1.

ŠTA JE ETIKA, definicija, podjela

Etika je najstarija znanstvena i filozofska disciplina.

Nastala od grčkih riječi ethos-običaj. Etika disciplina o moralu i moralnim
načelima ili filozofija morala. Etika je filozofska disciplina koja se bavi
problematikom morala, umijećem življenja. Etika se dijeli na:
a) teorijska (meta) etika
b) normativna etika (etika u praksi)
c) primjenjena etika (etika u praksi, etika struke)

2. TEORIJSKA ETIKA

Istražuje i proučava moral pojedinca, grupa ljudi, klasa, društva, cijele epohe.
Uspoređuje nekadašnja i sadašnja pravila ponašanja. Proučava sličnosti i razlike.
Analizira i pronalazi objašnjenja za određena moralna ponašanja

3. NORMATIVNA ETIKA

Normativna etika je etika u praksi. Definira i objašnjava norme pravilnog i dobrog

ponašanja u svakodnevnom životu. Definira pravilno postupanje u određenim
profesijama. Postavlja kriterije na osnovu kojih se mjeri. Formulira profesionalne
obaveze i dužnosti

4. PRIMJENJENA ETIKA

Primjenjena etika je etika u praksi, etika u struci. Nastoje istražiti na koji način se
moralne vrijednosti, norme i principi mogu primjeniti na konkretne situacije, kao i
formulisati normative u kojima su kodificirane norme pravilnog, ispravnog, dobrog
postupanja u određenim profesijama

5. ŠTA JE BIOETIKA

Bioetika je izučavanje etičkih problema uzrokovanih znanstvenim napretkom,

naročito u biologiji i medicini. Nova definicija bioetike je: Bioetika je sistemsko
proučavanje moralnih dimenzija u sklopu znanosti o životu.
6. MEDICINSKA DEONTOLOGIJA

Medicinska deontologija je naučna disciplina o profesionalnim dužnostima,

moralnim postupcima zdravstvenih radnika, te njihovim moralnim shvaćanjima pri
stručnoj medicinskoj djelatnostima. Medicinska deontologija ne obuhvaća samo
etička načela nego i pozitivne pravne propise koji su u vezi sa zvanjem
zdravstvenih radnika. Etička načela se ogledaju kroz: zakletve, molitve, kodeks

7. ŠTA JE MORAL

Moral (lat. mos- ćud) najčešće podrazumijeva sistem normi ili pravila, nepisanih i
pisanih, ljudskog ponašanja. (ćudoređe). Dakle, moral je određena pojava odnosno
praksa u društvenom životu, etika je nauka o moralu kao

8. POJAM LIČNOSTI

Ličnost je jedinstvena organizacija osobina koja se formira uzajamnim

djelovanjem organizma i socijalne sredine i koja određuje za pojedinca
karakterističan način ponašanja

9. POJAM MORALNOSTI I PREDUSLOVI ZA RAZVOJ MORALNOSTI

Moralnost je sposobnost da samom sebi izriče norme kojih će se pridržavati tokom

života, da sebe kažanjava, ako se ne pridržava normi. Super ego ili savjest (oružje
je griža savesti- osjećanje krivice). Preduslovi za razvoj moralnosti: inteligencija,
emocije, volja, pamćenje, kognicija, stres, nagoni, osjećaj

10. POREMEĆAJ MORALNOSTI

Zapostavljaju: toleranciju, razumijevanje za potrebe drugih, pravednost, pravdu,

jednakost, jednakopravnost.Opredjeljuju se za: egoizam, egzocentrizam, negiranje
društvenih potreba, koristoljubivost, laž, prevaru.

11. OSNOVNA MEDICINSKOETIČKA NAČELA U RADU

ZDRAVSTVENIH RADNIKA?
- Princip poštovanja života
- Princip pravednosti- nediskriminacije
- Princip dobrotvornosti- princip humanosti
- Princip poštovanja ličnosti pacijenta

12. MEDICINSKO PRAVO?

Pravnim normama u okviru medicinskog prava uspostavlja se u ime društvene

zajednice spoljašnja kontrola nad djelatnošću zdravstvenih radnika sa ciljem zaštite
prava i interesa ne samo bolesnika već i društvene zajednice u cjelini, kao i samih
medicinskih radnika. Medicinsko pravo je pravna disciplina koja pravnim
normama uređuje odnose između pacijenata i medicinskih radnika, ali i medicinsku
djelatnost u cjelini. Medicinsko pravo poređeno sa drugim pravnim oblastima je
sasvim mlada pravna disciplina i tek se posljednjih decenija dinamično razvija.

