What kind of citizen?

The politics of educating for democracy

Το κείμενο αυτό αναφέρεται στην προώθηση και στην ενίσχυση

της δημοκρατίας μέσω της εκπαίδευσης των πολιτών.
Η έννοια της δημοκρατίας κατέχει μια προνομιακή θέση στις Η.Π.Α.
καθώς όλοι πιστεύουν πως είναι επιθυμητή και γι’ αυτό την προωθούν. Ο
τίτλος του κειμένου «What kind of citizen?» αναφέρεται γενικότερα στην
έννοια της ύπαρξης μιας ορθής πολιτικής καθώς και στις πράξεις των
καλών πολιτών οι οποίες ενσωματώνονται σε δημοκρατικά εκπαιδευτικά
προγράμματα σε εθνικό επίπεδο. Απ’την άλλη, ο υπότιτλος «The politics
of Educating for Democracy» δηλώνει την αντίληψη πως η διδασκαλία
για τη δημοκρατία δεν αντικατοπτρίζει αυθαίρετες επιλογές και
παιδαγωγικούς περιορισμούς αλλά πολιτικές επιλογές με πολιτικές
συνέπειες. Σχετικά με την πολιτική της εκπαίδευσης για τη δημοκρατία,
αυτή βασίζεται σε δέκα προγράμματα τα οποία έχουν στόχο την
προώθηση των δημοκρατικών σκοπών της εκπαίδευσης.
Παράλληλα έχουν διατυπωθεί αρκετές διαφορετικές προοπτικές
για την πολιτική, οι οποίες έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην διδακτέα
ύλη. Μια απ’αυτές είναι του Walter Parker (1996) ο οποίος περιγράφει
τρεις πολύ διαφορετικές αντιλήψεις εκπαίδευσης των πολιτών με σκοπό
η δημοκρατική κοινωνία να είναι «παραδοσιακή», «προοδευτική» και
«προχωρημένη». Ωστόσο, αρκετοί αριστεροί συγγραφείς δίνουν
μεγαλύτερη σημασία στην ανάγκη κοινωνικής δικτύωσης, στην κριτική
και στην δομική αλλαγή. Συγκεκριμένα αυτοί, τονίζουν τα προβλήματα
της κοινωνίας που προκαλούνται από προσωπικά ελλείμματα. Γίνεται
φανερό λοιπόν, πως υπάρχουν πολλές προοπτικές για τα είδη των
πολιτών που απαιτεί μια δημοκρατική κοινωνία. Πιο αναλυτικά το
πλαίσιο της μελέτης αυτής ταξινομεί μερικές από αυτές σε τρεις
κατηγορίες: στον υπεύθυνο πολίτη, στον συμμετοχικό πολίτη και στον
πολίτη με γνώμονα την δικαιοσύνη.
Γενικότερα, ανάμεσα στις δημοκρατικές πεποιθήσεις για την
δημοκρατική πολιτική η προσωπική ευθύνη βρίσκεται στο επίκεντρο
προσοχής όσον αφορά την εκπαίδευση του χαρακτήρα και τις κινήσεις
των πολιτών μέσα στην κοινωνία. Έχουν γίνει αρκετές προσπάθειες
εκπαιδευτικών για την ανάπτυξη της προσωπικής ευθύνης των μαθητών
με σκοπό της υιοθέτηση μιας ενάρετης συμπεριφοράς. Ωστόσο, οι
προσπάθειές τους αυτές επικεντρώνονται μόνο σε ατομικές πράξεις
καλοσύνης, όχι γενικότερα στη συλλογική κοινωνική δράση και στην
επιδίωξη της κοινωνικής δικαιοσύνης. (Kahne, Westheimer, & Rogers,
2000).
Είναι συχνό φαινόμενο οι δημοκρατικοί θεωρητικοί να
συνδυάζουν τις δεσμεύσεις για συμμετοχή με τις δεσμεύσεις στη
δικαιοσύνη. Όταν πρόκειται, κυρίως, για την υποστήριξη της ανάπτυξης
δημοκρατικών κοινοτήτων ο συνδυασμός αυτών των δεσμεύσεων είναι
λογικός. Προκειμένου, λοιπόν, η κοινωνία να γίνει πιο δημοκρατική
κρίνεται απαραίτητη η ανάπτυξη δεσμεύσεων για τη συμμετοχή των
