თავი I. კორუბციის ჩამოყალიბების ისტორია.

კორუბციის მომდინარეობს ძველი დროდან და მისი ისტორიული ფესვები

შეიძლება შევადაროთ საჩუქრის გადაცემას ,კეთილგანწყობის
მოსაპოვებლად.ძვირადღირებული საჩუქარი განასხვავებდა სხვა
მთხოვნელებისაგან ამ პირს ,რაც ეხმარებოდა თხოვნის შესარულებაში.ზუსტად
ამიტომ პირველყოფილ საზოგადოებაში ბელადისათვის ან მეთაურისათვის
საჩუქრის „გადახდა“ ნორმად ითვლებოდა.როდესაც სახელმწიფო აპარატი
გართულდა და ცენტრალური ხელისუფლების ძალაუფლება
გაძლიერდა,გამოჩნდნენ პროფესიონალი ჩინოვნიკები,რომლებიც მმართველთა
გეგმის მიხედვით,მხოლოდ ფიქსირებული ხელფასით უნდა
დაკმაყოფილიყვნენ.პრაქტიკაში კი ასეთი პირები ცდილობდნენ ესარგებლათ
თავიანთი პოზიციით ,რათა ფარულად გაეზარდათ შემოსავალი.
პირველი მეთაური ,რომელზეც შემორჩენილია ისტორიაში როგორც
კორუბციის წინააღმდეგ მებრძოლი,იყო ურუინმიგა1 - ქალაქ-სახელმწიფოს
ლაგაშის შუმერების მეფე ,ჩვენ წელთაღრიცხვამდე 24 საიკუნის მეორე ნახევარში.
კორუფციისათვის დემონსტრაციული და ხშირად სასტიკი დასკის მიუხედავად,
მის წინააღმდეგ ბრძოლას სასურველ შედეგამდე არ მისულა.ყოველ შემთხვევაში
მან მაინც შეძლო საშიში დანაშაულების აღკვეთა,მაგრამ წვრილმანი გაფლანგვისა
და ქრთამის დონეზე დართოს იყოს გავრცელებული კორუფცია. ერთ-ერთი
ყველაზე პირველი ტრაქტატი „არტხა-შასტრა“2 გამოაქვეყნეს „კაუტილის“
ფსევდონიმად ერთ-ერთმა ჰბარტის მინისტრმა ჩვენ წელთაღრიცხვამდე IV
საუკუნეში. მასში მან პესიმისტური დასკვნა გააკეთა,რომ „ მეფის ქონება არ
შეიძლება,მცირედ მაინც არ მიითვისოს ამ ქონებაზე პასუხისმგებელმა პირებმა“.
მსგავსი პრობლემები ჰქონდათ ასევე ძველი ეგვიპტის ფარაონებსაც,სადაც
ჩამოყალიბდა ჩინოვნიკების უზარმაზარი ბიუროკრატიული აპარატი,რამაც
საშუალება მისცა შეექმნა უკანონობა და თვითნებობა თვაისუფალი
გლეხების,ხელოსნების და სამხედრო თავადაზნაურების წინააღმდეგაც კი.
ისტორიაში შემორჩენილია იტაჰოტელის სწავლება,რომელიც გვირჩევს : „ ზურგი
მოუხარე უფროსებს,და შენი სახლი მოწესრიგდება,ხელფასიც კარგი
გექნება,ვინაიდან ცუდადაა ის ,ვინც წინააღმდეგობას უწევს უფროსობას.მაგრამ
ადვილია,როდესაც ის მხარს უჭერს“.
განსაკუთრებით შემაშფოთებელი იყო მოსამართლეთა კორუფცია, რომელიც
განაპირობებდა ქონების უკანონო გადანაწილებას და დავის სამართლებრივი
1
ურუკაგინა (უფრო სწორად ურუინიმგინა), ლაგაშის მეფე (ძვ. წ. 24 საუკუნის II ნახევარი). მან
ჩაატარა რეფორმები სამეფო თანამდებობის პირთა და მოსამართლეების ბოროტად გამოყენების
მიზნით, შეამცირა გადასახადები და გადასახადები ტაძრების პერსონალისგან, დაიცვას ტაძრის