Međutim, pravo ne stvara nepovjerenje već stvoreno nepovjerenje poziva pravo da

interveniše. Medicinsko pravo se temelji na činjenici da uspostavljanje odnosa
ljekar – pacijent podrazumeva odnos nejednakih. Medicinsko pravo svojim
normama treba da zaštiti pacijenta, ali i da olakša rad zdravstvenim radnicima,
blagovremeno prateći pravnim normama sve inovacije u medicini

13. NAČELA MEDICINSKOG PRAVA UTVRĐUJU DA BOLESTAN

ČOVJEK IMA PRAVO...?
-Pravo na adekvatno liječenje i poštovanje dostojanstva
- Pravo na odgovarajuću informaciju
- Pravo uvida u medicinsku dokumentaciju
- Pravo na čuvanje medicinske tajne
- Pravo na samoodlučivanje
Očekujući stav bolesnika prema svojoj bolesti: aktivno sarađujući, kapitulirajući,
fajterski, izbjegavajući. Najčešće očekivane reakcije na bolest- saznanje o njoj,
pacijenti pokazuju: anksioznost, agresivnost, regresiju, depresivnost

14. MEDICINSKODEONTOLOŠKI ASPEKTI TERAPIJE?

Terapija predstavlja preduzimanja mjera da bi se bolesnik potpuno ili djelimično

izliječio. PRIMUM NON NOCERE (pomoći, a ne naškoditi) PRIMUM EST
ADIUVARE (prvo je pomoći )
15. ŠTA JE JATROGENIJA?

Jatrogenija predstavlja pojavu bilo kog bolesnog stanja ili pogoršanja postojeće
bolesti kod bolesnika, koje je izazvano riječju ili postupkom zdravstvenog radnika.

16. KOMUNIKACIJE U ZDRAVSTVU (OSNOVNA PRAVILA) ?

- Komunikacija liječnika i bolesnika nucleus je medicine orijentirane prema

čovjeku, a ne prema bolesti. Odnos između liječnika i bolesnika predstavljao je i
predstavljat će važan oblik međuljudske komunikacije. Njihov se odnos tokom
povijesti mijenjao jer su uloge bolesnika i liječnika bile različite. - BOLESNIKA
OSLOVLJAVATI NJEGOVIM IMENOM I REĆI MU SVOJE IME - Svaka riječ
koja je upućena bolesniku, osobito onom u jedinici intenzivnog liječenja, izvodi ga
iz osjećaja osamljenosti i napuštenosti, a ni jednu riječ bolesnik ne voli tako rado
čuti kao svoje ime. -

POMOĆI BOLESNIKU U ORIJENTACIJI

VERBALNO KOMUNICIRANJE MORA POČIVATI NA ŠTO

JEDNOSTAVNIJEM I RAZUMLJIVIJEM JEZIKU - izbjegavanje je medicinskih
izreka dijagnoza, sindroma, zdravstvenog stanja, posebice na latinskom jeziku. -

OBJASNITI BOLESNIKU KOJU ĆEMO VRSTU NJEGE / ZAHVATA

PRIMIJENITI (INFORMIRANA SUGLASNOST ) - I za najmanje postupke, npr.
vađenje krvi ili mjerenje tlaka, treba u osnovnim crtama, ako to bolesniku nije
poznato -

POZITIVAN GOVOR – Nije nužno davati detaljne informacije, već uvjerljive -

DAVANJE NADE - Davanje nade bolesniku, ne lažne, naravno, što bi

predstavljalo vitium artis, treba iskoristiti kad god se zdravstvenim radnicima pruži
prilika, Bolesniku je najvažniji osjećaj da je zdravstveni tim koji o njemu brine
djelotvoran i stabilan –

17.VRSTE I ZNAČAJ ODNOSA SESTRA-BOLESNIK?

