‫جمهوری اسالمی ایران‬

INSO Islamic Republic of Iran ‫استاندارد ملی ایران‬

1008 ‫سازمان ملی استاندارد ایران‬ 8001
3rd Revision Iranian National Standardization Organization ‫تجدیدنظرسوم‬
2021 8000

Modification of
ISO11609 :2017 -‫پاککنندههای دندان‬
‫ویژگیها و روشهای آزمون‬

Dentifrices-
Specification and test methods

ICS:71.100.01, 97.170
 8000 ‫ سال‬:)‫ (تجدیدنظر سوم‬8001 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ‬

‫سازمان ملی استاندارد ایران‬

2952 ‫ پالک‬،‫ خیابان ولیعصر‬،‫ ضلع جنوب غربی میدان ونک‬،‫تهران‬

‫ ایران‬-‫ تهران‬35399-9315 :‫صندوقپستی‬
44495593-9 :‫تلفن‬
44449381 ‫ و‬44449848 :‫دورنگار‬
‫ میدان استاندارد‬،‫ شهر صنعتی‬،‫کرج‬
‫ ایران‬- ‫ کرج‬13949-391 :‫صندوق پستی‬
)829( 12489813-4 :‫تلفن‬
)829( 12484335 :‫دورنگار‬
standard@isiri.gov.ir :‫رایانامه‬

http://www.isiri.gov.ir :‫وبگاه‬

Iranian National Standardization Organization (INSO)

No. 2592 Valiasr Ave., South western corner of Vanak Sq., Tehran, Iran
P. O. Box: 14155-6139, Tehran, Iran

Tel: + 98 (21) 88879461-5

Fax: + 98 (21) 88887080, 88887103

Standard Square, Karaj, Iran

P.O. Box: 31585-163, Karaj, Iran
Tel: + 98 (26) 32806031-8
Fax: + 98 (26) 32808114

Email: standard@isiri.gov.ir
Website: http://www.isiri.gov.ir

‫ب‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8000‬‬

‫به نام خدا‬

‫آشنایی با سازمان ملی استاندارد ایران‬

‫سازمان ملی استاندارد ایران به موجب بند یک مادۀ ‪ 9‬قانون تقویت و توسعه نظاا اساتاندارد ‪ ،‬اباال شاده در د مااه ‪،3159‬‬
‫وظیفۀ تعیین‪ ،‬تدوین‪ ،‬بهروزرسانی و نشر استانداردها ملی را بر عهده دارد‪.‬‬

‫تدوین استاندارد در حوزهها مختلف در کمیسیونها فنی مرکب از کارشناسان سازمان‪ ،‬صااحبنظاران مراکاز و مؤسساا‬
‫علمی‪ ،‬پژوهشی‪ ،‬تولید و اقتصاد آگاه و مرتبط انجا میشود و کوششی همگا با مصالح ملی و با توجه به شارایط تولیاد ‪،‬‬
‫فناور و تجار است کاه از مشاارکت آگاهاناه و منصافانۀ صااحبان حاو و نفاع‪ ،‬شاامل تولیدکننادگان‪ ،‬مصار کننادگان‪،‬‬
‫صادرکنندگان و واردکنندگان‪ ،‬مراکز علمی و تخصصی‪ ،‬نهادها‪ ،‬سازمانها دولتی و غیردولتی حاصال مایشاود‪ .‬پایشناویس‬
‫استانداردها ملی ایران برا نظرخواهی به مراجع ذ نفع و اعضا کمیسیونها مربوط ارساا مایشاود و پاس از دریافات‬
‫نظرها و پیشنهادها در کمیتۀ ملی مرتبط با آن رشته طرح و در صور تصویب‪ ،‬به عنوان استاندارد ملی (رسمی) ایران چاا و‬
‫منتشر میشود‪.‬‬
‫پیشنویس استانداردهایی که مؤسسا و سازمانها عالقهمند و ذ صالح نیز با رعایت ضوابط تعیاین شاده تهیاه مایکنناد‬
‫درکمیته ملی طرح‪ ،‬بررسی و درصور تصاویب‪ ،‬باه عناوان اساتاندارد ملای ایاران چاا و منتشار مایشاود‪ .‬بادین ترتیاب‪،‬‬
‫استانداردهایی ملی تلقی میشود که بر اساس مقررا استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪ 9‬تدوین و در کمیتۀ ملی استاندارد مرباوط‬
‫که در سازمان ملی استاندارد ایران تشکیل میشود به تصویب رسیده باشد‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫سازمان ملی استاندارد ایران از اعضا اصلی سازمان بینالمللی استاندارد )‪ ،3(ISO‬کمیسیون بینالمللی الکتروتکنیاک (‪)IEC‬‬
‫و سازمان بینالمللی اندازهشناسی قانونی )‪ 1(OIML‬است و به عنوان تنها رابط‪ 5‬کمیسیون کدکس غذایی )‪ 9(CAC‬در کشاور‬
‫فعالیت میکند‪ .‬در تدوین استانداردها ملی ایران ضمن تاوجه باه شارایط کلای و نیازمناد هاا خاا کشاور‪ ،‬از آخارین‬
‫پیشرفتها علمی‪ ،‬فنی و صنعتی جهان و استانداردها بینالمللی بهرهگیر میشود‪.‬‬
‫سازمان ملی استاندارد ایران میتواند با رعایت موازین پیشبینی شده در قانون‪ ،‬برا حمایت از مصر کنندگان‪ ،‬حفظ ساالمت‬
‫و ایمنی فرد و عمومی‪ ،‬حصو اطمینان از کیفیات محصاوت و مالحظاا زیساتمحیطای و اقتصااد ‪ ،‬اجارا بعضای از‬
‫استانداردها ملی ایران را برا محصوت تولید داخل کشور و‪/‬یا اقال وارداتی‪ ،‬با تصویب شورا عاالی اساتاندارد‪ ،‬اجباار‬
‫کند‪ .‬سازمان میتواند به منظور حفظ بازارهاا باینالمللای بارا محصاوت کشاور‪ ،‬اجارا اساتاندارد کاتهاا صاادراتی و‬
‫درجهبند آن را اجبار کند‪ .‬همچنین برا اطمینان بخشیدن به استفادهکنندگان از خدما سازمانها و مؤسسا فعاا در‬
‫زمینۀ مشاوره‪ ،‬آموزش‪ ،‬بازرسی‪ ،‬ممیز و صدور گواهی سیستمها مدیریت کیفیت و مدیریت زیستمحیطی‪ ،‬آزمایشگاههاا و‬
‫مراکز واسنجی (کالیبراسیون) وسایل سنجش‪ ،‬سازمان ملی استاندارد اینگونه سازمانها و مؤسسا را بر اسااس ضاوابط نظاا‬
‫تأیید صالحیت ایران ارزیابی میکند و در صور احراز شرایط تز ‪ ،‬گواهینامۀ تأیید صالحیت به آنها اعطا و بر عملکرد آنهاا‬
‫نظار میکند‪ .‬ترویج دستگاه بینالمللی یکاها‪ ،‬واسنجی وسایل سنجش‪ ،‬تعیین عیار فلزا گرانبها و انجا تحقیقا کااربرد‬
‫برا ارتقا سطح استانداردها ملی ایران از دیگر وظایف این سازمان است‪.‬‬

‫‪1- International Organization for Standardization‬‬

‫‪2- International Electrotechnical Commission‬‬
‫)‪3- International Organization of Legal Metrology (Organisation Internationale de Metrologie Legals‬‬
‫‪4- Contact point‬‬
‫‪5- Codex Alimentarius Commission‬‬

‫ج‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8000‬‬

‫کمیسیون فنی تدوین استاندارد‬

‫« پاک کنندههای دندان‪-‬ویژگیها و روشهای آزمون »‬

‫سمت و‪/‬یا محل اشتغال‪:‬‬ ‫رئیس‪:‬‬

‫انجمن صنایع شوینده و بهداشتی و آرایشی‬ ‫کمپانی سعید‪ ،‬عارفه‬
‫(دکتر شیمی آلی)‬

‫دبیر‪:‬‬
‫کارشناس استاندارد‬ ‫رایگان ‪ ،‬زهرا‬
‫(کارشناسی شیمی)‬

‫اعضا‪( :‬اسامی به ترتیب حرو الفبا)‬

‫شرکت گلتاش‬ ‫احمدیان‪ ،‬حمیدرضا‬

‫(کارشناسیارشد شیمی آلی)‬

‫دانشکده دندانپزشکی دانشگاه تهران‬ ‫اسماعیل زاده‪ ،‬شیما‬

‫(دکتر دندانپزشکی)‬

‫شرکت گل پسند‬ ‫اسد ‪ ،‬مهد‬

‫(دکترا حرفه ا )‬

‫شرکت آوند فر‬ ‫ایجاد ‪ ،‬مریم‬

‫(کارشناسیارشد شیمی تجزیه)‬

‫پژوهشگاه استاندارد‬ ‫احسانی‪ ،‬باقر‬

‫(کارشناسی شیمی)‬

‫شرکت تهران بوران‬ ‫احد ‪ ،‬نسترن‬

‫(کارشناسیارشد شیمی آلی)‬

‫شرکت راسن درمان‬ ‫آحسینی‪ ،‬مریم السادا‬

‫(کارشناسیارشد شیمی)‬

‫پارس حیان‬ ‫اقشمه‪ ،‬امیر گودرز‬

‫(کارشناسیارشد شیمی فیزیک)‬

‫شرکت تهران بوران‬ ‫تورانی‪ ،‬سارا‬

‫(کارشناسیمهندسی شیمی)‬

‫د‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8000‬‬

‫سمت و‪/‬یا محل اشتغال‪:‬‬ ‫اعضا‪( :‬اسامی به ترتیب حرو الفبا)‬

‫سازمان غذا ودارو‪-‬اداره کل نظار بر مواد ارایشی و بهداشتی‬ ‫حسینی فیروزاباد ‪ ،‬فرح ناز‬
‫(دکتر داروساز )‬

