‫جمهوري اسالمي ايران‬

INSO Islamic Republic of Iran ‫استاندارد ملي ايران‬

17378 ‫سازمان ملي استاندارد ايران‬ 13737

1st. Edition Iranian National Standardization Organization ‫چاپ اول‬
Apr.2014 1737 ‫فروردين‬
‫خوراک دام ـ اندازهگیري جیوه با روش‬
(CVAAS) ‫اسپکترومتري جذب اتمي بخار سرد‬
56 % ‫پس از هضم فشاري ريزموج (استخراج با‬
)‫ هیدروژن پراکسید‬73 % ‫نیتريک اسید و‬

Determination of mercury by cold-vapour

atomic absorption spectrometry (CVAAS)
after microwave pressure digestion
(extraction with 65 % nitric
acid and 30 % hydrogen
peroxide)

ICS:65.120
 ‫به نام خدا‬
‫آشنايي با سازمان ملي استاندارد ايران‬
‫مؤسسۀ استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران به موجب بند یک مکاد ‪ 3‬قکانون اصکح قکوانی و مقکررات مؤسسکۀ اسکتاندارد و‬
‫تحقیقات صنعتی ایران‪ ،‬مصوب بهم ماه ‪ 1331‬تنها مرجع رسمیکشور است که وظیفه تعیی ‪ ،‬تکدوی و نشکر اسکتاندارداا‬
‫ملی (رسمی) ایران را به عهده دارد‪.‬‬
‫نام موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران به موجب یکصد و پنجاه و دومی جلسه شورا عالی ادار مورخ ‪ 29/6/92‬بکه‬
‫سازمان ملی استاندارد ایران تغییر و طی نامه شماره ‪ 996/33333‬جهت اجرا ابحغ شده است‪.‬‬
‫تدوی استاندارد در حوزه اا مختلف در کمیسیوناا فنی مرکب از کارشناسان مؤسسه* صاحب نظران مراکک و مؤسسکات‬
‫علمی‪ ،‬پژواشی‪ ،‬تولید و اقتصاد آگاه و مرتبط انجام میشود وکوششی امگام با مصالح ملی و با توجه به شکرایط تولیکد ‪،‬‬
‫فناور و تجار اسکت ککه از مشکارکت آگااانکه و منصکفانۀ صکاحبان حک و نفکع‪ ،‬شکام تولیدکننکدگان‪ ،‬مصکر کننکدگان‪،‬‬
‫صادرکنندگان و وارد کنندگان‪ ،‬مراک علمی و تخصصی‪ ،‬نهاداا‪ ،‬سازماناا دولتی و غیر دولتی حاص میشکود ‪.‬پکی نکوی‬
‫استاندارداا ملی ایران برا نظرخواای به مراجع ذ نفع و اعضا کمیسیون اا فنکی مربکو ارسکا مکیشکود و پک از‬
‫دریافت نظراا و پیشنهاداا در کمیتۀ ملی مرتبط با آن رشته طر و در صورت تصویب به عنوان استاندارد ملی (رسمی) ایکران‬
‫چاپ و منتشر میشود‪.‬‬
‫پی نوی استاندارداایی که مؤسسات و سازماناا عحقهمند و ذیصح نی با رعایت ضکوابط تعیکی شکده تهیکه مکیکننکد‬
‫درکمیتۀ ملی طر و بررسی و درصورت تصویب‪ ،‬بکه عنکوان اسکتاندارد ملکی ایکران چکاپ و منتشکر مکیشکود ‪.‬بکدی ترتیکب‪،‬‬
‫استاندارداایی ملی تلقی میشود که بر اساس مفاد نوشته شده در اسکتاندارد ملکی ایکران شکمار ‪ 3‬تکدوی و در کمیتکۀ ملکی‬
‫استاندارد مربو که سازمان استاندارد تشکی میداد به تصویب رسیده باشد‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫سازمان ملی استاندارد ایران از اعضا اصلی سازمان بی المللی استاندارد )‪ (ISO‬کمیسیون بی المللی الکتروتکنی‬
‫‪ (IEC)9‬و سازمان بی المللی اندازه شناسی قانونی ‪ (OIML)3‬است و به عنوان تنها رابط‪ 4‬کمیسیون کدک‬
‫غذایی‪ (CAC)3‬در کشور فعالیت میکند‪ .‬در تدوی استاندارداا ملی ایران ضم توجه به شرایط کلی و نیازمند اا‬
‫خاص کشور‪ ،‬از آخری پیشرفتاا علمی‪ ،‬فنی و صنعتی جهان و استاندارداا بی المللی بهرهگیر میشود‪.‬‬
‫سازمان ملی استاندارد ایران میتواند با رعایت موازی پی بینی شده در قانون‪ ،‬برا حمایت از مصر کنندگان‪ ،‬حفظ سحمت‬
‫و ایمنی فرد و عمومی‪ ،‬حصو اطمینان از کیفیت محصکوتت و مححظکات زیسکت محیطکی و اقتصکاد ‪ ،‬اجکرا بعضکی از‬
‫استاندارداا ملی ایران را برا محصوتت تولید داخ کشور و‪ /‬یا اقحم وارداتی‪ ،‬با تصویب شورا عالی استاندارد‪ ،‬اجبکار‬
‫نماید‪ .‬سازمان میتواند به منظور حفظ بازاراا بی المللی بکرا محصکوتت کشکور‪ ،‬اجکرا اسکتاندارد کاتاکا صکادراتی و‬
‫درجهبند آن را اجبار نماید‪ .‬امچنی برا اطمینان بخشیدن به استفاده کنندگان از خدمات سازماناا و مؤسسات فعکا‬
‫در زمینۀ مشاوره‪ ،‬آموزش‪ ،‬بازرسی‪ ،‬ممی و صدورگواای سیستماا مدیریت کیفیت و مدیریت زیستمحیطی‪ ،‬آزمایشگاه اا‬
‫و مراک کالیبراسیون (واسنجی) وسای سنج ‪ ،‬مؤسسۀ استاندارد ای گونه سازماناا و مؤسسات را بکر اسکاس ضکوابط نظکام‬
‫تأیید صححیت ایران ارزیابی میکند و در صورت احراز شرایط تزم‪ ،‬گوااینامۀ تأیید صححیت به آن اا اعطا و بر عملکرد آناا‬
‫نظارت میکند‪ .‬ترویج دستگاه بی المللی یکااا‪ ،‬کالیبراسیون (واسنجی) وسای سنج ‪ ،‬تعیی عیکار فلک ات گرانبهکا و انجکام‬
‫تحقیقات کاربرد برا ارتقا سطح استاندارداا ملی ایران از دیگر وظایف ای سازمان است‪.‬‬

‫‪1-International organization for Standardization‬‬

‫‪2-International Electro technical Commission‬‬
‫)‪3-International Organization for Legal Metrology (Organization International de Metrologie Legal‬‬
‫‪4-Contact point‬‬
‫‪5-Codex Alimentarius Commission‬‬

‫ب‬
 ‫کمیسیون فني تدوين استاندارد‬
‫« خوراک دام ـ اندازهگیري جیوه با روش اسپکترومتري جذب اتمي بخار سرد )‪ (CVAAS‬پس از هضم‬
‫فشاري ريزموج (استخراج با ‪ 56 %‬نیتريک اسید و ‪ 73 %‬هیدروژن پراکسید) »‬

‫سمت و‪ /‬يا نمايندگي‬ ‫رئیس‪:‬‬

‫اداره ک استاندارد استان آذربایجان شرقی‬ ‫سال زمانی‪ ،‬مریم‬
‫(فوقلیسان علوم تغذیه)‬

‫شرکت اسلوب آفرینان آریا آذربایجان‬ ‫دبیر‪:‬‬

‫حسی زاده‪ ،‬ملیحه‬
‫(دکترا حرفها پ شکی)‬

‫اعضاء (به ترتیب حروف الفباء)‪:‬‬

‫انجم صنفی مسئولی فنی و کنتر کیفی صنایع غذایی‪،‬‬ ‫آ احمد‪ ،‬ام البنی‬
‫آرایشی‪ ،‬بهداشتی آذربایجان شرقی‬ ‫(فوقلیسان شیمی تج یه)‬

