" MM j

NHŨNG ĐỂU CHỈNH VÈ QUAN ĐỀM AN NỊNH QUỐC GIA

CỦA TRƯNG QUỐC THỜI KỲ TẬP CẬN BÌNH
HOÀNG HUỆ ANH
*

Tóm tắt: Trên cơ sở quan niệm an ninh quốc gia của bốn thế hệ lãnh đạo trước, bao gồm “An ninh
truyền thống’’ thời Mao Trạch Đông, “An ninh tổng hợp” thời Đặng Tiểu Bình, “An ninh mới” thời
Giang Trạch pân và “An ninh hài hòa” thời Hồ cẩm Đào, Trung Quốc thời đại Tập Cận Bình đã đưa
ra khái niệm f‘An ninh quốc gia tổng thể”, “Cộng đồng chung vận mệnh” và “Tầm nhìn an ninh châu
Á” với nội hàm phong phú, thể hiện tính toàn diện, tính thời đại, nhằm thích ứng với môi trường an
ninh nhiều thách thức hơn trước và định vị lại bản thân sau cuộc trỗi dậy ngoạn mục về kinh tế, với
mục tiêu cuốiị cùng là phục hưng dân tộc Trung Hoa.
Từ khóa: Trung Quốc, Tập Cận Binh, Đại hội XVIII, an ninh, quan niệm

i liền với sự trỗi dậy mạnh mẽ của đất nước Trung Quốc cùng những kì tích về

Đ phát triển và sức lan tỏa ảnh hưởng ngày càng xa biên giới, những điều chỉnh căn
bản và toàn diện trong chiến lược an ninh của Trung Quốc không chỉ làm thay đổi sâu sắc bản
thân quốc giạ họ, mà còn tác động trực tiếp và sâu rộng đến cục diện an ninh khu vực và thế
giới. Từ saụ khi trở thành Tổng Bí thư Đảng Cộng sản (ĐCS) Trung Quốc năm 2012, Tập
Cận Bình đẩ lãnh đạo thực hiện một chương trinh cải cách toàn diện với quy mô chưa từng có
về an ninh quốc gia, từ việc cải cách hàng loạt các thể chế, cơ chế ra quyết sách như thành lập
ủy ban An ninh quốc gia, thông qua khung pháp lý như Luật An ninh quốc gia mới, Luật an
ninh Hồng Kông, đến việc sắp xếp lại đội ngũ nhân sự ở cấp lãnh đạo cao nhất. Những cải
cách này xuốt phát từ quá trình định hình và phát triển hệ thống quan điểm mới về an ninh
quốc gia củai nước này.
I. NHŨNG quan điểm vè an ninh QUỐC GIA CỦA TRUNG QUỐC TRƯỚC ĐẠI
Hôixvm
1. Thời kỳ Mao Trạch Đông: “An ninh truyền thống”

Đây là giai đoạn từ khi thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa tới trước khi
Trung Quốc tiến hành cải cách mở cửa. Trong giai đoạn này, quan điểm an ninh của Trung

* TS. Viện Nghiên cứu Trung Quốc

NGHIÊN CỨU TRƯNG QUỐC số 4 (248) - 2022 ----------------------------------------------------------- 3

HOÀNG HUỆ ANH

Quốc thuộc phạm trù an ninh truyền thống điển hình, với mục tiêu cốt lõi là đảm bảo sự
an toàn chính trị và chính thể, quân sự là công cụ cơ bản để đảm bảo an ninh. Chủ tịch
Mao Trạch Đông đưa ra đánh giá về chủ đề của thời đại là “chiến tranh và cách mạng”,
đồng thời xác định “chiến tranh là không thể tránh khỏi”. Tại Đại hội VII ĐCS Trung
Quốc, Mao Trạch Đông đã nhấn mạnh: Trung Quốc đang tồn tại hai mâu thuẫn cơ bản,
trong đó ngoài mâu thuẫn trong nước giữa giai cấp công nhân và giai cấp tư sản, còn có
mâu thuẫn quốc tế giữa Trung Quốc và các nước đế quốc, thể hiện ở sự cạnh tranh về mô
hình xã hội, đây có thể là căn nguyên dẫn đến chiến tranh.(1)
Chính quyền mới ra đời còn non trẻ luôn có nguy cơ bị lật đổ bởi các thế lực bên
ngoài, cuộc khủng hoảng quan hệ Trung - Mỹ và chiến tranh Triều Tiên đã khiến Trung
Quốc rơi vào thế bị ngăn chặn cả về kinh tế lẫn quân sự. Do vậy, tư duy an ninh đối ngoại
thời đại Mao Trạch Đông thể hiện ở sự đối đầu về ý thức hệ và sự ưu tiên nguồn lực tập trung
vào quá trình xây dựng lực lượng quân sự, tìm kiếm các mối liên kết đồng minh nhằm bảo vệ
lợi ích quốc gia cốt lõi trong giai đoạn này - đó là duy trì sự ổn định, bền vững của chính
quyền và phòng ngừa sự tấn công quân sự.
2. Thòi kỳ Đặng Tiểu Bình: “An ninh tổng hơp”

Điếm khác biệt cơ bản giữa cơ sở định hướng chính sách an ninh thời đại Đặng
Tiểu Bình so với thời đại Mao Trạch Đông là nhận định “chiến tranh có thể tránh
được”, hòa bình và phát triển là xu thế chung của kỷ nguyên mới: “Vấn đề thực sự lớn
lao trên thế giới hiện nay, vấn đề mang tính chiến lược toàn cầu, một là vấn đề hòa
bình và hai là vấn đề kinh tế, hay còn gọi là vấn đề phát triển”.(2) Điều này xuất phát
từ môi trường an ninh của Trung Quốc ôn hòa hơn trước, khi từ những năm 70 thế kỷ
trước, quan hệ Xô-Mỹ bắt đầu có biểu hiện giảm căng thẳng, quan hệ Trung-Mỹ cũng
được cải thiện đáng kể. Ket quả là về nhận thức, Trung Quốc giai đoạn này không chỉ
chú trọng “an ninh chính trị” mà còn đề cao “an ninh kinh tế”, cho rằng phát triển kinh
tế là nội dung cốt lõi của chiến lược an ninh quốc gia. Do vậy quan niệm an ninh dưới
thời Đặng Tiểu Bình mang tính tổng hợp, đây là một điểm mới so với trước. Nội dung
chính của khái niệm an ninh tổng hợp của Đặng Tiểu Bình là ngoài an ninh chính trị,
Trung Quốc còn chú trọng đến cả sự an toàn về kinh tế, luôn đặt lợi ích quốc gia lên hàng
đầu, ổn định là yếu tố quyết định và tăng trưởng kinh tế là cách duy nhất để giải quyết các
thách thức.
3. Thòi kỳ Giang Trạch Dân: “An ninh mói”