Autokratski (paternalistički/maternalistički) odnos

- slika strogog roditelja
- zna što je najbolje za pacijenta
- tješi ga i štiti - daje savjete i upute
- donosi odluke
- od pacijenta se očekuje poslušnost

Tehnicističko – poslovni odnos

- podređeno tehnici liječenja na načelu jasno definirane usluge i cijene koštanja

Suradnički odnos

- nema dominacije medicinskog radnika, nego se sve odvija na načelu kosensusa

Komunikacija sestra – bolesnik pridonosi:

- razvoju terapijskog odnosa sestra – bolesnik

- povećanju uvida bolesnika u problem i porastu samosvijesti - porastu
samopoštovanja i povjerenja bolesnika u sebe i u druge
- usvajanju novih znanja i stjecanju novih vještina od strane bolesnika
- autonomiji ličnosti bolesnika i njegovoj neovisnoti i samostalnosti - smanjenju
anksioznosti i popravljanju raspoloženja
- otklanjanju auto – heteroagresivnog ponašanja bolesnika
- željenoj promjeni u ponašanju bolesnika
- boljoj orijentaciji bolesnika u vremenu, prostoru i osobama

18.MEDICINSKA TAJNA?

- Medicinska tajna podrazumijeva ona saznanja o pacijentu koja se ne mogu

saopštiti drugim licima, jer će time biti povrijeđena ličnost bolesnika ili interesi
zajednice. Specifični značaj medicinske tajne je u tome što na njoj počiva
povjerenje bolesnika u ljekara. Obaveza čuvanja medicinske tajne odnosi se, ne
samo na ljekara, nego na sve zdravstvene radnike. Medicinska tajna podrazumijeva
sve ono što ljekar i medicinski radnik, kao i medicinski saradnik saznaju o
pacijentu tokom obavljanja profesije. Dakle, medicinska tajna su svi podaci o
pacijentu koji se odnose na dijagnozu, na liječenje, na nesposobnost bolesnika i
drugo, a čije bi saopštavanje nekom trećem licu, moglo da nanese direktnu ili
indirektnu štetu samom pacijentu. Medicinska tajna je službena tajna i
profesionalna tajna istovremeno.

19. ŠTA PODRAZUMIJEVA MEDICINSKA TAJNA?

- Profesionalna tajna u medicinskoj, odnosno zdravstvenoj struci, precizno je

definisana i regulisana zakonskim normama. Ljekar i zdravstveni radnik treba da
znaju šta je sve profesionalna tajna:

1. Profesionalna tajna je ime i prezime bolesnika koji se liječi u klinici ili

dispanzeru.
2. Profesionalna tajna je i to od čega neki liječeni pacijent boluje i obavezuje
ljekara, ali i svakog zdravstvenog radnika i zdravstvenog saradnika. Bolesnik ne
treba da zna od čega boluje drugi bolesnik koji se liječi u istoj sobi, ne smije to da
sazna od ljekara, zdravstvenog radnika ili zdravstvenog saradnika.
3. Nije dopušteno odavanje profesionalne tajne od strane ljekara, zdravstvenih
radnika i zdravstvenih saradnika, licima van medicinske institucije ni pod kojim
uslovima. Zakon posebno sankcioniše, a etički je nemoralno odavanje
profesionalne tajne da bi se ostvarila neka korist
4. Ljekar i zdravstveni radnik nije dužan da čuva kao tajnu podatke koje je saznao
izvan vršenja profesije, odnosno izvan zdravstvene ustanove, ako ih je saznao od
nemedicinskih lica, odnosno privatno od trećih lica. Prepričavanje takvih podataka
nije etično i treba se uzdržati od toga.
5. Naročito je nedopustivo da ljekar ili zdravstveni radnik u svojim stručnim
publikacijama piše o bolesniku na način prepoznatljiv njegovoj rodbini ili
prijateljima, jer je i to odavanje profesionalne tajne.