თვისებები სამეფო ადმინისტრაციის მიერ შეურაცხყოფისგან, ასევე შეამციროს და შეამციროს
გადასახადები რიტუალებისთვის.
2
არტა-შასტრა- IV საუკუნეში ძვ.წ. ე. ძველ ინდოეთში დაიწერა უძველესი ტრაქტატი
ძალაუფლების, ეკონომიკის, სამართლის, სამხედრო საქმეებისა და მთავრობის შესახებ -
"არტაშასტრა".
ჩარჩოს მიღმა გადაწყვეტის სურვილს. შემთხვევითი არ არის, რომ ყოველგვარი
კორუფციის წამყვანი რელიგიები, უპირველეს ყოვლისა, გმობენ მოსამართლეთა
მოსყიდვას: „...უფროსი ითხოვს საჩუქრებს, მოსამართლე კი ქრთამისთვის
განიკითხავს, დიდებულები კი გამოხატავენ თავიანთი სულის ბოროტ
სურვილებს. და ამახინჯონ საქმე...“; „ნუ მიიღებთ ძღვენს, რამეთუ ძღვენი
აბრმავებს მხილველს და აფუჭებს მართალთა საქმეს“ 3; „ნუ მიითვისებთ
ერთმანეთის ქონებას და ნუ მოისყიდით მოსამართლეებს, რათა განზრახ
მიითვისოთ სხვისი ქონების ნაწილი“4.
XII ცხრილის5 ძველ რომაულ კანონებში, ტერმინი "Corrumpere" იწყება მისი
გამოყენება "ფულისთვის ჩვენების შეცვლა" და "მოსამართლის მოსყიდვა":
"ნამდვილად გაითვალისწინებთ კანონის განკარგულებას მძიმე, სიკვდილით
დასჯით მოსამართლე ან შუამავალი, რომელიც დაინიშნა სასამართლო პროცესზე,
[საქმის სასამართლო განხილვისთვის] და დაიჭირეს ფულადი ქრთამის მიღება ამ
საქმეში?). ”
კორუფციის გასაგებად მნიშვნელოვანი ბიძგს იძლევა ნიკოლო მაკიაველის6
ნაშრომები. მან კორუფცია შეადარა დაავადებას, როგორიცაა ჭლექი. „თავიდან ის
ძნელი ამოსაცნობია , მაგრამ ადვილია მკურნალობა. ხოლო ის თუ
უგულებელყოფილია, მაშინ მისი ამოცნობა ადვილია, მაგრამ ძნელია განკურნება.“
მე-18 საუკუნის ბოლოდან დასავლეთში გარდამტეხი აღმოჩნდა საზოგადოების
დამოკიდებულება კორუფციის მიმართ. ლიბერალური რეფორმები
მიმდინარეობდა იმ ლოზუნგით, რომ სახელმწიფო ძალაუფლება არსებობს მას
დაქვემდებარებული ხალხის საკეთილდღეოდ და, შესაბამისად, სუბიექტები მხარს
უჭერენ მთავრობას მოხელეების მიერ კანონების მკაცრი დაცვის
სანაცვლოდ.კერძოდ, 1787 წელს მიღებული აშშ-ს კონსტიტუციის თანახმად,
ქრთამის აღება არის ერთ-ერთი იმ ორი ცალსახად ნახსენები დანაშაულიდან,
რომლისთვისაც შეიძლება შეერთებული შტატების პრეზიდენტის იმპიჩმენტი 7.
საზოგადოებამ დაიწყო უფრო და უფრო მეტი გავლენის მოხდენა სახელმწიფო
3
„ნუ მიიღებთ ძღვენს, რამეთუ ძღვენი აბრმავებს მხილველს და აფუჭებს მართალთა საქმეს“
( გამოსავალი თავი 23:8)
4
„ნუ მიითვისებთ ერთმანეთის ქონებას და ნუ მოისყიდით მოსამართლეებს, რათა განზრახ
მიითვისოთ სხვისი ქონების ნაწილი“ (ყურანი 2:188) .