Quan điểm về an ninh của Trung Quốc thời kỳ Giang Trạch Dân được coi như hệ tư
tưởng định hướng cho chiến lược an ninh quốc gia của nước này từ sau Chiến tranh
Lạnh.(3) Quan niệm “an ninh mới” của Trung Quốc được xây dựng dựa trên bối cảnh cấu
trúc an ninh quốc tế trải qua những biến đổi to lớn. Sự kết thúc của Chiến tranh Lạnh

4 NGHIÊN CỨU TRUNG QUỐC số 4 (248) - 2022

 Nhũng điều chỉnh về quan điểm...

khiến cấu trúc lưỡng cực bị phá vỡ và dần hình thành cấu trúc “nhất siêu đa cường”. Bên
cạnh đó, các mối đe dọa an ninh phi truyền thống ngày một gia tăng.
Giống như thời Đặng Tiểu Bình, Trung Quốc nhận định xu hướng quốc tế nói chung
vẫn sẽ là hòạ bình và phát triến, tuy nhiên ở thời điểm này, Trung Quốc chú trọng hơn tới
mối quan hệ biện chứng giữa hòa bình và phát triển. Trong Báo cáo Chính trị Đại hội lần
thứ XIV ĐCS Trung Quôc, Giang Trạch Dân đã khăng định rằng, phát triển đòi hỏi hòa
bình và hòa Vinh không thể tách rời khỏi sự phát triển.(4)
Tư duy “an ninh mới” của Giang Trạch Dân cho rằng nền an ninh quốc gia phải được
xây dựng trên một hệ thống an ninh toàn diện bao gồm an ninh chính trị, an ninh kinh tế,
an ninh quân sự, an ninh khoa học công nghệ, an ninh môi trường và an ninh thông tin.
Từ đó kêu gọi thiết lập môi trường hòa bình quốc tể an toàn và ổn định thông qua loại bỏ
khái niệm an ninh truyền thong dựa trên các liên minh quân sự và chính trị trong Chiến
tranh Lạnh. Trong xu hướng toàn cầu hóa kinh tế, đa cực hóa thế giới và dân chủ hóa
quan hệ quốc tế, an ninh của các quốc gia đều phụ thuộc lẫn nhau. Dù một quốc gia có
mạnh đến đâu, rất khó có được nền an ninh thực sự nếu không có sự họp tác với các quốc
gia khác/5)Tất cả các quốc gia cùng nhau giải quyết các vấn đề an ninh thông qua sự tham
gia, tham vấn và hợp tác bình đẳng. Để đảm bảo an toàn, các quốc gia cần tuân thủ bốn
nguyên tắc cơ bản là “tin tưởng lẫn nhau, cùng có lợi, binh đẳng và hợp tác”. Đồng thời,
Trung Quốc bắt đầu lên án chủ nghĩa bá quyền và chính trị cường quyền phương Tây là
mối đe dọa đối với nền hòa bình và phát triển của nhân loại.
4. Thời kỳ Hồ cẩm Đào: “An ninh hài hòa”

Bước vào thế kỷ XXI, cùng với sự trồi dậy mạnh mẽ, vươn lên trở thành nền kinh
tế thứ hai thế giới, sự an toàn của Trung Quốc đối diện với những thách thức mới,
thuyết “Mối đe dọa Trung Quốc” lan tỏa khắp dư luận quốc tế. Báo cáo của Đại hội
Đảng toàn quốc lần thứ XVII DCS Trung Quốc tuy vẫn khắng định hòa bình và phát
triến là dòng chảy chính, nhưng “Chủ nghĩa bá quyền vẫn tồn tại, xung đột cục bộ, các
vấn đề nóng và sự mất cân bằng kinh tế toàn cầu đang gia tăng, khoảng cách Bắc Nam
ngày càng rõị, các vấn đề an ninh truyền thống và an ninh phi truyền thống đan xen,
nền hòa bình và phát triển thế giới phải đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức.”(6)
Trung Quốc đưa ra nhận định về một môi trường an ninh bên ngoài nhiều rủi ro hơn
trước, trong dó nhiều vấn đề an ninh bên ngoài và bên trong liên đới chặt chẽ với nhau,
như vấn đề T&n Cương, Tây Tạng hay Đài Loan. Các vấn đề an ninh phi truyền thống
cũng được coị trọng hơn trước.
Trên cơ sở bảo đảm các lợi ích quốc gia cốt lõi, Hồ cầm Đào đưa ra quan điểm thiết
lập một trật tự “thế giới hài hòa”, là sự nối dài của quan niệm xây dựng “xã hội hài hòa”
trong lòng Trụng Quốc. Tại lễ kỷ niệm 60 năm thành lập Liên hợp quốc vào tháng 9/2005,
Chủ tịch Hồ cẩm Đào đã trinh bày một cách có hệ thống khái niệm mới về “xây dựng

NGHIÊN CỨUịTRUNG quốc số 4 (248) - 2022 ------------------------------------------------------------ 5