‫شرکت خوراک دام نیروسهند تبری‬ ‫انصار ‪ ،‬امیررضا‬

‫(دکترا دامپ شکی)‬

‫اداره ک استاندارد استان آذربایجان شرقی‬ ‫بهار وایقان‪ ،‬حسی‬

‫(لیسان مهندسی دامپرور )‬
‫پژواشگاه استاندارد‬
‫دانشمند‪ ،‬کورش‬
‫(فوقلیسان شیمیفی ی )‬
‫مرک تحقیقات کشاورز و منابع طبیعی استان آذربایجان‬
‫شرقی‬ ‫سال زمانی‪ ،‬علی‬
‫(فوقلیسان مهندسی کشاورز )‬
‫مرک تحقیقات کشاورز و منابع طبیعی استان آذربایجان‬
‫شرقی‬ ‫سلیمانی‪ ،‬جابر‬
‫(دانشجو دکترا مهندسی صنایع غذایی)‬
‫گستران خحق‬ ‫آزمایشگاه امکار پژوا‬
‫طهماسبپور‪ ،‬مسعود‬
‫(دانشجو دکترا شیمی تج یه)‬
‫دانشگاه آزاد اسحمی واحد تبری‬ ‫مبی ‪ ،‬اایده‬
‫(دکترا میکروبیولوژ )‬

‫نوربخ ‪ ،‬رویا‬
‫پژواشگاه استاندارد‬ ‫(فوقلیسان سمشناسی)‬

‫دانشگاه صنعتی سهند‬ ‫ولیپور‪ ،‬جواد‬

‫(دکترا شیمی تج یه)‬

‫ج‬
 ‫فهرست مندرجات‬

‫صفحه‬ ‫عنوان‬
‫ب‬ ‫آشنایی با سازمان ملی استاندارد ایران‬
‫ج‬ ‫کمیسیون فنی تدوی استاندارد‬
‫ه‬ ‫پی گفتار‬
‫‪1‬‬ ‫‪ 1‬اد و دامنه کاربرد‬
‫‪1‬‬ ‫‪ 9‬مراجع ال امی‬
‫‪1‬‬ ‫‪ 3‬اصو آزمون‬
‫‪9‬‬ ‫‪ 4‬مواد و‪/‬یا واکنشگراا‬
‫‪4‬‬ ‫‪ 3‬وسای‬
‫‪3‬‬ ‫‪ 6‬روش آزمون‬
‫‪3‬‬ ‫‪ 3‬محاسبه و بیان نتایج‬
‫‪3‬‬ ‫‪ 3‬دقت‬
‫‪2‬‬ ‫‪ 2‬گ ارش آزمون‬
‫‪19‬‬ ‫پیوست الف (اطحعاتی) نتایج آزمون بی آزمایشگاای‬
‫پیوست ب (اطحعاتی) روش اجرایی اضم جایگ ی با کارایی اضم یکسان‪ :‬اضم اسید با‬
‫مخلوطی از نیتری اسید‪ 63 %‬و پرکلری اسید ‪( 39 %‬با نسبت حجمی ‪ 3‬به ‪ )3‬در فشار‬
‫‪11‬‬ ‫اتمسفر‬
‫پیوست پ (اطحعاتی) روش اضم جایگ ی با کارایی استخراج یکسان‪ :‬اضم اسید با مخلو‬
‫‪13‬‬ ‫‪ 63 %‬نیتری اسید‪ 33 % ،‬ایدروکلری اسید و ‪ 39 %‬ایدروژن پراکسید تحت رفحک‬
‫‪14‬‬ ‫پیوست ت (اطحعاتی) کتابنامه‬

‫د‬
 ‫پیش گفتار‬
‫استاندارد " خوراک دام ک اندازهگیر جیوه با روش اسپکترومتر جذب اتمی بخار سرد )‪ (CVAAS‬پ از‬
‫اضم فشار ری موج (استخراج با ‪ 63 %‬نیتری اسید و ‪ 39 %‬ایدروژن پراکسید) " که پی نوی آن‬
‫درکمیسیوناا فنی توسط شرکت اسلوب آفرینان آریا آذربایجان مربو تهیه و تدوی شده و در ا ار و‬
‫دویست و اشتاد و چهارمی اجحسیه کمیتۀ ملی استاندارد خوراک و فراوردهاا کشاورز مورخ ‪29/3/39‬‬
‫مورد تصویب قرار گرفته است‪ ،‬این به استناد بند ی ماد ‪ 3‬قانون اصح قوانی و مقررات سازمان ملی‬
‫استاندارد ایران‪ ،‬مصوب بهم ماه ‪ ،1331‬به عنوان استاندارد ملی ایران منتشر میشود‪.‬‬
‫برا حفظ امگامی و اماانگی با تحوتت و پیشرفتاا ملی و جهانی در زمینۀ صنایع‪ ،‬علوم و خدمات‪،‬‬
‫استاندارداا ملی ایران در مواقع ل وم تجدید نظر خوااد شد و ار پیشنهاد که برا اصح و تکمی ای‬
‫استاندارداا ارائه شود‪ ،‬انگام تجدید نظر در کمیسیون فنی مربو مورد توجه قرار خوااد گرفت‪ .‬بنابرای ‪،‬‬
‫باید امواره از آخری تجدید نظر استاندارداا ملی استفاده کرد‪.‬‬

‫منبع و مأخذ که برا تهیۀ ای استاندارد مورد استفاده قرار گرفته به شر زیر است‪:‬‬

‫‪BSEN 16277: 2012, Determination of mercury by‬‬ ‫‪cold-vapour atomic absorption‬‬

‫‪spectrometry (CVAAS) after microwave pressure digestion (extraction with 65 % nitric acid‬‬
‫)‪and 30 % hydrogen peroxide‬‬

‫ه‬
 ‫خوراک دام ـ اندازهگیري جیوه با روش اسپکترومتري جذب اتمي بخار سرد‬
‫‪ (CVAAS)1‬پس از هضم فشاري ريز موج‪( 2‬استخراج با ‪ 56 %‬نیتريک اسید و ‪73 %‬‬
‫هیدروژن پراکسید)‬

‫هشدارـ در اين استاندارد تمام موارد ايمني و بهداشتي نوشته نشده است‪ .‬در صورت وجود چنین مواردي‪،‬‬
‫مسئولیت برقراري شرايط ايمني و سالمتي مناسب و اجراي آن بر عهده کاربر اين استاندارد است‪.‬‬

‫هدف و دامنه کاربرد‬ ‫‪1‬‬

‫اد از تدوی ای استاندارد‪ ،‬تعیی روش اسپکترومتر جذب اتمی بخار سرد (‪ )CVAAS‬برا اندازهگیر‬
‫جیوه در خوراک دام پ از اضم فشار ری موج میباشد‪.‬‬
‫حد تعیی مقدار‪ 3‬در محلو مورد آزمون‪ 9/93 μg/l 4‬یا کمتر است‪.‬‬

‫مراجع الزامي‬ ‫‪2‬‬

‫مدارک ال امی زیر حاو مقرراتی است که در مت ای استاندارد ملی ایران به آناا ارجاع داده شده است‪.‬‬
‫بدی ترتیب آن مقررات ج ئی از ای استاندارد ملی ایران محسوب میشود‪.‬‬
‫در صورتی که به مدرکی با ذکر تاریخ انتشار ارجاع داده شده باشد‪ ،‬اصححیهاا و تجدید نظراا بعد آن‬
‫مورد نظر ای استاندارد ملی ایران نیست‪ .‬در مورد مدارکی که بدون ذکر تاریخ انتشار به آناا ارجاع داده‬
‫شده است‪ ،‬امواره آخری تجدید نظر و اصححیهاا بعد آناا مورد نظر است‪.‬‬

‫استفاده از مراجع زیر برا کاربرد استاندارد ال امی است‪:‬‬

‫‪ 1-2‬استاندارد ملی ایران شماره ‪ ،1393‬آب‪ -‬مورد مصر برا آزمایشگاهاا تج یه – ویژگیاا و‬
‫روشاا آزمون‬
‫‪ 2-2‬استاندارد ملی ایران شماره ‪ ،3991‬خوراک دام و طیور ‪ -‬آماده کردن نمونه مورد آزمای‬
‫‪ 7-2‬استاندارد ملی ایران شماره ‪ ،3339‬خوراک دام و طیور – نمونهبردار‬

‫اصول آزمون‬ ‫‪7‬‬

‫از اضم فشار ری موج به وسیله اسپکترومتر جذب اتمی بخار سرد‬ ‫جیوه در محلو مورد آزمون پ‬
‫اندازهگیر میشود‪.‬‬

‫‪1- Cold-vapour atomic absorption spectrometry‬‬

‫‪2-Microwave pressure digestion‬‬
‫‪3-Limit of quantification‬‬
‫‪4-Test solution‬‬

