AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG < HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG>

1 . Giới thiệu bằng lời những nét chính về tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường và tác phẩm “ Ai đã
đặt tên cho dòng sông” ?
a. Tác giả
- Hoàng Phủ Ngọc Tường sinh ngày 9 tháng 9 năm 1937 tại thành phố Huế, quê gốc ở tỉnh
Quảng Trị. Ông tốt nghiệp Trường Đại học Sư phạm Sài Gòn năm 1960 và tốt nghiệp Trường
Đại học Huế năm 1964. Năm 1996, tham gia kháng chiến chống Mĩ bằng hoạt động văn nghệ.
Hoàng Phủ Ngọc Tường từng là Tổng thư ký Hội Văn học nghệ thuật Trị Thiên - Huế; Chủ tịch
Hội Văn học nghệ thuật Trị Thiên - Huế và Tổng biên tập tạp chí Cửa Việt
- Là một trong những nhà văn chuyên về bút ký. Nét đặc sắc trong sáng tác của ông là sự kết hợp
nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và chất trữ tình, giữa nghị luận sắc bén với suy tư đa chiều được
tổng hợp từ vốn kiến thức phong phú về triết học, văn hóa, lịch sử, địa lý...Tất cả được thể hiện
qua lối hành văn hướng nội, súc tích, mê đắm và tài hoa
- Các tác phẩm chính: Ngôi sao trên đỉnh Phu Văn Lâu, Rất nhiều ánh lửa, Ai đã đặt tên cho
dòng sông ?, Hoa trái quanh tôi, Ngọn núi ảo ảnh, ...
b. Tác phẩm “Ai đã đặt tên cho dòng sông ?”
- Được viết tại Huế vào ngày 4 tháng 1 năm 1981, in trong tập sách cùng tên. Tác phẩm gồm có
ba phần
- Ý nghĩa nhan đề: lưu ý người đọc về cái tên đẹp của dòng sông Hương. Đồng thời nhà văn còn
muốn nói lên khát vọng của con người là đem cái đẹp và tiếng thơm để xây đắp văn hóa và lịch
sử. Gợi lên niềm biết ơn đối với những người đã khai phá miền đất này, niềm tự hào về quê
hương.
- Nội dung: là đoạn văn xuôi súc tích và đầy chất thơ về sông Hương
- Nghệ thuật: những cảm xúc sâu lắng được tổng hợp từ một vốn hiểu biết văn hóa phong phú về
văn hóa, lịch sử và văn chương cùng một văn phong tao nhã, hướng nội, tinh tế và tài hoa

2. Cảm xúc và suy nghĩ Sông Hương ở đoạn thượng nguồn:

Đoạn thượng lưu Sông Hương được tác giả miêu tả như thế nào? (ghi lại chi tiết đặc sắc)
Những hình ảnh so sánh- nhân hóa nào được sử dụng để giới thiệu cá tính sâu thẳm của dòng
sông?
Dòng sông nhìn từ cội nguồn có quan hệ mật thiết với cái gì?
Hình ảnh so sánh “ bản trường ca của rừng già, hay cô gái Digan man dại ví với Sông Hương, gây
cho em cảm xúc và liên tưởng gì?
- Sông Hương ở vùng thượng lưu mang vẻ đẹp của một sức sống mãnh liệt, hoang dại, bí ẩn, sâu
thẳm nhưng cũng có lúc dịu dàng, say đắm. Sự mãnh liệt, hoang dại của con sông được thể hiện
qua những so sánh: “Bản trường ca của rừng già”, những hình ảnh đầy ấn tượng: “rầm rộ giữa
 bóng cây đại ngàn”, sự mãnh liệt thể hiện qua những ghềnh thác, cuộn sóng như cơn lốc vào
những đáy vực bí ẩn… Vẻ dịu dàng, say đắm: sắc màu rực rỡ “những dặm dài chói lọi màu đỏ
của hoa đỗ quyên rừng”. Dòng sông được nhân hóa như một cô gái Di-gan phóng khoáng và
man dại, rừng già đã hun đúc cho “cô gái” một bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng

- Những hình ảnh so sánh- nhân hóa được sử dụng để giới thiệu cá tính sâu thẳm của dòng sông
là:
+ “Bản trường ca của rừng già”, “cuộn sóng như cơn lốc”: sự mãnh liệt, hoang dại
+ “ say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng”: nét dịu dàng, đằm
thắm
+ “Rừng già đã hun đúc cho nó một bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng”: bản lĩnh
gan dạ, tâm hồn tự do và trong sáng

- Nếu nhìn từ cội nguồn, dòng sông Hương có mối quan hệ mật thiết với dãy núi Trường Sơn: là
dòng chảy trải qua hành trình nhiều thăng trầm, gian truân về với biển cả