HOÀNG HUỆ ANH

một thế giới hài hòa, hòa bình lâu dài và thịnh vượng chung”. Cùng với vai trò và địa vị
quốc tế của Trung Quốc được tăng cường, sự an toàn của nước này ở bên ngoài gắn liền
với trách nhiệm quốc tế. Hồ cẩm Đào bày tỏ mong muốn tham gia các hoạt động gìn giữ
hòa bình quốc tế, thúc đẩy giải quyết các điểm nóng quốc tế, xung đột khu vực và ứng
phó với các thách thức toàn cầu.
Có thể thấy rằng, các quan điểm về an ninh của Trung Quốc trải qua bốn thế hệ lãnh
đạo từ khi thành lập nước đã có những thay đổi, điều chỉnh phù hợp với môi trường an
ninh chung cũng như con đường phát triển riêng của họ. Từ thời kì đầu lấy trọng tâm là
các vấn đề an ninh truyền thống như an ninh chính trị và an ninh quân sự, đã dần mở rộng
sang các lĩnh vực an ninh phi truyền thống, nhấn mạnh các phương thức hợp tác đa dạng
và ngày càng mong muốn thể hiện vai trò, trách nhiệm của Trung Quốc trong việc giải
quyết các vấn đề an ninh toàn cầu.
Quan niệm an ninh quốc gia của Trung Quốc giai đoạn trước Đại hội XVIII là bước
xây dựng, chuẩn bị cho thời đại Tập Cận Bình sẽ hướng tới một tư duy an ninh tham vọng
hơn, thể hiện sự định vị lại bản thân và nỗ lực trở thành cường quốc số 1.
H. QUAN ĐIẺM AN NINH QUỐC GIA CỦA TRUNG QUỐC THỜI KỲ TẬP CẬN BÌNH

1. Quan niệm “An ninh quốc gia tổng thể”

Quan niệm an ninh của Trung Quốc đã có nhiều thay đổi vào Đại hội XVIII ĐCS
Trung Quốc năm 2012, khi đưa ra nhận định rằng thể chế và chính sách an ninh hiện thời
của Trung Quốc chưa đáp ứng đúng yêu cầu bảo vệ an ninh quốc gia. Xuất phát từ chủ
trương đó, Hội nghị lần thứ nhất ủy ban An ninh Quốc gia Trung Quốc (15/4/2014) đã
chính thức đưa ra quan điểm “an ninh quốc gia tổng thể”, coi đây là một bộ phận quan
trọng trong tư tưởng quản trị đất nước thời kỳ mới của Tập Cận Binh, bao gồm ba nội
dung quan trọng sau đây:
Nãm nhân to cấu thành an ninh quốc gia tổng thể
Tập Cận Bình khẳng định “5 nhân tố lớn” để duy trì nền an ninh quốc gia tổng thể là:
1) Lấy an ninh nhân dân làm tôn chỉ, nghĩa là an ninh quốc gia hoàn toàn vì dân, dựa vào
dân, theo phương châm lấy dân làm gốc. 2) Lấy an ninh chính trị làm cội gốc, vì thế phải
kiên trì sự lãnh đạo của Đảng và chế độ XHCN đặc sắc Trung Quốc, đặt an ninh chế độ
và an ninh chính thể lên hàng đầu. 3) Lấy an ninh kinh tế làm cơ sở, thúc đẩy kinh tế phát
triển ổn định, lành mạnh, nâng cao thực lực kinh tế quốc gia, nhằm cung cấp cơ sở vật
chất vững vàng cho an ninh quốc gia. 4) Lấy an ninh quân sự, văn hóa, xã hội làm đảm
bảo, nhằm cung cấp sức mạnh cứng và sức mạnh mềm cho an ninh quốc gia. 5) Lấy việc
thúc đẩy an ninh quốc tế làm chỗ dựa, kiên định con đường phát triển hòa bình, vừa chú
trọng bảo vệ lợi ích an ninh quốc gia, vừa chú trọng bảo vệ an ninh cộng đồng, thúc đẩy
xây dựng thế giới hài hòa trong hòa bình dài lâu, cùng phồn thịnh(7). Năm nhân tố trên
6------------------------------------------------------------ NGHIÊN CỨU TRUNG QUỐC số 4 (248) - 2022
 Những điều chỉnh về quan điểm...

được Trung Quốc xem là có mối quan hệ logic nội tại, không thể tách rời trong hệ thống
an ninh quốc gia tổng thể.
Năm cặp quan hệ trong hệ thống an ninh quốc gia
Các nhà Ịãnh đạo Trung Quốc khẳng định hệ thống an ninh quốc gia tổng thể phải
nhắm tới 5 cặp quan hệ đảm bảo duy trì an ninh cho cả Trung Quốc lẫn cộng đồng quốc tế.
Cụ thể là: 1) Vừa coi trọng an ninh bên ngoài, vừa coi trọng an ninh bên trong. 2) Vừa coi
trọng an ninh lãnh thổ vừa coi trọng an ninh quốc dân. 3) Vừa coi trọng an ninh truyền
thống, vừa cói trọng an ninh phi truyền thống. 4) Vừa coi trọng phát triển, vừa coi trọng
an ninh. 5) Vừa coi trọng an ninh riêng, vừa coi trọng an ninh chung, nhấn mạnh rằng
trong bối cảnh toàn cầu hóa và phụ thuộc lẫn nhau, an ninh Trung Quốc và nền an ninh
toàn cầu gắn bó mật thiết không thể tách rời(8). Trung Quốc cho rằng, năm cặp quan hệ
nói trên phản ánh rõ tính biện chứng, toàn diện và hệ thống trong quan niệm an ninh quốc
gia tổng thể.
Cấu trúc an ninh quốc gia mới
Tại Hội nghị ủy ban an ninh quốc gia ngày 15/4/2014, lần đầu tiên Tập Cận Bình khẳng
định: Trung Quốc “cần nắm rõ đặc điểm và xu the biến đổi mới của an ninh quốc gia tổng thể,
đi theo con đường an ninh đặc sắc Trung Quốc”(9), phù hợp với mục tiêu thực hiện “giấc
mộng Trung Quốc” về sự phục hưng vĩ đại dân tộc Trung Hoa. Tập Cận Bình mở rộng khái
niệm an ninh quốc gia, chủ trương xây dựng cấu trúc an ninh toàn diện, đa chiều, hệ thống
hơn so với trước đây. Theo đó, an ninh quốc gia tổng thể hàm chứa 11 lĩnh vực: chính trị,
lãnh thổ, quart sự, kinh tế, văn hóa, xã hội, khoa học công nghệ, thông tin, môi trường, tài
chính và hạt Ệihân.(l0) Thực ra trong thời kỳ Giang Trạch Dân và Hồ cẩm Đào, Trung
Quốc cũng đã đề cập đến phạm trù an ninh đa lĩnh vực khi đề cao yếu tố phi truyền thống
trong kết cấu an ninh quốc gia, nhưng chưa được cụ thể hóa và nâng tầm thành khái niệm
như “an ninh quốc gia tổng thể”.
Nội hàm (5 ịyếu tố, 5 cặp quan hệ) và cấu trúc (đa lĩnh vực) an ninh quốc gia tổng thể nói
trên phản ánh rõ nét sự kết hợp chặt chẽ giữa chính sách an ninh với mục tiêu phát triển toàn
diện cùa Trung Quốc. Rõ ràng, thông qua quan niệm an ninh quốc gia tổng thể, Trung Quốc
dự tính sẽ khắc phục, hóa giải những trở ngại từ bên trong và bên ngoài đối với con đường
trỗi dậy, “mạnlị lên” và chi phối thế giới của Trung Quốc. Theo đó, bất kỳ lực cản nào trên
mọi phương diện, tác động tiêu cực hay đe dọa đến sự phát triển của Trung Quốc đều được
coi là vấn đề an ninh cần được giải quyết.
Ị
2. Quan niệm “Cộng đồng chung vận mệnh”