‫‪1‬‬
‫اسید و ایدروژن پراکسید‪ ،‬درون سیستم‬ ‫آزمایه‪ 1‬امگنی از خوراک دام‪ ،‬تحت فشار و دمااا بات‪ ،‬با نیتری‬
‫اضم فشار حرارتپذیر با ری موج اضم میشود‪.‬‬
‫محلو مورد آزمون به ظر واکن واحد آزمون جیوه انتقا مییابد‪ .‬جیوه بر اثر سدیم بوروایدرید یا‬
‫قلع (‪ )II‬کلرید به جیوه عنصر فرّار احیا شده و درون س دستگاه اسپکترومتر جذب اتمی ‪ )AAS(9‬با‬
‫استفاده از جریان گاز حام فحش‪ 3‬میشود‪ .‬با ی مرحله ملغمهساز ‪ 4‬اضافی (به طور اختیار )‪،‬‬
‫حساسیت میتواند اف ای و اثرات ماتریسی کاا یابد‪ .‬از جذب در ‪( 933/3 nm‬طو موج خطی جیوه)‪ 3‬به‬
‫عنوان معیار از مقدار جیوه در س ‪ ،‬استفاده میشود‪.‬‬
‫از سایر روشاا اضم فشار با کارایی استخراج مشابه (به پیوستاا ب و پ مراجعه کنید) یا سایر‬
‫سیستماا اندازهگیر از قبی اسپکترومتر جذب اتمی بخار سرد با ت ری جریان ‪ )FI-CVAAS(6‬یا‬
‫فشار سرد جفتشده القایی با اسپکتروسکوپی نشر اتمی پحسما‪ )CV-ICP-AES(3‬نی میتوان استفاده کرد‪.‬‬

‫مواد و‪/‬يا واکنشگرها‬ ‫‪4‬‬

‫غلظت عناصر کممقدار در واکنشگراا و آب مورد استفاده باید به حد کم باشد که نتواند بر نتایج‬
‫اندازهگیر تاثیر بگذارد‪ .‬محلو شااد‪ 3‬باید ام مان با آزمایه در ار روز‪ ،‬آزمون شود تا آلودگی و اثر‬
‫انتقالی‪ 2‬جیوه در واکنشگراا و وسای مورد استفاده‪ ،‬کنتر گردد‪.‬‬
‫آب مورد استفاده باید مطاب آب درجه دو استاندارد ملی ایران شماره ‪ 1393‬باشد‪.‬‬
‫‪ 1-4‬نیتريک اسید‪ ،‬با کسر جرمی کمینه ‪ ،63 %‬با جرم حجمی تقریبی ‪.1/4 g/ml‬‬
‫اسید با خلوص بات استفاده کنید یا تقطیر زیر جوش‪ 19‬انجام داید‪.‬‬ ‫يادآوري – از نیتری‬
‫‪ 2-4‬هیدروژن پراکسید‪ ،‬با کسر جرمی کمینه ‪.39 %‬‬
‫‪ 7-4‬هیدروکلريک اسید‪ ،‬با کسر جرمی کمینه یا برابر با ‪ ،39 %‬با جرم حجمی تقریبی ≥ ‪.1/13 g/ml‬‬
‫‪ 4-4‬هیدروکلريک اسید رقیقشده‪ ،‬با کسر جرمی حدود ‪ ،3 %‬به عنوان محلو حام برا استفاده در‬
‫سیستم ت ری جریان و برا رقی ساز محلو ذخیره جیوه در محلو استاندارد و نی محلو اا‬
‫کالیبراسیون‪.‬‬
‫اسید (بند ‪ )3-4‬را با آب به حجم ‪ 1 l‬برسانید‪.‬‬ ‫مثال‪ -‬حدود ‪ 29 ml‬ایدروکلری‬
‫عوامل احیاکننده‬ ‫‪6-4‬‬

‫‪1-Test sample‬‬
‫‪2-Atomic Absorption Spectrometry‬‬
‫‪3-Flush‬‬
‫‪4- Amalgamation‬‬
‫‪5-Mercury line‬‬
‫‪6- Flow injection cold-vapour atomic absorption spectroscopy‬‬
‫‪7- Cold-vapour inductively coupled plasma atomic emission spectroscopy‬‬
‫‪8-Blank‬‬
‫‪9-Carry-over‬‬
‫‪10-Sub-boiling distillation‬‬

‫‪9‬‬
‫میتوان از قلع (‪ )II‬کلرید یا سدیم بوروایدرید به عنوان عوام احیاکننده استفاده کرد‪ ،‬استفاده از دو‬
‫واکنشگر به صورت متناوب (یکی در میان) پیشنهاد نمیشود‪ .‬غلظت جرمی محلو اا عوام احیاکننده‬
‫ممک است تغییر یابد تا مناسب با سیستم شود‪ .‬اطحعات مرتبط تهیهشده توسط سازندگان دستگاه نی باید‬
‫رعایت گردد‪.‬‬
‫‪ 1-6-4‬محلول قلع (‪ )II‬کلريد‪.c(SnCl2.2H2O)=199 g/l ،‬‬
‫درون بال حجمسنجی ‪( 399 ml‬بند ‪ 39 g )9-3‬قلع (‪ )II‬کلرید را در حدود ‪ 199 ml‬ایدروکلری اسید‬
‫(بند ‪ )3-4‬ح کنید و تا خط نشانه با آب به حجم رسانید‪ .‬محلو را روزانه به طور تازه تهیه کنید‪.‬‬
‫‪ 2-6-4‬محلول سديم بوروهیدريد‪.c(NaBH4)=9 g/l ،‬‬
‫‪1‬‬
‫درون بال حجمسنجی ‪( 1999 ml‬بند ‪ 9 g )9-3‬قرص سدیم ایدروکسید را در آب ح کنید و ‪9 g‬‬
‫سدیم بوروایدرید اضافه کنید و تا خط نشانه با آب به حجم برسانید‪ .‬محلو را روزانه به طور تازه تهیه کنید‬
‫و در صورت ل وم آن را پی از استفاده‪ ،‬صا کنید‪ .‬چنان چه آزمون طو بکشد‪ ،‬بهتر است محلو‬
‫سدیم بوروایدرید را خن نگه دارید‪ ،‬برا مثا با گذاشت یخ اطرا بال طی اندازهگیر ‪. CVAAS‬‬
‫يادآوري‪ -‬محلو تجار سدیم بوروایدرید ‪ 4/4 mol/l‬در‪ 14 mol/l NaOH‬نی در دسترس است‪.‬‬
‫کار با سدیم بوروایدرید مورد توجه قرار گیرد‪ .‬سدیم بوروایدرید با‬ ‫ایمنی برا‬ ‫هشدار‪ -‬ضرورت دارد دستورالعم اا‬
‫اسیداا ایدروژن تولید میکند و منجر به ایجاد مخلو انفجار اوا‪/‬ایدروژن میشود‪ .‬سیستم دایمی استخراج باید در مکانی‬
‫که اندازهگیر اا در آن جا انجام میشود‪ ،‬آماده گردد‪.‬‬
‫‪ 5-4‬محلول ذخیره جیوه‪ ،‬با غلظت ‪.1999 mg/l‬‬
‫‪9‬‬
‫محلو ذخیره جیوه به طور تجار در دسترس است‪ .‬پیشنهاد میشود از محلو اا ذخیره گواایشده‬
‫استفاده گردد‪ .‬در غیر ای صورت‪ ،‬برا تهیه آن‪ ،‬به شر زیر عم کنید‪:‬‬
‫مقدار ‪ 1/939 g‬جیوه (‪ )II‬اکسید را در ‪ 19 ml‬محلو پتاسیم د کرومات ح کنید‪ ،‬و با آب به حجم ‪1 l‬‬
‫برسانید‪ .‬از محلو پتاسیم د کرومات با غلظت ‪ 3 g/l‬استفاده کنید‪ .‬مقدار ‪ 3 g‬پتاسیم د کرومات را‬
‫با ‪ 399 ml‬نیتری اسید (بند ‪ )1-4‬ح کنید و با آب به حجم ‪ 1 l‬برسانید‪.‬‬
‫‪ 3-4‬محلول استاندارد جیوه‪ ،‬با غلظت ‪.1 mg/l‬‬
‫در بال حجمسنجی ‪( 199 ml‬بند ‪ 199 μl ،)9-3‬از محلو ذخیره جیوه (بند ‪ )6-4‬را با ایدروکلری اسید‬
‫رقی شده (بند ‪ )4-4‬رقی نمایید تا به غلظت ‪ 1 mg/l‬برسد‪.‬‬
‫محلو استاندارد دست کم تا سه ماه پایدار است‪.‬‬
‫محلولهاي کالیبراسیون جیوه‪.‬‬ ‫‪7-4‬‬
‫اسید‬ ‫محلو استاندارد جیوه (بند ‪ )3-4‬را تا حصو غلظتاا مورد نیاز برا کالیبراسیون‪ ،‬با ایدروکلری‬
‫رقی (بند ‪ )4-4‬رقی نمایید‪.‬‬
‫محلو اا کالیبراسیون زیر پیشنهاد میشود (به جدو ‪ 1‬مراجعه کنید)‪.‬‬

