu
thụ 10lit CH4 /giờ ở điều kiện tiêu chuẩn (STP, 1atm,
25oC). Hiệu suất chuyển đổi khí là CH4 là 95%.
Nước tạo ra ở thể lỏng. Giả sử hiệu suất của pin
bằng ½ hiệu suất lý tưởng.
a) Tính công suất cấp cho tải?
b) Tính dòng điện cấp cho tải?
c) Tính điện áp cấp cho tải?
d) Tính toán diện tích màng lọc của mỗi tế bào? Giả
sử mật độ dòng điện của tế bào ở điểm làm việc này
là 1A/cm2.
Hệ thống năng lượng xanh 105

Bài tập
Bài tập 13: 1 tế bào pin nhiên liệu hydro phản ứng oxy
tạo thành nước ở thể lỏng (ở STP: 1 atm, 25 C).
a)Tính hiệu suất lý tưởng cực đại?
b)Biết hiệu suất thực bằng 50% hiệu suất lý tưởng, tính
lượng điện năng (kWh) được tạo ra từ 1 kg hydro?
Pin tiêu thụ 2 lít khí hydro /giờ:
c)Tính dòng điện, công suất lý tưởng cực đại của pin?
d)Giả sử hiệu suất thực bằng 60% hiệu suất lý tưởng, khí
hydro được chuyển đổi giải phóng electron hoàn toàn,
tính công suất và điện áp thực của pin?
e)Giả sử mật độ dòng điện qua màng lọc của mỗi tế bào
là 0,45 A/cm2. Tính diện tích màng lọc của pin?
Hệ thống năng lượng xanh 106

ĐH Bách Khoa TP.HCM 52


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Bài tập
Bài tập 14: 1 tế bào pin nhiên liệu methanol CH3OH tạo
thành nước ở thể lỏng (ở STP: 1atm, 25C).
a)Tính HHV (kJ/mol, kJ/kg CH3OH) và hiệu suất lý tưởng
cực đại của pin?
b)Tính điện năng (kWh) được tạo ra từ 1 kg methanol? Biết
hiệu suất thực bằng 60% hiệu suất lý tưởng.
Biết khối lượng riêng CH3OH là 792kg/m3. Phản ứng phát 6
electron. Methanol chuyển đổi giải phóng được 90% electron:
c)Pin tiêu thụ 4 lít methanol lỏng/giờ. Tính dòng điện và công
suất cực đại theo lý tưởng của pin? Tính điện áp hở mạch của
tế bào pin?
d)Nếu hiệu suất thực bằng 60% hiệu suất cực đại trên, tính
dòng điện, công suất và điện áp của pin với 4 lit/giờ?
Hệ thống năng lượng xanh 107

Bài tập

•Bài tập 15: Ở điều kiện tiêu chuẩn (STP: 1 atm, 25C), pin
nhiên liệu PEMFC dùng nhiên liệu hydro (H2) phản ứng với
oxi tạo ra nước ở thể lỏng. Một bộ pin nhiên liệu tiêu thụ 1 kg
hydro/ngày. Giả sử khí hydro được chuyển đổi giải phóng
electron đến 90%.
Tính điện năng (kWh) lý thuyết tạo ra mỗi ngày? Biết
điện áp lý thuyết của bộ pin khoảng 24Vdc, tính số tế
bào ghép nối tiếp? (1 đ)
Biết hiệu suất thực của pin bằng 55% hiệu suất lý
tưởng. Tính công suất, dòng điện và điện áp thực của
tế bào? (1 đ)

Hệ thống năng lượng xanh 108

ĐH Bách Khoa TP.HCM 53


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Bài tập
•Bài tập 16: Một module pin nhiên liệu PEMFC sử dụng hydro
H2 (khí) phản ứng với oxy O2 (khí) tạo ra nước H2O (lỏng) ở điều
kiện chuẩn (1 atm, 25 oC) có phương trình đặc tính dòng (A) - áp
(V) gần đúng như sau:
V = 0,8 - 0,0001×I
 Hãy cho biết điện áp hở mạch, dòng ngắn mạch, và nội
trở của module pin nhiên liệu nói trên?
 Nối pin nhiên liệu đã cho vào một tải trở RL = 1 mΩ, hãy
vẽ mạch điện tương đương và tính dòng, áp, công suất
tiêu thụ của tải?
 Tính lưu lượng hydro H2 (g/s) cần thiết để cung cấp cho
tải với công suất tiêu thụ như ở câu b? Giả sử khí hydro
được hấp thu chuyển đổi giải phóng electron hoàn toàn.
Hệ thống năng lượng xanh 109