Khái niệm ‘-Cộng đồng chung vận mệnh” được Trung Quốc định nghĩa rằng: “Nhân
dân các quốc gia trên thế giới xuất phát từ nhận thức nhân loại chỉ có một địa cầu, các
nước sinh sống chung trong một thế giới, từ đó khiến vận mệnh các quốc gia gắn chặt với

NGHIÊN CỨU trung QUÓC số 4 (248) - 2022 ------------------------------------------------------------ 7

HOÀNG HUỆ ANH

nhau, tương lai tương quan, an nguy cùng hưởng, ‘cộng đồng chung vận mệnh’ lấy tiền
đề là tư duy cộng sinh, lấy cùng hưởng làm động lực mục tiêu”.(11) Từ đó kêu gọi “trong
khi mưu cầu lợi ích cho đất nước mình, cũng đồng thời phải quan tâm đến lợi ích của
nước khác”.(12) Nội hàm của “Cộng đồng chung vận mệnh” chủ yếu bao gồm những
phương diện sau:
Một là xây dựng một thế giới hòa bình ổn định lâu dài: “Chúng ta trước sau như một
đều khẳng định, sự phát triển của Trung Quốc là sự phát triển hòa bình; quá trình xây dựng
hiện đại hóa của Trung Quốc cần có môi trường xung quanh và quốc tế hòa bình, Trung Quốc
là lực lượng duy trì nền hòa bình thế giới.”(13) Trong một bài viết năm 2018, ủy viên Quốc vụ
viện Trung Quốc Dương Khiết Trì lưu ý rằng mục tiêu xây dựng một cộng đồng chung vận
mệnh của Trung Quốc không chỉ nhằm đạt được sự phát triển chung của thế giới, mà còn
là một chiến lược để bảo vệ hòa bình thế giới(14).
Hai là, xây dựng nền “an ninh phổ biến” cho khu vực và thế giới: “Cộng đồng quốc tế
nên cổ vũ cho quan niệm an ninh tổng họp, an ninh hợp tác và cùng an toàn.”(15), “Nên
tích cực đề cao quan niệm an ninh châu Á bao gồm an ninh tổng hợp, an ninh hợp tác, an
ninh bền vững và cùng an toàn”(16).
về khái niệm “cùng an toàn”, Trung Quốc khẳng định “cùng an toàn” phải được thực
hiện trên cơ sở đồng thuận nhận thức về một nền “an ninh phổ biến”, phải loại bỏ tư duy
“một mất một còn”, “chân lý thuộc về kẻ mạnh” đã thống trị đời sống chính trị quốc tế
suốt mấy thập kỷ qua; “cùng an toàn” còn là thực hiện “tính bình đẳng” trong vấn đề an
ninh: “Các quốc gia không kể lớn nhỏ, giàu nghèo, mạnh yếu, đều được hưởng quyền lợi
bình đẳng về an ninh như nhau”(17),” các nước đều có quyền bình đẳng tham gia vào các
sự vụ an ninh khu vực và đều có nghĩa vụ duy trì nền an ninh khu vực”.(18)
về khái niệm “an ninh tổng hợp”, Trung Quốc cho rằng không chỉ cần chú trọng tính đa
diện trên các lĩnh vực an ninh, mà còn cần quan tâm đến tính đa chiều trong phương thức
thực hiện: “Trong bối cảnh quốc tế biến hóa phức tạp ngày nay, phương thức an ninh truyền
thống mà công cụ chính là chính trị, quân sự đã không còn hiệu quả, thay vào đó là các
phương thức mới như kinh tế, văn hóa, sinh thái, v.v... sẽ ngày càng phát huy giá trị”.<19)
về khái niệm “an ninh hợp tác”. Thế giới ngày nay đã hình thành mô hình “làng địa
cầu”, việc quản trị an ninh vượt qua ranh giới của một quốc gia, trở thành nhiệm vụ và
trách nhiệm chung của các nước. Không có quốc gia nào có thể chỉ dựa vào mình mà có
được sự an toàn tuyệt đối, cũng không thể ổn định khi các nước khác bất ổn. Vì vậy chỉ
có thể thông qua hợp tác để đạt được sự an toàn chung, nỗ lực “lấy họp tác mưu cầu hòa
bình, lấy hợp tác bảo đảm an ninh, lấy hợp tác hóa giải mâu thuẫn, lấy hợp tác thúc đấy
hài hòa” để thực hiện mục tiêu xây dựng “Cộng đồng chung vận mệnh”.(20)
về khái niệm “an ninh bền vững”, Trung Quốc lập luận, trong thế giới ngày nay an
ninh toàn cầu bảo đảm cho sự phát triển kinh tế các nước, đồng thời sự phát triển kinh tế
8 NGHIÊN CỨU TRUNG QUÓC số 4 (248) - 2022
 Những điều chỉnh về quan điểm...

