Pangkat Una

Dalumat
at
Wika
Bolalin, Hannah Reign H. Pantoja, Milkey Joy M.
Nabata, Christian A.
Mga Layunin
Sa pagtatapos ng talakayan, ang
mga mag-aaral ay inaasahang:
Mabatid ang kahulugan at
importansya ng Dalumat.
Makilala ang tamang paggamit
ng iba't-ibang antas ng wika.
Masuri at maunawaan ang
kantang “Loob” ni Jess
Santiago.
 Ano ang
DALUMAT?
 DALUMAT
Ang salitang "dalumat" ay
kasingkahulugan ng salitang
“paglilirip” at “paghihiraya,”
(Panganiban, 1973).
Ito ay mataas na antas ng pag-iisip.
ANO ANG MGA
GABAY AT
KAHULUGAN
NG DALUMAT
 KAHULUGAN NG DALUMAT
Ito ay proseso ng pag-iisip at pagsusuri
(Nuncio, 2018).
​Ito ay gabay ng mga mananaliksik.
Ito ay binubuo ng “konsepto o ideya” at
“teorya.”
 GABAY SA PAGDADALUMAT
Kilalanin ang pinagmulan ng dalumat o
teorya.
Malinaw ang pagkalap ng datos.
Ipaliwanag ang dalumat kung paano ito
gagamitin.
Importansya
ng Pag-aaral
ngg
Dalumat
Wika
 Bakit mahalaga ang
Dalumat?
1. Dahil ito ang pundasyon ng argumento.
2. Nasisiguradong pareho ang
pagkakaunawa ng salita ng mambabasa
at ng manunulat.
3. Nagbibigay ng ekspektasyon ng
nilalaman ng paksa.
4. Nagpapaliwanag ng teknikal at
mahirap na salita.
 Paano ginagamit ang
Dalumat?
1. Binibigyang-diin ang denotatibo at
konotatibo.
a. Denotatibo:
i. Nakabatay sa talatinigan.
ii. Literal na kahulugan.
b. Konotatibo:
i. Lampas sa talatinigan.
ii. Kahulugang nakakabit sa salita.
 Paano ginagamit ang
Dalumat?
2. Gumamit ng mga salitang mauunawaan.

3. Ipahayag ang pagkakaiba ng salita sa

ibang mga salita.

4. Gumamit ng paglalarawan,
paghahalimbawa, pagtutulad at
paghahambing, pagsusuri, sanhi at bunga,
atbp.
 Bakit
kailangang
Kailangang linangin
ang wikang pambansa.