‫شرکت پارس حیان‬ ‫حقیقی‪ ،‬نگار‬

‫(کارشناسی شیمی)‬

‫شرکت آوند فر‬ ‫زرنگار‪ ،‬مینا‬

‫(کارشناسیارشد ش یمی)‬

‫شرکت داروگر‬ ‫زینا زاده‪ ،‬افسانه‬

‫(کارشناسی شیمی)‬

‫پژوهشگاه استاندارد‬ ‫ساتروند‪ ،‬زهره‬

‫(دکتر شیمی معدنی)‬

‫دانشکده دندانپزشکی دانشگاه تهران‬ ‫شهابی‪ ،‬سیما‬

‫(دکتر دندانپزشکی)‬

‫سازمان غذا ودارو‪-‬آزمایشگاه ها کنتر‬ ‫شهرستانی‪ ،‬مرتضی‬

‫(دکتر داروساز )‬

‫آزمایشگاه مهر‬ ‫شاهی‪ ،‬مریم‬

‫(دکتر شیمی تجزیه)‬

‫آزمایشگاه مهر‬ ‫شاهی‪ ،‬الها‬

‫(کارشناسیمهندسی فناور اطالعا )‬

‫شرکت پاکرخ‬ ‫صدیو ویشکایی‪ ،‬طاهره‬

‫(دکتر شیمی معدنی)‬

‫آزمایشگاه مهر‬ ‫غفار نطنز ‪ ،‬پر‬

‫(کارشناسیارشد شیمیآلی)‬

‫استاندارد استان تهران‬ ‫فاطمی‪ ،‬سیده پر ناز‬

‫(کارشناسیارشد شیمیآلی)‬

‫کارشناس استاندارد‬ ‫فتحی رشتچی‪ ،‬ا البنین‬

‫(کارشناسی شیمی)‬

‫ه‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8000‬‬

‫سمت و‪/‬یا محل اشتغال‪:‬‬ ‫اعضا‪( :‬اسامی به ترتیب حرو الفبا)‬

‫مشاورصنعت‬ ‫موسویان‪ ،‬شیوا‬
‫(کارشناسیارشد ش یمی)‬

‫آزمایشگاه مهدتاژ‬ ‫مقدس‪ ،‬حمیدرضا‬

‫(کارشناسی شیمی)‬

‫شرکت سرمه‬ ‫نیل فروشان‪ ،‬بنفشه‬

‫(کارشناسیارشد ش یمی تجزیه)‬

‫شرکت دکتر عبید‬ ‫نیکخواه‪ ،‬هاجر‬

‫(دکتر داروساز )‬

‫شرکت یونیلیور ایران‬ ‫همایون پور‪ ،‬فخرالدین‬

‫(کارشناسیارشد صنایع غذایی)‬

‫ویراستار‪:‬‬
‫سازمان ملی استاندارد‬ ‫مصطفو ‪ ،‬بی تا‬
‫(دکتر شیمی تجزیه)‬

‫و‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8000‬‬

‫فهرست مندرجات‬

‫صفحه‬ ‫عنوان‬

‫ح‬ ‫پیشگفتار‬
‫ط‬ ‫مقدمه‬
‫‪3‬‬ ‫‪ 3‬هد و دامنه کاربرد‬
‫‪3‬‬ ‫‪ 2‬مراجع الزامی‬
‫‪2‬‬ ‫‪ 1‬اصطالحا و تعاریف‬
‫‪1‬‬ ‫‪ 5‬ویژگی ها‬
‫‪5‬‬ ‫‪ 9‬نمونه بردار‬
‫‪5‬‬ ‫‪ 9‬روش ها آزمون‬
‫‪9‬‬ ‫‪ 9‬نشانه گذار‬
‫‪9‬‬ ‫‪ 4‬بسته بند‬
‫‪4‬‬ ‫پیوست الف (الزامی) ا ندازه گیر فلوراید کل‬
‫‪33‬‬ ‫پیوست ب (الزامی) اندازه گیر سایندگی نسبی پاک کننده دنادان رو میناا و عااج دنادان باه روش‬
‫زبر سنج ی‬
‫‪29‬‬ ‫پیوست (آگاهی دهنده) ماشین مسواک زنی‬
‫‪29‬‬ ‫پیوست (آگاهی دهنده) تغییرا اعما شده در این استاندارد در مقایسه با استاندارد منبع‬
‫‪24‬‬ ‫کتاب نامه‬

‫ز‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8000‬‬

‫پیشگفتار‬

‫استاندارد « پاک کننده ها دندان‪ -‬ویژگی ها و روش ها آزمون » که نخستینبار در سا ‪3195‬تادوین و‬

‫منتشر شد‪ ،‬بر اساس پیشنهادها دریافتی و بررسای و تأییاد کمیسایونهاا مرباوط بار مبناا پاذیرش‬
‫استانداردها بینالمللی‪/‬منطقها به عنوان استاندارد ملی ایران باه روش اشااره شاده در ماورد ‪ ،‬بناد ‪،9‬‬
‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪ 9‬بارا ساومین باار ماورد تجدیادنظر قارار گرفات و در هازارو هفتصادوهفتاد‬
‫وهفتمین اجالسیه کمیتۀ ملی استاندارد شیمیایی مورخ ‪ 3588/4/35‬تصویب شد‪ . .‬اینک این اساتاندارد باه‬
‫استناد بند یک مادۀ ‪ 9‬قانون تقویت و توسعه نظا استاندارد‪ ،‬ابال شده در د ماه ‪ ،3159‬به عنوان استاندارد‬
‫ملی ایران منتشر میشود‪.‬‬
‫استانداردها ملی ایران بر اساس استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 9‬استانداردها ملی ایران‪ -‬سااختار و شایوۀ‬
‫نگارش) تدوین میشوند‪ .‬برا حفظ همگامی و هماهنگی با تحوت و پیشرفت¬ها ملی و جهانی در زمینه‬
‫صنایع‪ ،‬علو و خدما ‪ ،‬استاندارد¬ها ملی ایران در صور لزو تجدیدنظر خواهند شد و هر پیشنهاد که‬
‫برا اصالح و تکمیل این استانداردها ارائه شود‪ ،‬هنگا تجدیدنظر در کمیسیون فنی مربوط موردتوجه قارار‬
‫خواهد گرفت‪ .‬بنابراین‪ ،‬باید همواره از آخرین تجدیدنظر استانداردها ملی ایران استفاده کرد‪.‬‬
‫این استاندارد جایگزین استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪ : 3884‬سا ‪ 3145‬میشود‪.‬‬
‫این استاندارد ملی بر مبنا پذیرش استاندارد بینالمللی‪/‬منطقها زیر به روش «ترجمۀ تغییر یافته» تهیه و‬
‫تدوین شده و شامل ترجمه تخصصی کامل متن آن به زبان فارسی همراه باا اعماا تغییارا باا توجاه باه‬
‫مقتضیا کشور است‪.‬‬

‫‪ISO11609 :2017, Dentistry,Dentifrices-Requirements,test methods and marking‬‬

‫ح‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8000‬‬

‫مقدمه‬

‫پاککنندهها دندان چنانچه طبو توصیه تولیدکننده به طورمداو و متناوب اساتفادهشاود‪ ،‬نبایاد موجاب‬
‫التهاب یاآسیب در بافتها نر اطرا دندانشود‪.‬‬

‫یادآوری – ویژگیها بیولوژیکی شامل این استاندارد نمیباشد‪ .‬توصیه میشود در صور لزو آزمون اثرا بیولوژیکی طباو‬
‫استاندارد‪ ISO10993-1‬انجا شود‪.‬‬

‫ط‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8911‬‬

‫پاککنندههای دندان‪-‬ویژگیها و روشهای آزمون‬

‫هدف و دامنۀ کاربرد‬ ‫‪8‬‬

‫هد از تدوین این استاندارد‪ ،‬تعیین ویژگیها ‪،‬روشها آزمون‪ ،‬نمونه بردار ‪ ،‬بسته بند و نشاانه گاذار‬
‫پاک کننده ها دندان است ‪.‬‬

‫این استاندارد در مورد پاککنندهها دندان که با استفاده از مسواک‪ ،‬روزانه برا ارتقاء و بهداشت دهاان و‬
‫دندان بکار میرود‪،‬کاربرد دارد‪ .‬این استاندارد درمورد خمیر دندانها با خوا درمانیکاربرد ندارد‪.‬‬
‫یادآوری‪ -‬ویژگی ها اختصاصی کیفی وکمی‪ ،‬به منظور عار بودن از خطرا بیولوژیکی و سم شاناختی در ایان اساتاندارد‬
‫‪ ISO 7405‬و ‪ ISO 10993-1‬مراجعه شود‪.‬‬ ‫گنجانده نشده است ‪ .‬به استاندارد ها‬

‫مراجع الزامی‬ ‫‪2‬‬

‫در مراجع زیر ضوابطی وجود دارد که در متن این استاندارد به صور الزامی به آنها ارجاع داده شده اسات‪.‬‬
‫بدینترتیب‪ ،‬آن ضوابط جزئی از این استاندارد محسوب میشوند‪.‬‬
‫در صورتی که به مرجعی با ذکر تاریخ انتشار ارجاع داده شده باشد‪ ،‬اصالحیههاا و تجدیادنظرها بعاد آن‬
‫برا این استاندارد الزا آور نیست‪ .‬در مورد مراجعی که بدون ذکر تاریخ انتشار به آنها ارجاع داده شده است‪،‬‬
‫همواره آخرین تجدیدنظر و اصالحیهها بعد برا این استاندارد الزا آور است‪.‬‬
‫استفاده از مراجع زیر برا کاربرد این استاندارد الزامی است‪:‬‬
‫‪ 8-2‬استاندارد ملی ایران شماره ‪ ،3389‬فرآوردهها آرایشی و بهداشتی‪ -‬اندازهگیر آرسنیک‬
‫‪ 2-2‬استاندارد ملی ایران شماره‪ ،3998‬فرآوردهها آرایشی و بهداشتی‪ -‬روشها نمونه بردار‬
‫‪ 9-2‬استاندارد ملی ایران شماره ‪ ،3412‬پاککنندهها ‪ -‬سدیم لوریل سولفا صنعتیمورد مصر در صانایع‬
‫شوینده و بهداشتی‪ -‬ویژگیها و روشها آزمون‬
‫‪ 0-2‬استاندارد ملی ایران شماره ‪ ،2891‬دندان پزشکی ‪ -‬مسواک ها دستی – الزاماا فیزیکای و روش‪-‬‬
‫ها آزمون‬
‫‪ 5-2‬استاندارد ملی ایران شماره ‪ ،2355‬بستهبند ‪ -‬تیوب آلومینیم نر ‪ -‬ویژگیها و روشها آزمون‬
‫‪ 6-2‬استاندارد ملی ایران شماره ‪ ،1999‬سدیم کربوکسی متیل سلولز مورد مصر درخمیردندان‬
‫‪ 7-2‬استاندارد ملی ایران شماره ‪ ،5824‬گلیسیرین خوراکی‪ -‬ویژگیها و روشها آزمون‬
‫‪ 1-2‬استاندارد ملی ایران شماره‪ ،9514‬تیوب چند تیه‪ -‬ویژگیها و روشها آزمون‬

‫‪3‬‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8911‬‬

‫‪ 1-2‬استاندارد ملی ایران شماره‪ ،5199‬دندانپزشکی ‪ -‬فرآوردهها بهداشتی دهان – دهان شویه‬
‫‪ 80-2‬استاندارد ملی ایران شماره‪ ،28333‬فرآوردهها بهداشتی وآرایشی‪ -‬میکروبیولوژ ‪ -‬حدودمجاز‬
‫‪ 88-2‬استاندارد ملی ایران شماره ‪ ،38855‬فرآوردهها آرایشی و بهداشتی‪ -‬بستهبند و نشانه گذار‬
‫‪ 82-2‬استاندارد ملی ایران شماره‪ ،32835‬فرآوردهها آرایشی و بهداشتی‪ -‬اندازهگیر فلزا سنگین‬
‫‪2-13 ISO 1942 , Dentistry — Vocabulary‬‬
‫یادآوری‪ -‬استاندارد ملی ایران شماره ‪ :2434‬سا ‪ ، 3199‬واژهها و اصطالحا دندانپزشکی ‪ -‬بخش او ‪ -‬اصطالحا پایه‪ ،‬با‬
‫استفاده از استاندارد ‪ ISO 1942/1: 1977‬تدوین شده است‪.‬‬
‫‪2-14 ISO 3696 , Water for analytical laboratory use — Specification and test methods.‬‬
‫یادآوری‪ -‬استاندارد ملی ایران شماره ‪:3924‬سا ‪ ،3143‬آب مقطر‪ -‬ویژگیها وروشها آزمون‪ ،‬با اساتفاده از اساتاندارد‬
‫‪ ISO 3696: 1987‬تدوین شده است‪.‬‬
‫‪2-15 ISO 8601, Data element and‬‬ ‫‪interchange‬‬ ‫‪formats-‬‬ ‫‪information‬‬ ‫‪interchange-‬‬
‫‪Representation of data and times‬‬

‫اصطالحات و تعاریف‬ ‫‪9‬‬

‫در این استاندارد‪ ،‬عالوه بر اصطالحا و تعاریف ارائه شده در ‪ ISO 1942‬اصطالحا و تعاریف زیر نیز بهکار‬
‫‪3‬‬
‫میرود‪:‬‬

‫‪8-9‬‬

‫پاک کننده دندان‬

‫‪dentifrice‬‬
‫هر گونه ماده یا ترکیبی از مواد که به منظوررعایت بهداشت سطوح قابل دسترسی دندانها و بافتها اطرا‬
‫دندان استفاده میشود‪.‬‬