‫‪1-Pellets‬‬
‫‪2-Certified‬‬

‫‪3‬‬
‫حجماا معی ‪ 939 μl ،39 μl ،93 μl ،9 μl‬و ‪ ،399 μl‬از محلو استاندارد جیوه (بند ‪ )3-4‬را درون‬
‫بال اا ‪( 39 ml‬بند ‪ )9-3‬بری ید و با ایدروکلری اسید رقی شده (بند ‪ )4-4‬پرکنید تا غلظتاا‬
‫‪ 3 μg/l ،1 μg/l ،9/3 μg/l ،9 μg/l‬و ‪ 19 μg/l‬حاص شود‪.‬‬
‫غلظتاا محلو اا کالیبراسیون را طور انتخاب کنید که از گستره خطی منحنی کالیبراسیون فراتر‬
‫نرود‪ .‬پیشنهاد میشود کمینه پنج محلو کالیبراسیون با غلظتاا مختلف برداشته شود‪ .‬درحالت کلی‪،‬‬
‫منحنی کالیبراسیون باید خطی باشد‪ .‬میتوان از منحنی کالیبراسیون غیرخطی نی در صورتی که به خوبی‬
‫توصیف شده باشد‪ ،‬استفاده کرد‪.‬‬
‫جدول‪ -1‬محلولهاي کالیبراسیون پیشنهادشده (بند ‪ )7-4‬براي اندازهگیري جیوه‬
‫حجمهاي محلول استاندارد‬ ‫غلظت محلول کالیبراسیون (بند ‪)7-4‬‬ ‫جیوه (‪)Hg‬‬
‫(بند ‪ )3-4‬منتقلشده به‬ ‫‪μg/l‬‬
‫بالنهاي ‪63 ml‬‬
‫‪μl‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫استاندارد کالیبراسیون ‪1‬‬
‫‪93‬‬ ‫‪9/ 3‬‬ ‫استاندارد کالیبراسیون ‪9‬‬
‫‪39‬‬ ‫‪1‬‬ ‫استاندارد کالیبراسیون ‪3‬‬
‫‪939‬‬ ‫‪3‬‬ ‫استاندارد کالیبراسیون ‪4‬‬
‫‪399‬‬ ‫‪19‬‬ ‫استاندارد کالیبراسیون ‪3‬‬

‫وسايل‬ ‫‪6‬‬
‫يادآوري‪ -‬برا به حداق رسانیدن آلودگی‪ ،‬امه وسایلی را که در تماس با مستقیم با نمونه و محلو اا خوااند بود‪ ،‬با دقت‬
‫طب استاندارد ‪ EN 13804‬پی آمای ‪ 1‬کنید‪.‬‬
‫عحوه بر وسای معمو آزمایشگاای‪ ،‬وسای مشرو زیر نی تزم است‪:‬‬
‫‪ 1-6‬دستگاه هضم فشاري حرارتپذير با ريز موج با ظروف واکنش بياثر‪ ،‬ساختهشده از پلی‬
‫تترا فلوئورواتیل ‪ ،)PTFE( 9‬پلیفلوئوروآلکان ‪ ،)PFA(3‬پرفلوئورواتیل پروپیل ‪ )FEP(4‬یا کوارت که برا‬
‫دمااا اضم بی از ‪ 999 ˚C‬مناسب استند‪.‬‬
‫يادآوري ‪ -1‬در حالت کلی‪ ،‬آون ری موج باید در مقاب خوردگی مقاوم باشد‪ .‬قسمتاا الکترونیکی آن باید در برابر خوردگی‬
‫‪3‬‬
‫خارج‬ ‫محافظت شوند تا از ایمنی عملیات اطمینان حاص آید‪ .‬بخارات اسید باید با تهویه مناسب از طری اود اواک‬
‫شوند‪.‬‬
‫باید دارا دریچه ایمنی طراحیشده برا فشار ‪ 19999 kPa‬باشند‪.‬‬ ‫يادآوري ‪ -2‬ظرو واکن‬
‫‪ 2-6‬پیپتها‪ ،‬بالنها‪ ،‬با ظرفیتاا ‪ 399 ml ،199 ml ،39 ml ،93 ml‬و ‪.1999 ml‬‬

‫‪1-Pretreat‬‬
‫‪2- Polytetrafluoroethylene‬‬
‫‪3- Polyfluoralkan‬‬
‫‪4- Perfluorethylenpropylen‬‬
‫‪5-Extractor hood‬‬

‫‪4‬‬
 ‫‪.399 μl‬‬ ‫‪ 7-6‬سیستم تزريق جريان بخار سرد با لوپ‪ 1‬نمونه‪ ،‬برا مثا با گنجای‬
‫‪ 4-6‬اسپکترومتر جذب اتمي (‪ ،)AAS‬با س کوارت حرارتپذیر و سیستم ملغمهساز (اختیار )‪.‬‬
‫‪ 6-6‬المپ ويژه عنصر‪ 2‬براي جیوه‪.‬‬
‫يادآوري‪ -‬تمپ تخلیه بدون الکترود‪ ،‬حساسیت باتیی را در مقایسه با تمپ کاتد توخالی فراام میکند‪.‬‬
‫‪ 5-6‬حمام فراصوت یا حمام آب‪.‬‬
‫ترازوي تجزيهاي‪ ،‬با دقت ‪.9/1 mg‬‬ ‫‪3-6‬‬

‫روش آزمون‬ ‫‪5‬‬

‫کلیات‬ ‫‪1-5‬‬
‫تهیه آزمایه طب استاندارد ملی ایران‬ ‫برا نمونهبردار طب استاندارد ملی ایران شماره ‪ 3339‬و برا‬
‫شماره ‪ 3991‬عم کنید‪.‬‬
‫يادآوري‪ -‬به منظور حصو اطمینان از امگنی آزمونهاا‪ 3‬و تولید آزمونهاایی با وزن کم ≤ ‪ 9/3 g‬پیشنهاد میشود از‬
‫رایفلراا ‪ 4‬ثابت و دوّار (به ویژه برا خوراکاا معدنی) و امچنی از غربا اایی با اندازه روزنه ‪ 9/3 mm‬یا کوچکتر‬
‫استفاده شود‪.‬‬
‫تهیه محلول مورد آزمون‬ ‫‪2-5‬‬
‫يادآوري ‪ -1‬نتایج حاص از روش استخراج مشرو زیر برا جیوه و سایر عناصر معدنی و کم مقدار‪ ،‬در اغلب موارد با محتویات‬
‫ک ای عناصر‪ ،‬امخوانی دارد‪ .‬برا رفع برخی از مشکحت خاص‪ ،‬ضرورت تغییرات در برنامه اضم فشار یا استفاده از سایر‬
‫مخلو اا اسید را مورد بررسی قرار داید‪.‬‬
‫وزن آزمایه بستگی به درصد مواد آلی نمونه و اندازه ظرو واکن سیستم اضم فشار ری موج دارد‪.‬‬
‫برا اضم فشار بسته به اندازه ظرو واکن از ‪ 99 ml‬تا ‪ 199 ml‬به ترتیب ‪ 9/9 g‬تا ‪ 9/3 g‬آزمونه از‬
‫آزمایه امگ و آسیابشده (با اندازه ذرات ‪ ≥ 9/3 mm‬یا کمتر) با دقت ‪ 1 mg‬توزی میشود‪.‬‬
‫در ظرو واکن با اندازه ‪ 3 ml ،199 ml‬نیتری اسید (بند ‪ )1-4‬و ‪ 9/3 ml‬ایدروژن پراکسید‬
‫(بند ‪ )9-4‬را اضافه کنید‪ ،‬از بستهبودن ظرو و ثابت ماندنشان در سیستم اضم فشار ری موج (بند ‪)1-3‬‬
‫اطمینان حاص کنید‪.‬‬
‫از شروع اضم فشار ‪ ،‬اواگیر کنید‪.‬‬ ‫را پی‬ ‫يادآوري ‪ -2‬ظرو واکن‬
‫اسید و ایدروژن پراکسید رو داد‪ .‬از‬ ‫از اف ودن نیتری‬ ‫هشدار‪ -1‬برا برخی نمونهاا‪ ،‬واکن اا شدید ممک است پ‬
‫ای رو‪ ،‬اجازه داید واکن اا در دما اتاق‪ ،‬برا مثا در طو شب از شدت بیفتند‪.‬‬
‫به منظور جلوگیر از آلودگی و‪/‬یا اثر انتقالی‪ ،‬زدای بخار ظرو واکن با نیتری اسید پی از استفاده‬
‫پیشنهاد میشود‪ .‬برا بررسی آلودگی و‪/‬یا اثر انتقالی احتمالی‪ ،‬شااد کنتر ‪ 3‬را به موازات آزمایهاا‪ ،‬آزمون‬