thế giới cũng là cơ sở quan trọng cho nền văn minh toàn cầu. Thiếu cơ sở vật chất thì nền
an ninh chỉ là tạm thời, chỉ trên bề mặt, chỉ có đảm bảo một nền an ninh trên cơ sở phát
triển hài hòa, cân bằng giữa các quốc gia mới thực sự bền vững.
Ba lả, xây dựng một thế giới cùng phồn vinh, mở cửa, bao dung và tươi đẹp. Trung
Quốc nhận định, thế giới ngày nay đang phát triển trong tình trạng mất cân bằng nghiêm
trọng, xây dựng một cộng đồng quốc tế cùng phồn thịnh là nguyện vọng chung của nhân
dân toàn thế giới. Trung Quốc nhấn mạnh rằng “Cộng đồng chung vận mệnh” phải được
xây dựng trên cơ sở tôn trọng đặc điểm đa dạng cùa văn hóa các quốc gia, dung hội được
tất cả các quốc gia có nền văn minh và quy mô kinh tế khác nhau, đây chính là “tính ưu
việt” của “phương cách Trung Quốc” cho trật tự an ninh khu vực và thế giới, khác với trật
tự có nhiều quy định và luật lệ khắt khe do Mỹ đứng đầu.
3. Vấn đề quản trị an ninh châu Á

về vấn đề quản trị an ninh châu Á, Trung Quốc kêu gọi áp dụng khái niệm an ninh
châu Á chung, nhất quán, hợp tác và bền vững. Tháng 5/2014, Chủ tịch Cận Bình đã thể
hiện một số ý tưởng nêu trên trong bài phát biếu tại Hội nghị về Phối hợp hành động và
các biện pháp xây dựng lòng tin ở châu A (CICA) tổ chức tại Thượng Hải, khi đưa ra
tuyên bố về “Tầm nhìn của Trung Quốc về trật tự an ninh châu Ả”: “Chúng tôi cho rằng
cần phải thúc đẩy một nền an ninh chung, mang tính bền vững, hợp tác và toàn diện ở
châu Á. Chúng ta cần phải đổi mới khái niệm an ninh, thiết lập cấu trúc an ninh khu vực
mới và chung tay xây dựng đường lối an ninh cho châu Á với sự tham gia của tất cả các
nước và có lợi cho tất cả các nước”. Ông Tập bổ sung: “Suy cho cùng, chính người châu
Á sẽ quyết định các vấn đề của châu Á, giải quyết các vấn đề của châu Á và bảo vệ an
ninh của châu Á. An ninh của châu Ả phải được duy trì bởi người châu Á. Người châu Á
có năng lực và trí thông minh để duy trì hòa binh và ổn định ở châu lục này thông qua
việc tăng cường quan hệ hợp tác”(21). Trong bài phát biểu hồi tháng 3/2015 tại Hội nghị
thường niên Diễn đàn châu Á Bác Ngao, chủ tịch Trung Quốc đã trình bày tầm nhìn đầy
đủ của mình về trật tự khu vực châu Á và tuyên bố rằng mục tiêu của Trung Quốc là
thông qua xây dựng một “Cộng đồng chung vận mệnh” nhằm kiến tạo trật tự an ninh mới
cho khu vực/22) Tại diễn đàn châu Á Bác Ngao 2022, Chủ tịch Tập Cận Bình đã đưa ra
Sáng kiến an ninh toàn cầu với các nội dung chính như tuân thủ quan điểm an ninh chung,
tống hợp, họp tác và bền vừng; tôn trọng chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của các quốc gia,
không can thiệp vào công việc nội bộ, tôn trọng con đường phát triển và chế độ xã hội của
các quốc gia; từ bỏ tư tưởng Chiến tranh Lạnh, phản đối chủ nghĩa đơn phương; coi trọng
mối quan tâm hợp lý về an ninh của các quốc gia; giải quyết hòa bình các bất đồng và
tranh chấp giữa các nước thông qua đối thoại hiệp thương; phối hợp duy trì an ninh trong
các lĩnh vực truyền thống và phi truyền thống. Trên cơ sở đó, ông nêu quan điểm về an
ninh châu Á. Tập Cận Bình kêu gọi duy trì hoà bình ở châu Á, thông qua tôn trọng lẫn

NGHIÊN CỨU TRUNG QUÓC số 4 (248) - 2022 9

HOÀNG HUỆ ANH

nhau, chung sống hoà bình, thực thi chính sách láng giềng hữu hảo và nắm giữ vận mệnh
của mình; tích cực thúc đẩy hợp tác cùng thắng, mở cửa hơn nữa thị trường châu Á; tăng
cường đoàn kết ở châu Á, thay thế sự cạnh tranh một mất một còn bằng con đường đối
thoại, thay thế bài xích bằng bao dung, thay thế sự độc tôn bằng trao đổi và học hỏi, đồng
thời kêu gọi củng cố vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực.(23)
4. Một số nhận xét về quan điểm an ninh quốc gia của Trung Quốc thời kỳ Tập

