TIÊU CHẢY, TÁO BÓN, BỆNH LÝ

DẠ DÀY TÁ TRÀNG VÀ HP

BS VÕ THỊ LƯƠNG TRÂN

BM NỘI – DHYD TP HCM
 Định nghĩa
Tiêu chảy là tình trạng đi tiêu phân lỏng
• > 2 lần/ngày
• Lượng phân > 200g/ngày.

l
Phân loại tùy thời gian diễn tiến:
• < 2 tuần: TC cấp
• 2 – 4 tuần: TC kéo dài
• > 4 tuần: mạn

hay gặp ở BN bị tai biến, chấn thương cột sống, rối loạn cơ vòng
 Cơ chế bệnh sinh
• 4 cơ chế chính:
1. Tiêu chảy thẩm thấu
2. Tiêu chảy dịch tiết
3. Tiêu chảy do viêm (dịch rỉ)
4. Do rối loạn vận động ruột (tăng hoặc giảm nhu động ruột)

• TC có thể xảy ra do một hoặc nhiều cơ chế phối hợp.

 Cơ chế bệnh sinh
• Tiêu chảy thẩm thấu:
• Niêm mạc ruột hoạt động như một màng bán thấm
• Khi lòng ruột có lượng lớn các chất có tính thẩm thấu cao nhưng
không được hấp thu (thuốc tẩy sổ, thuốc chứa magne sulfat...)
• Nồng độ thẩm thấu cao trong lòng ruột > Natri và nước di
chuyển vào trong lòng ruột.
• Ngừng diễn tiến nếu bệnh nhân không ăn hoặc uống thêm thực
phẩm có chứa các chất này.
 Cơ chế bệnh sinh
• Tiêu chảy dịch tiết:
• Độc tố vi khuẩn (E. Coli, Vibrio cholerae, S.aureus....) và một số
thuốc nhuận trường
> kích thích bài tiết nước, Cl- vào lòng ruột.
• Có thể kèm hiện tượng ức chế hấp thu Na+
 Cơ chế bệnh sinh
• Tiêu chảy do viêm (dịch rỉ):
• Thường do nhiễm các tác nhân xâm lấn niêm mạc gây độc tế bào
• Tại vùng niêm mạc bị tổn thương:
• Bài tiết nhầy, máu, mủ, protein vào lòng ruột.
• Rối loạn khả năng hấp thu nước, ion và các chất hòa tan.
• Viêm nhiễm → Tiết prostaglandine→ Gây tăng tiết, tăng nhu
động ruột → Tăng tiêu chảy
• Tác nhân:
view lid
trang giam.ae
Vi trùng: Shigella, Samonela, Clostridium difficile
Ký sinh trùng: Entamoeba histolitica
 Cơ chế bệnh sinh
• Do rối loạn vận động ruột (tăng hoặc giảm nhu động ruột):
• Thường gây TC mạn.
• Gặp trong:
Đái tháo đường
Cường giáp
Suy thượng thận.
 Nguyên nhân tiêu chảy cấp , Ihiimiggap
1. Nhiễm trùng

2. Độc chất

3. Chế độ ăn uống, dùng thuốc

4. Nguyên nhân khác

tink

Tien lain
Tiêu chảy sa-ngth-ggo.pt ccoipđầu của một tình trạng tiêu chảy mạn
cấp có thể là khởi
tính
 Nguyên nhân tiêu chảy cấp
• Nhiễm trùng:
• Vi trùng
goiybei.lv tar
Samonella, Shigela, Vibriocholerae, E. Coli, Clostridium difficile,
Yersinia
• Virus
Rota virus, Enterovirus, Norwalk virus
• Ký sinh trùng
Amip, giun đũa, giun móc, giun lươn, G. lamblia
 Nguyên nhân tiêu chảy cấp
• Độc chất:
• Độc chất từ vi trùng (ngộ độc thức ăn)
Staphylococcus, E. Coli, Clostridium bolilinum...
• Hóa chất độc:
Chì, thủy ngân, arsenic...
 Nguyên nhân tiêu chảy cấp
• Chế độ ăn uống, dùng thuốc:
• Rượu IBS đàn ông uống rượu dễ tiêu chảy
• Tình trạng không dung nạp thức ăn không đặc hiệu Ví dụ như sữa
• Dị ứng thức ăn
• Tác dụng phụ của một số thuốc như kháng sinh, thuốc chứa
magne.... Amoxicilin+ acid clavuclanic