‫‪1-Loop‬‬
‫‪2- Element-specific lamp‬‬
‫‪3-Test portions‬‬
‫‪4-Riffler‬‬
‫‪5-Control blank‬‬

‫‪3‬‬
‫ماتری اا‪ ،‬و استفاده از‬ ‫برنامه دمایی اتخاذشده برا‬ ‫نمایید‪ .‬اضم فشار با سیستم ری موج طب‬
‫دستورالعم اا سازندگان انجام میشود‪.‬‬
‫هشدار‪ -2‬برا نمونهاایی با ترکیب نامعلوم‪ ،‬باید ابتدا روش اضم فشار برا مقادیر کوچکی از آزمونهاا اجرا شود‪ .‬در موارد‬
‫خاصی‪ ،‬واکن اا شدید با نیتری اسید و‪/‬یا ایدروژن پراکسید میتواند رو داد‪ .‬عحوه بر ای ‪ ،‬تشکی ترکیبات انفجار‬
‫قو انگام اضم فشار ماتری اا آلی محتم است‪ .‬در صورت زیاد بودن وزن آزمایهاا‪ ،‬واکن اا غیر قاب کنتر‬
‫میتواند حادث شود‪.‬‬
‫اضم فشار اصوت با قدرت پایی ‪ 1‬شروع میشود‪ ،‬سپ به طور مداوم تا بیشینه قدرت مجاز در مدت زمان‬
‫مشخص اف ای مییابد تا دمایی بی از ‪ 999 ˚C‬حاص شود‪ 13 min .‬تا ‪ 39 min‬زمان برا اضم تزم‬
‫است‪ .‬پ از ای مدت‪ ،‬سیستم خن میشود‪.‬‬
‫يادآوري ‪ -2‬در دما اضم فشار ‪ ،999 ˚C‬جیوه (و عناصر دیگر) به خوبی اضم میشوند‪ .‬یعنی‪ ،‬کیفیت اضم با اف ای‬
‫دما اضم بهتر میشود‪.‬‬
‫ظرو واکن را از سیستم ری موج در اود اواک جدا کنید‪ ،‬و فشار آن را پی از باز کردن‪ ،‬با دقت آزاد‬
‫کنید‪ .‬بگذارید ظرو مدت زمان حدود ‪ 99 min‬باز بماند تا گازاا قهوها رنگ (نیتروز)‪ 9‬خارج شود‪ .‬برا‬
‫گاز زدایی محلو استخراج‪ ،‬استفاده از حمام فراصوت یا حمام آب با دما حدود ‪( 39 ˚C‬بند ‪ )6-3‬پیشنهاد‬
‫میشود‪.‬‬
‫در صورت ادر رفت گازاا واکن طی اضم فشار ری موج‪ ،‬ک روش استخراج باید با مقدار کمتر از‬
‫آزمونه تکرار شود؛ ای امر بیشتر موقعی مشهود است که حجم محلو استخراج پ از روش اضم فشار‬
‫کاا مییابد‪.‬‬
‫ظرو باید پی و پ از اضم فشار ری موج توزی شود‪ .‬انگامی که مقدار تفاوت در وزن بی از ‪19 %‬‬
‫از حجم عوام شیمیایی مورد استفاده (‪ HNO3‬و ‪ )H2O2‬باشد‪ ،‬روش استخراج باید تکرار شود‪ .‬در چنی‬
‫موارد ‪ ،‬ادررفت گونه مورد آزمون‪ 3‬خیلی محتم است‪.‬‬
‫در نهایت‪ ،‬انگامی که دما محلو استخراج با دما اتاق امدما شد‪ ،‬آن را به طور کمّی به بال ‪ 93 ml‬یا‬
‫‪ 39 ml‬منتق کنید و تا خط نشانه با آب پر کنید‪ .‬برا ظرو واکن مدرج‪ ،‬میتوان محلو استخراج را به‬
‫طور مستقیم تا خط نشانه با آب به حجم رسانید‪.‬‬
‫محلو استخراج باید شفا باشد‪ .‬در صورت وجود ذرات معل در آن‪ ،‬بگذارید محلو ساک بماند‪ ،‬تا ذرات‬
‫تهنشی شود‪ ،‬یا ای که پی از انتقا محلو به ظرو ‪ ،PFA ،PP‬یا ‪ ،FEP‬آن را صا یا سانتریفیوژ کنید‪.‬‬
‫چنان چه قرار نیست اندازهگیر بحفاصله پ از استخراج انجام شود‪ ،‬محلو مورد آزمون را باید در ظرو‬
‫مناسب (کوارت ) نگهدار کنید تا از ادر رفت یا اثر انتقالی جیوه جلوگیر شود‪.‬‬
‫اندازهگیري محلول مورد آزمون‬ ‫‪7-5‬‬
‫‪ 1-7-5‬تنظیمات اسپکترومتري براي اسپکترومتر جذب اتمي بخار سرد‬

‫‪1-Low power‬‬
‫‪2-Nitrose‬‬
‫‪3-Analyte‬‬

‫‪6‬‬
‫به منظور تهیه برنامه آزمون‪ ،‬ابتدا دستگاه را طب دستورالعم سازندگان تنظیم کنید‪ ،‬سپ تنطیمات را‬
‫بهینه کنید‪ ،‬توجه ویژها به زماناا جریان گاز و مقادیر قلع (‪ )II‬کلرید یا سدیم بوروایدرید واردشده‬
‫داشته باشید‪ .‬تنظیمات نوعی‪ 1‬در جدو ‪ 9‬قید شده است‪.‬‬
‫جدول ‪ -2‬تنطیمات نوعي ‪ CVAAS‬براي اندازهگیري جیوه‬
‫‪199 ˚C‬‬ ‫دما س‬
‫‪933/3 nm‬‬ ‫طو موج‬
‫‪9/3 nm‬‬ ‫عرض شکا‬
‫‪a‬‬
‫ارتفاع سیگنا‬ ‫پردازش سیگنا‬
‫‪b‬‬
‫‪9/ 3 s‬‬ ‫اسموتینگ‬
‫‪c‬‬
‫‪13 s‬‬ ‫زمان ادغام‬
‫‪ a‬در ن دیکی حد تعیی مقدار‪ ،‬بررسی سیگنا از طری مساحت سیگنا پیشنهاد میشود‪.‬‬
‫‪b‬‬
‫‪Smoothing‬‬
‫‪c‬‬
‫‪Integration time‬‬

‫‪ 2-7-5‬اندازهگیري ‪CVAAS‬‬
‫محلو اا مورد آزمون و کالیبراسیون به طور مستقیم با اسپکترومتر جذب اتمی و با س کوارت‬
‫حرارتپذیر به طور الکتریکی با سیستم ت ری جریان بخار سرد اندازهگیر میشود‪ .‬استفاده از لوپ نمونه‬
‫‪ 399 μl‬پیشنهاد میشود‪.‬‬
‫دستگاه را باید به گونها برنامهری کنید که ابتدا لوپ نمونه با محلو مورد آزمون یا کالیبراسیون پر شود‪.‬‬
‫سپ محلو مورد آزمون یا کالیبراسیون را به واحد اختح با ایدروکلری اسید رقی شده (بند ‪)4-4‬‬
‫انتقا داید و با محلو سدیم بوروایدرید (بند ‪ )9-3-4‬یا محلو قلع (‪ )II‬کلرید (بند ‪ )1-3-4‬مخلو‬
‫کنید‪ .‬مخلو گاز‪/‬مایع حاصله به وسیله جداکننده جریان آرگون جدا میشود‪ .‬بخار آرگون جیوه عنصر فرّار‬
‫را برا اندازهگیر جذب اتمی جیوه‪ ،‬به س کوارت منتق مینماید‪.‬‬
‫به طور اختیار ‪ ،‬میتوان از سیستم ملغمهساز برا اف ای حساسیت و کاا اثرات ماتریسی استفاده‬
‫کرد‪.‬‬
‫ابتدا‪ ،‬محلو اا کالیبراسیون و سپ محلو اا مورد آزمون را اندازهگیر کنید‪.‬‬
‫گستره خطی تابع کالیبراسیون را بررسی کنید‪ .‬اگر غلظت آزمایه خارج از گستره خطی باشد‪ ،‬با ایدروکلری‬
‫اسید رقی شده (بند ‪ )4-4‬رقی کنید (برا ای منظور از آب خالص استفاده نکنید)‪ .‬انگام انجام سر اا‬
‫اندازهگیر طوتنیمدت‪ ،‬پیشنهاد میشود که صفر و کالیبراسیون را در فواص منظم بررسی کنید‪.‬‬
‫گرچه اصح در مورد روش بخار سرد‪ ،‬به ندرت تزم است‪ ،‬ل وم یا عدم ل وم تصحیح زمینه باید برا ار نوع‬
‫نمونه بررسی شود‪ .‬به عنوان کنتر آنالیتیکی‪ ،‬نمونهاا مرجع با مقادیر جیوه معی باید به موازات امه‬
‫سر نمونهاا آزمونشده‪ ،‬آزمون شوند‪ ،‬در مورد نمونهاا مرجع ام‪ ،‬امه مراح آزمون ‪ -‬که از اضم‬