Cận Bình

Sau khi tìm hiểu quan điếm về an ninh qua bốn thế hệ lãnh đạo từ khi nước Trung Hoa
mới thành lập cho đến thời kỳ Chủ tịch Tập Cận Bình nắm quyền, có thể thấy nhiều nguyên
tắc an ninh hiện tại là sự nối dài của những quan niệm an ninh truyền thống trong lịch sử mấy
nghìn năm của dân tộc Trung Hoa, có nguyên tắc tiếp thu và phát triển những quan điểm cốt
lõi của Trung Quốc từ các thế hệ lãnh đạo trước đó, có những nguyên tắc mới được đưa ra để
phù hợp với vai trò và thách thức về an ninh của Trung Quốc hiện nay.
Thứ nhất, cho dù các mối quan tâm về an ninh ngày càng trở nên toàn diện được thể
hiện qua quan niệm “An ninh quốc gia tổng thể”, song an ninh chính trị và chính thể luôn
được Trung Quốc đặt lên vị trí hàng đầu. Điều này có từ truyền thống xử lý các mối bang
giao Long lịch sử Trung Quốc. Duy trì sự ổn định và trường tồn của chính quyền trở thành
mục tiêu căn bản của các hoạt động gìn giữ an ninh của các triều đại phong kiến Trung Quốc.
Mạch nước ngầm này không hề thay đổi trong chiến lược an ninh đối ngoại từ thời đại
Mao Trạch Đông, trải qua năm thế hệ lãnh đạo cho đến thời kỳ của Tập Cận Bình.
Thứ hai là lấy lợi ích quốc gia cốt lõi làm nền tảng định hướng cho quan điểm và mục
tiêu của chiến lược an ninh quốc gia. Năm 2009, tại Đối thoại chiến lược và kinh tế Trung
- Mỹ diễn ra ở Washington, ủy viên Quốc vụ viện Đới Bỉnh Quốc lần đầu tiên đưa ra
khái niệm”lợi ích quốc gia cốt lõi”. Tháng 12/2010, ông làm rõ thêm nội dung này: “Một
là sự ổn định của quốc thể, chính thể và chính trị Trung Quốc, cũng chinh là sự lãnh đạo
của Đảng Cộng sản, chế độ xã hội chủ nghĩa và con đường xã hội chủ nghĩa đặc sắc
Trung Quốc; Hai là an ninh chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, thống nhất đất nước; Ba là
những bảo đảm cơ bản cho sự phát triển bền vững của kinh tế xã hội Trung Quốc. Những
lợi ích trên đây không được xâm phạm và không thể phá vỡ”(24). Ngày 7/9/2011, tờ Nhân
Dân nhật báo đăng Sách Trắng về Sự phát triển hòa bình của Trung Quốc, thông qua văn
kiện chính thức của chính phủ, làm rõ lợi ích cốt lõi của Trung Quốc: “Lợi ích cốt lõi của
Trung Quốc bao gồm: Chủ quyền quốc gia, an ninh quốc gia, toàn vẹn lãnh thổ, thống
nhất đất nước, những bảo đảm căn bản cho sự ổn định về đại cục của chế độ chính trị và
xã hội, sự phát triển bền vững của kinh tế xã hội do hiến pháp Trung Quốc quy định”(25).
Ngoài những định nghĩa quan phương nêu trên về lợi ích cốt lõi, đến thời đại Tập Cận
Bình, yếu tố danh dự và “quyền được tôn trọng” được xem như là một thành tố quan
trọng trong cơ cấu lợi ích cốt lõi của Trung Quốc. Mặc dù chưa một lần xuất hiện trong

10------------------------------------------------ NGHIÊN CỨU TRUNG QUỐC số 4 (248) - 2022

 Những điều chỉnh về quan điếm...

các văn kiện chính thức, nhưng giới học giả Trung Quốc đã nhiều lần đề cập đến khái
niệm này: “Sáu yếu tố cấu thành khái quát lợi ích quốc gia căn bản của Trung Quốc bao
gồm an ninh, lãnh thổ, chủ quyền, phát triển, ổn định và danh dự”(26).
Như vậy, lợi ích quốc gia cốt lõi của Trung Quốc trong giai đoạn hiện nay bao gồm 4
phương diện: chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và thống nhất đất nước; sự bền vững của chính
thể và chính trị; sự phát triển và thịnh vượng; danh dự và quyền được tôn trọng. Trước
Đại hội XVIII, Trung Quốc chủ yếu tập trung vào 3 phương diện đầu, do nước này khi đó
phải đối mặt nhiều hơn với những rủi ro từ các mối “đe dọa cứng” và khó khăn trên con
đường phát triển kinh tế. Cùng với sự trỗi dậy ngoạn mục sau hơn 40 năm cải cách mở
cửa và khát vọng phục hưng dân tộc Trung Hoa, lợi ích cốt lõi về danh dự, theo đó là khôi
phục một nền văn minh đầy tự hào mang tính lịch sử trở thành một trong những mục tiêu
quan trọng nhất cùa chiến lược quốc gia Trung Quốc.
Thứ ba, Trung Quốc luôn nhấn mạnh mối quan hệ biện chứng giữa an ninh và phát
triển. Trung Quốc nêu rõ, thực tế ở nước này đã chứng minh phát triển chính là nền tảng
của các chính sách an ninh, đồng thời đóng vai trò quan trọng đối với việc thiết lập hòa
bình và an ninh quốc tế. Để có thể duy trì nền an ninh lâu dài và bền vững, Trung Quốc
cần phải tập trung vào cả phát triển và an ninh. Như đã luận giải ở trên, đây là chính sách
tương đối nhất quán qua nhiều thế hệ lãnh đạo Trung Quốc. Tháng 10/1980, Đặng Tiểu
Bình yêu cầu “có thể trích một phần kinh phí chuẩn bị chiến tranh để xây dựng kinh tế”(27).
Sách Trắng năm 2006 chỉ rõ: “Bảo vệ nền an ninh thống nhất quốc gia, bảo đảm lợi ích
phát triển của quốc gia”. Đại hội XVII nhấn mạnh: “Bảo vệ lợi ích chủ quyền, an ninh,
phát triển”(28). Như vậy, mặc dù từ lâu, các lãnh đạo Trung Quốc đã khẳng định mối quan
hệ không thể tách rời giữa an ninh và phát triển, nhưng đến thời đại Tập Cận Bình, do
môi trường an ninh khắc nghiệt hơn, đồng thời Trung Quốc coi trọng hơn lợi ích bên
ngoài, nên vị thế của an ninh đối với phát triển cũng được nâng cao hơn trước.
Năm 2012, khi Tập Cận Bình lên nắm quyền, ông tuyên bố sẽ lãnh đạo đất nước thực
hiện công cuộc “phục hưng vĩ đại của dân tộc Trung Hoa”. Sau gần hai nhiệm kỳ, Trung
Quốc đã vượt Mỹ và trở thành quốc gia giàu có nhất thế giới, với tài sản ròng lên tới 120
nghìn tỷ USD vào năm 2020, trong khi con số tương ứng của Hoa Kỳ chỉ là 90 nghìn
tỷ.(29) Là một phần quan trọng của “Giấc mơ Trung Quốc”, Tập Cận Bình đề ra mục tiêu
đưa Trung Quốc bước vào “xã hội khá giả” năm 2021- nhân kỷ niệm 100 năm thành lập
ĐCS Trung Quốc và trở thành một quốc gia hiện đại toàn diện vào năm 2049 - nhân kỷ
niệm 100 năm ngày thành lập nước. Cuối năm 2020, Trung Quốc tuyên bố đã thực hiện
thành công xoá nghèo tuyệt đối, Trung Quốc đã bước vào “xã hội khá giả”, trong bối cảnh
đại dịch Covid-19 đang hoành hành trên khắp hành tinh. Chính phủ Trung Quốc cho biết
trong 8 năm qua, gần 100 triệu người đã thoát khỏi tình trạng đói nghèo, đồng thời ca
ngợi đây là một “chiến thắng toàn diện” và sẽ “đi vào lịch sử”.