• Nguyên nhân khác

• Viêm ruột thừa

fti uchayehila-wi.eu
cluing phu
• Viêm túi thừa
.

bein
theonheihgbe.ua wing
• Xuất huyết tiêu hóa
 Nguyên nhân tiêu chảy mạn
• Bệnh lý dạ dày:
• Sau phẫu thuật cắt dạ dày
• dining nhieie gastein
Hội chứng Zollinger Ellison his u

• Bệnh Menetrier’s phida.inhiihgtuyeirtemgm-einm.ae da dñy

.

Da
. da-yliphainguyinnhanthgg.a-pgciytcma.in
caisgxuibgthapcaisgdeigo.gs .
 Nguyên nhân tiêu chảy mạn
• Bệnh lý ruột non (có thể gây ra hội chứng kém hấp thu):
• Sau phẫu thuật cắt một đoạn ruột non dài
• Viêm: bệnh tạo keo (lupus, xơ cứng bì, viêm đa động mạch)
Binh Crohn's vim niol teeing vñng
:
,
• Bệnh Crohn’s, bệnh Sprue the
gciyloebtuida.da-y-d-a.es trang
'
w

• Nhiễm Giardia mạn tính

• Lymphoma ruột
• Suy tụy
• Amyloidosis
 Nguyên nhân tiêu chảy mạn
• Bệnh lý đại tràng:
• Viêm: Viêm loét đại trực tràng xuất huyết, Crohn’s
BM his twin
?
• U: ung thư đại tràng mix cluing leéo dat
• Tiêu chảy ở bệnh nhân bị suy giảm miễn dịch mắc phải (AIDS)
• Thường do nhiễm trùng
 Nguyên nhân tiêu chảy mạn
• Nguyên nhân khác
• Rượu hoặc thuốc (kháng sinh, nhuận trường, thuốc chống trầm
cảm...)
• Bệnh lý nội tiết: suy thượng thận, đái tháo đường, cường giáp, u
nội tiết tố...
• Hội chứng ruột kích thích
• U ruột non
• Viêm dạ dày, ruột tăng bạch cầu ái toan
• Rò mật, dạ dày hoặc tá tràng với đại tràng
 Tiếp cận bệnh nhân tiêu chảy cấp
TC cấp thường tự giới hạn, nguyên nhân thường gặp nhất là nhiễm trùng neirtiépéqn dÉ
Hỏi bệnh sử và khám thực thể→ Dễ dàng phát hiện được nguyên nhân

Đa số các trường hợp không cần phải làm các xét nghiệm thăm dò
> Nais
lngñy
1. Tiêu chảy? diving kite hay hot lg plain >
aooglwgñy
2. Cấp tính?

3. Nguyên nhân?

4. Hệ quả?
• Mất nước
• Rối loạn điện giải
• Nhiễm trùng nhiễm độc

5. Đề nghị cận lâm sàng hỗ trợ

 Tiếp cận bệnh nhân tiêu chảy cấp
• Các trườnghợp đặc biệt:
• > 70 tuổi
déb ! Kreis
cluing milt mi ok ,
Rl
d-ieisgiae.nhianming.co the lie blah
d-Fue ala Te man Wtnh
Suy giảm miễn dịch
.

• Sốt > 38,50C

• Có dấu hiệu mất nước
the
cluing ai
'
Đau bụng nhiều child hiii
• w TC a mix béuh big bleak
• Có triệu chứng toàn thân
• Tiêu ra máu
• Triệu chứng kéo dài > 24 giờ mà không cải thiện
as
d-i.ada.cbie.li phdw lively .
 Tiếp cận bệnh nhân tiêu chảy mạn
• Đa số không do nguyên nhân nhiễm trùng

•
nheiloetd-ae.tma-ng.mg
Thường cần thăm dò kỹ lưỡng để loại trừ bệnh lý thực thể
Hui d-qi
trang
• Hỏi và khám bệnh kỹ + xét nghiệm thường quy:
• Đánh giá tình trạng nước, điện giải, dinh dưỡng
• Gợi ý về cơ chế gây tiêu chảy
→ Định hướng làm cận lâm sàng hỗ trợ chẩn đoán