‫‪2-9‬‬

‫خمیر دندان‬
‫‪toothpaste‬‬
‫هرگونه پاککننده دندان نیمه جامد که به شکل کرمی ‪ ،‬ژ و یا خمیر تهیه شود‪.‬‬
‫یادآوری‪ -‬ترکیبا معمو این فرآورده شامل مواد ساینده‪ ،‬مرطوب کننده‪ ،‬چسباننده‪ ،2‬مواد فعا در ساطح‪ ،‬طعام دهنادههاا‪،‬‬
‫فلورایدها و ترکیبا دیگر که بر بهداشت دهان و دندان موثر است‪.‬‬

‫‪ -3‬اصطالحا و تعاریف بهکار رفته در استانداردها ‪ ISO‬و ‪ IEC‬در وبگاهها ‪ www.iso.org/obp‬و ‪www.electropedia.org/‬‬
‫قابلدسترس است‪.‬‬
‫‪1-Binder‬‬

‫‪2‬‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8911‬‬

‫‪9-9‬‬

‫ظرف واحد‬
‫‪single-Unit container‬‬
‫بسته بند پاک کننده دندان برا مصر کننده شخصی است‪.‬‬

‫‪0-9‬‬

‫بسته بندی نخستین‬

‫‪primary container‬‬
‫بستهبند که مستقیما با محتویا در تماس است‪.‬‬

‫ویژگی ها ی مرتبط با خواص فیزیکی و شیمیاییو میکروبیولوژی‬ ‫‪0‬‬

‫چنانچه پاککنندهها دندان طبو بند ‪ 9‬این استاندارد مورد آزمون قرارگیارد‪ ،‬ویژگایهاا آنبایاد مطاابو‬
‫جدو ‪ 3‬باشد‪.‬‬

‫‪1‬‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8911‬‬

‫جدول‪-8‬ویژگیهای فیزیکی‪ ،‬شیمیایی و میکروبیولوژی پاک کنندههای دندان‬

‫بند آزمون‬ ‫حدود قابل قبو‬ ‫ویژگی ها‬ ‫ردیف‬

‫‪3-9‬‬ ‫طبو استاندارد‬ ‫شکل ظاهر‬ ‫‪3‬‬

‫‪3‬‬
‫‪2-9‬‬ ‫طبو استاندارد‬ ‫همساز‬ ‫‪2‬‬
‫‪3-1-9‬‬ ‫‪3988‬‬ ‫حداکثر‬ ‫‪µg/g‬‬ ‫فلوراید کل برحسب (یون فلوراید)‬ ‫‪1‬‬
‫‪2-1-9‬‬ ‫‪188‬‬ ‫حداکثر‬ ‫فلورایدکل در هرظر واحد‪ a‬برحسب ‪mg‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪5-9‬‬ ‫‪28‬‬ ‫حداکثر‬ ‫‪µg/g‬‬ ‫فلزا سنگین برحسب (سرب)‬ ‫‪9‬‬
‫‪9-9‬‬ ‫‪5/9-38/9‬‬ ‫‪ pH‬محلو آبی‬ ‫‪9‬‬
‫‪9-9‬‬ ‫طبو استانداردملی ‪28333‬‬ ‫میکروبیولوژ‬ ‫‪9‬‬
‫سایندگی‬ ‫‪4‬‬
‫‪ 2/9‬برابرسایندگی مواد مرجع اولیه‬ ‫حداکثر‬ ‫عاج دندان‬
‫‪3-9-9‬‬
‫‪ 5‬برابرسایندگی مواد مرجع اولیه‬ ‫حداکثر‬ ‫مینا دندان‬
‫‪2-9-9‬‬
‫طبو استاندارد‬ ‫پایدار‬ ‫‪5‬‬
‫‪4-9‬‬
‫‪2‬‬ ‫حداکثر‬ ‫آرسنیک برحسب‪µg/g As2O3‬‬ ‫‪38‬‬
‫‪5-9‬‬

‫‪ a‬این ویژگی ها در مورد برنامه ها تخصصی نظارتی مانند برنامه ها پیشگیر پوسیدگی دندان در مدارس کاربرد ندارد‪.‬‬
‫‪1-consistency‬‬

‫نمونه برداری‬ ‫‪5‬‬

‫نمونه بردار باید طبو استاندارد ملی ایران شماره‪ 3998‬انجا شود‪.‬‬

‫روشهای آزمون‬ ‫‪6‬‬

‫‪ISO 3696‬‬ ‫در تمامی روشها آزمون از مواد شیمیایی خالص آزمایشگاهی و آب مقطردرجه‪ 1‬طبو استاندارد‬
‫استفاده کنید‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫‪5‬‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8911‬‬

‫شکل ظاهری‬ ‫‪8-6‬‬

‫‪ 8-8-6‬چنانچاه پااککنناده هاا دنادان باه شاکل خمیار‪ ،‬ژ وکرمای را دردماا ‪ 34 °C - 29 °C‬باا‬
‫خارجکنید‪ ،‬باید به آسانی و کامال یکنواخت از نظر رنگ و شکل ظاهر و بدون تغییار‬ ‫فشارمعمولی از تیو‬
‫در بو از لوله خارج شود‪.‬‬

‫پاک کننده ها دندان پودر شکل باید روان‪ ،‬یکنواخات عاار ازکلوخاه وبادون ذرا خاارجی‬ ‫‪2-8-6‬‬
‫باشد‪.‬‬

‫همسازی‬ ‫‪2-6‬‬

‫جداشوندهدردهان باشد‪.‬‬ ‫پاککنندهدندان باید عار ازهرگونهذرا درشت ویا ذرا‬

‫اندازه گیری فلوراید کل‬ ‫‪9-6‬‬

‫برا اندازهگیر فلوراید کل به پیوست الف مراجعه کنید‪.‬‬ ‫‪8-9-6‬‬

‫برا محاسبه مقدار فلورایدکل در ظر بسته بند واحد به زیربند الف‪ 2-9-‬مراجعه کنید‪.‬‬ ‫‪2-9-6‬‬

‫اندازهگیری فلزات سنگین‬ ‫‪0-6‬‬

‫آمادهساز نمونه را طبو روش دو استاندارد ملی ایران شماره ‪32835‬انجا دهید‪ .‬ساپس فلازا سانگین‬
‫نمونه را بر حسب سرب اندازهگیر کنید‪.‬‬

‫اندازه گیر ی ‪pH‬‬ ‫‪5-6‬‬

‫یک قسمت از نمونه را با سه قسمت آب مقطر مخلوط کنید و کامال هام بزنیاد‪ pH .‬محلاو سوسپانسایون‬
‫تشکیل شده را طی مد ‪38 min‬توسط ‪ pH‬متر اندازهگیر کنید‪ pH .‬را با درستی ‪8/3‬واحاد ‪ pH‬گازارش‬
‫کنید‪.‬‬

‫آزمون میکروبیولوژی‬ ‫‪6-6‬‬

‫آزمونها میکروبیولوژ نمونه را طبو روشها آزمون مندرج دراستاندارد ملی ایران شماره ‪ 28333‬انجا‬
‫دهید‪.‬‬

‫اندازهگیری سایندگی‬ ‫‪7-6‬‬

‫اندازهگیری سایندگی مینا‬ ‫‪8-7-6‬‬

‫برا اندازهگیر میانگین سایندگی نسبی مینا در مقایسه با نمونه مرجع اولیه‪ ،‬به پیوست ب مراجعه کنید‪.‬‬

‫‪9‬‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8911‬‬

‫اندازهگیری سایندگی عاج‬ ‫‪2-7-6‬‬

‫برا اندازهگیر میانگین سایندگی نسبی عاج در مقایسه با نمونه مرجع اولیه‪ ،‬به پیوست ب مراجعه کنید‪.‬‬

‫آزمون پایداری‬ ‫‪1-6‬‬

‫این ازمون در این استاندارد ازمون پایدار تسریعشده‪3‬است‪ .‬برا انجا آزمون پایدار تسریع شده‪ ،‬نمونه‪-‬‬
‫دربسته بند اصلی را بمد یک ماه در دما ‪ )58± 2(°C‬با رطوبت نسبی‪ )99±9(%‬قراردهید‪ .‬پس از یک‪-‬‬
‫ماه نمونه را از آون خارج کنید‪ .‬نباید هیچگونه اثر از خراب شدگی و تغییرحالت (به طور مثا جداشدن‪،‬‬
‫تغییر رنگ‪ ،‬وغیره) که ممکن است تاثیردرمطابقت با این استاندارد یا نتیجه مضرا سم شناختی در شرایط‬
‫فوق باشد‪ ،‬نشان دهد‪.‬‬
‫یادآوری‪ -‬چنانچه نمونه تا پایان تاریخ انقضا در شرایطی از زمان و دما قرار گیرد که مشابه با شرایط نگهدار دردما اتاق‬
‫باشد‪ .‬پس از پایان انبارش‪ ،‬ویژ گی ها آن باید با ویژگی ها این استاندارد مطابقت داشته باشد‪.‬‬

‫اندازه گیری آرسنیک‬ ‫‪1-6‬‬

‫‪38 g‬نمونه را با درستی‪8/3 mg‬وزن کنید‪ .‬سپس میزان آرسنیک نمونه را طبو استاندارد ملای ایاران شاماره‬
‫‪ 3389‬اندازهگیر کنید‪.‬‬

‫‪ 7‬نشانه گذاری‬

‫به غیر از بسته بند ها واحدکوچک (کمتر از ‪ ،)38 ml‬اطالعا زیر بطور خوانا و با مرکب پاک نشدنی‬
‫برا مصار داخلی به زبان فارسی و برا صادرا به زبان انگلیسی و یا زبان کشور خریدار رو بستهبند‬
‫نخستین و دومین طبو استاندارد ملی ایران شماره ‪ 38855‬درج شود‪.‬‬
‫‪ 8-7‬عبار "پاک کننده دندان " یا "خمیردندان" (مطابو زیربندها ‪ 3-1‬و ‪ )2-1‬؛‬
‫‪ 2-7‬نا تجار‬
‫‪ 1-9‬عالمت تجار (در صور وجود)‬
‫‪ 9-7‬نا و نشانی تولید کننده ویا سفارش دهنده(در صور وجود)؛‬
‫‪ 0-7‬ذکر سر ساخت‪ ،‬تاریخ تولید وتاریخ انقضاء(یا مد زمان انقضاء بعد از تاریخ تولید)؛‬
‫‪ 5-7‬ذکرمواد متشکله طبو استاندارد ملی ایران شماره‪38855‬؛‬
‫‪ 6-7‬نوع و میزان فلوراید برحسب ‪ µg/g‬یا درصد جرمی‪ ،‬در صور وجود؛‬
‫‪ 7-7‬حجم یا وزن خالص با حد روادار طبو استاندارد ملی ایران شماره ‪39143‬؛‬

‫‪1-Accelerating aging‬‬

‫‪9‬‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8911‬‬

‫‪ 1-7‬تذکر ایمنی راجع به مصر پاک کنندها دندان حاو یون فلورایاد باا غلظات بایش از‪3888 µg/g‬‬
‫برا کودکان زیر ‪ 9‬سا ‪ :‬مصر برا کودکان زیر ‪ 9‬سا در هر نوبت به انادازه نخاود‪ 3‬اسات‪( .‬یاا عباار‬
‫مشابه)؛‬
‫‪ 1-7‬شماره پروانه ساخت‪/‬شماره پروانه بهداشتی‪ /‬کد‪ IRC‬از وزار بهداشت درمان و آموزش پزشکی؛‬
‫‪ 80-7‬توصیه ها و هشدارها (در صور لزو ) وروشمصر ؛‬
‫‪ 88 -7‬کشور سازنده؛‬
‫‪ 82-7‬عالمت استاندارد ملی ایران‪.‬‬
‫شیوه ردیابی عالمت استاندارد باید براساس ضوابط اجرایی ساازمان توساط تولیاد کنناده در نشاانه گاذار‬
‫محصو درج شود‪.‬‬