NGHIÊN CỨU TRUNG QUÓC số 4 (248) - 2022 11

HOÀNG HUỆ ANH

Ngay từ nhiệm kỳ đầu, Tập Cận Bình đã đưa ra rất nhiều sáng kiến táo bạo và những ý
tưởng có tầm nhìn xa liên quan tới nhiều vấn đề cả trong và ngoài nước: Một chiến dịch
chống tham nhũng quyết liệt; một Chương trinh cải cách Quân giải phóng Nhân dân
Trung Quốc (PLA) được coi là cuộc cải tổ sâu rộng và có khả năng tạo ra sự thay đổi
mạnh mè nhất trong lịch sử quân đội nước này, giải quyết hai “mắt xích yếu” về công
nghệ và thế chế, với mục tiêu “hoàn thành nhiệm vụ quốc phòng và hiện đại hóa quân đội
vào năm 2035”, đồng thời đưa PLA trở thành “quân đội hàng đầu thế giới vào giữa thế
kỷ”; chiến lược địa chính trị - kinh tế “Vành đai và Con đường” đầy tham vọng và đi kèm
là Ngân hàng Đầu tư Cơ sở hạ tầng châu Á được cho là định chế tài chính do Trung Quốc
dẫn dắt, có vai trò đối trọng với các định chế đa phương hiện có do Mỹ cầm trịch. Hội
nghị Trung ương 6 Khoá XIX ĐCS Trung Quốc diễn ra vào tháng 11/2021 thông qua
“Nghị quyết lịch sử lần 3” đã nâng “Tư tưởng Tập Cận Bình” lên ngang tầm “Tư tưởng
Mao Trạch Đông” và “Lý luận Đặng Tiểu Bình”, chuẩn bị về mặt lý luận và mở đường
cho Tập Cận Bình tiếp tục tại vị ở nhiệm kỳ ba. Tất cả những điều kiện thuận lợi trên đây
tạo cơ sở cho Trung Quốc hiện thực hoá tầm nhìn an ninh quốc gia mới nói trên.
Mặc dù vậy, Trung Quốc ngày nay cũng đang gặp phải những thách thức chưa từng có
trong quá trình triển khai tầm nhìn an ninh quốc gia tổng thể. Hiện tại Trung Quốc đang
đối mặt với bất ổn kinh tế lớn hơn bất cứ thời điểm nào kể từ khi Đặng Tiểu Bình thực
hiện “cải cách mở cửa” bốn thập kỷ qua. Tốc độ tăng trưởng kinh tế đang chậm lại, và sự
chậm lại này về bản chất mang tính cấu trúc, chứ không chỉ mang tính chu kỳ. Tập Cận
Bình đang thực hiện các biện pháp hạn chế rủi ro tài chính vì nợ đang ở mức cao hơn so
với thời điểm ông nhậm chức. Các biện pháp này đã tạo ra áp lực đối với thị trường nhà ở,
và cuộc khủng hoàng bất động sản bắt đầu xảy ra với China Evergrande Group và sau đó
lan sang các công ty khác. Giá nhà vẫn tăng bất chấp những tuyên bố của chính phủ.
Thêm vào đó, khoảng cách thu nhập ở Trung Quốc ngày càng nới rộng. Từ việc mạnh tay
thực thi chính sách “một con”, Trung Quốc hiện đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng
về nhân khẩu. Trung Quốc sẽ “già đi” trước khi “giàu lên”, thách thức về “bẫy thu nhập
trung bình” trở nên trầm trọng hơn bởi quá trình già hóa dân số của nước này. Trung
Quốc vẫn là nguồn phát thải chính về khí mê-tan, cũng là quốc gia sản xuất và tiêu thụ
than lớn nhất, đồng thời lượng khí thải sẽ tiếp tục tăng cho đến năm 2030, trước khi giảm
xuống bằng 0 vào năm 2060 như cam kết.
Trên trường quốc tế, dù đưa ra nhiều khẩu hiệu đầy màu sắc lý tường như “chân, thành,
huệ, dung” đối với các nước láng giềng, “cộng đồng chung vận mệnh” đối với toàn toàn
nhân loại, nhưng chính sách đối ngoại tương đối thực dụng và quyết đoán của Bắc Kinh
đã khiến nhiều quốc gia lo lang, các quốc gia này có xu hướng điều chỉnh chính sách với
Trung Quốc hoặc tìm sự cân bằng trong quan hệ với các cường quốc khác. Điều này vô
hình chung lại khiến Trung Quốc cảm thấy lo lắng hơn về nền an ninh của quốc gia mình.

12------------------------------------------------NGHIÊN CỨU TRUNG QUỐC số 4 (248) - 2022

 Những điều chỉnh về quan điếm...

