SVEUČILIŠTE / UNIVERZITET „VITEZ“ VITEZ

FAKULTET POSLOVNE EKONOMIJE

STUDIJ I CIKLUSA; GODINA STUDIJA: III; CIKLUS: I

SMJER: FINANCIJE, RAČUNOVODSTVO, REVIZIJA

MUAMERA AVDIĆ

TEMA: KARAKTERISTIKE KREDITNIH I DEBITNIH KARTICA

STUDIJ SLUČAJA
 TRAVNIK 2023 GODINA

SVEUČILIŠTE/UNIVERZITET „VITEZ“ VITEZ

FAKULTET POSLOVNE EKONOMIJE VITEZ

STUDIJ I CIKLUSA; GODINA STUDIJA: III; CIKLUS: I

SMJER: FINANCIJE, RAČUNOVODSTVO I REVIZIJA

KARAKTERISTIKE KREDITNIH I DEBITNIH KARTICA

STUDIJ SLUČAJA

IZJAVA: Ja, Muamera Avdić, student Sveučilišta/Univerziteta “Vitez“ Vitez, Indeks broj:
139-20/ DEFRR odgovorno i uz moralnu i akademsku odgovornost izjavljujem da sam ovaj rad
izradila potpuno samostalno uz korištenje citirane literature i pomoć predmetnog profesora.

Potpis Studenta _________________

Predmet: Bankarstvo

Profesor: Doc.dr. Almedin Zec

Student: Muamera Avdić

Travnik, 2023. GODINA

1
SADRŽAJ

SADRŽAJ.......................................................................................................................................2
1. UVOD U STUDIJ SLUČAJA...............................................................................................2
1.1. Predmet i problem istraživanja............................................................................................3
1.2. Cilj istraživanja....................................................................................................................3
1.3. Osnovna hipoteza i pomoćne hipoteze..................................................................................3
1.4. Struktura studija...................................................................................................................4
1.5. Naučne metode......................................................................................................................4
2. POJAM PLATNIH KARTICA.............................................................................................4
3. PODJELA PLATNIH KARTICA........................................................................................5
4. BEZBJEDNOST I SIGURNOST KREDITNIH KARTICA..............................................7
5. PREDNOSTI KOJE PRUŽAJU PLATNE KARTICE.....................................................8
ZAKLJUČAK................................................................................................................................9
LITERATURA.............................................................................................................................10

2
 1. UVOD U STUDIJ SLUČAJA

Platne kartice se u tradicionalnom sistemu plaćanja razvijenih zemalja koriste već dugi
niz godina, dok u našoj zemlji njihovo korišćenje tek od prije nekoliko godina doživljava
ekspanziju. Prije nekog vremena su potpuno zamjenile čekove, s pravom, jer njihovo
posjedovanje i korišćenje pruža prednosti svim učesnicima u kupovini, korisniku kartice,
primaocu ali i banci. U cilju razvijanja bezgotovinskog načina plaćanja, bankarski sektor
nudi različite vrste domaćih i internacionalnih platnih kartica. Pojedine banke mogu izdavati i
svoje interne kartice, koje se najčešće koriste samo u njihovoj poslovnoj mreži. Postoje i posebne
kompanijske kartice, koje se izdaju u saradnji sa bankom i važe samo u internim mrežama
trgovina, hotela, restorana.

1.1. Predmet i problem istraživanja

Predmet istraživanja ovog studija slučaja odnosi se na system kako debitnih tako i
kreditnih kartica, te njegovu analizu. Dakle, posebna pažnja u ovom studiju je posvećena samom
pojmu bankarskih kartica, te njihovim efektima i ciljevima. Razumjevanje sistema bankarskih
kartica, kao i dejstva odnosno učinka koji imaju značajni su za razumjevanje za trgovinsku
politiku.

1.2. Cilj istraživanja

Cilj ovog istraživanja jeste da se shvati potreba izučavanja, razumjevanja bankovnih

kartica i njihovog efekta na cjelokupan sistem zemlje. Iako se bankarske kartice uglavnom
pominju u plačanju i spoljnotrgovinskim odnosima, važno je primjetiti da je njihovo dejstvo
dosta šire – djeluje na cjelokupan privredni sistem. Polazeći od rečenog ciljeve ovog rada
možemo definisati:
 C1: Razumjeti ključne osnove postojanja bankarskih kartica

3
 C2: Shvatiti efekte i sisteme djelovanja bankarskih kartica +
 C3: Pokazati ulogu bankarskih kartica u bankarskoj politici Bosne i Hercegovine