‫بسته بندی‬ ‫‪1‬‬

‫فرآورده باید در ظر از جنس مناسب وبه حدکافی مقاو در هنگا حمل و نقل نگهدار و بستهبند شود‪.‬‬
‫ظر یا سیستم پخش کننده یا هر دو‪ ،‬به گونه ا باشد کاه هایچ گوناه اثرناامطلوب شایمیایی‪ ،‬فیزیکای و‬
‫میکروبی رو محتو نداشته باشد‪.‬‬
‫ویژگی ها تیوب آلومینیومی بسته بند خمیر دندان طبو استاندارد ملی ایران شماره ‪ 2355‬و ویژگی ها‬
‫تیوب چند تیه بسته بند خمیر دندان طبو استاندارد ملی ایران شماره ‪ 9514‬است‪.‬‬

‫‪1-pea-size‬‬

‫‪9‬‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8911‬‬

‫پیوست الف‬

‫(الزامی)‬

‫اندازه گیری فلوراید کل‬

‫الف‪ 8 -‬اصول آزمون‬

‫سدیم منو فلورو فسفا یا یونها فلوراید با آب از خمیر دندان استخراج می شود‪ .‬سپس با سدیمکربنا‬
‫ذوب قلیایی میگردد‪ ،‬بدین ترتیب یونها فلوراید به سدیم فلوراید تبدیل میشود و درآخر یونها فلوراید‬
‫از طریو پتانسیومتر و با استفاده از الکترود فلوراید اندازهگیر می شود‪.‬‬
‫وسایل‬ ‫الف ‪2-‬‬

‫الف ‪ pH 8-2-‬متر (پتانسیومتر)‬

‫یون فلوراید‬ ‫الف ‪ 2-2-‬الکترود مخصو‬
‫الکترود کالومل اشباع به عنوان الکترود مرجع‬ ‫الف ‪9-2-‬‬

‫سانتریفوژ با دور ‪39888 r/min‬‬ ‫الف ‪0-2-‬‬

‫بشر پلی اتیلنی ‪398 ml‬‬ ‫الف ‪5-2-‬‬

‫بالن حجمی پلی اتیلنی ‪388ml‬و ‪3888 ml‬‬ ‫الف ‪6-2-‬‬

‫همزن مغناطیسی‬ ‫الف ‪7-2-‬‬

‫الف ‪ 1-2-‬کوره الکتریکی قابل تنظیم در‪988 ° C‬‬

‫مواد الزم‬ ‫الف‪9-‬‬
‫الف ‪ 8-9-‬سدیم فلوراید‬
‫الف ‪ 2 -9-‬تر اتانل آمین‬
‫الف ‪ 9-9-‬نمک د سدیم اتیلن د آمین تترا استیک اسید با دومولکو آب (‪)EDTA‬‬
‫الف ‪ 0-9-‬سدیم کربنا‬
‫الف ‪ 5-9-‬محلو هیدروکلریدریک اسید غلیظ‬
‫آماده سازی محلولها‬ ‫الف‪0-‬‬
‫الف ‪ 8-0-‬محلو بافر تر اتانل آمین (محلو ‪)3/0 mol/l‬‬

‫‪4‬‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8911‬‬

‫‪ 355 g‬تر اتانل آمین را در ‪ 988ml‬آب مقطر حل کنید‪ pH .‬آن را با استفاده از محلو هیدروکلریدریک‬
‫اسید (زیربندالف‪ )9-1-‬رو ‪ 9‬تنظیم کنید‪ .‬پس از سرد شدن و تنظیم مجدد‪ ، pH‬حجم آن را با آب مقطر‬
‫به‪ 3 1‬برسانید‪.‬‬

‫‪0/8 mol/l ،EDTA‬‬ ‫الف ‪ 2-0-‬محلول استاندارد‬

‫‪ EDTA 19/225 g‬را با درستی ‪ 8/3mg‬وزن و در مقدار آب مقطر حل کنید‪ .‬سپس آن را به بالن حجمی‬
‫‪ 3l‬منتقل کنید و با آب مقطر به حجم برسانید‪.‬‬

‫الف ‪ 9-0-‬محلول استاندارد ذخیره سدیم فلوراید ‪8 mg F/ml‬‬

‫مقدار سدیم فلوراید را درگرمخانه ‪338 ° C‬به مد ‪5 h‬خشک کنید و مقادار ‪8 /222g‬ازآن را باا درساتی‬
‫‪ 8/3mg‬وزن کرده و در آب مقطرحل کنید‪ .‬سپس درباالن حجمای ‪ 388ml‬باا آب مقطرباه حجام برساانید‪.‬‬
‫(محلو ‪) A‬‬
‫‪38ml‬از محلو ‪ A‬را در یک بالن حجمی‪ 3888 ml‬با آب مقطر به حجم برسانید(محلو ‪.) B‬‬
‫هر میلی لیترازمحلو ‪ B‬شامل ‪ 8/8 3mg‬یون فلوراید است‪.‬‬
‫محلو ها ‪ A‬و ‪ B‬رادر بطر ها پلی اتیلنی نگهدار کنید‪.‬‬

‫الف ‪ 0-0-‬محلول های استاندارد سدیم فلوراید‬

‫حجم ها ‪ 29ml،28ml ،38ml ،9ml ،2ml ،3ml‬و‪ 98 ml‬ازمحلو ‪( B‬زیربند الف‪) 1-5-‬را با استفاده‬
‫ازپیپت ها حجمی به بالن ها حجمی‪ 388 ml‬منتقل کنید به هرکدا ازبالنها ‪29ml‬از محلو ‪،EDTA‬‬
‫‪ 38ml‬محلو بافرتر اتانل آمین (زیربند الف ‪ )3-5‬بیافزایید و با آب مقطر به حجم برسانید‪.‬‬
‫بالن ها حجمی به ترتیب حاو ‪8/29 mg ، 8/2 mg ،8/3 mg،8/89 mg ،8/82 mg ،8/83 mg‬و ‪8/9 mg‬‬
‫یون فلوراید در ‪ 388ml‬است‪.‬‬
‫برا اندازهگیر اختال پتانسیل محلو ها را به بشرها پلی اتیلنی ‪ 398ml‬منتقل کنید‪.‬‬
‫روش آزمون‬ ‫الف ‪5-‬‬
‫‪ 9/8 g‬نمونه را بادرستی ‪ 3mg‬در بشر ‪ 398ml‬وزن کنیاد‪ .‬باه آن ‪ 98ml‬آب مقطار بیافزاییاد‪ .‬باا همازن‬
‫مغناطیسی در دما ‪58 ° C‬و بهمد ‪ 18 min‬بهم بزنید‪ .‬سپس محلاو را سارد کارده و باه ماد ‪38 min‬‬
‫سانتریفوژ کنید‪.‬‬
‫محلو باتیی را به بالن حجمی ‪388ml‬منتقل و با آب مقطر به حجم برسانید‪ .‬این محلو را در بطر پلی ‪-‬‬
‫اتیلنی نگهدار کنید‪ 9ml .‬از این محلو را به بوته پالتینی‪ 29 ml‬منتقل کرده و ‪ 3ml‬از محلو سدیم‬
‫کربنا (کسر حجمی‪ )38%‬به آن اضافه کنید‪ .‬رو شعله آنرابه آرامی تا خشک شدن حرار دهید‪ .‬سپس به‬

‫‪5‬‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8911‬‬

‫کوره الکتریکی ‪ 988oC ± 2 oC‬منتقل و بسوزانید‪ .‬پس از سرد کردن بوته در دسیکاتور به آن ‪29 ml‬‬
‫محلو ‪( EDTA‬زیربند الف‪ ) 2-5-‬اضافه کنید این محلو را بهمد ‪38 min‬بجوشانید‪ .‬پس از طی مد و‬
‫سرد شدن آنرا به بالن حجمی‪ 388 ml‬منتقل کنید (در صور لزو محلو را صا کنید)‪.‬‬
‫‪ 38ml‬محلو بافر تر اتانل آمین (زیر بند الف‪ )3-5-‬بهآن اضافه کنید‪ .‬باآبمقطربهحجم برسانید(محلو‬
‫آزمونه)‪.‬‬
‫محلو آزمونه را برا اندازهگیر اختال پتانسیل به بشر پلی اتیلنی‪398 ml‬منتقل کنید‪.‬‬
‫اختال پتانسیل محلو آزمونه و محلو ها استاندارد را در حالیکه بهم زده میشوند‪ ،‬بر حسب‪ mv‬اندازه‬
‫گیر کنید‪.‬‬
‫بیان نتایج‬ ‫الف ‪6-‬‬
‫پتانسیل‬ ‫محور‪ Y‬و اختال‬ ‫الف‪ 3-6-‬منحنی لگاریتم غلظت یون فلوراید را برحسب (‪ )mg‬رو‬
‫برحسب(‪ )mv‬رو محور ‪ X‬رسم کنید‪.‬‬
‫غلظت یون فلوراید محتو در حجم برداشتی را از منحنی کالیبراسیون بدست آورید‪ .‬غلظت فلوراید را در‬
‫نمونه بر حسب قسمت در میلیون طبو فرمو (الف ‪ )3-‬محاسبه کنید ‪:‬‬

‫(الف‪)3-‬‬
‫که در آن ‪:‬‬
‫‪ c‬غلظت فلوراید در نمونه بر حسب قسمت در میلیون ؛‬
‫میزان یون فلوراید بدست آمده برحسب میلیگر از منحنی کالیبراسیون ؛‬
‫‪ m‬جر نمونه برداشتی برحسب گر ‪.‬‬
‫الف‪ 2-6-‬مقدار فلورایدکل در یک ظرف بسته بندی واحد‬

‫جر فلوراید یونی موجود در ظر بسته بند واحد را طبو فرمو (الف– ‪ )2‬محاسبه کنید‪:‬‬
‫(الف‪)2-‬‬
‫که در آن ‪:‬‬
‫جر فلوراید یونی در ظر بسته بند واحد بر حسب میلی گر ؛‬ ‫‪moR‬‬

‫غلظت فلوراید در نمونه بر حسب قسمت در میلیون ؛‬ ‫‪c‬‬

‫جر پاک کننده دندان در ظر بسته بند بر حسب کیلوگر ‪.‬‬ ‫‪m‬‬

‫‪38‬‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8911‬‬

‫پیوست ب‬

‫(الزامی)‬
‫اندازه گیری سایندگی نسبی پاک کننده دندانبرروی مینا و عاج دندان به روش زبری سنجی‬

‫ب‪ 8-‬کلیات‬
‫این روش بر مبنا اندازهگیر عمو سایش‪ 3‬پس از مسواک زدن با استفاده از روش زبر سنجی‪ 2‬است‪.‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪1‬‬
‫همچنین این روش به منظور معاد ساز با روش پرتو‪-‬ردیابی تهیه شده است و به عنوان پارامتر ‪RDA-‬‬
‫‪( PE‬سایش نسبی عاج‪ -‬معاد زبر سنجی) و ‪( REA-PE9‬سایش نسبی مینا‪ -‬معاد زبر سنجی) گزارش‬
‫خواهد شد‪.‬‬
‫ب‪ 2-‬مواد الزم‬

‫‪USP‬‬ ‫ب ‪ 8-2-‬سیلیکا‪ ،‬نوع مورد استفاده در خمیر دندان با ویژگی ها‬

‫ب‪ 2-2-‬گلیسیرینطبو استاندارد ملی ایران شماره ‪5824‬‬
‫ب‪ 9-2-‬کربوکسی متیل سلولز طبو استاندارد ملی ایران شماره ‪1999‬‬
‫ب‪ 0-2-‬دندان تک ریشه ا دائمی انسان یا گاو با حداقل طو ‪ 35mm‬و عرض ‪ 2 mm‬که در محلو‬
‫ضدعفونیکننده (محلو تیمو با غلظت ‪3%‬کسرجرمی یا محلو ها خنثی دیگر) نگهدار شود‪.‬‬
‫ب‪ 9-‬تجهیزات‬