Bài tập

•Bài tập 17 (2017): Ở điều kiện tiêu chuẩn (STP: 1 atm,


25C), pin nhiên liệu PEMFC dùng nhiên liệu hydro (H2) phản
ứng với oxi tạo ra nước ở thể lỏng. Bộ pin nhiên liệu cung cấp
điện cho xe ô tô điện tiêu thụ trung bình 10 kW khi chạy ở tốc
độ 80 km/h. Giả sử khí hydro được chuyển đổi giải phóng 95%
electron. Biết phản ứng giải phóng 2 electron cho mỗi phân tử
hydro, hiệu suất thực của pin bằng 50% hiệu suất lý tưởng.
a) Tính điện năng (kWh) lý thuyết và thực tế được tạo ra
khi tiêu thụ 1 kg hydro?
b) Tính khối lượng hydro cần phải tích trữ trong bình để
xe chạy được 800 km?
c) Tính số lượng tế bào ghép nối tiếp và điện áp của bộ
pin khi xe chạy để dòng điện không quá 100 A?
Hệ thống năng lượng xanh 110

ĐH Bách Khoa TP.HCM 54


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

Tài liệu tham khảo

1. Gilbert M. Masters, "Renewable and Efficient


Electric -Power Systems" -JOHN WILEY & SONS,
2004.
2. Chris Rayment, Scott Sherwin, "Introduction to
Fuel Cell Technology", Department of Aerospace
and Mechanical Engineering, University of Notre
Dame, 2003.

Hệ thống năng lượng xanh 111

Trần Công Binh


GV ĐH Bách Khoa TP.HCM
Phone: 0908 468 100
Email: tcbinh@hcmut.edu.vn
binhtc@yahoo.com
Website: www4.hcmut.edu.vn/~tcbinh

TB

112

ĐH Bách Khoa TP.HCM 55


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

2. Bộ điện phân – Electrolyser


Bộ điện phân – Electrolyser

Màng Proton
- +

H
O H
H2O
O H
H
Cathode Anode

Hệ thống năng lượng xanh 113

2. Bộ điện phân – Electrolyser

H
H O
O H
H

Hệ thống năng lượng xanh 114

ĐH Bách Khoa TP.HCM 56


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

2. Bộ điện phân – Electrolyser

O H+ e-
O
H+ e-
e- H +

H+ e-

Hệ thống năng lượng xanh 115

2. Bộ điện phân – Electrolyser

O
O
H+ H+
O
H+ H+
O
H+ H+
H+ H+

Hệ thống năng lượng xanh 116

ĐH Bách Khoa TP.HCM 57


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

2. Bộ điện phân – Electrolyser

Màng Proton
O2 - +
O
O E
H+
H+
H2O → O2 + H2+ + 2e- H+
H+

H
O H
H2 O
O H
H Cathode Anode

Hệ thống năng lượng xanh 117

2. Bộ điện phân – Electrolyser

Màng Proton
- +
H+ H+

H+

H+

H+

H+ H+

H+

H+ H+ H+

H+
H+

H+

H+

H+
H+
H+

Cathode Anode

Hệ thống năng lượng xanh 118

ĐH Bách Khoa TP.HCM 58


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

2. Bộ điện phân – Electrolyser

H+ H+
e-
H+ H+
e-

Hệ thống năng lượng xanh 119

2. Bộ điện phân – Electrolyser

H
H

H
H

Hệ thống năng lượng xanh 120

ĐH Bách Khoa TP.HCM 59


Bài giảng HTNLX Trần Công Binh

2. Bộ điện phân – Electrolyser

Màng Proton
- +
E H
H
H2

2H+ + 2e- → H2

Cathode Anode

Hệ thống năng lượng xanh 121

2. Bộ điện phân – Electrolyser

Màng Proton
O2 - +
H
O
O
E H H
H
H2

H2O → O2 + H2+ + 2e- 2H+ + 2e- → H2

H
O H
H2 O
O H
H Cathode Anode
Link Back
Hệ thống năng lượng xanh 122

ĐH Bách Khoa TP.HCM 60

You might also like