⑨hurting
go.iptieuchaytienlainsa-ngnhie-uhohl.ci tab but
Táo bón
 Định nghĩa
• Được thể hiện dưới những hình thức sau:
• Đi tiêu khó, phải rặn nhiều
• Giảm số lần đi tiêu hơn bình thường (<3 lần/tuần)
• Phân cứng
Cảm giác đi tiêu không hết phân
\

Khi tiếp cận bệnh nhân than phiền táo bón, cần hỏi bệnh kỹ
Thực tế, nhiều bệnh nhân cho là mình bị táo bón, nhưng không có
triệu chứng nào trong các định nghĩa nêu trên.
 Cơ chế bệnh sinh
• Chậm vận chuyển ở đại tràng:
• Do rối loạn chức năng vận động của đại tràng
• Triệu chứng khởi phát từ từ, xảy ra quanh tuổi dậy thì
• Thường gặp ở phụ nữ trẻ, biểu hiện đặc trưng là giảm số lần đi
cầu (<1 lần/tuần)
• Triệu chứng đi kèm: đau bụng, trướng hơi, mệt mỏi
• Triệu chứng không cải thiện dù sử dụng chế độ ăn nhiều chất xơ,
thuốc nhuận trường
 Cơ chế bệnh sinh
• Rối loạn thoát phân:
• Quá trình làm trống trực tràng không hiệu quả do không có sự phối hợp
nhịp nhàng của cơ bụng, cơ hậu môn trực tràng và cơ sàn chậu.
• Bệnh nhân thường co cơ vòng hậu môn không thích hợp khi rặn.
• Có thể kèm tình trạng chậm vận chuyển ở đại tràng.
• Thường mắc phải và xảy ra từ tuổi nhỏ: hậu quả của thói quen nín nhịn
đại tiện nhằm tránh đau khi tiêu phân lớn, phân cứng, khi đang bị trĩ,
nứt hậu môn...
• Phổ biến ở người già: bị táo bón mạn tính, phải rặn nhiều, không đáp
ứng với điều trị bằng thuốc.
 Cơ chế bệnh sinh
• Cảm nhận sai về thói quen đi cầu:
• Thường kèm các rối loạn về tâm lý, xã hội.
• Tốc độ vận chuyển dọc khung đại tràng bình thường
• Một số bệnh nhân có kèm bất thường chức năng cảm giác, vận
động ở vùng hậu môn trực tràng → Khó phân biệt với nhóm táo
bón do chậm vận động đại tràng.
 Nguyên nhân
• Thuộc 2 nhóm:
• Rối loạn đầy trực tràng
• Rối loạn tống xuất trực tràng
 Nguyên nhân
• Rối loạn làm đầy trực tràng:
• Thứ phát do rối loạn nội tiết, điện giải
● Thai kỳ bring cñug to tho bin catsg mail
● Đái tháo đường gñy Mating unit at the'tChoybi
,

● Suy giáp
● Hạ kali máu, magne máu, tăng canci máu
● Cường phó giáp
● Ngộ độc chì
• Tác dụng phụ của thuốc
● Nhóm á phiện
● Chống trầm cảm hhuinm.at tab bin
● Kháng cholinergic
● Lợi tiểu
● Antacid
 Nguyên nhân
• Rối loạn làm trống trực tràng:
• Rối loạn phản xạ đi tiêu do bệnh tại chỗ
● Bệnh lý hậu môn trực tràng (loét, nứt, rò hậu môn, trĩ, viêm trực tràng...)
● Bệnh lý thần kinh
● Thiểu động, cơ bụng yếu, tuổi già
• Rối loạn phản xạ đi tiêu do nguyên nhân khác
● Không tập thói quen đi tiêu tốt
● Lạm dụng thuốc nhuận trường
● Nguyên nhân tâm lý
 Tiếp cận bệnh nhân táo bón
1. Thực sự đúng định nghĩa táo bón 4 dials live.io

2. Cơ chế gì gdñy
wing
michairy

3. Triệu chứng gợi ý bệnh lý thực thể/cơ năng

4. Triệu chứng gợi ý bệnh lý lành tính/ác tính

5. Đánh giá tổng thể

• Đặc điểm tâm lý – thần kinh
• Bệnh lý nội – ngoại khoa phối hợp
• Các thuốc đang sử dụng

6. Đề nghị các cận lâm sàng hỗ trợ

 Các triệu chứng báo động
1. Sụt cân

Tiêu ra máu at the lñloee , mug Hui

da.iha-ugtacni.it
2.