‫ب‪ 8-9-‬زبریسنج‪ 6‬تماسی یاغیر تماسی و یا تجهیزا مشابه آن با حساسیت کمتر از‪8/3 µm‬‬
‫ب‪ 2-9-‬دستگاه صیقل دهی و پرداخت‪ 9‬با صفحا کاربید سیلیکون تا ‪ 3288P‬و قابلیت استفاده از‬
‫دوغاب الماس به منظور پرداخت و یا معاد آن سمباده ‪1888‬‬
‫یادآوری‪ -‬از سایر روشها پرداخت عاج و مینا به منظور انطباق با نیازمند ها پایه (برا مثا پودر الماس) نیز میتوان‬
‫استفاده کرد‪.‬‬

‫‪1-Abraded depth‬‬
‫‪2- Profilometry‬‬
‫‪3- Radio-tracer‬‬
‫‪4-Relative dentin abrasivity - profilometry equivalent‬‬
‫‪5-Relative enamel abrasivity - profilometry equivalent‬‬
‫‪6-Profilometer‬‬
‫‪7- Lapping and polishing machine‬‬

‫‪33‬‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8911‬‬

‫ب‪ 9-9-‬دستگاه مسواک زنی‪( 8‬شکل ب‪)8 -‬‬

‫یک دستگاه مسواک زنی مناسب برا انجا این آزمون دارا ‪ 4‬جایگاه نگهدار نمونه است‪ .‬مسواک باید به‬
‫نحو متصل شود که در جریان حرکت رفت و برگشتی زاویه کوچکی در حدود ‪ 9‬درجه نسبت به سطح‬
‫نمونه مورد آزمون داشته باشد‪ .‬این در حالی است که فشار معینی بر رو مسواک اعما شده و مسواک در‬
‫دوغاب پاک کننده دندان غوطهور است‪ .‬فاصله طی شده توسط مسواک نباید بیشتر از سرمسواک باشد و در‬
‫عین حا نمونه مورد اندازهگیر نباید تماس با موها برس مسواک را از دست دهد‪ .‬امکان دارد ‪ ،‬روش‬
‫نگهدار دوغاب پاک کننده دندان با توجه به نوع طراحی دستگاهها با یکدیگر متفاو باشد‪ ،‬اما در هر حا‬
‫باید تخلیه دوغاب به راحتی و سهولت انجا شود‪.‬‬
‫تز است مکانیسمی به منظور اختالط دوغاب برا ممانعت از ته نشینی مواد ساینده در انتها لوله آزمون‬
‫به هنگا مسواک زدن وجود داشته باشد‪ .‬این مهم میتواند با بهکارگیر فنجانها تستیکی زیر سر برس‬
‫یا همزن مغناطیسی حاصل شود‪.‬‬
‫یادآوری‪ -‬بعضی از دستگاه هاکمتر از ‪ 4‬جایگاه برا نمونه دارندکه می توان برا تکرارپذیر و آماده ساز نمو نه و شاهد‪،‬‬
‫آزمون با ‪ 4‬بار تکرار انجا شود‪.‬‬

‫ب‪ 0-9-‬مسواک دستی‬

‫مسواکها مورد آزمون را تغییر ندهید‪ .‬از این رو تز است حداقل در هر آزمون‪ ،‬سازنده‪ ،‬منبع‪ ،‬نوع (همان‬
‫نا تجار و نوع مسواک) و زمان استفاده یکسان باشد‪ .‬مسواک ها مناسب‪ ،‬مسواکها ساخته شده از‬
‫نایلون است که موها آن دارا قطر یکنواخت ‪ 288 µm‬و طو یکنواخت ‪33 mm‬باشد‪ .‬کال ‪ 2‬باید در‬
‫دستهها تقریبی ‪ 34‬تا ‪ 22‬تایی تقسیم بند شوند و ‪ 14‬دسته برا یک مسواک در ‪ 32‬ردیف ‪ 3‬تا ‪ 5‬تایی‬
‫نیاز است‪ .‬هیچ بستهایی بیش از ‪ 2 mm‬از نزدیکترین دسته فاصله نداشته و دستهها یک ردیف باید از‬
‫سمت چپ و راست از سر برس تقارن داشته باشند‪.‬موها مسواک نباید بیش از ‪ ± 288 µm‬تفاو سطح با‬
‫هم داشته باشند‪.‬‬
‫یادآوری‪ -‬مشخصا مسواک مورد استفاده طبو استاندارد ملی ایران شماره ‪ 2891‬می باشد‪.‬‬

‫ب‪ 5-9-‬ساینده مرجع استاندارد‬

‫کلسیم پیروفسفا ‪ ،‬سیلیکا و کلسیم کربنا سایندهها مرجع اساتاندارد مایباشاند‪ .‬بارا انجاا آزماون‬
‫سایندگی در این استاندارد بایداز سیلیکا ( زیربند ب‪ ) 3-2-‬به عنوان ساینده مرجع استفاده شود‪.‬‬

‫‪1- Brushing machine‬‬

‫‪2-Tufts‬‬

‫‪32‬‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8911‬‬

‫ب‪ 0-‬آماده سازی نمونه های مینا و عاج دندان( شکل ب‪ 2-‬وشکل ب‪)9-‬‬

‫ب‪ 8-0-‬از دندانها دائمی فاقد پوسیدگی‪ ،‬جوانه زده‪ 3‬و نهفته‪ 2‬انسان و یا دندان گاو که میتواند اندازه‬
‫مورد نیاز نمونه را فراهم سازند برا این منظور استفاده میشود‪.‬‬
‫یاد آوری ‪ -2‬قطعهها کوچک دندان انسان‪ ،‬ممکن است به دلیل اندازه کوچک آنها نامناسب باشد‪.‬‬

‫ب‪ 2-0-‬بقایا بافت نر را به کمک ابزار مناسب (به عنوان مثا کور ‪ ، 1‬تیغ جراحی و غیره) جدا کنید‬
‫‪،‬دندان را استریل و در محلو ‪ 8/3 %‬تیمو یا سایر محلو ها خنثی به منظور ضدعفونی نمودن نگهدار‬
‫کنید لکن سببتغییرا فیزیکی دندان نشود‪.‬‬
‫‪ 5‬توسط دیسک یا مته دندانپزشکی برش دهید‪ .‬از بخش‬ ‫ب‪ 9-0-‬دندان را در محل اتصا آمیلوسمنتا‬
‫تاج برا نمونه مینا و بخش شعاعی برا نمونهها عاج در ابعاد که نمونه کمتر از(‪)1 mm×9 mm×1 mm‬‬
‫نباشد‪ ،‬استفاده کنید‪.‬‬
‫یادآوری‪ -‬با توجه به اندازه و مورفولوژ تاج و ریشه‪ ،‬ممکن است بتوان حداکثر دو نمونه از هر دندان و نه بیشتر تهیه نمود‪.‬‬

‫‪-‬لینگو ‪9‬یا‬ ‫از مسیر باکو‬ ‫بزرگ ‪9‬را به طور عمود‬ ‫دندان‪ ،‬بخش دندان آسیا‬ ‫ب‪ 0-0-‬مینا‬
‫مزودیستا ‪ 9‬به دو نمونه مینا ‪/‬تاج دندان تقسیم نمایید‪.‬‬
‫برا عاج‪ ،‬با جداساز بخش ریشه به طور عمود از نیمه‪ ،‬به گونها که بخش بیرونی سطح ریشه برا‬
‫انجا سایش در دسترس باشد‪ ،‬استفاده میکنیم‪ .‬در صورتی که از نمونهها گاو که بزرگتر از نمونهها‬
‫انسانی هستند برا این منظور استفاده شود تقسیم می تواند از بخش طولی نیز‪ ،‬صور پذیرد‪.‬‬
‫‪38‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪ ،‬مزو و دیستا ‪ 33‬می توان‬ ‫یادآوری‪ -‬در مورد دندان ها آسیاب بزرگ از چهار وجه مختلف دندان باکو ‪ ،4‬لینگو‬
‫نمونه مینا را تهیه کرد‪ .‬این کار توسط یک تجهیزا برش دایره ا با لبه ها الماسی‪-‬حلقو تسهیل میشود‪.‬‬

‫ب‪ 5-0-‬مینا و عاج دندان تهیه شده در قالبی که به اندازه کافی بزرگ بوده و مطابو با سایز نمونه و‬
‫نگهدارنده ماشین مسواک زنی است قرار دهید‪ .‬سپس رو آنها را با رزین اپوکسی تا کامل شدن حجم قالب‬
‫پر کنید‪ .‬از مسطح و همتراز بودن آنها با سطح رزین اطمینان حاصل نمایید‪( .‬شکل ب‪ 5-‬وشکل ب‪)9-‬‬

‫‪1-Erupted‬‬
‫‪2-Un-eruped‬‬
‫‪3-Curette‬‬
‫‪4-Amelo/cemental‬‬
‫‪5-Molar crown‬‬
‫‪6-Bucco-lingual‬‬
‫‪7-Mesio-distal‬‬
‫‪8-Buccal‬‬
‫‪9-Lingual‬‬
‫‪10-Mesial‬‬
‫‪11-Distal‬‬

‫‪31‬‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8911‬‬

‫یادآوری‪ -‬از رزین اپوکسی غیرحرارتی به منظور ممانعت از تغییر خصوصیا فیزیکی و شیمیایی عاج و بافت مینا در طو‬
‫آماده ساز استفاده کنید‪ .‬اجازه دهید قالب در دما محیط قرار گرفته و پس از خشک شدن رزین نسبت به تخلیه آن اقدا‬
‫نمایید‪ .‬همچنین برا اطمینان از یکنواخت بودن سطح نمونه می توانید از نوار چسب برا تثبیت دندان استفاده کرده و پس از‬
‫قالبریز نوار چسب را جدا کنید‪ .‬ابعاد نهایی کلی نمونهها میتوانند بسته به ابعاد محل نگهدار نمونه در ماشین مسواک زنی‬
‫متفاو باشد و ابعاد مینا یا عاج تعبیهشده بایدحداقل ( ‪ )9 mm×1 mm ×1 mm‬باشد که در( زیر بند ب‪ )1-5 -‬بیان شد‪.‬‬