5
XII ცხრილის ძველ რომაულ კანონებში, ტერმინები "Croprumpere" სცვლის" და "მოსამართლის
მოსყიდვა": "ნამდვილად გათვალისწინებულს კანონის განკარგულებაში მძიმე, როგორც კვდილით
დასჯილი მოსამართლე ან შუამავალი, რომელიც დაინიშნა სასამართლო პროცესზე, [საქმის
სასამართლო განხილვისთვის] და დაიეს.
6
ნიკკოლო მაკიაველი- იტალიელი დიპლომატი,ფილოსოფი და პილიტოლოგი. ის ცნობილია
ისეთი ნაშრომებით როგორიცაა „ მთავარსარდალი“ „ ომის ხელოვნება“ და ასე შემდეგ.
7
საქართველოს კანონი იმპიჩმენტის შესახებ მუხლი 1 : «იმპიჩმენტი არის საქართველოს
კონსტიტუციის დარღვევის, სახელმწიფოს ღალატისა და სისხლის სამართლის სხვა
დანაშაულის ჩადენისათვის საქართველოს პრეზიდენტის, საქართველოს უზენაესი
სასამართლოს თავმჯდომარის, საქართველოს მთავრობის წევრის, გენერალური აუდიტორისა
და საქართველოს ეროვნული ბანკის საბჭოს წევრის თანამდებობიდან გადაყენების წესი.“
აპარატის მუშაობის ხარისხზე. როდესაც პოლიტიკური პარტიები და სამთავრობო
რეგულაციები ძლიერდებოდა, პოლიტიკურ ელიტასა და მსხვილ ბიზნესს შორის
შეთქმულების ეპიზოდები მზარდი შეშფოთება გახდა. თუმცა, განვითარებულ
ქვეყნებში კორუფციის დონე შემცირდა მე-19 და მე-20 საუკუნეებში დანარჩენ
მსოფლიოსთან შედარებით.
განვითარებულ ქვეყნებში კორუფციის ევოლუციის ახალი ეტაპი იყო მე-19 და
მე-20 საუკუნეების დასასრული. ერთის მხრივ, დაიწყო სახელმწიფო
რეგულირების და, შესაბამისად, თანამდებობის პირთა ძალაუფლების მორიგი
გაძლიერება. მეორე მხრივ, დაიბადა მსხვილი კერძო ბიზნესი, რომელიც
კონკურენტულ ბრძოლაში დაიწყო „სახელმწიფოს შესყიდვის“კენ მიმართვა - არა
ცალკეული მცირე სახელმწიფო მოხელეების დროდადრო მოსყიდვაზე, არამედ
საქმიანობის უშუალო დაქვემდებარებაში. პოლიტიკოსები და მაღალჩინოსნები
კაპიტალის ინტერესების დასაცავად.როდესაც პოლიტიკური პარტიების
მნიშვნელობა იზრდებოდა განვითარებულ ქვეყნებში (განსაკუთრებით დასავლეთ
ევროპაში მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ), განვითარდა პარტიული კორუფცია,
როდესაც მსხვილი ფირმები და ტრანსნაციონალური კორპორაციები ფულს
უხდიდნენ არა პირადად პოლიტიკოსებს, არამედ პარტიულ ხაზინას მათი
ინტერესების ლობირებისთვის.
XX საუკუნის მეორე ნახევარში, კორუფციამ უფრო და უფრო დაიწყო
საერთაშორისო პრობლემა. ფართოდ გავრცელდა საზღვარგარეთების მაღალი
თანამდებობის პირთა ქრთამი. გლობალიზაციამ განაპირობა ის ფაქტი, რომ ერთ
ქვეყანაში კორუფცია უარყოფით გავლენას ახდენს მრავალი ქვეყნის
განვითარებაზე. თუმცა, კორუფციის ყველაზე მაღალი დონის მქონე ქვეყნები აღარ
შემოიფარგლებოდნენ მხოლოდ მესამე სამყაროთი: ლიბერალიზაცია ყოფილ
სოციალისტურ ქვეყნებში 1990-იან წლებში. თან ახლავს სამსახურებრივი
უფლებამოსილების უხეში ბოროტად გამოყენება. 1995 წლის 31 დეკემბრის
გამოცემაში, Financial Times-მა8 1995 წელს გამოაცხადა "კორუფციის წელი".
კორუფციის შესახებ ცნობიერების ამაღლების მიზნით, გაეროს დაარსებული
საერთაშორისო ანტიკორუფციული დღე (9 დეკემბერი).

თავი II. კორუფციის ცნება და მისი ფორმები

8
Financial Time - ბრიტანული და საერთაშორისო ბიზნეს ყოველდღიური გაზეთი.
გამოქვეყნებულია ინგლისურ ენაზე მსოფლიოს 24 ქალაქში, საერთო ტირაჟით დაახლოებით 356
ათასი ეგზემპლარი. სპეციალიზირებულია ფინანსური და ბიზნესის სამყაროს ახალი ამბების
გამოქვეყნებასა და ანალიზში. გაზეთის სათაო ოფისი მდებარეობს ლონდონში, რომელიც
ეკუთვნის იაპონურ ჰოლდინგ კომპანია Nikkei-ს, მთავარი რედაქციებით დიდ ბრიტანეთში, აშშ-სა
და ევროპაში.