‫‪1-Typical‬‬

‫‪3‬‬
 ‫شروع میشود‪ -‬طی میشود‪ .‬محلو اا شااد‪ 1‬آمادهشده نی با قرار گرفت در امه مراح آزمون‪ ،‬تعیی‬
‫میشوند‪.‬‬
‫مثا از‬ ‫آزمایه (برا‬ ‫استخراجشده از ماتری‬ ‫يادآوري‪ -‬عناصر دیگر با سطو غلظتی بات شبیه سلنیوم‪ ،‬ید و م‬
‫پی مخلو اا‪ )9‬میتواند تداخ کند و منجر به کمتر شدن مقادیر جیوه اندازهگیر شده در محلو مورد آزمون شود‪ .‬در‬
‫صورت وجود ماتری اا پیچیده یا نامعلوم‪ ،‬روش اف ای استاندارد میتواند به کار رود‪ .‬اطحعات تفصیلیتر درباره سطو‬
‫غلظت قاب تحم از عناصر تداخ کننده‪ 3‬در محلو مورد آزمون (عمدتا در گستره بیشینه ‪ 9/3 mg/l‬تا ‪ )1 mg/l‬در‬
‫جدو ‪ 1‬استاندارد ‪ EN 1483: 2007‬ذکر شده است‪.‬‬

‫محاسبه و بیان نتايج‬ ‫‪3‬‬

‫منحنی کالیبراسیون و غلظت عنصر محلو مورد آزمون ‪ ،ct،‬معموت به وسیله خود سیستم ‪ AAS‬محاسبه‬
‫میشود‪.‬‬
‫کسر جرمی جیوه در آزمایه وزنشده (‪ )Ws‬را برحسب ‪ mg/kg‬طب معادله (‪ )1‬محاسبه کنید‪:‬‬
‫‪(ct  cb )  V  D‬‬
‫‪Ws ‬‬ ‫معادله (‪) 1‬‬
‫) ‪(m 1000)(mg / kg‬‬
‫که در آن‪:‬‬
‫‪ ct‬غلظت جیوه در محلو مورد آزمون برحسب ‪μg/l‬؛‬
‫‪ cb‬غلظت جیوه در محلو شااد برحسب ‪μg/l‬؛‬
‫‪ m‬جرم آزمونه برحسب ‪g‬؛‬
‫‪ V‬حجم محلو مورد آزمون پ از روش اضم فشار ری موج (به عبارتی ‪ 93‬یا ‪ ،)39‬برحسب ‪ml‬؛‬
‫‪ D‬فاکتور رقت‪.‬‬
‫بال حجمسنجی ‪( 93 ml‬بند ‪ )9-3‬برا اضم فشار ری موج ( ‪،)V= 93ml‬‬ ‫مثال‪ -‬با استفاده از ‪ 9/3 g‬آزمونه (‪ ،)m‬ی‬
‫کسر جرمی جیوه در نمونه (‪ )Ws‬به شک زیر محاسبه میشود‪ ،‬انگامی که رقت بیشتر انجام نشود (‪:)D=1‬‬
‫) ‪Ws  (ct  cb )  (25 1) / (0.5 1000)  (ct  cb )  25 / 500  (ct  cb ) / 20( mg / kg‬‬

‫دقت‬ ‫‪7‬‬
‫آزمونهاي بینآزمايشگاهي‬ ‫‪1-7‬‬
‫ج ئیات آزموناا بی آزمایشگاای رو دقت روش‪ ،‬در پیوست الف ذکر شده است‪ .‬ارقام مذکور برا‬
‫گسترهاا غلظتی و ماتری اایی غیر از آن چه ارائه شده است‪ ،‬کاربرد ندارد‪.‬‬
‫تکرارپذيري‬ ‫‪2-7‬‬
‫اختح مطل بی نتایج دو آزمون مستق بهدستآمده با استفاده از روش یکسان رو ماده مورد آزمون‬
‫یکسان در امان آزمایشگاه به وسیله امان آزمایشگر با استفاده از امان تجهی ات در بازه زمانی کوتاه‪ ،‬در‬
‫بی از ‪ 3 %‬موارد از حد تکرارپذیر ‪ ،r ،‬مندرج در جدو ‪ 3‬بیشتر نخوااد بود‪.‬‬

‫‪1-Blank solutions‬‬
‫‪2-Pre-mixes‬‬
‫‪3-Interfering‬‬

‫‪3‬‬
 ‫تجديدپذيري‬ ‫‪7-7‬‬
‫اختح مطل بی نتایج دو آزمون مستق بهدستآمده با استفاده از روش یکسان رو ماده مورد آزمون‬
‫یکسان در آزمایشگاهاا مختلف به وسیله آزمایشگران مختلف با استفاده از تجهی ات مختلف در بی‬
‫از ‪ 3 %‬موارد از حد تجدیدپذیر ‪ ،R ،‬مندرج در جدو ‪ 3‬بیشتر نخوااد بود‪.‬‬
‫جدول ‪ -7‬دادههاي دقت‬
‫تجديدپذيري‪R ،‬‬ ‫تکرارپذيري‪r ،‬‬ ‫میانگین‬ ‫ماتريس‬
‫‪mg/kg‬‬ ‫‪mg/kg‬‬ ‫‪mg/kg‬‬
‫‪a‬‬
‫‪9/933‬‬ ‫‪9/993‬‬ ‫‪9/933‬‬ ‫پودر ماای‬
‫‪b‬‬
‫‪9/969‬‬ ‫‪9/913‬‬ ‫‪9/134‬‬ ‫خوراک ماای‬
‫‪9/933‬‬ ‫‪9/923‬‬ ‫‪9/334‬‬ ‫خوراک خرگوش‬
‫‪9/419‬‬ ‫‪9/933‬‬ ‫‪9/993‬‬ ‫د کلسیم فسفات‬
‫‪c‬‬
‫‪9/134‬‬ ‫‪9/966‬‬ ‫‪9/464‬‬ ‫مخمراا‬
‫‪a‬‬
‫‪Fish meal‬‬
‫‪b‬‬
‫‪Fish feed‬‬
‫‪c‬‬
‫‪Brewers grains‬‬

‫گزارش آزمون‬ ‫‪3‬‬

‫گ ارش آزمون باید دستکم حاو آگاایاا زیر باشد‪:‬‬
‫‪ 1-12‬امه اطحعات ضرور برا شناسایی کام نمونه؛‬
‫‪ 2-12‬روش آزمون به کار رفته با ارجاع به شماره ای استاندارد ملی؛‬
‫‪ 7-12‬نتایج به دست آمده‪ ،‬و واحداایی که نتایج بر مبنا آناا گ ارش شده است؛‬
‫‪ 4-12‬تاریخ نمونهبردار و روش نمونهبردار به کار رفته؛‬
‫‪ 6-12‬تاریخ اتمام آزمون؛‬
‫‪ 5-12‬امه ج ئیاتی که در ای استاندارد مشخص نشده است‪ ،‬یا اختیار بوده است‪ ،‬امراه با ج ئیات ار‬
‫رخداد که میتواند بر نتایج آزمون تاثیرگذار باشد؛‬
‫‪ 3-12‬نام و نام خانوادگی و امضا آزمایشگر‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫پیوست الف‬
‫(اطالعاتي)‬
‫نتايج آزمون بین آزمايشگاهي‬
‫جدول الف‪-1‬دادههاي دقت‬
‫دي کلسیم‬ ‫خوراک‬ ‫خوراک‬ ‫پودر‬
‫خوراک ماهي‬ ‫مخمرها‬ ‫ماتريس آزمونشده‬
‫فسفات‬ ‫خرگوش‬ ‫ماهي‬ ‫ماهي‬
‫خیر‬ ‫بله‬ ‫بله‬ ‫بله‬ ‫بله‬ ‫بله‬ ‫نمونهاا فرعی کامح آماده برا توزی‬