‫ب‪ 6-0-‬پس از قالبریز ‪ ،‬نمونهها مینا و عاج با استفاده از سنباده کاغذ اکسید آلومینیومی یا نوع‬
‫مشابه با زبر کم مانند سنباده ‪ 1888‬بسایید تا در نهایت زبر سطح مینا و عاج نمونه به عدد زبر نهایی‬
‫)‪ (Ra‬کمتر از‪ 8/3 µm‬برسد‪.‬‬
‫ب‪ 7-0-‬شکل هندسی نمونهها را به منظور اطمینان از کیفیت کار بررسی نمایید‪ .‬تمامی نمونهها باید به‬
‫صور صفحا مواز با سطح کامال صا و یا کمی محدب باشد (از به کارگیر نمونهها ناهموار به طور‬
‫کامل اجتناب شود) و زبر سطح آن توسط دستگاه زبر سنج قابل اندازهگیر باشد‪ .‬تمامی سطح نمونهها‬
‫قالب گیر شده باید دارا ضخامت‪ 38 µm‬در سطح عاج و یا سطح مینا باشد‪ (.‬ارزیابی شده با زبر‬
‫سنج )‪.‬‬
‫‪39 s‬‬ ‫نمونه مرطوب با بار ‪ 188 g‬به مد‬ ‫ب‪ 1-0-‬سختی نمونهها را با دستگاه شناساییویکر‪ 3‬رو‬
‫اندازهگیر نمایید‪ .‬اندازه گیر باید در خارج از فضا مورد نظر برا مسواکزنی صور گیرد‪ .‬نمونهها‬
‫قابل قبو باید دارا سختی سطحی ویکرز به میزان ‪ 18‬تا ‪ 98‬باشد‪ .‬نمونه ها مینا دارا سختی سطحی‬
‫کمتر از ‪ 188‬نیستند و به طور تصادفی مشابه عاج میباشد‪.‬‬
‫ب‪ 1-0-‬حداقل ‪ 4‬نمونه از مینا و عاج را برا هر پاک کننده دندان مورد ارزیابی و پاک کنناده مرجاع یاا‬
‫دوغاب استفاده کنید‪ .‬قبل از انجا فرایند مسواک زدن‪ ،‬نمونهها را با به کارگیر دو نوار پلی استر بپوشاانید‬
‫به گونها که یک پنجره با حداقل ابعاد ‪ 1 mm2×9 mm2‬ایجاد شود (توجه داشته باشید که بخشی از سطح‬
‫مسواک بر رو رزین متیل متا اکریال قرار خواهد گرفت)‪ .‬با این کار پوشش کافی رو لبهها بافت سخت‬
‫رزین برا فراهم شدن یک سطح مرجع‪ ،‬به منظور بررسی کاهش بافت آن فراهم میشود‪.‬‬
‫یادآوری‪ -‬حائز اهمیت است که نوار چسب علیرغم آن که میتواند به طور کامل از سطح نمونه پاک شاود اماا بایاد باه انادازه‬
‫کافی برا مقاومت در برابر مسواک زدن محکم باشد‪ .‬در صور نیاز میتوان از هرگونه نوار چسب مشابه مانند بیوفیلم اساتفاده‬
‫کرد‪.‬‬

‫‪1- Vickers‬‬

‫‪35‬‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8911‬‬

‫ب‪ 5-‬آماده سازی پاک کننده دندان مرجع‬

‫ب‪ 8-5-‬محلول رقیق کننده مرجع‪:‬‬

‫رقیو کننده‪ ،‬محلولی از ‪ 8/9‬درصد کربوکسی متیل سلولز به هماراه ‪ 38‬درصاد گلیسارین در آب اسات‪ .‬باه‬
‫منظور تهیه یک لیتراز این محلو ‪ 98ml‬از گلیسارین را در دماا ‪ 98 °C‬گار کارده و باه آن ‪ 9g‬سادیم‬
‫کربوکسی متیل سلولز حین همزدن با همزن مکانیکی اضافه کنید‪ .‬وقتی محلو یکنواخت شد باه آن ‪98ml‬‬
‫گلیسرین گر دیگر اضافه کنید و همزدن را به مد یک ساعت ادامه دهید‪ .‬سپس محلو تهیه شاده را باه‬
‫یک بالن یک لیتر منتقل کرده و به آن ‪ 588ml‬آب مقطر اضافه کنید‪ .‬اجازه دهید این محلاو باه آرامای‬
‫خنک شود‪ .‬به منظور ایجاد ویسکوزیته مناسب اجازه دهید این محلو یک شب در آزمایشگاه باقی بماند‪ .‬این‬
‫محلو برا ساخت دوغاب ساینده مرجع استفاده می شود‪.‬‬
‫ب‪ 2-5-‬دوغاب ساینده مرجع‬

‫برا ساختپاک کنندهمرجع‪ 38 ،‬گر سیلیکا (زیر بند ب‪ )3-2-‬را با ‪ 98ml‬از محلو رقیو کننده مرجع‬
‫(زیر بندب‪ )3-9-‬مخلوط کنید‪ .‬سپس برا تهیه دوغابسایندهمرجع ‪ 29 g‬از این پاککننده مرجع را با ‪ml‬‬
‫‪ 58‬آب رقیو کنید‪.‬‬
‫ب ‪ 6-‬آماده سازی دوغابهای پاک کننده دندان مورد آزمون‬
‫برا تهیه دوغاب آزمون ‪ 58 ml‬از آب را با ‪ 29 g‬از نمونهموردآزمون پاک کننده دندان مخلوط کنید‪ .‬به‬
‫تعداد جایگاه مسواک موجود در دستگاه و یا مورد نیاز آزمون نسبت به تهیه این دوغاب اقدا کنید‪ .‬این‬
‫دوغاب برا هر دو دسته پاک کنندهدندان نمونه و مرجع به یک صور تهیه میشود‪ .‬دوغاب تهیه شده را‬
‫بالفاصله پس از تهیه استفاده کنید‪ .‬پیش از استفاده دوغاب را توسط همزن مکانیکی و یا با تکان دادن شدید‬
‫کامال همگن نموده و از ته نشین نشدن آن در انتها ظر اطمینان حاصل نمایید‪.‬‬
‫ب‪ 7-‬آماده سازی مسواکهای آزمون‬
‫مسواک مورد نظر جهت انجا آزمون باید دارا سر مستطیلی شکل با موها مسطح و مرتب‪ 3‬باشد‪ .‬قبال از‬
‫استفاده برا اولین بار‪ ،‬برس با ‪ 28‬هزار حرکت رفت و برگشت در دستگاه مسواک زنی و در آبای باا شارایط‬
‫استاندارد‪ ،‬پیش آماده ساز شود‪.‬‬
‫مسواک ها ممکن است تا ‪ 288‬هزار حرکت رفت و برگشت نیز استفاده شوند اما باید به طور مرتاب بازرسای‬
‫آنها انجا گرفته و در صور نیاز تعویض شود‪ .‬نیاز است که مسواک ها ‪ 25h‬بین یا قبل از آزمونها مورد‬
‫نظر در آب غوطهور شوند‪.‬‬
‫ب‪ 1-‬فرایند مسواک زنی پاک کننده دندان مرجع و پاک کننده دندان مورد آزمون‬

‫‪1- Flat-Trim‬‬

‫‪39‬‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8911‬‬

‫ب‪ 8-1-‬نمونه را در محل معین دستگاه مسواک زنی قرار دهید‪ .‬اطمینان حاصل نمایید کهنمونه دندانی‬
‫کمی باتتر یا حداقل مواز با سطح قالبریز شده قرار گیرد‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫و یا‬ ‫ب‪ 2-1-‬در زمان نمونهگذار میزان بار بر رو هر نمونه در هر جایگاه را به کمک گیج فنر‬
‫گیجها ارتودنسی بررسی نمایید‪ .‬میزان بارسر برس باید ‪ 398g‬و به صور متمرکز بر رو نمونه باشد‪.‬‬
‫ب‪ 9-1-‬در صور قابلیت تنظیم‪ ،‬سرعت حرکت مسواک را در حدود ‪ 398‬دور در دقیقه (تغییرا قابل‬
‫قبو از ‪ 328‬حرکت در دقیقه الی ‪ 398‬حرکت در دقیقه می باشد) تنظیم نمایید‪ .‬حرکت مسواک باید به‬
‫گونها تنظیم شود تا برس مسواک طی حرکت رفت و برگشتی در تماس با نمونه باقی بماند‪ .‬به طور ایدها‬
‫قسمت برس باید با بخش نمونه دندانی در تماس باشد‪.‬‬
‫یادآوری‪ -‬هر حرکت کامل شامل یک حرکت به سمت جلو و به همان میزان برگشت بر رو سطح نمونه است‪.‬‬

‫ب‪ 0-1-‬برا عاج و ‪ ،RDA-PE‬نمونهها باید تحت ‪ 5888‬حرکت با خمیردندانها مورد آزمون و ساینده‬
‫استاندارد مرجع مسواک زده شوند‪.‬‬

‫مقدار حد بات داخلی ‪ 298RDA-PE‬با مسواک زنی به وسیله ساینده استاندارد تحت ‪ 38888‬حرکت به‬
‫دست میآید (‪ 2/9‬برابر مسواک زنی با ‪)388RDA‬‬
‫ب‪ 5-1-‬نمونهها باید در تما جایگاهها مسواک زنی چرخانده شوند‪ .‬هنگا مسواک زنی دوغاب مرجع‬
‫‪388 RDA-PE‬و نمونهها پاک کننده دندان‪ ،‬بعد از هر ‪ 988‬حرکت نمونهها را بچرخانید‪ .‬نمونهها را ‪348‬‬
‫درجه در محل خود چرخانده و به منظور عد ته نشینی مواد ساینده‪ ،‬فرایند اختالط مجدد دوغاب پاک‬
‫کننده را انجا دهید‪ .‬از میزان بار ‪ 398g‬رو نمونهها با کنتر مجدد مسواک ها اطمینان حاصل کنید‪.‬‬
‫این فرایند را تا اتما ‪ 5888‬حرکت تکرار کنید‪ .‬زمانی که مسواک زنی با دوغاب مرجع ‪298RDA-PE‬‬
‫انجا می شود‪ ،‬چرخش‪ ،‬اختالط و کنتر نمودن مجدد بعد از هر‪ 3298‬حرکت تا اتما ‪ 38888‬دور حرکت‬
‫رفت و برگشتی انجا پذیرد‪.‬‬
‫مینا دندان به طور قابل مالحظه ا از عاج سختتر است‪ ،‬از این رو عمو سایش برا مینا به‬ ‫ب‪6-1-‬‬
‫طور معنادار پایینتر از عاج خواهد بود‪ .‬به منظور اطمینان از محدوده دینامیکی مناسب از عمو سایش‪،‬‬
‫نمونه ها باید به میزان ‪ 38888‬حرکت با خمیردندان مورد ازمون و استانداردها ساینده مرجع ‪ 38‬مسواک‬
‫زده شوند‪ .‬حد داخلی بات ‪ 58REA-PE-‬از طریو مسواکزنی با استاندارد ساینده به میزان ‪58888‬‬
‫حرکت (‪ 5‬برابر مسواک زنی با نمونه داخلی ‪ )38 REA‬به دست میآید‪.‬‬
‫ب‪ 7-1-‬نمونهها باید در جایگاه مسواک زنی چرخانده شوند‪ .‬برا دوغابها مرجع ‪ REA-PE‬با مقدار‬
‫تعیین شده ‪ 38‬و نمونهها پاک کننده دندان‪ ،‬نمونهها بعد از هر ‪ 3298‬حرکت چرخانده شوند‪ .‬نمونهها را‬
‫‪ 348‬درجه در محل خود چرخانده و به منظور عد ته نشینی مواد ساینده‪ ،‬فرایند اختالط مجدد خمیردندان‬