Khủng hoảng Nga - Ukraine đặt an ninh quốc gia Trung Quốc vào một cuộc khảo nghiệm
mới. Trung Quốc làm cách nào để vừa không hy sinh những nguyên tắc đối ngoại cơ bản
của mình như tôn trọng độc lập chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của các quốc gia, vừa đảm
bảo mối quan hệ an ninh vững chắc với Nga và Ukraine, đồng thời tránh những biện pháp
trừng phạt về kinh tế đến từ các quốc gia phương Tây, là những thách thức an ninh mới
mà Trung Quốc đang đối mặt.
Quan điểm an ninh quốc gia tổng thể của Trung Quốc thời kỳ Tập Cận Bình phản ánh
quan điểm và cách tiếp cận của lãnh đạo Trung Quốc đối với các cơ hội và thách thức liên
quan tới sự ưỗi dậy nhanh chóng và vai trò quốc tế mới của nước này. Tầm nhìn an ninh
quốc gia mới giúp giải quyết các yêu cầu của Trung Quốc trong bối cảnh vai trò quốc tế
của nước này chuyển từ cường quốc khu vực trở thành siêu cường toàn cầu. Để có thể tồn
tại như một cường quốc toàn cầu, Trung Quốc sẽ phải hành động như một cường quốc
tầm vóc thế giới. Chính phủ Trung Quốc tin rằng, cách tiếp cận được áp dụng trong thời
kỳ hậu Chiến tranh Lạnh không còn khả thi nữa, Trung Quốc phải chính thức giã từ thời
đại “giấu mình chờ thời” để chuyển sang thời kỳ “tích cực hành động”. Trung Quốc đang
chuyển từ quan niệm “ứng xử với nước lớn” sang “Trung Quốc là nước lớn”(30) thông qua
việc áp dụng những khái niệm an ninh quốc gia mới, với mục tiêu cuối cùng là phục hưng
dân tộc Trung Hoa. Tầm nhìn an ninh quốc gia hiện nay của Trung Quốc đang đứng trước
nhiều cơ hội và thách thức đan xen. Khái niệm “an ninh quốc gia tổng thể” mang nội hàm
rộng lớn và phong phú Trung Quốc gắn tầm nhìn an ninh quốc gia mới với yêu cầu bảo
vệ các lợi ích quốc gia cốt lõi của mình, đồng thời nâng cao vị thế tương đối của “an
ninh” so với “phát triển”. Những điều này nói lên rằng, khi Trung Quốc muốn làm tất cả
nhằm bảo vệ an ninh của quốc gia mình, đồng nghĩa với việc nhiều vấn đề mới sẽ nảy
sinh đối với nền an ninh toàn cầu và khu vực.

TÀI LIỆU TRÍCH DẪN

(1) 2015, 1433 So

(2) wrasw, 2000, 10 So

(3)&m£, 2008 , , 10 #, 7
M 36-39 So
(4)ỈWK, 1992,
. 10/3 21 0, ^DKo
(5) 2002, , d’AjcS/tH
534 So
(6)i$w. 2007, ------
, «A£SÍM , 10 /3 25 H,
(7) ậầSỂ?, 2016, , ẤRtUKĩi, 21-22 So

NGHIÊN CỨU TRUNG QUỐC số 4 (248) - 2022 ------------------------------------------------------------ 13

HOÀNG HUỆ ANH

(8) 2016, tlđd, 22-23 Ao

(9) Xinhuanet.com, 2014, ((AifiA: (ỄIAÈÍÍậHẩcLèíATEAAISIxtÊBIẩỉíèáĩìẵi?#)) , 4 Tỉ
15 H, http://www. xinhuanet. com/politics/2014-04-15/c_l 110253910.htm

(ìo)ếligè, 2016, Axil! ịAiAA/ , AKtWtt, M23A

(IDA®,- 2017, , ss^ww^ioMo
(12) AW, 2012, , XVIII 11 110 0
(13)#^^, 2019, ^3Mio
(14) Foot, R. and King, A, 2020, China’s world view in the Xi Jinping Era: Where do Japan,
Russia and the USA fit? The British Journal of Politics and International Relations, https://doi.
org/10.1177/1369148120914467
(15) 2013, «A^ÊIiếĩO'línWMftí?AA: íimos 2013
ỈMW» , AKHiR, 04 fi 08 H o
(16) WA, 2014,
:ONAAA ki'AAA , AKHft, 5)! 22 Ho
(17) 1999, ««3W¥ii®, , AK
Hffi, 31 27 0.
(18) WY, 2014, £»imtWA(ìHífêỉÊA
O0ỈWế±fôếiS> , AKHft, 5 JI 22 Ho
(19) 2018, «MA “*
A^ÌẼAHK ” ,«iR: “Al^jsAIW” ,
zhtLiffiTS^K^IS., 11 Ho
(20) [^Ố, 2018, tldd.
(21) AISếỄỉỹrin, 2014, {HÌỄYPAÌỈ/OHA/ẾXO , 5 H 21 H, http://www.ce.cn/ xwzx/gnsz/
szyw/201405/21/t20140521_2850790.shtml
(22) AAA, 2015, «->JAYthnW^Ot®iS 2015 WAJfiSA#AAAw» , 3 u 29
H , http://cpc.people.com.en/n/2015/0329/c64094-26765906.html

(23) AW, 2022, 2015 w» , 4 JI 21

0, http://news.cctv.com/2022/04/21/ARTIPCisJcnm5oyDmgOGLymy220421.shtml
(24) ^H, 2010, 12 Ml.
(25) 2011, , AAHÍK, 9f|7Ho
(26) w. JtiJSi®, 2017, «>A,fflỉfeỂỆ:jEfcỲÙÔtJủAffl§àfeW» , AKthfiStt.
(27) AHAAAIWAS, 1998, «XPA¥ffiSmt (1975-1997) )) , AAAittiWft, 174 Ao
(28) 2011, «2010 AAHMSIA)) , AKHÍM, 4JI1H.
(29) Laodong.vn, 2021, Trung Quốc vượt Mỹ trở thành nước giàu nhất thế giới, https://laodong.vn/the-
gioi/trung-quoc-vuot-my-thanh-nuoc-giau-nhat-the-gioi-974467.1do
(30)|feffl£±^, 2015, , ttê:WAKí±ỉOt, 197 Ae

14------------------------------------------------------------ NGHIÊN CỨU TRUNG QUỐC số 4 (248) - 2022