Giai-Tich-2 - Bui-Xuan-Dieu - gt2 - Chuong4 - (Cuuduongthancong - Com)

Tích phân đường
TS. Bùi Xuân Diệu
Viện Toán Ứng dụng và Tin học, Đại học Bách Khoa Hà Nội
CuuDuongThanCong.com
TS. Bùi Xuân Diệu https://fb.com/tailieudientucntt
Tích phân đường I ♥ HUST 1 / 26
Chương 4: Tích phân đường
1 Tích phân đường loại I
2 Tích phân đường loại II

Công thức Green
Tích phân đường loại I

Công thức Green
Bài toán tính diện tích hình phẳng - Tích phân xác định
Z b n
X
f (x)dx = lim f (xi∗ )∆x.
a n→∞
i=1
Bài toán tính khối lượng
Cho C : x = x(t), y = y (t), a ≤ t ≤ b là một đường cong và dọc theo C

có phân phối một khối lượng vật chất với mật độ tại (x, y ) là f (x, y ).
Tính khối lượng của C .
Định nghĩa
(
x = x(t),
1 C: , a ≤ t ≤ b.
y = y (t)
2 Chia đoạn [a, b] thành n đoạn
bằng nhau
a = t0 < t1 < · · · < tn = b.
3 Khi đó, Pi (xi , yi ) sẽ chia C
thành n cung nhỏ.
4 Chọn Pi∗ (xi∗ , yi∗ ) và lập TTP
P
n
Sn = f (xi∗ , yi∗ )∆si
i=1
Z
Khối lượng = f (x, y )ds = lim Sn .
C n→∞
Công thức tính tích phân đường loại I

(
x = x(t),
Đường cong C cho bởi phương trình , a ≤ t ≤ b, thì
y = y (t)
Z Z b q
f (x, y )ds = f (x(t), y (t)) x ′2 (t) + y ′2 (t)dt.
c
AB a
Ví dụ
Tính (
R x = cos t
1 x 2 ds, C là đường , 0 ≤ t ≤ 2π.
C y = sin t
R
2 (x − y ) ds, C là đường tròn có phương trình x 2 + y 2 = 2x.
C
Các tính chất của tích phân đường loại I

Tích phân đường loại một không phụ thuộc vào hướng của đường
cong C .
Nếu cung RC có khối lượng riêng tại M (x, y ) là ρ (x, y ) thì khối lượng
của nó là ρ (x, y ) ds, nếu tích phân đó tồn tại.
C
R
Chiều dài của cung C được tính theo công thức l = ds.
C
Tích phân đường loại một có các tính chất giống như tích phân xác
định.
Các công thức tính tích phân đường loại I

2 Nếu cung C cho bởi phương trình y = y (x) , a ≤ x ≤ b thì
Z Z b q
f (x, y ) ds = f (x, y (x)) 1 + y ′2 (x)dx.
C a
3 Nếu cung C cho bởi phương trình x = x (y ) , c ≤ y ≤ d thì

Z Z d q
f (x, y ) ds = f (x (y ) , y ) 1 + x ′2 (y )dy .
C c
Ví dụ
Tính độ dài cung parabol y 2 = 2x, x ∈ [0, 1].
Các công thức tính tích phân đường loại I
Ví dụ
Tính
R
1 (x − y ) ds, C là đường tròn có phương trình x 2 + y 2 = 2x.
C
(
R 2 x = a (t − sin t)
2 y ds, C là đường cong , 0 ≤ t ≤ 2π, a > 0.
C y = a (1 − cos t)
(
Rp x = (cos t + t sin t)
3 x 2 + y 2 ds, C là đường , 0 ≤ t ≤ 2π.
C y = (sin t − t cos t)
Tích phân đường loại II

Công thức Green
Tích phân đường của trường véc tơ
Bài toán
Cho F~ (x, y ) = P(x, y )~i + Q(x, y )~j là một trường lực biến đổi liên tục trên
R2 . Tính công thực hiện bởi lực này để di chuyển một hạt dọc theo đường
cong C .
Cho C : x = x(t), y = y (t), a ≤ t ≤ b.
Cho C : x = x(t), y = y (t), a ≤ t ≤ b.