‫‪1-Spring gauge‬‬

‫‪39‬‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8911‬‬

‫را انجا دهید‪ .‬از میزان بار ‪ 398g‬بر رو نمونهها با کنتر مجدد مسواک ها اطمینان حاصل کنید‪ .‬تکرار‬
‫این فرآیند تا اتما ‪ 38888‬حرکت انجا شود‪ .‬زمانی که مسواک زنی با دوغاب مرجع‬
‫‪ 58REA- PE‬انجا میشود‪ ،‬چرخش‪ ،‬اختالط و کنتر کردن مجدد مسواکها بعد از هر ‪ 39888‬حرکت تا‬
‫پایان ‪ 58888‬حرکت رفت و برگشت انجا گیرد‪.‬‬
‫ب‪ 1- 1-‬سپس نمونهها را از جایگاه خارج کنید و با آب بشویید‪ ،‬نوار چسبها را جدا کنید و میزان عمو‬
‫سایش را با زبر سنجی طبو (بند ب‪ ) 5-‬اندازه گیر نمایید‪.‬‬
‫روش زبریسنجی‬ ‫ب‪1-‬‬
‫ب‪ 8-1-‬بعد از مسواکزنی با دوغاب خمیردندان‪ ،‬نوار چسبها را از نمونه جدا کنید و اندازهگیر مجدد را‬
‫با استفاده از روشها کاربرد و مخصو زبر سنج انجا دهید‪.‬‬
‫ب‪ 2-1-‬میانگین عمو سایش را تحت عنوان عمو سایش یافته‪ 3‬در مقابل منطقه کنترلی پوشش داده شده‬
‫اندازهگیر نمایید‪.‬‬
‫الف) برا زبر سنج تماسی دوبعد ‪ ،‬مقطع بررسی را از‪ 8/9 mm‬پس از ناحیه چسب زده شده قبلی بر‬
‫رو سطح نمونه و در جهت عمود بر مسیر مسواک زده شده تا‪ 8/ 9 mm‬مانده به ناحیه چسب زده شده‬
‫مقابل انتخاب کنید‪ .‬کل طو مسیر مورد بررسی با سر زبر سنج در حدود ‪ 5mm‬است که ‪ 8/9 mm‬از هر‬
‫طر آن در نظر گرفته نمیشود و در مجموع ‪ 1mm‬برا بررسی در دسترس خواهد بود‪ 32 .‬اندازهگیر بر‬
‫رو این ناحیه و در جهت عمود بر مسواکزنی انجا دهید‪ .‬در صورتی که نتایج خطی نبود این کار را تا‬
‫حصو نتیجه مناسب (حداکثر ‪ 19‬اندازهگیر ) ادامه دهید‪ .‬سپس میانگین عمو سایش را محاسبه کنید‪.‬‬
‫برا زبر سنجی غیرتماسی‪ ،‬یک اسکن سه بعد مستطیلی انجا دهید‪ .‬در این اندازهگیر نیز‬ ‫ب)‬
‫سطح مقطع مورد بررسی را مانند زبر سنج تماسی انتخاب کرده و میانگین نتایج را محاسبه کنید‪.‬‬
‫یاد آوری ‪ -‬یکی از انتخابها موجود در برخی از دستگاهها زبر سنجی‪ ،‬روش تفریو خط پایه به منظور تفریو نتایج قبل‬
‫از سایش (خط پایه) از نتایج سایش یافته است‪ .‬در صورتی که دستگاه شما مجهز به این روش است میتوانید از آن استفاده‬
‫کنید‪.‬‬

‫‪1- Abraded depth‬‬

‫‪39‬‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8911‬‬

‫ب‪ 80-‬محاسبه عمق سایش نسبی عاج )‪ (RDA‬و عمق سایش نسبی مینای دندان )‪ (REA‬جهت پاک‬
‫کننده دندان مورد آزمون با استفاده از اندازه گیری زبریسنجی‬

‫ب‪ 8-80-‬کلیات‬

‫برا ‪ ،RDA-PE‬نمونه مرجع مسواک زده شده با ‪ 5888‬حرکت رفت و برگشتی بهعنوان ‪ 388RDA-PE‬در‬
‫نظر گرفته میشود‪ .‬همچنین مرجع مسواک زده شده با ‪ 38888‬حرکت رفت و برگشتی به عنوان ‪RDA-PE‬‬
‫‪ 298‬در نظرگرفته میشود‪.‬‬
‫برا ‪ ،REA-PE‬نمونه مرجع مسواک زده شده با ‪ 38888‬حرکت رفت و برگشتی به عنوان ‪38REA-PE‬‬
‫در نظر گرفته میشود‪ .‬همچنین مرجع مسواک زده شده با ‪ 58888‬حرکت رفت و برگشتی به عنوان ‪REA-‬‬
‫‪ 58PE‬در نظرگرفته میشود‪( .‬زیربند ب‪)9-4-‬‬
‫تعیین نسبت خطی‬ ‫ب‪2-80-‬‬

‫ب‪ 8-2-80-‬نسبت خطی به عنوان کنتر کیفی مهم در آزمون سایندگی استفاده میشود که در صور‬
‫انجا آزمون به صور بیان شده حاصل میشود‪ .‬این روش بیشتر به منظور تصمیم گیر در مورد اعتبار‬
‫دادهها تولید شده مورد استفاده است‪.‬‬
‫ب‪ 2-2-80-‬نسبت خطی برا ‪ RDA-PE‬عبار از نسبت عمو متوسط سایش نمونه مرجع مسواک زده‬
‫شده برا ‪ 38888‬حرکت رفت و برگشتی به عمو متوسط سایش نمونه مرجع مسواک زده شده در ‪5888‬‬
‫حرکت است‪.‬‬
‫این نسبت خطی باید ‪ 2/9‬باشد (نسبت حرکت رفت و برگشت ‪ 38888‬به ‪5888‬برابر با‪ .)2/9‬محدوده قابل‬
‫قبو نسبت خطی آزمایش بین ‪ 2/2‬تا ‪ 2/4‬است‪.‬‬
‫ب‪ 9-2-80-‬اگر نسبت خطی در محدوده قابل قبو نباشد (‪ 2/2‬تا ‪ )2/4‬داده ها معتبر نیستند‪ .‬احتمات‬
‫خطا سیستماتیک در تنظیم روش مسواک زدن وجود دارد و آزمایش باید مجدداً تکرار شود‪.‬‬
‫ب‪ 0-2-80-‬تناسب خطی برا ‪ ،REA-PE‬نسبت عمو متوسط سایش برا نمونه مرجع مسواک زده شده‬
‫با ‪ 58888‬حرکت رفت و برگشتی به عمو سایش نمونه مرجع در ‪ 38888‬حرکت رفت و برگشتی است‪.‬‬
‫تناسب خطی هد باید ‪ 5‬باشد (نسبت ‪ 58888‬حرکت رفت و برگشت به ‪38888‬برابر با‪ )5‬و محدوده نسبت‬
‫خطی قابل پذیرش بین ‪ 1/9‬تا ‪ 5/1‬است‪.‬‬
‫ب‪ 5-2-80-‬اگر تناسب خطی در محدوده قابل پذیرش (‪1/9‬تا‪ )5/1‬نباشد‪ ،‬دادهها معتبر نبوده و امکان وجود‬
‫خطا سیستماتیک ناشی از تنظیما روش مسواک زنی وجود دارد و آزمون مجدداً باید تکرار شود‪.‬‬
‫ب‪ 9-80-‬محاسبات منحنی استاندارد‬

‫محاسبه منحنی استاندارد برای ‪RDA-PE‬‬ ‫ب‪8-9-80-‬‬

‫‪34‬‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8911‬‬

‫ب‪ 8-8-9-80-‬مقدار ‪ 388RDA-PE‬را به نمونه مرجع استاندارد مسواک زده با ‪ 5888‬حرکت رفت و‬
‫برگشت و همچنین مقدار ‪ 298RDA-PE‬را به نمونه مرجع استاندارد مسواک زده با ‪ 38888‬حرکت رفت و‬
‫برگشت اختصا دهید‪.‬‬
‫داده شده به ‪ RDA‬آنها‬ ‫ب‪ 2-8-9-80-‬میانگین عمو مرجع استانداردها را در مقابل با مقادیر اختصا‬
‫رسم نمایید‪.‬‬
‫ب‪ 9-8-9-80-‬یک منحنی هم بستگی استاندارد با استفاده از نقطه {‪8‬و‪ }8‬و مقادیر استانداردها مرجع‬
‫رسم کنید (‪ RDA‬در برابر عمو متوسط)‬
‫ب‪ 0-8-9-80-‬برا توسعه فرمو از روش کمترین مربعا (روش در تحلیل رگوسیون) مطابو فرمو ب‪3-‬‬
‫استفاده کنید‪.‬‬

‫‪y = aRDA-PE x‬‬ ‫(ب‪)3-‬‬

‫که در آن ‪:‬‬
‫‪ y‬عمو متوسط در استانداردها مرجع‬
‫‪ RDA-PE‬استاندارد مرجع ‪( .‬به ترتیب‪3‬و‪388‬و‪) 298‬‬ ‫‪x‬‬

‫مقدار شیب خط ‪ aRDA-PE‬را به دست آورید‪ .‬با اعما عرض از مبدا بر رو {‪8‬و‪ }8‬از رفتار خطی روش‬
‫اطمینان حاصل نمایید‪.‬‬
‫محاسبات منحنی استاندارد برای ‪REA-PE‬‬ ‫ب‪2-9-80-‬‬

‫ب‪ 8-2-9-80-‬مقدار ‪ 38REA-PE‬مرجع استاندارد مسواک زده شده برا ‪ 38888‬حرکت رفت و برگشت‬
‫و همچنین مقدار ‪ 58REA-PE‬نمونه مرجع استاندارد مسواک زده شده برا ‪ 58888‬حرکت رفت و برگشت‬
‫را تعیین کنید‪.‬‬
‫ب‪ 2-2-9-80-‬عمو متوسط استانداردها مرجع را در مقابل مقادیر به دست آمده ‪ REA-PE‬رسم نمایید‪.‬‬
‫منحنی هم بستگی استاندارد مربوطه را در نقطه {‪8‬و‪ }8‬و مقادیر استانداردها مرجع‬ ‫ب‪9-2-9-80-‬‬
‫رسم نمایید (‪ REA-PE‬در برابر عمو متوسط)‪.‬‬
‫ب‪ 0-2-9-80-‬روش کمترین مربعا را با توسعه رابطه ب‪ 2-‬استفاده نمایید‪.‬‬

‫‪y= aREA-PE x‬‬ ‫(ب‪)2-‬‬

‫‪35‬‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8911‬‬

‫که در آن ‪:‬‬
‫‪ y‬میانگین عمو استانداردها مرجع؛‬
‫‪ REA-PE X‬استاندارد ها مرجع ‪( .‬به ترتیب‪8‬و‪38‬و‪)58‬؛‬
‫با اعما عرض از مبدا بر رو {‪8‬و‪ }8‬رفتار خطی روش اطمینان حاصل شود‪.‬‬

‫محاسبه ‪ RDA-PE‬و ‪REA-PE‬‬ ‫ب‪0-80-‬‬

‫ب‪ 8-0-80-‬شیب خط ‪ aRDE-PE‬ناشی از همبستگی در (زیر بند ب‪ )5-3-1-38 -‬را استفاده نمایید‪.‬‬
‫میانگین عمو مجهو را بر شیب خط ‪ RDE-PE‬تقسیم نموده تا میزان ‪ RDA-PE‬محاسبه گردد‪.‬‬
‫ب‪ 2-0-80-‬شیب خط ‪ aREA-PE‬به دست آمده از همبستگی در (زیر بند ب‪ ) 5-2-1-38 -‬را استفاده‬
‫نمایید‪ .‬میانگین عمو مجهو را بر شیب خط ‪ REA-PE‬تقسیم نموده تا میزان ‪ REA-PE‬محاسبه گردد‪.‬‬

‫‪28‬‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8911‬‬

‫شکل ب‪– 8-‬دستگاه مسواک زنی‬

‫راهنما‪:‬‬
‫‪ a‬برش تاج دندان برا تهیه نمونه مینا‬
‫‪ b‬نمونه مینادرقالب رزین‬

‫شکل ب‪-2-‬آماده سازی نمونه مینا‬

‫‪23‬‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8911‬‬

‫راهنما‪:‬‬
‫‪ a‬برش تاج دندان برا تهیه عاج‬
‫‪ b‬نمونه عاج در قالبرزین‬
‫‪ c‬برش ریشه دندان برا تهیه عاج‬
‫‪ d‬نمونه عاج درقالبرزین‬

‫شکل ب‪-9-‬آماده سازی نمونه عاج‬

‫‪22‬‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8911‬‬

‫شکل ب‪ -0-‬چیدمان عمومی برای قالب دندان‬

‫‪21‬‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8911‬‬

‫شکل ب‪-5-‬نمونه دندان قالب گیری شده(روش زبری سنجی)‬

‫‪25‬‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8911‬‬

‫پیوست پ‬

‫(آگاهی دهنده)‬

‫ماشین مسواک زنی‬

‫پ‪ 8-‬قالب گیری‬

‫سر مسواک باید به بازو حرکتی ماشین مسواکزنی به گونه ا متصل گردد که محور طولی سر مسواک در‬
‫زاویه‪ 5‬درجه تا‪ 9‬درجه (در جهت افقی) نسبت به حرکت رفت و برگشت قرار داشته باشد‪.‬‬
‫پ‪ 2-‬آماده سازی‬