1.3. Osnovna hipoteza i pomoćne hipoteze

Postavljena glavna hipoteza u istraživanju sprovedenom kroz ovaj rad glasi:

- Bankarski sistem i bankarske kartice predstavlju kvalitetan način kupovine, trgovanja,
konkretno plačanje u svim segmentima kako poljoprivrede tako i ekonomije

Glavna hipozeza razlaže se na sljedeće pomoćne hipoteze:

H1: Uloga kartica i njihova politika u savremenim okolnostima značajno je promjenjena tok
protoka novca a i samog plačanja

1.4. Struktura studija

Prvi dio rada predstavlja uvodno izlaganje, definiše predmet i problem istraživanja,
ciljeve istraživanja te glavnu i pomoćne hipoteze koje će se nastojati potvrditi kroz ovaj rad.
Drugi dio rada bavi se definisanjem i analizom pojmom platnih kartica.
U trećem dijelu rada, ukazano je na podjelu platnih kartica u Bosni i Hercegovini.
Četvrti dio rada je bezbjednost platnih kartica.
Peti dio je prednosti koje pružaju platne kartice.

1.5. Naučne metode

U ovom radu korištene su komparativna i deskriptivna metoda, metoda analize i sinteze,

statistička metoda, metoda klasifikacije, metoda kompilacije, metode anketiranja i intervjuiranja,
metoda promatranja, metode brojenja i mjerenja.

4
 2. POJAM PLATNIH KARTICA

Pojam platnih kartica

Za platne kartice možemo reči das u one instrument bezgotovinskog načina plaćanja, a isto
tako vrijedi das u one instrument za podizanje gotovog novca kod izdavaoca kartice ili preko
bankomata. Izgled platne kartice poznaje, ali za one koje neznaju ona je komad plastike koji
sadrži neko sredstvo za identifikaciju, što omogućava osobi na koju kartica glasi da je koristi za
navedene namjene.

Platne kartice su našle primjenu kod:

 plaćanja roba i usluga u zemlji na svim prodajnim mjestima gdje postoji znak
kartice, preko POST terminala i imprintera
 podizanje gotovine na bankomatima i šalterima banaka i pošta
 za identifikaciju uz plaćanje čekovima

U modernom bankarstvu ove kartice se izdaju fizičkim i pravnim licima. Za dobijanje

kartice potrebno je otvoriti tekući račun u banci, a za korištenje u inostranstvu najčešće je
potreban i devizni račun1.

3. PODJELA PLATNIH KARTICA

Platne kartice dijelimo na2:

 Kreditne kartice

1
Gregurek, M. i Vidaković N. (2011). Bankarsko poslovanje, Zagreb: RriF str 10
2
Gregurek, M. i Vidaković N. (2011). Bankarsko poslovanje, Zagreb: RriF str 12

5
  Debitne kartice

Kod kreditnih kartica postoji određeni kreditni limit koji potrošač može koristiti prilikom
kupovine robe ili povlačenja gotovine. Drugim riječima rečeno banka je odobrila limit vlasniku
kreditne kartice unaprijed. Kreditnom karticom se vrši plačanje kod svih ponuđača koji su sa
izdavaocem tih kartica stupili u ugovorenu obavezu da će pri njihovom prezentiranju davati
imaocu robe ili usluga. Pri tom je vlasnik kreditne kartice dužan uz prezentaciju kreditne kartice
da potpiše račun koji prodavac robe ili davalaca usluga dostavlja izdavaocu kreditne kartice od
koga naplaćuje u ugovorenom roku.

Treba naglasiti da klijent kome je Banka izdala kreditnu karticu ima odvojen račun po
kreditnoj kartici od njegovog tekućeg računa. On na mjesečnom nivou dobija izvještaj o stanju
na računu kartice elektronskim putem kao i putem pošte. Odobreni kredit na kreditnoj kartici
ujedno ičini dužnički saldo na tom računu i on se može u cjelosti isplatiti na kraju mjeseca ili se
može isplaćivati u ratama, pri čemu neizmireni dug prelazi i produženi kredit na koji banka
naplaćuje kamatu. Pored toga, neke banke naplaćuju i godišnju taksu ili članarinu od vlasnika
kartice.

Kod debitne kartice vlasnik kartice posle kupovine nema period slobodnog kredita.
Drugim riječima rečeno komintent će putem daljinskih komunikacionih veza povlačiti novac sa
svog tekućeg računa kod banke, bez potrebe da fizički dođe u banku. Debitne kartice imaju
široku primjenu kod kupovine mogu u trgovinskim radnjama koje su snadbjevena POS
terminalima ili bankarskim automatima (ATM). Vlasnik debitne kartice koji povlači novac ili
plaća kupovinu robe ili usluga odmah se zadužuje na svom računu kod banke.