- Hình ảnh so sánh “ bản trường ca của rừng già, hay cô gái Digan man dại” ví với Sông Hương,
gợi lên cho em một hình ảnh đầy hùng vĩ tráng lệ với “bản trường ca của rừng già” và một sự
phóng khoáng và bản lĩnh gan dạ của một “cô gái Digan”

3. Đọc đoạn văn bản và trả lời câu hỏi nêu ở dưới: “ Phải nhiều thế kỉ qua, người tình mong đợi
mới đến đánh thức người gái đẹp nằm ngủ mơ màng dưới cánh đồng Châu Hóa đầy hoa
dại……….. Giữa xóm làng trung du bát ngát tiếng gà…”.
- cho biết chủ đề của văn bản?
- Xác định phương thức biểu đạt được sử dụng trong đoạn văn bản?
- Phân tích tác dụng của biện pháp tu từ được sử dụng trong câu văn: “ Phải nhiều thế kỉ qua đi,
người tình mong đợi mới đến đánh thức người gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa
đầy hoa dại”.
- Tìm và phân tích hiệu quả nghệ thuật của các động từ miêu tả dòng chảy của sông Hương?
- Phân tích hiệu quả nghệ thuật của thủ pháp so sánh trong các hình ảnh sau: “Dòng sông mềm
mại như một tấm lụa, với những chiếc thuyền xuôi ngược chỉ bé bằng con thoi; đó là vẻ đẹp trầm mặc
nhất của Sông Hương, như triết lí, như cổ thi, kéo mãi đến lúc mặt nước phẳng lặng của nó gặp tiếng
chuông chùa Thiên Mụ ngân nga tận bờ bên kia, giữa những xóm làng trung du bát ngát tiếng gà”.
- Nêu cảm nhận về vẻ đẹp Sông Hương được thể hiện trong văn bản.
- Văn bản cho thấy tình cảm, thái độ gì của tác giả đối với Sông Hương và xứ Huế.
Trả lời:
Chủ đề của văn bản: Vẻ đẹp của dòng sông Hương ở vùng ngoại ô xứ Huế
Phương thức biểu đạt được sử dụng trong đoạn văn bản: Chủ yếu là miêu tả

Tác dụng của biện pháp tu từ được sử dụng trong câu: Biện pháp tu từ được sử dụng ở đây là ẩn dụ.
Tác giả HPNT đã rất sử dụng ẩn dụ như ngầm so sánh dòng sông Hương như một người tình. Một
người tình ngủ say mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa, như đang chờ người mình yêu đánh thức.
Mang lại một dòng sông Hương đầy nữ tính, dịu dàng và duyên dáng.

Hiệu quả nghệ thuật của các động từ miêu tả dòng chảy của sông Hương:

+ Ở đây dòng chảy của sông Hương đã được nhà văn cụ thể hóa bằng các động từ như: ra, chuyển,
uốn, chuyển, vòng, vẽ, vượt, trôi,…. Đây đều là các động từ để chỉ đến sự chuyển động không ngừng.
Việc tác giả HPNT sử dụng nhiều những động từ này khắp cả đoạn văn góp phần tạo ra một sông
Hương sinh động, một sông Hương như một con người thực thụ cũng biết đến tình yêu lãng mạn.

Hiệu quả nghệ thuật của thủ pháp so sánh của các hình ảnh là:

+ Hình ảnh so sánh “Dòng sông mềm mại như một tấm lụa, với những chiếc thuyền xuôi ngược chỉ bé
bằng con thoi” gợi lên sự mềm mại và đầy thướt tha của dòng sông Hương. “đó là vẻ đẹp trầm mặc
nhất của Sông Hương, như triết lí, như cổ thi, kéo mãi đến lúc mặt nước phẳng lặng của nó gặp tiếng
chuông chùa Thiên Mụ ngân nga tận bờ bên kia, giữa những xóm làng trung du bát ngát tiếng gà” như
sánh trừu tượng làm cho người đọc khơi gợi lên bao nhiêu là trí tưởng tượng về sông Hương.

Cảm nhận về vẻ đẹp Sông Hương được thể hiện trong văn bản:

+ Hình ảnh sông Hương đã được tác giả HPNT dựng lên như một người con gái, như một người tình.
Một dòng sông Hương như là con người thực thụ, cũng biết đến tình yêu, lãng mạn. Một con người dịu
dàng, thướt tha và đặc biệt là vô cùng sinh động. Vẻ đẹp của dòng sông có thể nói là đã đứng ngang
hàng với vẻ đẹp của một con người. Sông Hương hiện lên với một vẻ đẹp cổ kính, mềm mại, vừa đậm
chất xứ Huế.

Văn bản cho thấy tình cảm, thái độ của tác giả đối với Sông Hương và xứ Huế:

+ HPNT đã không chỉ dựng nên một sông Hương xứ Huế với vẻ đẹp thực thụ như một con người. Mà
tác giả còn có một tình cảm, một mối liên kết đặc biệt không thể đứt rời với sông Hương và cả xứ Huế.
Một tình cảm gắn bó sâu nặng, một tình yêu thương hết sức đặc biệt. Nhưng trong đó lại pha lẫn thêm
một chút tự hào cho dòng sông quê hương.