‫سر مسواک باید بمد ‪ 1‬ساعت قبل از شروع آزمون در آب غوطه ور شود‪.‬‬
‫پ‪ 9-‬جاگذاری‬

‫هر مسواک حداکثر تا ‪ 98888‬مسواک زنی کاربرد دارد و پس از آن باید تعویض گردد‪.‬‬
‫پ ‪ 0-‬طراحی‬

‫طرح سر مسواک گر چه در سایندگی تاثیر چندانی نشان نداده است ‪،‬لکن توصایه مای شاود از مساواکی باا‬
‫الیا نایلون ‪ 9/38‬و قطر‪ 18/8mm‬که فاصله الیا حداقل و تراکم الیا زیاد باشد استفاده کنید‪ .‬توصیه می‬
‫شود سر الیا صا یا دندانه داروطو آن‪ 38mm‬باشد‪ .‬در دستگاه مسواک زنای ‪1‬تاا ‪ 5‬ردیاف مساواک باا‬
‫عرض‪ 9/9mm -38mm‬مطلوب است‪ .‬طو دسته مسواک ‪ 13mm-14mm‬برا عمل رفت و برگشت مناسب‬
‫است‪.‬‬
‫یادآوری‪-‬از مسواک طبو استاندارد ملی ایران شماره ‪ 2891‬استفاده کنید‪.‬‬

‫‪29‬‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8911‬‬

‫پیوست ت‬

‫(آگاهی دهنده)‬

‫تغییرات اعمال شده در این استاندارد در مقایسه با استاندارد منبع‬

‫تغییراتی که در این استاندارد‪ ،‬در مقایسه با منبع‪ ،‬به عمل آمده است به شرح زیر است‪:‬‬

‫ت–‪ 8‬موارد حذف شده ازمنبع‬

‫دو بند ‪1‬‬ ‫‪-‬عبار "شامل خمیردندان"از پاراگرا‬

‫‪ -‬زیر بند ‪4.7‬‬

‫‪ 5.2‬و ‪5.3‬‬ ‫‪ -‬پاراگرا ها دو زیربندها‬

‫‪ -‬پیوست‪A‬‬

‫‪ -‬بند ‪ C.1‬تا ‪ C2.2‬از پیوست ‪C‬‬

‫ت‪ 2-‬موارد اضافه شده‬

‫‪ -‬افزودن زیر بندها ‪3-2‬تا‪32-2‬و یادآور در زیربند‪ 31-2‬و‪ 35-2‬دربند‪2‬‬

‫‪ -‬افزودن جدو ویژگیها‬
‫‪ -‬افزودن ویژگیها شکل ظاهر ‪،‬همساز وآرسنیک به ویژگیها فیزیکی و شیمیایی و روشها آزمون‬
‫آن درزیربند‪ 2-9،3-9‬و‪5-9‬‬
‫‪ -‬افزودن بند ‪ 9‬نمونه بردار‬
‫‪ -‬افزودن زیربندها ‪ 32-9 ،33-9 ،38-9،5-9‬در بند ‪ 9‬نشانهگذار‬
‫‪ -‬افزودن زیربندها الف‪ 5-2-‬تا الف‪4-2-‬‬
‫‪ -‬افزودن زیربند الف ‪ 2-9-‬برا محاسبه فلوراید کل در بسته بند واحد طبو استاندارد ملی ‪ 5199‬دنادان‬
‫پزشکی ‪ -‬فرآورده ها بهداشتی دهان – دهان شویه‬
‫‪ -‬افزودن بند ب ‪، 2-‬مواد تز ‪ ،‬در پیوست ب ‪،‬درنتیجه شماره زیربندها بعد تغییرکرده است‪.‬‬
‫‪ -‬افزودن ‪ A3.7,A.3.5‬ازپیوست ‪ A‬منبع درزیر بندها (ب‪( ،)3-9-‬ب‪)2-9-‬‬
‫‪ -‬افزودن شکل ها ‪5 ،1 ،2،3‬و‪ 9‬در پیوست ب‬
‫‪ -‬افزودن پیوست‬

‫‪29‬‬
 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ ‪( 8001‬تجدیدنظر سوم)‪ :‬سال ‪8911‬‬

‫ت‪ 9-‬موارد تغییر داده شده‬

‫‪ -‬پاراگرا آخر بند هد به صور یادآور آورده شده است‪.‬‬
‫‪ -‬تما ویژگیها بند ‪5‬منبع وزیربند ها مربوطه به جدو ‪ 3‬این استاندارد منتقل شده است‪.‬‬
‫‪ -‬ترتیب زیربندها بند ‪ ،5‬روش آزمون‪،‬مطابو جدو تغییر کرد‪.‬‬
‫‪ -‬با توجه به افزودن بند نمونهبردار به استاندارد‪ ،‬شماره تمامی بندها بعد تغییر ویک شماره‬
‫افزایش دارد‪.‬‬
‫‪ -‬تغییر درتاریخ انقضا و مد زمان پایدار در بند ‪ 5.4‬منبع که معاد بند ‪ 4-9‬این استاندارد است‪.‬‬
‫‪ -‬زیر بند‪ 9-9‬نشانهگذار این استاندارد جایگزین بند ‪ 6.e‬منبع است‪.‬‬
‫‪ -‬تغییردربند ‪ 6.i‬منبع طبو زیربند ‪4-9‬‬
‫‪ -‬تغییرپیوست ها اطالعاتی بهپیوستها الزامی‬
‫‪ -‬پیوست الف این استاندارد معاد پیوست ‪ C‬منبع است ‪.‬‬
‫‪ -‬تغییر در بند ‪ 4‬بستهبند‬

‫‪29‬‬
 8911 ‫ سال‬:)‫ (تجدیدنظر سوم‬8001 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ‬

‫کتابنامه‬

[1] ISO 7405,Dentistry-Evaluation of iocompatiility of medical device used in

dentistry
[2] ISO 10993-1, Biological evaluation of medical devices –Part 1: Evaluation and
testing within a risk management process
[3] U.S.FOOD & DRUG ADMINISTRATION .Anticaries Drug Productions for Over-
the-cstratister, 21 ounter Human Use; Final Monograph, Final Rull. Federal Register,21
CER Part 310,1995, p.52474
[4] Clinical caries trail: Proceeding of a Conference of the American Dental
Association on May 17-19, 1983.j.Dent. Res. 1984, 63 pp.693-828
[5] EC-Oj No.L 29137-40,Determination of total fluorine in dental cream
[6] U.S.FOOD & DRUG ADMINISTRATION . Standards for fluoride dentifrices.
Fd. Rigist. 1980, 45 p.62
[7] AS 2872-1985, Method for determining soluble fluorine derivatives and total
fruorine derivatives in toothpaste
[8] IS 6356, Toothpaste- Specification
[9] THEMELIS D.G, & TZANATAS P.D. Simultaneous Spectrophotometric
determination of fluoride and monofluorophosphate ions in toothpastes using a reversed
flow injection manifold. Anal.Chem. Acta. 2001, 429 pp. 11-116
[10] WANG T., & LI S.F.Y. Development of a capillary electrophoresis method With
indirect photomertric detection for the determination of anions related to anticaries. J.
chromatogr.A. 1997, 781 pp. 457- 466
[11] BIMER T.A, ASRAL, N., SIPPY A. Ion chromatographic procedures for analysis
of total flueride content in dentifrices. J. Chromatogr.A 1997, 771 pp. 355-349
[12] LOUIS D.WILKES A.J., TALOT J.M, Optimization of total flueride analysis y
capillary gas chromatography. Part 1: Silica-based dental cream. Belg. Pharm. Acta Helv .
1996, 71 pp.273-277
[13] US Pharmacopeia, Heavy metal analysis in toothpastes, 1990, pp. 1523-1524
[14] British Pharmacopeia, Heavy metal analysis in toothpastes, 1990, pp. 87-88
[15] JAPANESE Pharmacopeia Heavy metal limit test.Sixteenth Edition, 2011, pp. 29-30
[16] Lignes direction pour l,wvaluation de l efficacite des dentifrices, Projet de Travail
(8-95) de la commission FDI. Journal dentaire international, 1999, 49, pp. 311-316
[17] CTFA, Determination of adequacy of preservation of cosmetics and toilry
formulations, 1973
[18] CTFA, Microiological limit guidelines for cosmetic and toiletries, 1973
[19] CTFA, Microial uality management, 1990
[20] JSQI: 2006, Japanese Standard of Quasi-Drug ingredient

24
 8911 ‫ سال‬:)‫ (تجدیدنظر سوم‬8001 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ‬

[21] EEC 88667, Guidelines for analysis method of cosmetic products

[22] SABS 1302, Standard specification for toothpastes
[23] Le Chirurgien Dentiste de, France, French dentistry organization, 983.193, pp. 49-51
[24] Regulations concerning the certification and technical agreement relating to
toothpastes French official Journal Decret 80/524, July 1982
[25] POPE D.G. Accelerated staility testing for production of drug product stability.
Drugs and Cosmetics, 1980, pp. 54-62
[26] HEFFERREN J.J. A laboratory method for assessment of dentifrice
abrasivity.J.Dent. Res. 1976, 55pp. 563-573
[27] HEFFERREN J.J, SCHEMEHORN B.R, STORECK A., LI N. Silica as a
reference for laboratory dentifrice assessment methods: Multiple site collaborative study.
J. Clin.Dent. 2007, 18 pp. 12-16
[28] Recommended assay procedure for the testing of fluoride containing dentifrices.
American Dental Association, 1989
[29] HATTAB F.N. Analytical method for the determination of various forms of
fluoride in toothpastes. J.Dent. 1989, 17 pp. 77-78
[30] BS 5136 , Specification for toothpastes
[31[ ISO 16212, Cosmetics- Microbilogy- Enumeration of Yeast and mould
[32] ISO 18416, Cosmetics- Microbilogy- Detection of Candida albicans
[33] ISO 21184, Cosmetics- Microbilogy- General instructions for micribilogical
examination
[34] ISO 21149, Cosmetics- Microbilogy- Enumertion and detection of aerobic
mesophilic actria
[35] ISO 21150, cosmetics- Microbilogy- Detection of Escherichia coli
[36] ISO 22717, cosmetics- Microbilogy- Detection of Pseudomonas aeruginosa
[37] ISO 22718, cosmetics- Microbilogy- Detection of Staphylococcus aureus
[38] ISO 29621, cosmetics- Microbilogy- Guidelines for the assessment and
identification of microbilogically low-risk products
[39] ISO 5725-1, Accuracy (trueness and precision) of measurement methods and
results- part 1: General principals and definations
[40] ISO 5425-2, Accuracy (trueness and precision) of measurement methods and
results- part 2: Basic method for the determination of repeatability and reproducibility of a
standard measurement method
[41] ISO 5725-3, Accuracy (trueness and precision) of measurement methods and
results- part 3: intermediate measurments of the precision of a standard measurmet
method
[42] ISO 5725-4, Accuracy (trueness and precision) of measurement methods and
results- part 4: Basic methods for the determination of trueness of a standar measurement
method

25
 8911 ‫ سال‬:)‫ (تجدیدنظر سوم‬8001 ‫استاندارد ملی ایران شمارۀ‬

[43] ISO 5725-5, Accuracy (trueness and precision) of measurement methods and
results- part 5: Alternative methods for the determination of the precision of a standard
measurement method
[44] ISO 5725-6, Accuracy (trueness and precision) of measurement methods and
results- part 6: Use in a practice of accuracy values

18