gamitin sa Kailangang paunlarin

ang kamalayang
pagdadalumat pambansa.
ang wikang
Kailangang itaguyod

FILIPINO? ang pambansang

pagkakakilanlan at
pagkakaisa.
Antas at
Uri ng
Wika
Ano ang Wika?
isang sistematikong
kalipunan ng simbolo, letra,
salita, at tunog na
bumubuo sa talastasan ng
mga tao.
Antas ng Wika
Ang antas ng Wika ay ang
sumasalamin sa isang tao na
gumagamit ng mga salita o wika na
umaayon sa paraan ng kanyang
pamumuhay o kung saang parte siya
ng lipunan nabibilang
Pormal
Ito ang kategorya na sinasabing
Istandard ng wika. Marahil ito ay
kinikilala ng lahat dahil sa angkin
nitong naayon sa lahat ng oras at
kaganapan.
Wikang Pambansa
Ang antas ang wika na ito ay
laganap sa kahit saang sulok ng ating
bansa. Ito ay karaniwang ginagamit
bilang wikang panturo.
Mga Halimbawa:
Asawa
Anak
Tahanan
Ina
Mga Halimbawa:
“Kami, ang nakapangyayaring sambayanang Pilipino, na humihingi
ng tulong sa Makapangyarihang Diyos, upang bumuo ng isang
makatarungan at makataong lipunan at magtatag ng isang
Pamahalaan na kakatawan sa aming mga mithiin at mga
lunggatiin, magtataguyod ng kabutihan ng bawat isa,
mangangalaga at magpapaunlad ng aming kamanahan, at titiyak
para sa aming sarili at angkanang susunod ng mga biyaya ng
kalayaan at demokrasya sa ilalim ng pananaig ng batas at ng
pamamahalang puspos ng katotohanan, katarungan, kalayaan,
pag-ibig, pagkakapantay-pantay at kapayapaan, ay naglalagda at
naghahayag ng Konstitusyong ito.”
– Panimula, Konstitusyon ng Pilipinas
Pampanitikan o
Panretorika
Ang antas ng wika na ito ay matayog,
makulay, malalim, at ang nagbi-bigay
buhay sa mga akda ng manunulat,
tagapag-ulat o mamahayag, pati na rin ang
mga makata at mang-aawit.
Mga Halimbawa:
“O, pagibig na makapangyarihan
Pag ika’y pumasok sa puso ninuman
Hahamakin ang lahat
Masunod ka lamang.”
Florante at Laura, Francisco Balagtas
Mga Halimbawa:
Katoto - Kaibigan
Mawatasan - Maintindihan
Pang-uuyam - Pangla-lait
Di-pormal/Impormal
Ito ang antas ng wika na palasak o
pang araw-araw. Sa madaling salita
ito ang antas ng wika na ginagamit
ng lahat sa anumang oras
Lalawiganin
Ito ang antas ng wika na ginagamit
ng isang partikular na lugar o pook.
Mga Halimbawa:
Maganda - Magayon (Bikolano)
Kanin - Inapoy (Ilokano)
Halaman - Tanum (HIligaynon / Bikolano)
Hugas - Urong (Tagalog)
Kolokyal
Itong antas ng wika na ito ay
madaling makikita dahil ito ay
nagpapa-ikli lamang ng mga pang
araw-araw na salita
Mga Halimbawa:
Wika ko - “kako”
Ganoon – “ganun”
Puwede – “pede”
At saka – “tsaka”
Balbal
Ito naman ang uri ng
antas ng wika na sa
Ingles ay “slang”.
Mga Halimbawa:
Matanda - “Gurang”
Foreigner - “Kano”
Inom - “Toma/ng”
Lespu - “Pulis”
Barayti ng
Wika
Uri/Barayti ng Wika
Dahil sa natural ang pagiging
iba-iba ng tao sa bawat
senaryo umuusbong rin ang
barayti ng wika. Sa Ingles ay
“variety”.
Dayalek
Dahil sa pulo-pulong heyograpiya
ng Pilipinas at nagkaron ng tiyansa
ang bawat pulo na gumawa ng
kani-kanilang wika at sistemang
pang-berbal na kaiba sa iba.
Mga Halimbawa:
Para sa Tagalog ng “Anong pangalan mo?”
Kapampangan: Nanong lagyu mo?
Ilokano: Anya ti nagan mo?
Waray: Hino ang ngaran mo?
Idyolek
Masasabing personal ang
barayti ng wika ito sapagkat
ito ay karaniwang nagmu-mula
sa pinagmulang tinig.
Mga Halimbawa:
“Di namin kayo tatantanan!” - Mike Enriquez
“Lumipad ang aming team…” -Jessica Soho
“I am sorry.” - Former President Gloria Macapagal-
Arroyo
“Magandang gabi, Bayan” – Noli de Castro
Sosyolek/Sosyalek
Ito naman ang klase ng barayti ng
wika na sumasalamin sa
katayuang sosyo-ekonomiko,
personalidad, kasarian, at iba pa.
Mga Halimbawa:
CONYO
“It’s so init here, I’m gonna melt na!”
“Wow! It’s so nice naman ng dress mo,
where mo na-buy?”
Mga Halimbawa:
JEJEMON
Eow pfouh? Muztah nah?
Muztah n kau ng Mama m?
Ekolek
Ito ang barayti ng wika
na nanggagaling sa loob
ng tirahan na tumatatak
sa isiping mga bata.
Mga Halimbawa:
Mom, dad/ Nanay, tatay/ Mommy,
daddy/ Ma, pa
Mamam - Tubig
Wiwi - Magba-banyo
Etnolek
Galing ang barayti ng
wika sa mga pangkat
Etniko ng ating bansa.
Mga Halimbawa:
Palangga – mahal, iniirog, sinta
Banas – mainit, maalinsangan, pagkayamot
Magayon – maganda, kaakit-akit
Ambot – ewan, hindi ko alam
Creole
Ito ay bunga ng mga pananakop ng
ibang bansa. Kahalintulad ng mga
Espanyol noon sa ating bansa na
nagbunga ng pinagsamang Tagalog at
Kastila na tinatawag na Chavacano.
Karaniwang maririnig ito sa Cavite at
Zamboanga.
Mga Halimbawa:
“Buenos dias!” (Magandang umaga!)
“Buenas noches.” (Magandang gabi.)
“Mi nombre?” (Ang pangalan ko?)
“Gracias!” (Salamat)
“Nada!” (Wala)
“Habla usted Chavacano?” (Nagsasalita ka
ba ng Chavacano?)
Pidgin
Ito ay tinatawag ring
“lenggwahe ng ninuman”
sapagkat ito ay walang
pormal o tiyak na estruktura.
 Mga Halimbawa:
You go there… sa ano… there in the banyo…”
(English carabao)
“Ako benta mga prutas sa New Year para swerte.”
(Chinese na sumusubok mag-Filipino)
“Ako wara masamang barak… / Ako walang masamang
balak…” (Japanese na nagta-Tagalog)
Register
Uri ng wika na ginagamit
lamang samga ispesipikong
lugar o larangan. May tatlong
dimensyon ang register:
Register
Field o Larangan - Maari ring
tawagin na “Jargon”.
Modo or Mode - Kung paano
isinasagawa ang pakikipag-usap.
Tenor - Nakaayon sa relasyon
ng mga nagu-usap
Mga Halimbawa:
ENT (ears, nose, and throat) – medical
jargon
Lowbat na me – Sa pagt-text sa
telepono/selpon.
Erpats, alaws na tayo makain. – Anak
- Tatay.
 Loobni:
Jess Santiago
 Wika nati'y simpleng-simple
Pero ubod ng lalim
Para sa hindi Pinoy
Napakahirap sisirin