‫‪99‬‬ ‫‪99‬‬ ‫‪99‬‬ ‫‪99‬‬ ‫‪99‬‬ ‫‪99‬‬ ‫تعداد آزمایشگاهاا‬

‫‪9‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫تعداد آزمایشگاهاا دورافتاده‬

‫‪13‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪13‬‬ ‫تعداد آزمایشگاهاا بدون موارد دورافتاده‬
‫‪9/929‬‬ ‫‪9/464‬‬ ‫‪9/993‬‬ ‫‪9/334‬‬ ‫‪9/134‬‬ ‫‪9/933‬‬ ‫مقدار میانگی ‪mg/kg ،‬‬
‫انحرا استاندارد تکرارپذیر ( ‪،) sr‬‬
‫‪9/994‬‬ ‫‪9/994‬‬ ‫‪9/933‬‬ ‫‪9/934‬‬ ‫‪9/993‬‬ ‫‪9/993‬‬
‫(‪)mg/kg‬‬

‫‪9/919‬‬ ‫‪9/966‬‬ ‫‪9/933‬‬ ‫‪9/923‬‬ ‫‪9/913‬‬ ‫‪9/993‬‬ ‫حد تکرارپذیر (‪)mg/kg( ،)r‬‬
‫‪3/3‬‬ ‫‪3/1‬‬ ‫‪4/9‬‬ ‫‪4/3‬‬ ‫‪3/1‬‬ ‫‪3/4‬‬ ‫ضریب تغییر تکرارپذیر ‪% ،CVr ،‬‬
‫انحرا استاندارد تجدیدپذیر (‪،) SR‬‬
‫‪9/911‬‬ ‫‪9/933‬‬ ‫‪9/146‬‬ ‫‪9/933‬‬ ‫‪9/991‬‬ ‫‪9/913‬‬
‫(‪)mg/kg‬‬

‫‪9/939‬‬ ‫‪9/134‬‬ ‫‪9/419‬‬ ‫‪9/933‬‬ ‫‪9/969‬‬ ‫‪9/933‬‬ ‫حد تجدیدپذیر (‪)mg/kg( ،)R‬‬
‫‪19/3‬‬ ‫‪11/2‬‬ ‫‪3/3‬‬ ‫‪11/9‬‬ ‫‪19/3‬‬ ‫‪14/3‬‬ ‫ضریب تغییر تجدیدپذیر ‪% ،CVR ،‬‬
‫‪9/6‬‬ ‫‪9/3‬‬ ‫‪9/3‬‬ ‫‪9/3‬‬ ‫‪9/6‬‬ ‫‪9/3‬‬ ‫اورات* (‪)R‬‬
‫*‬
‫)‪HORRAT (Horwitz-Ratio‬‬

‫‪19‬‬
 ‫پیوست ب‬
‫(اطالعاتي)‬
‫روش اجرايي هضم جايگزين با کارايي هضم يکسان‪ :‬هضم اسیدي با مخلوطي از‬
‫نیتريک اسید‪ 56 %‬و پرکلريک اسید ‪( 33 %‬با نسبت حجمي ‪ 3‬به ‪ )7‬در فشار اتمسفري‬
‫کلیات‬ ‫ب‪1-‬‬
‫برا کار با پرکلری اسید اقدامات احتیاطی تزم باید صورت پذیرد‪ .‬مسئولیتپذیر کاروران و مهارت و‬
‫تسلط آنان نی حائ اامیت است‪.‬‬
‫تهیه محلولهاي مورد آزمون‬ ‫ب‪2-‬‬
‫ب‪ 1-2-‬مقدمه‬
‫‪ 13 ml‬مخلو‬ ‫در لوله آزمای (‪ 1 g ،)39 ml‬آزمونه خش یا ‪ 3 g‬آزمونه مرطوب را بری ید و سپ‬
‫نیتری اسید‪ 63 %‬و پرکلری اسید ‪ 39 %‬با کیفیت فراخالص (با نسبت حجمی ‪ 3‬به ‪ )3‬را به آن اضافه‬
‫کنید‪ .‬بگذارید محلو مدت زمان ‪ 1 h‬در دما اتاق به حا خود بماند‪.‬‬
‫اضم خودکار محلو مورد آزمون طی شب با استفاده از بلوک آلومینیومی حرارتدیده به طور الکتریکی‬
‫متص به ری پرداز برا کنتر دما و زمان صورت میپذیرد‪ .‬محلو مورد آزمون را تا ‪ 93 ml‬یا ‪ 39 ml‬با‬
‫ایدروکلری اسید ‪ 9/3 mol/l‬رقی کنید‪.‬‬
‫ب‪ 2-2-‬برنامه هضم‬
‫زمان‬ ‫رمپ‬ ‫دما‬
‫مرحله‬
‫‪h‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪˚C‬‬
‫‪1 :43‬‬ ‫‪9 :13‬‬ ‫‪39‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1 :43‬‬ ‫‪9 :13‬‬ ‫‪39‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪1 :43‬‬ ‫‪9 :13‬‬ ‫‪39‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪1 :43‬‬ ‫‪9 :13‬‬ ‫‪199‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪1 :43‬‬ ‫‪9 :13‬‬ ‫‪199‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪1 :99‬‬ ‫‪1 :13‬‬ ‫‪133‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪1 :39‬‬ ‫‪1 :39‬‬ ‫‪139‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪9 :43‬‬ ‫‪9 :43‬‬ ‫‪169‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪9 :43‬‬ ‫‪9 :43‬‬ ‫‪139‬‬ ‫‪2‬‬
‫ب‪ 7-‬محلولهاي کالیبراسیون جیوه‬
‫از محلو استاندارد جیوه ‪ ،1999 μg/l‬حجماا ‪ 1/9 ml ،9/3 ml ،9/4 ml ،9/1 ml ،9 ml‬و ‪ ،1/6 ml‬را‬
‫درون بال اا حجمسنجی ‪ 199 ml‬بری ید‪ .‬تا خط نشانه ایدروکلری اسید ‪ 9/3 mol/l‬بری ید‪ .‬غلظتاا‬
‫محلو اا کالیبراسیون به ترتیب عبارتند از‪ 19 μg/l ،3 μg/l ،4 μg/l ،1 μg/l ،9 μg/l :‬و ‪.16 μg/l‬‬
‫اندازهگیري محلول مورد آزمون‪ :‬اسپکترومتر جذب اتمي‬ ‫ب‪4-‬‬
‫محلو مورد آزمون با استفاده از ‪ CVAAS‬مذکور در بند ‪ 3-6‬اندازهگیر میشود‪.‬‬