PODJELJENA TAJNA

Podjeljena tajna je proistekla iz ekipnog rada u zdravstvu i obavezuje sve članove

ekipe. Ljekarska tajna je prvobitno podrazumevala tajnu između bolesnika i
određenog ljekara ili zdravstvenog radnika.Nedavno je savremena medicina
nametnula potrebu konzilijarnih obrada bolesnika, ali i potrebu brojnih
interspecijalističkih i supspecijalističkih konsultacija, te je zbog toga i uveden
pojam podeljene tajne. Jednostavno rečeno, kada ljekar upućuje radi
konsultativnog pregleda bolesnika drugom specijalisti, ili drugom ljekaru, odaje
samom uputom tajnu o bolesniku, pa ljekarsku tajnu dijeli sa više ljekara tako da
svi preuzimaju obavezu njenog čuvanja. Ljekarska tajna postala je dostupna
javnosti kroz birokratizaciju medicine, jer na ljekarskim dokumentima kao što su
doznake stoji dijagnoza, pa bolesnik i druga lica, mogu je pročitati. Korišćenje
šifriranih dijagnoza je potreba ljekara da od pacijenta i laika sačuvaju tajnost
dijagnoze, jer umjesto da se napiše, recimo karcinom dojke, piše se šifra iz
Međunarodne klasifikacije bolesti

21. USLOV POD KOJIM SE MOŽE ODATI PROFESIONALNA TAJNA

BEZ KRIVIČNE I MORALNE ODGOVORNOSTI?

Medicinska, ljekarska, profesionalna, službena i podjeljena tajna može se odati

pismeno, usmeno i fotokopijom dokumentacije.Medicinska tajna se odaje ukoliko
se pacijent pregleda po nalogu nekog trećeg lica, na primer suda, osiguravajućeg
zavoda, a da je pacijent pristao na takav pregled. Ljekar u tom slučaju nije
obavezan da čuva medicinsku tajnu jer svoj nalaz i dijagnozu može saopštiti
naručiocu pregleda. Medicinska tajna – ljekarska tajna može se bez krivične i
moralne odgovornosti odati u četiri sljedeća slučaja:

1. Kada bolesnik ljekara ili zdravstvenog radnika oslobodi obaveze čuvanja tajne.
2. Po nalogu suda, jer je u ovom slučaju sud viša instanca. Obično se radi o
zatvorenom tipu suđenja kada se odaje ljekarska, odnosno medicinska tajna
3. Ljekar je oslobođen čuvanja tajne, kada je recimo u pitanju zarazna ili venerična
bolest.
4. U situacijama svjedočenja i vještačenja pred sudom ljekar je oslobođen čuvanja
tajne

21. ŠTA JE INFORMISANI PRISTANAK?

- Informisani pristanak jeste pristanak obaviještenog bolesnika, jedan je od

središnjih koncepata današnje medicinske etike.
- Obaviješteni pristanak, informirana suglasnost ili informirani pristanak – sve su
to sastavnice prijevoda pojma informed consent.
- Obaviješteni je pristanak jednostavno rečeno izjava bolesnika ili ispitanika nekog
znanstvenog istraživanja koja liječnika ili medicinskog istraživača opunomoćuje da
provede određene mjere, terapiju ili da uključi ispitanika u istraživački protokol.
22. MODELI INFORMISANOG PRISTANKA?

- Po načinu komuniciranja liječnika s bolesnikom i po vremenu provedenom s

bolesnikom etičari su identificirali dva različita modela obaviještenog pristanka.

1. je FORMALAN - sastoji se od liječničkog ili sestrinskog kazivanja bolesniku o

mogućim rizicima i koristima od pojedinih tretmana te bolesnikovog potpisa na
formular.

2. je DIJALOŠKI ILI PROCESNI - koji predstavlja bit obaviještenog pristanka.

Dijaloškom modelu implicitna je teza da je liječenje međuodnos između
zdravstvenog osoblja i bolesnika u kojem prvi sudjeluje sa svojim tehničkim
znanjem i terapijskim iskustvom, a drugi sa saznanjem o životnim okolnostima na
osnovi kojih je moguć odgovarajući djelotvorni tretman.

23. ETIČKI KOMITETI (definicija i značaj)?

Etički komiteti ili etičke komisije su formacije u okviru strukovnih organizacija-

ljekarskih podružnica, ljekarskih komora u većim zdravstvenim institucijama i u
medicinskim školama, posebno medicinskim fakultetima.