3. Tiền căn gia đình có người ung thư đại tràng

4. Đau bụng, đặc biệt là đau bụng kiểu bán tắc ruột : dan bruins min
,
bitiéu
,

balu taceuif : no Wiig duigblh g-

5. Trên 40 tuổi → air Iuigakwnh
Loét dạ dày - tá tràng
Định nghĩa
Loét dạ dày – tá tràng: Là tình trạng tổn thương mất chất vượt quá lớp cơ niêm
đến các lớp sâu hơn của thành dạ dày hoặc tá tràng.
Giải phẩu học dạ dày bình thường

lipñieus
huge

|
winters

(
arched

coxing asdqdciy
Wdf
thank mac
✓
toihthgqwawipwnieingoi.la wdtdqday .
 Cơ chế bệnh sinh
Fi milt
'
coin
being goa yids to
"
Bai ? Co che triennium
-

ve
mqc loeùt
-

Khoân
Co die
ta.iniunma.cat
g loeùt
'
Iie
h-a.uviiemmo.ec A
-

penal buoy .
HQ ,
pepsin
Caùc yeáu toá phaù
huûy

O
HCl
Caùc yeáu toá baûo veä nieâm &
maïc
Cơ chế tiền niêm mạc
Pepsin
Cơ chế tại niêm mạc
Cơ chế hậu niêm mạc
 Cơ chế bảo vệ
1. Cơ chế trước niêm mạc
ChấtChiatnhoiy
nhầy
ybahie.su?tiin1hgdoacidHW5
HCO3-
2. Cơ chế tại niêm mạc
Màng tế bào không cho acid loãng đi qua chỗ nối chặt
Quá trình phục hồi nhanh
Bơm ion ở màng đáy bên: Na+/H+, Na+/HCO3-
Tái tạo
3. Cơ chế sau niêm mạc: dòng máu nuôi niêm mạc
Cung cấp năng lượng và các chất cần thiết
Mang H+ ra khỏi vùng bị tổn thương
 Nguyên nhân
• Nguyên nhân thường gặp:
• Helicobacter Pylori nguyeirnhoinha-ngd-aiethois.us
• Kháng viêm không steroid -

M SAID

• Loét do stress
• Nguyên nhân hiếm gặp:
HC Ze
linger Elison
• Tăng tiết acid: u tiết gastrin, tăng sản/chức năng tế bào G
ở hang vị
• Nhiễm trùng khác: HSV, CMV
• Thiếu máu nuôi
• Do tia xạ vring bung
 Helicobacter Pylori
• Xoắn khuẩn, Gram âm, vi ái khí.

• Kích thước 0,2 – 0,4µm, có 4 – 6 chiên mao

• Sống trong lớp chất nhầy của dạ dày, một số bám dính trên bề mặt
niêm mạc.

• Có 2 dạng tồn tại:

• Dạng xoắn khuẩn là dạng hoạt động, tiết ra men urease niutao lad?
mtrgOH Cho bats than heir
sing die 8 pH acid aia da doiy
,

Dạng cầu khuẩn: khi ở trong điều kiện không thuận lợi, không
.

tiết ra men urease (though)

wing bhairg sinh
Helicobacter Pylori
Helicobacter Pylori
HP kích hoạt loạt qt viêm như cytokine huy động ĐTB lympho bào
đến; hay neutrophil phóng thích….kích hoạt dòng hapten làm thâm
nhiễm TB. Những hoạt động chống trả không thành công. Hầu như đều
chuyển biến thành mạn tính.
 Diễn tiến của nhiễm HP
• Phần lớn diễn tiến thành viêm mạn tính
• Hầu hết không có triệu chứng lâm sàng
unglhu
'

• 15% tiến triển thành loét dạ dày – tá tràng, K biểu mô tuyến

và lymphoma dạ dày
Viens da
.
dñy 60%
toét
Tufte nhiein HP talking 90 -95%

bolt
,

da 60 -70%
.
dñy
80%
ungthudqday
 KDD
YDD
VDDman
maïn teo
ña oå
teootao
.