4. Đọc đoạn văn bản : “ Từ đây, như đã tìm đúng đường về, sông Hương vui tươi hẳn lên giữa
những bãi biển…..lời thề ấy vang vọng khắp lưu vực sông Hương thành giọng hò dân gian; ấy là
tấm lòng người dân nơi Châu Hóa xưa mãi mãi chung tình với quê hương xứ sở.” trả lời câu hỏi ở
dưới.
- nêu chủ đề của đoạn văn bản?
- vẻ đẹp của dòng sông Hương đã được tác giả cảm nhận từ những phương diện, góc độ nào?
- Phân tích những liên tưởng thú vị độc đáo của tác giả về Sông Hương?
- Nêu hiệu quả nghệ thuật của biện pháp tu từ được sử dụng trong câu văn: Giáp mặt thành phố ở
cồn Giã Viên, sông Hương uốn một cánh cung rất nhẹ sang đến Cồn Hến; đường cong ấy làm cho
dòng sông mềm mại hẳn đi, như một tiếng “vâng” không nói ra của tình yêu…
- Nêu cảm nhận về hình tượng nhân vật “ Tôi” trong đoạn văn bản?
Trả lời:
Chủ đề của đoạn văn bản: Vẻ đẹp của dòng sông Hương khi chảy qua thành phố Huế.

Vẻ đẹp của dòng sông Hương đã được tác giả cảm nhận từ những phương diện, góc độ: Tác giả đã
cảm nhận vẻ đẹp qua tổng cộng 3 góc độ

+ Dưới góc nhìn của địa lí. Tác giả đã miêu tả lại dòng chảy của sông Hương từ vùng ngoại ô Kim
Long trải dài đến tận Bao Vinh

+ Dưới góc độ âm nhạc. Đó chính là giai điệu “slow” dành cho xứ Huế của sông Hương

+ Dưới góc nhìn của văn học. Là một nhà văn, HPNT đã nhìn sông Hương như là một người con gái,
một người tình dịu dàng, thùy mị và chung thủy.

Những liên tưởng thú vị độc đáo của tác giả về Sông Hương:

+ Chỉ là một dòng sông của xứ Huế mộng mơ thôi mà tác giả đã liên tưởng tới bao nhiêu là dòng sông
nổi tiếng khác trên khắp thế giới. Nào là sông Sen tại thành phố Pa-ri (Pháp), sông Đa-nuýp của Bu-
đa-pét, sông Nê-va của Lê-nin-grát. Để rồi tất cả đều làm nổi bật lên vẻ đẹp riêng của dòng sông quê.
Con sông Hương trôi chầm chậm qua xứ Huế. Việc liên tưởng này giúp tác giả phần nào làm đậm
thêm vẻ đẹp riêng của sông Hương đậm chất Huế trữ tình.

Hiệu quả nghệ thuật của biện pháp tu từ được sử dụng trong câu:

+ Biện pháp tu từ được tác giả dùng đến trong câu là: so sánh.

+ Sông Hương vậy mà lại được so sánh với một từ “vâng” không nói ra của tình yêu. Với phép so
sánh như vậy, dòng sông Hương như hiện lên với hình ảnh của người con gái dịu dàng và đầy duyên
dáng. Gợi lên trong lòng của người đọc những rung cảm thẩm mĩ đẹp đẽ.

Cảm nhận về hình tượng nhân vật “ Tôi” trong đoạn văn bản:

+ Trong đoạn trích này hình tượng nhân vật “Tôi” hiện lên như một con người đầy tài hoa. Mang
trong mình một tình yêu thương sâu sắc, và nồng nàn với xứ Huế quê hương. Ngoài ra nhân vật “Tôi”
này còn là một con người gắn bó sâu đậm với dòng sông Hương, cũng như là với chính vùng đất Huế
quê hương thơ mộng.

5. Cảm nhận của anh ( Chị) về hình tượng sông Hương trong đoạn trích sau. Từ đó nhận xét cái
nhìn độc đáo mang tính phát hiện của tác giả.
 “ Sông Hương là vậy, dòng sông của thời gian ngân vang, của sử thi viết giữa màu cỏ lá xanh biếc.
Khi nghe lời gọi, nó biết cách tự hiến đời mình làm một chiến công, để rồi nó trở về với cuộc sống
bình thường, làm một người con gái dịu dàng của đất nước. Thỉnh thoảng, tôi vẫn còn gặp trong
những ngày nắng đem áo ra phơi, một sắc áo cưới của Huế ngày xưa, rất xưa: Màu áo lục điều với
loại vải vân thưa màu xanh chàm lồng lên một màu đỏ ở bên trong, tạo nên một màu tím ẩn hiện,
thấp thoáng theo bóng người, thuở ấy các cô dâu vẫn mặc trong tiết sương giáng. Đấy cũng chính
là màu của sương khói trên sông Hương, giống như tấm voan huyền ảo của tự nhiên, sau đó ẩn
dấu khuôn mặt thực của dòng sông”
( Trích: “ Ai đã đặt tên cho dòng sông?”- Hoàng Phủ Ngọc Tường)
Trả lời:

Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trong số những nhà văn xuất sắc của nền văn học Việt Nam hiện
đại. Ông là nhà văn có phong cách sáng tác độc đáo và đặc biệt sở trường về thể văn bút kí, tùy bút.
Kí của ông có một diện mạo riêng – vừa giàu chất trí tuệ, vừa giàu chất thơ, vừa phong phú về
phương diện tri thức văn hóa lịch sử. Chính vì vậy, các bài kí của Hoàng Phủ Ngọc Tường đã đóng
góp rất nhiều cho văn xuôi hiện đại Việt Nam. Đặc biệt với bút kí “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”,
Hoàng Phủ Ngọc Tường đã có cách nhìn độc đáo mang tính phát hiện về dòng sông Hương đẹp dịu
dàng của xứ Huế và thể hiện điều đó bằng lối hành văn mang phong cách rất riêng và độc đáo của
mình. Đoạn văn miêu tả dòng sông Hương vùng thượng lưu đã chứng minh điều đó.

Sông Hương và xứ Huế là vùng thẩm mĩ của Hoàng Phủ Ngọc Tường, là quê hương văn hóa đích
thực của ông. Ông viết về đối tượng này với một tình yêu say đắm, một vốn liếng ngôn từ tinh
luyện và một kho tri thức phong phú để tạo nên những trang văn vừa đẹp, vừa sang, vừa lấp lánh trí
tuệ và chan chứa ân tình. Đặc biệt ở đoạn đầu khi viết về sông Hương vùng thượng lưu, Hoàng Phủ
Ngọc Tường đã thể hiện cái nhìn mang tính khám phá mới mẻ về vẻ đẹp ít ai biết đến của dòng
sông xứ Huế: vẻ đẹp thiên tạo với sức sống mãnh liệt, hoang dại và đầy cá tính mà sông Hương
luôn giấu kín khi nó còn ở rừng già. Vẻ đẹp ấy được thể hiện một cách sáng tạo, độc đáo và đặc sắc
thông qua lối hành văn riêng biệt của tác giả: một lối hành văn hướng nội, súc tích, độc đáo và vô
cùng tài hoa, uyên bác.