‫‪11‬‬
‫محلو مورد آزمون را امچنی میتوان با استفاده از ‪ FI- CVAAS‬یا ‪ CV-ICP-AES‬مطاب تجهی ات‬
‫کاربر و توصیهاا سازندگان اندازهگیر کرد‪.‬‬
‫ب‪ 6-‬ده نکته مهم براي خاکسترسازي مرطوب خودکار با پرکلريک اسید‬
‫ب‪ 1-6-‬در مورد مواد با خواص شیمیایی نامعلوم‪ ،‬امواره از برنامه دمایی جدید و مخلو مناسبی از‬
‫اسیداا اکسیدکننده استفاده کنید‪ .‬پیشرفت کار باید مرحله به مرحله و با کنتر چشمی بررسی شود‪.‬‬
‫ب‪ 2-6-‬انگام استفاده از ‪13 ml‬مخلو اسید اکسیدکننده (‪ HNO3/HClO4‬با کسر حجمی ‪ 3‬به ‪ )3‬بیشینه‬
‫‪ 3 g‬ماده مرطوب (‪ 1 g‬ماده خش ) بردارید و بیشینه مقدار چربی باید ‪ 399 mg‬باشد‪.‬‬
‫ب‪ 7-6-‬اسیداا اکسیدکننده را به نمونهاا بیف ایید‪ .‬امواره به شک مخلو اضم کنید‪ ،‬نه به طور‬
‫جداگانه‪.‬‬
‫ب‪ 4-6-‬طی روش اجرایی خاکسترساز برا کنتر کاا مخلو اسید سطح احلی را رو لوله‬
‫آزمای نشانهگذار کنید‪.‬‬
‫ب‪ 6-6-‬نمونهاا را در دما محیط مدت ‪ 3 h‬تا ‪ 3 h‬پی از آغاز برنامه خاکسترساز اضم کنید‪.‬‬
‫ب‪ 5-6-‬از پرش‪ 1‬محلو اسید انگام جوش ‪-‬که خطرناک است‪ -‬جلوگیر نمایید‪.‬‬
‫ب‪ 3-6-‬چربی و اسیداا چرب را در دما ‪ ،139 ˚C‬تا امگ شدن فازاا ح کنید‪.‬‬
‫ب‪ 7-6-‬رنگ تیره انگام اضم دا ّ بر خطر است‪ .‬لولهاا آزمای را از بلوک خارج کنید و اضم را پ از‬
‫اف ودن ‪ HNO3‬تکرار کنید‪ .‬سوخت ‪ 9‬باعث ادررفت سلنیوم میشود‪.‬‬
‫ب‪ 3-6-‬اضم را در دما ‪ 139 ˚C‬در طی شب انجام داید‪ .‬اضم را مطاب برنامه فقط برا لولهاایی انجام‬
‫داید که حاو محلو اایی با رنگ روش استند‪.‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬
‫ب‪ 13-6-‬اوداا از جن پلی پروپیل ‪ ،‬لولهاا خروجی و ف اا از لولهاا پلی وینی کلراید (‪)PVC‬‬
‫ساخته میشوند‪ .‬ک سیستم را از اود تا ف ‪ 3‬به طور مرتب با آب بشویید‪.‬‬

‫‪1-Bumping‬‬
‫‪2-Charring‬‬
‫‪3- Exhaust‬‬
‫‪4-Poly vinyle chloride‬‬
‫‪5- Fan‬‬

‫‪19‬‬
 ‫پیوست پ‬
‫(اطالعاتي)‬
‫روش هضم جايگزين با کارايي استخراج يکسان‪ :‬هضم اسید با مخلوط ‪ 56 %‬نیتريکاسید‪73 % ،‬‬
‫هیدروکلريک اسید و ‪ 73 %‬هیدروژن پراکسید تحت رفالکس‬
‫پ‪ 1-‬تهیه محلول مورد آزمون‬
‫در بال ‪ 9 g ،39 ml‬آزمونه را توزی کنید و به آن ‪ 19 ml‬نیتری اسید ‪( 63 %‬بند ‪ )1-4‬و ‪3/3 ml‬‬
‫ایدروکلری اسید ‪( 33 %‬بند ‪ )3-4‬اضافه کنید‪ .‬بگذارید محلو مورد آزمون مدت زمان ‪ 1 h‬در دما اتاق‬
‫بماند‪.‬‬
‫از ایدروژن پراکسید ‪( 39 %‬بند ‪ 4 ml ،)9-4‬به آن اضافه کنید‪ .‬میتوان با اف ودن دو قطره اکتانو ‪ ،‬از کف‬
‫کردن زیاد جلوگیر نمود‪.‬‬
‫مدت زمان ‪ 39 min‬در دما ‪ 69 ˚ C‬و مدت زمان‪ 199 min‬در دما ‪ 199 ˚ C‬تحت رفحک حرارت‬
‫داید‪.‬‬
‫محلو مورد آزمون را تا ‪ 199/9 ml‬با ایدروکلری اسید (بند‪ ،)4-4‬رقی نمایید‪ .‬غلظت اسید محلو مورد‬
‫آزمون پ از اضم تقریبا ‪ 3 %‬ایدروکلری اسید و ‪ 6 %‬نیتری اسید است‪.‬‬
‫محلو مورد آزمون را صا و سپ در جا خن و تاری نگهدار کنید‪.‬‬
‫پ‪ 2-‬محلولهاي کالیبراسیون جیوه‬
‫محلو اا کالیبراسیون جیوه را طب بند ‪ 3-4‬تهیه کنید‪.‬‬
‫اسید غلیظ (بند ‪ )1-4‬را‬ ‫به ار بال ‪ ،39 ml‬پی از پر کردن بال با ایدروکلری اسید‪ 3 ml ،‬نیتری‬
‫اضافه کنید تا با مقدار اسید محلو اا مورد آزمون امخوان باشد‪.‬‬
‫پ‪ 7-‬اندازهگیري محلول مورد آزمون‬
‫محلو مورد آزمون با ‪ CVAAS‬طب توضیحات بند ‪ 3-6‬اندازهگیر میشود‪.‬‬

‫‪13‬‬
 ‫پیوست ت‬
)‫(اطالعاتي‬
‫کتابنامه‬
[1] EN 13804:2002, Foodstuffs — Determination of trace elements — Performance criteria,
general considerations and sample preparation
[2] EN 13805:2002, Foodstuffs — Determination of trace elements — Pressure digestion
[3] EN 13806:2002, Foodstuffs — Determination of trace elements — Determination of
mercury by coldvapour atomic absorption spectrometry (CVAAS) after pressure digestion
[4] EN 1483:2007, Water quality — Determination of mercury — Method using atomic
absorption spectrometry
[5] EN 15550:2007, Animal feeding stuffs — Determination of cadmium and lead by graphite
furnace atomic absorption spectrometry (GF-AAS) after pressure digestion
[6] EN 15621:2012, Animal feeding stuffs — Determination of calcium, sodium, phosphorus,
magnesium, potassium, sulphur, iron, zinc, copper, manganese and cobalt after pressure
digestion by ICP-AES
[7] VDLUFA, chapter VII, 2.1.3 (2007) — Microwave heated pressure digestion procedure
[8] VDLUFA, chapter VII, 2.2.2.9 (2008) — Determination of mercury in feeding stuffs,
cold-vapour-AASmethod
[9] Frank A., (1976), Automated wet ashing and multi-metal determination in biological
materials by atomic absorption spectrometry. Z. Anal. Chem., 279, pp. 101-102
[10] Frank A., (1988), 'Semi-micro accessory to an automated digestion system for ashing
small sample amounts', in Brätter P. and Schramel P. (Eds.) Trace Element Analysis in
Medicine and Biology, Vol. 5, Walter de Gruyter & Co., Berlin, pp. 78-83
[11] Galgan V. and Frank A., (1988), 'Automated system for determination of selenium in
biological materials', in: Brätter P., Schramel P. (eds.), Trace elements Analytical Chemistry
in Medicine and Biology, Vol.5, Walter de Gruyter & Co., Berlin, New York, pp. 84-89
[12] Galgan V. and Frank A., (1993), 'Notes and comments on the determination of selenium
in biological materials', in Norwegian Journal of Agricultural Sciences, Supplement No. 11,
pp. 57-74
[13] Kaiser G., Götz D., Tölg G., Knapp G., Maichin B., Spitzy H., (1978), 'Untersuchung
von systematischen Fehlern bei der Bestimmung von Hg-gesamt-gehalten im Bereich < 10 -5
% in anorganischen und organischen Matrices mit zwei unabhängigen Verbundverfahren', in
Fresenius Z. Anal. Chem. 291, pp. 278 - 291
[14] Kruse, R., (1979), 'Ein verlustfreier offener Aufschluss mit HNO3 / HCLO3 / HCLO4
für die Bestimmung von Gesamt-Quecksilber in Fischen', in Z. Lebensm. Unters. Forsch. 169,
pp. 259 - 262
[15] Schaller K.H., (1988), 'Mercury Determination in blood, and urine. Atomic absorption
spectrometry - cold-vapour method', in Angerer J., Schaller K.H. (eds.), Analysis in
Biological Materials, Vol. 2, Verlag Chemie (VCH), Weinheim, Germany, pp. 195 – 211
[16] Thompson M., (2000), 'Recent trends in interlaboratory precision at ppb and sub-ppb
concentrations in relation to fitness for purpose criteria in proficiency testing' in Analyst, 125,
pp. 385 - 386.
[17] Validation of an analytical method to determine mercury (Hg) in animal feeding stuffs -
Final report of the collaborative study - Animal feeding stuffs – Determination of mercury by
cold-vapour atomic absorption spectrometry (CVAAS) after microwave digestion (extraction
with 65 % nitric acid and 30 %

14
hydrogen peroxide), Jürgen Danier (Project leader) c/o Bioanalytik Weihenstephan, Research
Centre for Nutrition and Food Science (ZIEL) of TUM, 85350 Freising, Germany:
http://www.wzwbioanalytik. de/download_e.php

13