Zadatak etičkog komiteta je da uspostavi i održi vezu između stručne nadležnosti i

etičkomoralne dužnosti ljekara, ali i njegovog djelovanja u zdravstvenoj zaštiti.
Nadležnost etičkih komiteta i etičkih komisija unutar ljekarskih udruženja i
ljekarske komore, ali i unutar same zdravstvene institucije vezuje se za zaštitu:
1. Autonomije odluke ljekara pojedinca pri radu.
2. Pravednost sa etičkog aspekta pri bilo kom odlučivanju.
3. Poštovanje principa primum non nocere je ne rijetko u kompetenciji etičkih
komisija, dakle prelazi sa kompetencije ljekara pojedinca;
4. Principa dobrovoljnosti da bi se izbjegle loše posljedice po pacijenta.

24. ARTiFICIJELNA HOMOLOGNA INSEMINACIJA (medicinskoetički

aspekti i dileme) ?

- Artificijelna homologna inseminacija (AIH) je pojam koji se odnosi na ostvarenje

koncepcije spermatozoida i jajne ćelije tako što se sperma muža kateterom
ubrizgava u cervikalni kanal materice ili u samu šupljinu materice supruge. -
Medicinskoetički aspekti i problemi artificijelne homologne inseminacije su
relativno jasni, jer se radi o unapred datoj saglasnosti oba supružnika da se začeće
potpomogne ovakvom metodom asistirane reprodukcije. Za primjenu homologne
inseminacije nema medicinskoetičkih bitnih dilema, jer se liječi bračni sterilitet pa
se u suštini zadovoljava prirodna želja za djecom. Mogući medicinskoetički i
sudskomedicinski problemi nastaju kad se artificijelna homologna inseminacija
obavlja zamrznutom spermom muža, što se primjenjuje u dva slučaja:
a) kada je kvalitet sperme muža toliko loš da se koncepcija spermatozoida ne
očekuje svježom spermom i pribjegava se odabiranje sperme iz više uzoraka, pa se
ostavlja i zamrzava kvalitetnija, ili pak uzeta nakon liječenja i takva sperma muža
čuva u smrznutom stanju dok se ne stvore uslovi za inseminaciju, odnosno do
ovulacije supruge;
b) praktikuje se kada predstoji davanje citostatika mužu zbog nekog malignog
obolenja, te se prije uključivanja citostatika uzme njegova sperma i čuva za kasniju
inseminaciju.

Čuvanje smrznute sperme muža u prvom navedenom slučaju nije bitno sa

medicinskoetičkog i sudskomedicinskog aspekta. Drugi slučaj je složeniji, a
posebno ukoliko je sperma zamrznuta zbog maligne bolesti muža i liječenja, a muž
umre. Inseminacija žene zamrznutom spermom svog zakonitog, ali umrlog muža
nosi brojne i medicinskoetičke, a prije svega sudskomedicinske probleme. Ukoliko
bi se takva trudnoća ostvarila na insistiranje žene, značilo bi da dijete u momentu
začeća, a posebno po rođenju već odavno ima umrlog oca, dakle nema živog
biološkog oca. Objektivno, ovakva situacija nema regulativu u pozitivnim
zakonima nijedne zemlje, niti su ponuđena moguća pravna riješenja. Ljekar, žena i
društvo u celini, u ovakvoj situaciji stavljeni su pred brojne medicinskoetičke,
moralne i pravne dileme

25. ARTIFICIJELNA DONOR INSEMINACIJA (uslovi, medicinskoetičke

dileme i problemi) ?

- Artificijelna donor inseminacija (AID) je terapijski postupak u liječenju steriliteta