Hoàng Phủ Ngọc Tường có cái nhìn vô cùng độc đáo về Sông Hương: ông tìm về nguồn cội của
dòng sông để phát hiện ra vẻ đẹp man dại, phóng khoáng của dòng sông tưởng như hiền hòa, dịu
dàng này. Mở đầu đoạn trích, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã nhận xét vô cùng chút quan: “Trong
những dòng sông đẹp ở các nước mà tôi thường nghe nói đến, hình như chỉ sông Hương là thuộc về
một thành phố duy nhất.” Lời nhận xét tràn đầy tình yêu say đắm ấy không chỉ thể hiện tình cảm
gắn bó sâu nặng của của Hoàng Phủ Ngọc Tường đối với dòng sông quê hương mà còn thể hiện
niềm tự hào, kiêu hãnh của bản thân khi đặt ngang hàng sông Hương với những dòng sông đẹp trên
thế giới. Cách nhận xét chủ quan này thể hiện tình cảm thiên vị của Hoàng Phủ Ngọc Tường đối
với dòng sông xứ Huế - dòng sông được coi là vùng thẩm mỹ của ông. Nói tới xứ Huế, không ai
không nghĩ tới sông Hương – dòng sông đại diện cho vẻ đẹp của miền đất này. Và khi nói tới Sông
Hương người ta thường nghĩ ngay đến dòng sông hiền hòa với dòng chảy lặng lờ, êm dịu, dòng
sông dịu dàng thơ mộng với tiếng mái chèo khua nước bán âm giữa đêm khuya, dòng sông mẹ chở
nặng phù sa yên bình, dòng sông đại diện cho tình yêu đằm thắm thủy chung với xứ Huế. Tuy
nhiên, Hoàng Phủ Ngọc Tường không chỉ nhìn vào vẻ đẹp dịu dàng thơ mộng mà sông Hương thể
hiện ra ở Kinh Thành Huế, ông muốn ngược dòng tìm về nguồn cội của dòng sông trữ tình này để
rồi phát hiện ra vẻ đẹp độc đáo hoang dã, man dại nhưng cũng rất trữ tình không ai ngờ tới của
Sông Hương. “Trước khi về đến vùng châu thổ êm đềm, nó đã là một bản trường ca của rừng già,
rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc vào đáy
vực bí ẩn, và cũng có lúc nó trở nên dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của
hoa đỗ quyên rừng.” Đó cùng chính là phần tâm hồn sâu thẳm của dòng sông tưởng chừng như vô
cùng dịu dàng đằm thắm giữa lòng thành phố. Đặt dòng sông Hương trong mối quan hệ sâu sắc với
dãy Trường Sơn khi nhìn từ cội nguồn, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã có phát hiện vô cùng mới mẻ,
đặc sắc: dòng sông Hương tựa như “một bản trường ca của rừng già”. Khi nói tới trường ca, người
ta sẽ liên tưởng đến một bản nhạc vô cùng phong phú về giai điệu: có những nốt cao rung động
lòng người cũng có những nốt trầm xao xuyến, tiết tấu khi thì mạnh, nhanh thể hiện cảm xúc mãnh
liệt, khi thì chậm rãi, nhẹ nhàng tựa như dòng suối nhỏ róc rách chảy thấm sâu vào lòng người. Và
sông Hương thực sự mang vẻ đẹp đã sắc thái ấy trong đôi mắt tha thiết yêu, tha thiết nhớ của một
tâm hồn rất Huế. Dòng sông ấy, khi thì “rầm rộ giữa những bóng cây đại ngàn”, khi lại “mãnh liệt
qua những ghềnh thác”, lúc thì “cuộn xoáy như cơn lốc vào đáy vực bí ẩn” nhưng cũng có khi lại
“dịu dàng và say đắm” khi trôi giữa những dặm hoa rừng đỏ rực như ngọn đuốc. Đặc biệt, thủ pháp
đối lập được sử dụng một cách điêu luyện vừa thể hiện được vẻ đẹp phong phú sắc thái, vừa thể
hiện được sức mạnh hoang sơ của sông Hương khi nằm giữa rừng già, núi non, khơi gợi lên bí ẩn
say mê của dòng sông xứ Huế. Cùng viết về dòng sông với những khám phá độc đáo, đặc biệt về
những vẻ đẹp đối lập nhau, Nguyễn Tuân đã vẽ nên vẻ đẹp hùng vĩ, hiểm trở của sông Đà bằng
ngôn ngữ tài hoa, uyên bác, sắc cạnh. “Hùng vĩ của sông Đà không phải chỉ có thác đá. Mà nó còn
là những cảnh đá bờ sông dựng vách thành, mặt sông chỗ ấy chỉ lúc đúng ngọ mới có mặt trời. Có
vách đá chẹt lòng sông Đà như một cái yết hầu....”. Còn Hoàng Phủ Ngọc Tường, ông không miêu
tả đá bờ sông, không vẽ nên cảnh đá bờ sông cheo leo nguy hiểm mà ông nhìn con sông Hương như
một cô gái với cá tính mạnh mẽ, hoang dã. Không chỉ dừng lại ở thủ pháp đối lập, bằng biện pháp
tu từ nhân hóa, Hoàng Phủ Ngọc Tường còn thấy sông Hương tựa như một “cô gái Di-gan phóng
khoáng và man dại với một bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng. Chính vẻ đẹp cuồng
dã gợi cảm, sự mạnh mẽ man dại của bộ tộc yêu thích sự tự do được gắn với dòng chảy hoang dã,
phong phú sắc thái đã khiến sông Hương mang vẻ đẹp quyến rũ đắm say một cách kì lạ, bí ẩn. Vẻ
đẹp ấy càng sâu sắc thêm khi Hoàng Phủ Ngọc Tường so sánh vùng thượng lưu sông Hương và khi
con sông chảy về miền châu thổ. Trong cái nhìn đầy suy tư sâu sắc của nhà văn, Sông Hương từ
một cô gái dân tộc gợi cảm cuồng dã đã dần thu mình lại, khoác lên mình “một sắc đẹp dịu dàng và
trí tuệ” khi về đến kinh thành Huế - sự dịu dàng bình yên tựa như phần lắng đọng sâu lắng của tâm
hồn mà con người ta luôn hướng tới sau khi phải trải qua phong ba bão táp. Đến đây, sông Hương
đã giấu đi dự man dại, sự phóng túng tự do của một con người từng trải, ẩn sâu dưới cái vỏ êm
đềm, tĩnh lặng, dịu dàng của dòng sông mang trong mình nét văn hóa, lịch sử của vùng đất kinh kì.
Tất cả phần tâm hồn sâu thẳm nhất, quá khứ tự do, oanh liệt nhất của người con gái ấy dường như
đã vĩnh viễn “đóng kín lại ở cửa rừng và ném chìa khóa trong những hang đá dưới chân núi Kim
Phụng” để trở thành “người mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở”. Tóm lại, khi nói về Sông