Ang looban ay sulok ng pook

Ang magnanakaw ay nanloloob
Ang alinlangan ay dalawang-loob
Ang hinanakit ay sama ng loob
 Bituka at atay ay laman loob
Mandurugas ay masasamang-loob
Ang katapangan ay lakas ng loob
Ang natatakot ay mahina ang loob

Wika ang tulay na tuloy-tuloy

Sa loob ng puso at utak ng
Pinoy Wika ang tulay na tuloy-tuloy
Sa loob ng puso at utak ng Pinoy
 Marami tayong katagang
Iba't ibang kahulugan
Na para sa hindi Pinoy
Mahirap maintindihan

Ang pagpasok ay pagpaloob

Pagsisisi'y pagbabalik-loob
Ang kabarkada'y kapalagayang-loob
Ang kaibiga'y katapatang-loob
 Ang taong matatag ay buo ang loob
Ang nagtitimpi kulo'y nasa loob
Ang isip at damdamin ay niloloob
Hindi nababayaran ang utang na loob

Wika ang tulay na tuloy-tuloy

Sa loob ng puso at utak ng Pinoy
Wika ang tulay na tuloy-tuloy
Sa loob ng puso at utak ng Pinoy
Kaya ang wika'y dapat pag-aralan
Kung nais nating magtuloy
Hanggang sa kaloob-loooban
Ng puso't utak ng Pinoy

Wika ang tulay na tuloy-tuloy

Sa loob ng puso at utak ng Pinoy
Wika ang tulay na tuloy-tuloy
Sa loob ng puso at utak ng Pinoy
Wika ang tulay na tuloy-tuloy
Hanggang sa kaloob-looban
Ng puso't utak ng Pinoy
Maraming
salamat sa
pakikinig!