supruga, po kome se inseminacija žene vrši sigurno fertilnom spermom od
nepoznatog davaoca. - Medicinskoetičke dileme su da li je ovo bolji metod
liječenja bračnog steriliteta od metoda adopcije – usvojenja djeteta, jer je usvojeno
dijete strano i majci i ocu, međutim oba roditelja su u slučaju adopcije u
ravnopravnom položaju, a u situaciji heterologne inseminacije majka je u prednosti
jer je ipak biološki roditelj. Sigurno je da heterologna inseminacija ima niz
negativnih implikacija, a najbitnije su:
1. Status muža i moguće psihološke komplikacije u ovakvoj situaciji roditeljstva.
Ljekar od muža pribavlja apsolutnu saglasnost u pisanoj formi.
2. Problem pravne prirode – sudovi nekih zemalja ovaj način oplodnju uzimaju kao
razlog za davanje saglasnosti mužu na razvod braka, uprkos pismenoj saglasnosti
koju je dao prije heterologne inseminacije.
3. Problemi izdržavanja dijeteta nastaju kao posljedica razvoda braka, jer u tom
slučaju bivši suprug može odricati obavezu izdržavanja djeteta dokazujući da ono
nije njegovo.
4. Etičko genetički problemi vezani za djete rođeno inseminacijom žene spermom
donora su sledeći: Teoretski, a i praktično, spermom istog donora mogu biti, i često
se oplode dvij žene, tako da djeca iz takvih trudnoća kasnije, ako su raznopolna,
mogu doći u međusoban kontakt, u dobu zrelosti i stupiti u intimne odnose ili u
bračnu zajednicu, gde se pojavljuje etički problem rodoskvrnjenja, a i mogućeg
incesta.
5. Problem mentalnog statusa i mentalnih oštećenja djeteta moguć je kada dijete
sazna da mu otac nije zapravo biološki otac
6. Želja da se sazna ko je biološki otac njenog djeteta javlja se i u supruge,
odnosno majke djeteta rođenog iz heterologne inseminacije. Na samom početku
žena takvu želju po pravilu nema, ali kad djete počne da odrasta i da se na njemu
zapažaju posebnosti mentalnog sklopa ličnosti i crte fizičkog izgleda, nerijetko se
ta želja pojavljuje.
7. Psihologija žena pri izboru seksualnog partnera je pojam koji brojni autori
raspravljaju i smatraju da žena odabira za seksualnog partnera muškarca koji bi po
njenim intrapsihičkim idealizacijama bio najpoželjniji – najidealniji otac njenog
djeteta.

Medicinskoetički i deontološki aspekt problema je zašto ljekar preuzima

odgovornost uloge izbora oca, što je inače lična stvar žene.

26. VANTJELESNA OPLODNJA I EMBRIOTRANSFER (medicinskoetičke

dileme) ? vto i et

- Vantjelesna oplodnja i embriotransfer predstavlja tehniku oplodnje kojom se u

laboratorijskim uslovima imitira onaj deo reproduktivnog procesa koji se dešava u
jajovodima žene. Primjenjuje se u liječenju bračnog steriliteta. Opisana tehnika
postavlja odmah medicinskoetičke dileme: Ko ima pravo da odluči koje gamete
treba odbaciti, a koje odabrati od, recimo, desetinu oplođenih. Koji embrion lišiti
života, a koji nidirati u kavum uterusa

27. SUROGAT MAJKA (medicinskoetički aspekt) ?

- Surogat majka -žena koja nosi trudnoću sa embrionom druge žene i muškarca je
novi pojam u medicini i ljudskoj reprodukciji.

- Dilemska i nerazriješiva medicinskoetička i medicinska pitanja su da surogat

majka nosi devet mjeseci embrion do porođaja, odnosno do rađanja živog djeteta, a
da biološki to novo ljudsko biće nije njeno. Ostaju naučne nerazjašnjene dileme
koliki je uticaj na ukupnu mentalnu strukturu i mentalnu ukupnost nove ljudske
jedinke koja je devet meseci tokom trudnoće bila hranjena preko krvi surogat
majke. Problemi su vezani i za biološku majku, koja ostvaruje materinstvo a da
nije prošla kroz trudnoću do porođaja, takođe i takvog biološkog oca, koji kroz sve
vrijeme trajanja trudnoće nije bio u prilici da trudnoću proprati sa ženom, pravom
biološkom majkom svog djeteta

28. VJEŠTAČKI PREKID TRUDNOĆE (medicinskoetički aspekti) ?

Abortus ili vještački prekid trudnoće podrazumjeva namjeran prekid trudnoće kao
neželjenog stanja, prije svega voljom trudnice. Mišljenja da embrion i fetus ne
spadaju u istu kategoriju kao i druga ljudska bića dovelo je do utilitarističkog stava
da mogu biti ubijeni ako to donosi značajnu korist drugim ljudima, ne samo ako
život trudnice zavisi od toga. Stav prema vještačkom prekidu trudnoće – abortusu u
našoj zemlji je jasan i ljekar nema etičkih dilema jer i novi Ustav reguliše da svaka
žena ima neotuđivo pravo da samostalno odlučuje o redosljedu i broju rađanja
svoje djece. Usklađeno sa tim principom uvažava se stav da se fetus, pošto ne
može opstati izvan majčine utrobe prvih mjeseci trudnoće, smatra dijelom ženinog
tijela i ona ima isključivo pravo da odluči o njegovoj sudbini.