Hương, Hoàng Phủ Ngọc Tường không chỉ thấy vẻ đẹp dịu dàng của dòng sông chốn kinh đô xưa
mà nhờ việc ngược dòng tìm hiểu về cội nguồn của dòng sông, ông đã phát hiện ra một phương
diện khác, một vẻ đẹp khác ẩn sâu hơn – sự phóng khoáng và man dại. Tác giả gọi đó là phần bản
chất, phần tâm hồn sâu thẳm của dòng sông. Đây là một phát hiện bất ngờ và sâu sắc: trong cái dịu
dàng, thơ mộng vẫn ẩn chứa một sức sống mãnh liệt, hoang dại đầy cá tình mà dòng sông ấy đã mãi
mãi gửi lại nơi cửa rừng.
Vẻ đẹp ấy của dòng sông Hương đã được Hoàng Phủ Ngọc Tường thể hiện qua lối hành văn mang
đậm dấu ấn cá nhân: hướng nội, súc tích, mê đắm và tài hoa. Thật vậy, qua từng câu, từng chữ
trong đoạn trích, hình ảnh cái tôi của tác giả hiện lên vô cùng rõ nét. Trước hết, đó là một cái tôi
uyên bác, nghiêm túc cẩn trọng trong tìm kiếm và phát hiện những vẻ đẹp của sông Hương và xứ
Huế. Hoàng Phủ Ngọc Tường quê gốc không phải ở Huế song ông lại sinh ra ở Huế, lớn lên và học
tập, hoạt động cách mạng ở Huế. Vì thế, ta không thể phủ nhận rằng hơn ai hết, Hoàng Phủ Ngọc
Tường có một tình yêu thương sâu nặng, có một sự gắn bó bền chặt bằng cả trái tim, máu thịt và
tâm hồn mình với mảnh đất kinh đô xưa. Chính vì vậy khi viết những ánh văn về Huế, về dòng
sông Hương xứ Huế, Hoàng Phủ Ngọc Tường không chỉ hời hợt nhìn vào vẻ đẹp mà dòng sông ấy
thể hiện ở giữa lòng thành phố mà ông đã tìm hiểu một cách tinh tường và sâu sắc từ nguồn cội của
dòng sông để khám phá và khẳng định những vẻ đẹp riêng, sức quyến rũ riêng của dòng sông này.
Qua đó, ta cảm nhận được tình yêu quê hương tha thiết, sâu sắc của ông trong từng áng văn viết về
sông Hương, xứ Huế, đặc biệt là trong đoạn trích của tác phẩm “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”
Không chỉ có vậy, Hoàng Phủ Ngọc Tường còn thể hiện một cái tôi mê đắm, tài hòa và vô cùng
lãng mạn. Điều đó được thể hiện bởi lối so sánh độc đáo: “Trước khi về đến vùng châu thổ êm
đềm, nó đã là một bản trường ca của rừng già, rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những
ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc vào đáy vực bí ẩn, và cũng có lúc nó trở nên dịu dàng và say
đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng.” Sự độc đáo trong so sánh vẻ đẹp
phong phú của sông Hương với nốt thăng, nốt trầm của một bản nhạc khiến vẻ đẹp ấy của dòng
sông lại càng được tôn thêm nét sang trọng rất riêng biệt của phong cách sáng tác Hoàng Phủ Ngọc
Tường. Không chỉ có vậy, sự liên tưởng đặc biệt cũng là một trong số những biểu hiện cho sự lãng
mạn, tài hoa của nhà văn. Ông đã có những liên tưởng thú vị mang tính sáng tạo bất ngờ: “Sông
Hương sống nửa đời mình như một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại” hay “Nếu chỉ mải mê
nhìn ngắm khuôn mặt kinh thành của nó, tôi nghĩ rằng người ta sẽ không hiểu một cách đầy đủ bản
chất của dòng sông Hương với cuộc hành trình gian truân mà nó đã vượt qua, không hiểu thấy phần
tâm hồn sâu thẳm của nó mà dòng sông hình như không muốn bộc lộ, đã đóng kín lại ở cửa rừng và
ném chìa khóa trong những hang đá dưới chân núi Kim Phụng”. Chính sự liên tưởng mới mẻ đó đã
mang đến cho trang văn của Hoàng Phủ Ngọc Tường sự mới lạ, độc đáo và quyến rũ đến lạ kì. Từ
đoạn trích thể hiện vẻ đẹp phong phú của sông Hương vùng thượng lưu, ta cảm nhận được tình yêu
say đắm tha thiết của Hoàng Phủ Ngọc Tường đối với sông Hương và đặc biệt đối với xứ Huế - nơi
mà ông gắn bó hơn ai hết bằng tất cả máu thịt và tâm hồn mình. Vì vậy, thật không ngoa khi một
nhà phê bình văn học từng nhận xét: “Nói rằng Hoàng Phủ Ngọc Tường yêu Huế và hiểu Huế, thì
đó là một lẽ đương nhiên. Tôi muốn đi xa hơn, tìm một căn nguyên thấm kín để cắt nghĩa cho sự
thành công mỹ mãn của những trang viết ấy... Phải là sự tương giao, đến mức hòa quyện chặt chẽ
mới sinh ra được những áng văn tài hoa không dễ một lần thứ hai viết được như thế. Ngỡ như
không khác được: viết về sông Hương là phải vậy, viết về "văn hóa vườn" ở Huế là phải vậy. Đó là
những áng văn, câu chữ được chọn lựa cân nhắc kỹ càng, vì hình ảnh được sáng tạo đẹp đẽ, vì cảm
xúc phong phú bất ngờ, mới mẻ.” Ngoài ra, đoạn trích còn thể hiện phong cách sáng tác riêng biệt
và đặc sắc của Hoàng Phủ Ngọc Tường: Sự kết hợp giữa chất trí tuệ và chất trữ tình, giữa nghị luận
sắc bén và suy tư đa chiều. Chính nhờ cái nhìn toàn diện về mọi mặt ấy đã giúp ông phát hiện ra vẻ
đẹp ẩn giấu mà dòng sông Hương đã cố ý giấu đi dưới vẻ đẹp hiền hòa, yên bình. Và chính điều đó
cũng tạo nên một tác phẩm bút ký đi vào lòng nhiều thế hệ bạn đọc như “Ai đã đặt tên cho dòng
sông.”
Tóm lại, đoạn trích miêu tả vẻ đẹp phong phú về sắc thái của sông Hương trong bút kí “Ai đã đặt
tên cho dòng sông?” đã thể hiện một cái nhìn độc đáo mang tính phát hiện và nét riêng trong lối
hành văn của Hoàng Phủ Ngọc Tường. Chính bởi tình yêu mãnh liệt dành cho sông Hương, xứ
Huế, nhà văn mới có thể viết nên những trang văn hay và sâu sắc tới vậy. Quả đúng là “Hoàng Phủ
Ngọc Tường thì thầm cả tâm hồn trong khuôn mặt cuộc đời cùng với đất trời, sông nước của Huế.”