Chia đoạn [a, b] thành n đoạn bằng nhau
a = t0 < t1 < · · · < tn = b.
Pi (xi , yi ) sẽ chia C thành n cung nhỏ.
Cho C : x = x(t), y = y (t), a ≤ t ≤ b.

a = t0 < t1 < · · · < tn = b.
Chọn Pi∗ (xi∗ , yi∗ ) ứng với ti∗ .
Cho C : x = x(t), y = y (t), a ≤ t ≤ b.

a = t0 < t1 < · · · < tn = b.
Công thực hiện bởi lực F~ để di chuyển hạt
từ Pi−1 đến Pi được xấp xỉ bởi
[F~ (x ∗ , y ∗ ) · T
i
~ (t ∗ )]∆si ,
i i
Cho C : x = x(t), y = y (t), a ≤ t ≤ b.

a = t0 < t1 < · · · < tn = b.
Công thực hiện bởi lực F~ để di chuyển hạt
từ Pi−1 đến Pi được xấp xỉ bởi
[F~ (x ∗ , y ∗ ) · T
i
~ (t ∗ )]∆si ,
i i
Công sẽ được xấp xỉ bởi

Xn
[F~ (xi∗ , yi∗ ) · T
~ (t ∗ )]∆si .
i
i=1
Một cách trực quan, xấp xỉ này càng tốt nếu n càng lớn. Do đó, ta định
nghĩa công W thực hiện bởi lực F là giới hạn của tổng tích phân này,
nghĩa là, Z Z
W = ~ ~
F (x, y ) · T (x, y )ds = F~ · T
~ ds.
C C
Một cách trực quan, xấp xỉ này càng tốt nếu n càng lớn. Do đó, ta định
nghĩa công W thực hiện bởi lực F là giới hạn của tổng tích phân này,
nghĩa là, Z Z
W = ~ ~
F (x, y ) · T (x, y )ds = F~ · T
~ ds.
C C
Công thức tính công của lực biến đổi
Zb

W = P (x (t) , y (t)) .x ′ (t) + Q (x (t) , y (t)) y ′ (t) dt
Za
= P(x, y )dx + Q(x, y )dy .
C
Định nghĩa
Tích phân đường của trường véc tơ F~ (x, y ) = P(x, y )~i + Q(x, y )~j dọc
theo đường cong C : ~r (t) = x(t)~i + y (t)~j, a ≤ t ≤ b là
Z Z Z
~
F d~r := ~ ~
F · T ds = P(x, y )dx + Q(x, y )dy .
C C C
Định nghĩa
Tích phân đường của trường véc tơ F~ (x, y ) = P(x, y )~i + Q(x, y )~j dọc
theo đường cong C : ~r (t) = x(t)~i + y (t)~j, a ≤ t ≤ b là
Z Z Z
~
F d~r := ~ ~
F · T ds = P(x, y )dx + Q(x, y )dy .
C C C
Các tính chất

Tích phân đường loại hai phụ thuộc vào hướng của cung AB, c
Z Z
P (x, y ) dx + Q (x, y ) dy = − P (x, y ) dx + Q (x, y ) dy .
c
AB c
BA
Tính chất tuyến tính, tích chất cộng tính.

Các công thức tính tích phân đường loại II

R Rb
1. Pdx + Qdy = [P (x (t) , y (t)) .x ′ (t) + Q (x (t) , y (t)) y ′ (t)] dt.
C a