29. KRITERIJUM VARIJABILNOSTI?

Kriterijum vijabilnosti je izazvao brojne nedoumice obzirom na različite stadijume

embrionalnog razvoja jer se sa razvojem medicinskih tehnika i tehnologija ta
starost pomjera. Danas je moguće održati fetus neograničeno dugo živim.
30. INDIKACIJE ZA VJEŠTAČKI PREKID TRUDNOĆE?

Naš zakon uvažava sljedeće indikacije za medicinski prekid trudnoće:

1. Medicinske indikacije podrazumevaju postojanje u žene oboljenja zbog kojih bi
trudnoća i porođaj mogli ozbiljno ugroziti njeno zdravlje i život, recimo srčane
mane itd.
2. Etičke indikacije podrazumevaju situacije kada je trudnoća nastala nekim pravno
kriminalnim činom, recimo silovanjem, obljubom nad nemoćnom osobom, nad
maloljetnom osobom, obljubom zloupotrebom položaja od strane muškarca i
incestom
3. Eugeničke indikacije podrazumevaju biološko genetske faktore koji oštećuju
fetus zbog postojanja bolesti majke u prva tri meseca trudnoće, dakle u prva 3mj tr.

31. EUTANAZIJA (pojam,vrste) ?

- Eutanazija etimološki potiče od dvije grčke riječi: eu – dobro sa prizvukom lahko

i thanatos – smrt. - Eutanazija – lako i blago umiranje, bez samrtnih bolova. - U
slobodnom prevodu moglo bi se reći da je to "ubistvo iz milosrđa", odnosno
pomaganje u umiranju. - Danas bi se eutanazija kao pojam mogla definisati kao
pravo neizlječivog bolesnika da uz pomoć ljekara, odnosno medicine ostvari
bezbolnu smrt. Sa aspekta aktuelne medicinske nauke posebno savremene
medicinske etike govori se o aktivnoj, pasivnoj, socijalnoj i negativnoj eutanaziji.

32. AKTIVNA EUTANAZIJA, PASIVNA E., SOCIJALNA E., NEGATIVNA

E. (medicinskoetički aspekti) ?

Aktivna (direktna) eutanazija podrazumjeva da se neizlječivom bolesniku ubrizga

u venu neko sredstvo – otrov koje će brzo i bezbolno direktno izazvati smrt.
Poželjna je visoka doza opioida. U svim zemljama svijeta aktivna (direktna)
eutanazija je zabranjena.

Pasivna (indirektna) eutanazija podrazumjeva ne primjenjivanje adekvatnih

metoda liječenja u teškom stanju bolesti, što za posljedicu ima brži smrtni ishod.
Pasivna eutanazija podrazumeva u suštini namjerno propuštanje dužnosti.Pasivna
eut. kao izazivanje smrti u pozitivnom pravu se smatra propustom pružanja dužne
ljekarske pomoći, čime je ubrzano usmrćivanje, što zakon sankcioniše kao činjenje
iz nehata.
Socijalna eutanazija predstavlja oblik pasivne eutanazije i podrazumjeva
ostavljanje teškog bolesnika bez podrške intenzivnom bolničkom njegom. Drugi
vid je davanje neizlječivih bolesnika, na dalju njegu i brigu rodbini u kućnim
uslovima. Socijalna eutanazija dovodi staru osobu ili neizlječivog bolesnika u
situaciju uskraćenja intenzivne medicinske njege ili njenog svođenja na min. što u
kućnim, ambijentalnim uslovima podrazumeva ubrzavanje letalnog ishoda.

Negativna eutanazija kao pojam pojavljuje se u stručnoj medicinskoj literaturi i

podrazumeva ostavljanje veće količine ljekova pored postelje bolesnika. Negativna
eutanazija dakle, znači neku vrstu navođenja teškog i neizlječivog bolesnika na
samoubistvo. Samoubistvo, samo kao akt nije krivično djelo, mada ima zemalja u
kojima je još uvek kažnjivo. Med. nauka i savremena med. etika imaju
nedvosmislen stav da eutanaziju ne treba ozakoniti ni pod kojim izgovorom, dakle
ni pasivnu eutanaziju.