πολιτών και την κοινωνική δικαιοσύνη καθώς και για την ενίσχυση των
ικανοτήτων ώστε να εκπληρωθούν αυτές οι δεσμεύσεις. Γενικά, η
πολιτική και η δικαιοσύνη είναι αναγκαίο να ευθυγραμμίζονται καθώς
και οι δύο αυτοί προσανατολισμοί έχουν δυνητικά διαφορετικές
επιπτώσεις για τους εκπαιδευτικούς. Μολονότι η επιδίωξη και των δύο
αυτών στόχων μπορεί να υποστηρίξει την ανάπτυξη μιας πιο
δημοκρατικής κοινωνίας, δεν είναι εμφανές εάν παρουσιάζεται κάποια
πρόοδος.
Παράλληλα στο βιβλίο αυτό παρουσιάζονται δύο προγράμματα τα
οποία μελετήθηκαν με σκοπό να τονιστούν οι διαφορές στις πολιτικές και
δημοκρατικές προτεραιότητες που θέτονται καθώς επίσης και οι εντάσεις
που εγείρουν οι διαφορές αυτές στους εκπαιδευτικούς. Και στα δύο
προγράμματα συμμετείχαν τάξεις μαθητών του Γυμνασίου. Επιπλέον, και
τα δύο σχεδιάστηκαν για να υποστηρίξουν την ανάπτυξη δημοκρατικών
και πολιτικών αντιλήψεων και δεσμεύσεων. Παρ’ όλα αυτά οι στόχοι και
οι στρατηγικές τους διέφεραν μεταξύ τους. Το πρώτο το οποίο
ονομάζεται «Madison County Youth in Public Service» στοχεύει στην
ανάπτυξη συμμετοχικών πολιτών ενώ το δεύτερο που ονομάζεται
«Bayside Students for Justice» στοχεύει στην ανάπτυξη των πολιτών με
γνώμονα τη δικαιοσύνη.
Οι συγγραφείς που υλοποίησαν την έρευνα των δύο αυτών
προγραμμάτων τονίζουν πως κάθε όραμα έχει αξία και δίνουν έμφαση
στην προσωπική υπεύθυνη πολιτική όταν αυτή δεν περιπλέκεται με την
ανάλυση των κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών πλαισίων για την
πρόοδο της δημοκρατίας. Ακόμη υπάρχουν συγκεκριμένες δημοκρατικές
πρακτικές που συνδέονται μερικές φορές με προγράμματα που
βασίζονται αποκλειστικά στις έννοιες της προσωπικής ευθύνης.
Σύμφωνα με τους συγγραφείς λοιπόν, τα χαρακτηριστικά που συνδέονται
με τους συμμετοχικούς πολίτες και με αυτούς που έχουν ως γνώμονα τη
δικαιοσύνη είναι απαραίτητα. Τέλος, επισημαίνουν πως δεν είναι ανάγκη
κάθε πρόγραμμα να αντιμετωπίζει όλους τους στόχους ταυτόχρονα με
την ίδια αξία. Ωστόσο, οι εκπαιδευτικοί πρέπει να ανταποκρίνονται στις
προτεραιότητες αυτές προκειμένου τα σχολεία να προετοιμάζουν τους
μαθητές και τις μαθήτριές τους ως δημοκρατικούς πολίτες.
Όσον αφορά το πρόγραμμα «Madison County Youth in Public
Services» αυτό σχετίζεται με τη σημασία που έχει η συμμετοχή των
μαθητών στη δημόσια ζωή. Συγκεκριμένα το πρόγραμμα αυτό είχε
σημαντική επιτυχία καθώς οι μαθητές έλαβαν πρακτικές γνώσεις σχετικά
με τη συμμετοχή τους σε κοινοτικές υποθέσεις. Επιπλέον ανέπτυξε την
επιθυμία τους να συμμετάσχουν οι ίδιοι σε αστικά ζητήματα
δημιουργώντας τους με αυτόν τον τρόπο την αίσθηση ότι μπορούν να
κάνουν τη διαφορά στις ζωές των άλλων. Γενικότερα το πρόγραμμα
επέφερε πολλά οφέλη στους μαθητές και στις μαθήτριες οι οποίοι/ες με
τη σειρά τους πρότειναν διάφορες ιδέες για την αντιμετώπιση των
αναγκών της κοινότητάς τους αποκτώντας έτσι το αίσθημα της
προσωπικής τους ικανοποίησης.