' loétdqday
Loeùt daï daøy

Lymphoma

>
VDD caáp VDD
Viensmaïn hoaït ñoäng
d.ada-yman.hoa.td-i.mg

theirs
VDD dqdñy
maïn loéttaimoing
Loeùt taù traøng
man uiethé
öu theá hang vò
,
Lymphoma
hangul .

Treû em Ngöôøi
 huh
qxieimCao

VacA, CagA,
BabA, SabA
VacA, CagA,
BabA, SabA

d-a
garde Hút thuốc lá, ăn
Genetic
polymorphysm
bi
,
mug
fuel dqdciyhus Huùt thuoác laù, aên maën,
mặn
thöùc aên öôùp muoái, ñoùng hoäp
 Triệu chứng cơ năng
1. Đau bụng
• Vi trí: thường ở vùng thượng vị, đôi khi đau ở hạ sường P, T
• Cường độ:
• Có thể nhẹ, âm ỉ
• Có trường hợp đau dữ dội
• Tính chất: cảm giác cồn cào, nóng rát, có tính chu kỳ
• Hướng lan: có thể lan sau lưng
• Yếu tố giúp giảm đau
• Thức ăn
• Thuốc Antacid : think phosphategel ,(Hawk club P )
• Nôn
 Triệu chứng cơ năng
1. Các triệu chứng khác:
• Đầy bụng
• Ợ chua
• Ói
2. Triệu chứng của biến chứng
• XHTH: ói ra máu, tiêu ra máu
• Thủng tạng rỗng: Đau đột ngột , dữ dội vùng thượng vị lan ra khắp
bụng
• Hẹp môn vị: ăn chậm tiêu, nôn thức ăn cũ, sụt cân
 Khám thực thể
1. Loét DD – TT chưa biến chứng:
• Thường bình thường
• Có thể đề kháng vùng thượng vị
2. Loét DD – TT có biến chứng
• Thủng DD-TT: đau và đề kháng, co cứng thành bụng.
• XHTH: da niêm xanh
• Ung thư: sờ thấy khối u vùng thượng vị, hạch thượng đòn
• Hẹp môn vị: dấu óc ách khi đã ngưng ăn > 5 giờ
 Chẩn đoán
1. Chẩn đoán xác định:
nhadc vid calc ✗N
Lâm sàng
pthuthui.at
• can

• Cận lâm sàng: nội soi tiêu hóa trên (nip sri da
. dñy )
2. Chẩn đoán phân biệt:
• Bệnh của đường tiêu hóa trên: khó tiêu chức năng, BTNDD-TQ, ung
thư dạ dày. tea-owg.od.ada-ythei.cqu.am
• Bệnh gan mật tụy
• Bệnh của cơ quan lân cận ổ bụng: cột sống, tim mạch, hô hấp …
daly phis cuing dauha.su not phat
'
BM dan views . . .
 Chẩn đoán
1. Chẩn đoán nguyên nhân:
• H. Pylori:
• Thử nghiệm Urease dựa trên mẫu mô sinh thiết
• Xét nghiệm hơi thở
• Xét nghiệm tìm kháng nguyên trong phân
• kháng thể H. pylori trong máu và nước tiểu
• Mô học, nuôi cấy và PCR.
• NSAID: Nên hỏi kỹ tiền căn dùng thuốc nhóm NSAID.
• Nguyên nhân khác: Nếu đã loại trừ chắc chắn 2 nguyên nhân thường gặp
kể trên, cần xem xét các nguyên nhân hiếm gặp khác gây LDD-TT.
 Triệu chứng báo động
• Nuốt khó tăng dần
• Nuốt đau
• Sụt cân không chủ ý
• Thiếu máu (mới xuất hiện)
• Ói ra máu, tiêu phân đen
• U bụng
• Tiền sử gia đình ung thư dạ dày/thực quản
• Sử dụng NSAID kéo dài
• Mới khởi phát > 40 tuổi