6. Trong bút kí “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã nhìn vẻ đẹp tự nhiên
của sông Hương từ nhiều góc độ:

(1) [ …] Trước khi về đến vùng châu thổ êm đềm, nó đã là một bản trường ca của rừng già, rầm rộ
giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc vào những đáy vực bí
ẩn, và cũng có lúc nó trở nên dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ
quyên rừng. Giữa lòng Trường Sơn, sông Hương đã sống một nửa cuộc đời của mình như một cô gái
Di-gan phóng khoáng và man dại. Rừng già đã hun đúc cho nó một bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do
và trong sáng. Nhưng chính rừng già nơi đây, với cấu trúc đặc biệt có thể lí giải được về mặt khoa
học, đã chế ngự sức mạnh bản năng ở người con gái của mình để khi ra khỏi rừng, sông Hương nhanh
chóng mang một sắc đẹp dịu dàng và trí tuệ, trở thành người mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở.

(…)

(2) Từ đây, như đã tìm đúng đường về, sông Hương vui tươi hẳn lên giữa những biền bãi xanh biếc của
vùng ngoại ô Kim Long, kéo một nét thẳng thực yên tâm theo hướng tây nam – đông bắc, phía đó, nơi
cuối đường, nó đã nhìn thấy chiếc cầu trắng của thành phố in ngần trên nền trời, nhỏ nhắn như những
vành trăng non. Giáp mặt thành phố ở Cồn Giã Viên, sông Hương uốn một cánh cung rất nhẹ sang đến
Cồn Hến; đường cong ấy làm cho dòng sông mềm hẳn đi, như một tiếng “vâng” không nói ra của tình
yêu. Và như vậy, giống như sông Xen của Pa-ri, sông Đa- nuýp của Bu- đa- pét; sông Hương nằm
ngay giữa lòng thành phố yêu quý của mình; Huế trong tổng thể vẫn giữ nguyên dạng một đô thị cổ,
trải dọc hai bờ sông.Đầu và cuối ngõ thành phố, những nhánh sông đào mang nước sông Hương tỏa đi
khắp phố thị, với những cây đa, cây cừa cổ thụ tỏa vầng lá u sầm xuống những xóm thuyền xúm xít; từ
những nơi ấy, vẫn lập lòe trong đêm sương những ánh lửa thuyền chài của một linh hồn mô tê xưa cũ
mà không một thành phố hiện đại nào còn nhìn thấy được. Những chi lưu ấy, cùng với hai hòn đảo
nhỏ trên sông đã làm giảm hẳn lưu tốc của dòng nước, khiến cho sông Hương khi qua thành phố đã
trôi đi chậm, thực chậm, cơ hồ chỉ còn là một mặt hồ yên tĩnh. [ … ] Đấy là điệu slow tình cảm dành
riêng cho Huế, có thể cảm nhận được bằng thị giác qua trăm nghìn ánh hoa đăng bồng bềnh vào
những đêm hội rằm tháng bảy từ điện Hòn Chén trôi về, qua Huế bỗng ngập ngừng như muốn đi muốn
ở, chao nhẹ trên mặt nước như những vấn vương của một nỗi lòng.