Zbog zaduženja računa potrošača koje obavlja korištenjem online veze sa kompjuterskim
centrom, debitne kartice su povoljne za prodavce, odnosno davaoce usluga, na čijem računu se
takađe trenutno transferišu sredstva. Međutim, vlasnik debitne kartice ima mogućnost korištenja
sredstava samo do iznosa pokrića na svom računu kod banke3.

3
Gregurek, M. i Vidaković N. (2011). Bankarsko poslovanje, Zagreb: RriF str 13

6
7
 4. BEZBJEDNOST I SIGURNOST KREDITNIH KARTICA

Pin kartice predstavlja ujedno i bezbjednost platnih kartica i on se sastoji od digitalnih

znakova i ugrađen je na na magnetnu traku ili čip, u zavisnosti od vrste kartice. Po ovom
kriterijumu, kartice se mogu podjeliti na:

 kartice sa magnetnom trakom i

 inteligentne (smart) kartice.

Klasične plastične kartice sadrže magnetnu traku na kojoj je upisan PIN vlasnaka
kartice, njegovo ime, broj računa i limit za korišćenje kartice. Inteligentne kartice su istog oblika
kao i klasične, ali sadrže i mikroprocesorski čip koji daje ovoj kartici bitne prednosti u odnosu na
kartice sa magnetnom trakom. Inteligetne kartice imaju:

 mogućnost korištenja više funkcija sa jednom karticom,

 smanjenje zloupotrebe,
 donošenje offline odluka i online kontrola…

Smart kartica je u stanju da registruje znatno veći broj informacija , zahvaljujući

mikroprocesoru, ima mogućnost donošenja odluka po određenim pravilima programiranim na
čipu bez potrebe da se kontaktira sa izdavaocem kartice, čime se ne opterećuju komunikacione
linije, a sam proces se ubrzava4.

4
Hadžić M. (2009) Bankarstvo, Univerzitet Singidunum, Beograd, 2009 str 27

8
 5. PREDNOSTI PLATNIH KARTICE

Prednosti platnih kartica su5:

 na osnovu kartice korisnik može da plaća do iznosa raspoloživih sredstava koje ima
na svom računu,
 jednostavnije je rukovanje karticama u odnosu na ček,
 u slučaju gubljenja kartice postoji veća zaštita nego kada je u pitanju ček,
 korisnik koji posjeduje karticu može da podiže novac sa svog računa na bankomatu
24 časa dnevno.

Prednosti za primaoca kartice:

 smanjuje se rizik poslovanja,

 povećava se promet,
 povećava se sigurnost naplate,
 jednostavnije je rukovanje karticom u odnosu na ček.

Prednsti za banku:

 banka proširuje asortiman usluga koje pruža građanima,

 smanjuju se troškovi poslovanja,
 knjigovodstvo je jednostavnije,
 prihodi banke se uvećavaju po više osnova:
 članarina, troškovi vođenja računa građana, kamata na odobreni kredit,
 kamata na dozvoljeni minus,
 trgovačka provizija, provizija na keš…

5
Matić B. (2003 ). Bankarsko poslovanje, Osijek: Sveučilište Josipa Jurja Strossmayera u Osijeku, Ekonomski
fakultet u Osijeku str 27

9
ZAKLJUČAK

Ukidanjem čekova, čekovni blanketi su postali prava rijetkost u savremenom načinu

plaćanja u BiH. Naime, pojavile su se kreditne kartice, koje su u velikoj mjeri preuzele ulogu
čekova iz ugla građana.

Građani imaju kulturu korištenja kartica. Ovde su kartice prisutne od sedamdesetih

godina 20. vijeka, čak i prije nego što su se pojavile u zapadnoj Evropi. Korisnici su iskusni, a
bez toga platni sistem ne može postojati. Kartice se više koriste za podizanje novca sa bankomata
umjesto za plaćanje, što je normalno u krizi.

Ono “malo plastično što plaća fantastično” postalo je dio naše urbane svakodnevnice, a
vesela budućnost mu se smješka.

10
LITERATURA

1. Gregurek, M. i Vidaković N. (2011). Bankarsko poslovanje, Zagreb: RriF

2. Hadžić M. (2009) Bankarstvo, Univerzitet Singidunum, Beograd, 2009
3. Matić B. (2003 ). Bankarsko poslovanje, Osijek: Sveučilište Josipa Jurja Strossmayera u
Osijeku, Ekonomski fakultet u Osijeku

11