R Rb
C a
c : y = y (x), điểm đầu A : x = a và điểm cuối B : x = b thì
2. AB

R Rb
C a
2. AB
Z Zb

Pdx + Qdy = P (x, y (x)) + Q (x, y (x)) .y ′ (x) dx.
c
AB a

R Rb
C a
2. AB
Z Zb

c
AB a
c : x = x (y ), điểm đầu A : y = c, điểm cuối B : y = d thì

3. AB

R Rb
C a
2. AB
Z Zb

c
AB a
c : x = x (y ), điểm đầu A : y = c, điểm cuối B : y = d thì

3. AB
Z Zd

Pdx + Qdy = P(x(y ), y ).x ′ (y ) + Q(x(y ), y ) dy .
c
AB c
Ví dụ
R
Tính 2 x 2 + y 2 dx + x (4y + 3) dy ở đó ABCA là đường gấp khúc
ABCA
đi qua các điểm A(0, 0), B(1, 1), C (0, 2).
y
C
1 B
O
A 1 x
Ví dụ
R dx+dy
Tính |x|+|y | trong đó ABCDA là đường gấp khúc qua các điểm
ABCDA
A(1, 0), B(0, 1), C (−1, 0), D(0, −1).
y
1 B
C O 1
A x
Tích phân đường loại II Công thức Green
Công thức Green
Hướng dương của đường cong kín

Quy ước: Hướng dương của đường cong kín y
là hướng sao cho một người đi dọc theo
đường cong theo hướng ấy sẽ nhìn thấy D
miền giới hạn bởi nó nằm về phía bên trái.
C
O x
Công thức Green
Hướng dương của đường cong kín

Quy ước: Hướng dương của đường cong kín y
là hướng sao cho một người đi dọc theo
đường cong theo hướng ấy sẽ nhìn thấy D
miền giới hạn bởi nó nằm về phía bên trái.
C
O x
Công thức Green

Z ZZ
∂Q ∂P
Pdx + Qdy = − dxdy .
C ∂x ∂y
D
Công thức Green
Ví dụ
R
Tính tích phân sau (xy + x + y ) dx + (xy + x − y ) dy bằng hai cách:
C
tính trực tiếp, tính nhờ công thức Green rồi so sánh các kết quả, với C là
đường x 2 + y 2 = R 2 , hướng ngược chiều kim đồng hồ.
y
O x
Công thức Green

R ∂Q ∂P RR
Nếu ∂D có hướng âm thì Pdx + Qdy = − − dxdy .
C D ∂x ∂y
Nếu C là đường cong không kín, ta có thể bổ sung C để được đường
cong kín và áp dụng công thức Green.
Công thức Green

R ∂Q ∂P RR
Nếu ∂D có hướng âm thì Pdx + Qdy = − − dxdy .
C D ∂x ∂y
Nếu C là đường cong không kín, ta có thể bổ sung C để được đường
cong kín và áp dụng công thức Green.
Ví dụ
R
Tính tích phân (xy + x + y ) dx + (xy + x − y ) dy , với C là đường
C
x 2 + y 2 = 2x, y ≥ 0 từ O(0, 0) đến A(2, 0).
y
A
O 2 x
Công thức Green
Ví dụ
H
Tính e x [(1 − cos y ) dx − (y − sin y ) dy ] trong đó OABO là đường
OABO
gấp khúc đi qua O(0, 0), A(1, 1), B(0, 2).
y
B
1 A
O
1 x
Ứng dụng của tích phân đường loại II để tính diện tích
Áp dụng công thức Green choRRhàm số P(x,
R y ), Q(x, y ) thoả mãn
∂Q
∂x − ∂P
∂y = 1 ta có: S (D) = 1dxdy = Pdx + Qdy .
D C
Ứng dụng của tích phân đường loại II để tính diện tích
Áp dụng công thức Green choRRhàm số P(x,
R y ), Q(x, y ) thoả mãn
∂Q
∂x − ∂P
∂y = 1 ta có: S (D) = 1dxdy = Pdx + Qdy .
D C
Ví dụ
Tính
( diện tích của miền giới hạn bởi một nhịp xycloit
x = a(t − sin t)
và Ox (a > 0).
y = a(1 − cos t)
y
(πa, 2a) y m
a x = a( t − sin t)
y θ y = a(1 − cos t)
A
x x
x aθ 2πa O n 2πa
Tích phân đường không phụ thuộc đường đi
Bốn mệnh đề tương đương

∂Q ∂P
1. = .
∂x ∂y

∂Q ∂P
1. = .
∂x ∂y
R
2. Pdx + Qdy = 0 với mọi đường cong đóng kín L.
L

∂Q ∂P
1. = .
∂x ∂y
R
L
R
3. Pdx + Qdy không phụ thuộc vào đường đi từ A đến B.
c
AB

∂Q ∂P
1. = .
∂x ∂y
R
L
R
c
AB
4. Pdx + Qdy là vi phân toàn phần. Nghĩa là có hàm số u(x, y ) sao cho
du = ux′ dx + uy′ dy = Pdx + Qdy .

∂Q ∂P
1. = .
∂x ∂y
R
L
R
c
AB
4. Pdx + Qdy là vi phân toàn phần. Nghĩa là có hàm số u(x, y ) sao cho
du = ux′ dx + uy′ dy = Pdx + Qdy .
Z x Z y
u(x, y ) = P(t, y0 )dt + Q(x, t)dt
x0 y0
Z x Z y
= P(t, y )dt + Q(x0 , t)dt.
x0 y0

′ ′
1 Kiểm tra điều kiện Py = Qx .
2 Chọn đường đi sao cho việc tính tích phân là đơn giản nhất.
Ví dụ
(3,0)
R
Tính x 4 + 4xy 3 dx + 6x 2 y 2 − 5y 4 dy .
(−2,−1)
−2 B
O x
A −1 C
Ví dụ
R
(2,2π)
y2

Tính 1− x2
cos yx dx + sin yx + y
x cos yx dy .
(1,π)
y
2π B
π A
O 1 2 x

Giai-Tich-2 - Bui-Xuan-Dieu - gt2 - Chuong4 - (Cuuduongthancong - Com)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Giai-Tich-2 - Bui-Xuan-Dieu - gt2 - Chuong4 - (Cuuduongthancong - Com)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Tích phân đường

TS. Bùi Xuân Diệu

1 Tích phân đường loại I

2 Tích phân đường loại II

Chương 4: Tích phân đường

1 Tích phân đường loại I

2 Tích phân đường loại II

Tích phân đường loại I

Tích phân đường loại I

Bài toán tính khối lượng

Cho C : x = x(t), y = y (t), a ≤ t ≤ b là một đường cong và dọc theo C

Tích phân đường loại I

Tích phân đường loại I

Công thức tính tích phân đường loại I

Tích phân đường loại I

Các tính chất của tích phân đường loại I

Tích phân đường loại I

Các công thức tính tích phân đường loại I

3 Nếu cung C cho bởi phương trình x = x (y ) , c ≤ y ≤ d thì

Các công thức tính tích phân đường loại I

Chương 4: Tích phân đường

1 Tích phân đường loại I

2 Tích phân đường loại II

Tích phân đường của trường véc tơ

Tích phân đường của trường véc tơ

Cho C : x = x(t), y = y (t), a ≤ t ≤ b.

Tích phân đường của trường véc tơ

Cho C : x = x(t), y = y (t), a ≤ t ≤ b.

Tích phân đường của trường véc tơ

Cho C : x = x(t), y = y (t), a ≤ t ≤ b.

Tích phân đường của trường véc tơ

Cho C : x = x(t), y = y (t), a ≤ t ≤ b.

Tích phân đường của trường véc tơ

Cho C : x = x(t), y = y (t), a ≤ t ≤ b.

Công sẽ được xấp xỉ bởi

Tích phân đường của trường véc tơ

Tích phân đường của trường véc tơ

Công thức tính công của lực biến đổi

Tích phân đường loại II

Tích phân đường loại II

Các tính chất

Tính chất tuyến tính, tích chất cộng tính.

Tích phân đường loại II

Các công thức tính tích phân đường loại II

Tích phân đường loại II

Các công thức tính tích phân đường loại II

Tích phân đường loại II

Các công thức tính tích phân đường loại II

Tích phân đường loại II

Các công thức tính tích phân đường loại II

c : x = x (y ), điểm đầu A : y = c, điểm cuối B : y = d thì

Tích phân đường loại II

Các công thức tính tích phân đường loại II

c : x = x (y ), điểm đầu A : y = c, điểm cuối B : y = d thì

Tích phân đường loại II

Tích phân đường loại II

Công thức Green

Hướng dương của đường cong kín

Công thức Green

Hướng dương của đường cong kín

Công thức Green

Công thức Green

Công thức Green