(Ngữ văn 12, Tập một, NXB Giáo dục, 2008, tr.198 và tr.199-200)

Từ những góc nhìn trên, anh/chị hãy trình bày cảm nhận của mình về những vẻ đẹp khác nhau của
sông Hương để qua đó thấy rõ phong cách nghệ thuật mê đắm tài hoa của nhà văn Hoàng Phủ
Ngọc Tường.
Trả lời:

❖ - Trong lòng Huế

❖ + Tác giả so sánh sông Hương với những dòng sông nổi tiếng trên thế giới, sông Hương chỉ
thuộc về một thành phố duy nhất, giống như người con gái chung thủy.
❖ + Sông Hương mang đến cho Huế một vẻ đẹp cổ xưa dân dã: “ánh lửa thuyền chài ... xưa cũ”,
trôi đi chậm như một mặt hồ.
❖ + Người con gái đắm say tình tứ khi bên người mình yêu, người con gái tài hoa “tài nữ đánh
đàn trong đêm khuya”.
❖ - Từ biệt Huế ra biển:
❖ + Như một người con gái lưu luyến, thủy chung từ biệt người yêu.
❖ => Tác giả chủ yếu cảm nhận vẻ đẹp sông Hương từ góc độ tình yêu khiến sông Hương hiện
lên như một người con gái chung tình hết lòng vì tình yêu.

Đoạn văn như được cảm nhận dưới con mắt nghệ thuật của nhà văn, hội họa và âm nhạc. Sông
Hương được ví như người tình của xứ Huế.

Sông Hương trong cảm nhận hội họa

● “Sông Hương vui tươi hẳn lên…đông bắc” –> nhà văn cảm nhận sông Hương như một
thực thể sống động, có niềm tin, tâm trạng khi tìm lại được chính mình
● “Chiếc cầu trắng… lời của tình yêu”. –> vẻ đẹp thanh thoát của sông Hương và cầu
Tràng Tiền được miêu tả qua nghệ thuật so sánh tài hoa.
● “Không giống như sông Xen…yêu quý của mình” –> niềm tự hào của tác giả khi so sánh
sông Hương với các con sông nổi tiếng trên thế giới.
- Sông Hương trong cảm nhận âm nhạc

● Sông Hương – “điệu slow tình cảm dành riêng cho Huế”, sông Hương chảy chậm, điệu
chạy lững lờ vì nó quá yêu thành phố của mình. –> chất âm nhạc thể hiện ở nhịp điệu
êm đềm của bài bút kí bởi những câu văn dài nối tiếp nhau.
● Nhà văn liên tưởng đến dòng sông Nê va của Lê-nin-grat…

Nhận xét nghệ thuật miêu tả

Như vậy, dưới cái nhìn và sự cảm nhận đầy tinh tế, đầy nghệ thuật, dòng sông Hương hiện
lên qua đôi mắt và tâm hồn của nhà văn, nó không còn là một dòng sông bình thường nữa mà
nó là một cô gái dịu dàng đi tìm người yêu chung thủy của mình với một tình yêu sâu lắng,
đắm say, tha thiết.
7. Trong bài kí Ai đã đặt tên cho dòng sông? Hoàng Phủ Ngọc Tường đã 2 lần miêu tả dòng sông
Hương:

Ở thượng nguồn “Trước khi về đến vùng châu thổ êm đềm nó đã là một bản trường ca của rừng già,
rầm rộ giữa những bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc vào
những đáy vực bí ẩn, và cũng có lúc nó trở nên dịu dàng say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ
của hoa đỗ quyên rừng”.

Khi về đến thành phố Huế: “ Sông Hương vui tươi hẳn lên giữa những biển bờ xanh biếc của vùng
ngoại ô Kim Long”; Sông Hương uốn một cánh cung rất nhẹ sang đến Cồn Hến, đường cong ấy làm
cho dòng sông mềm hẳn đi, như một tiếng “vâng” không nói ra của tình yêu. Đấy là điệu slow tình
cảm dành riêng cho Huế; Sông Hương trở thành người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya”.

Hãy phân tích các chi tiết trên để làm nổi bật nét đặc sắc trong hành trình của sông Hương. Từ đó,
nhận xét về nghệ thuật miêu tả của Hoàng Phủ Ngọc Tường.

Trả lời:

❖ Ở thượng nguồn:
- Những chi tiết trên miêu tả sông Hương từ góc nhìn địa lí, trong không gian núi rừng Trường
Sơn
- “Trước khi về đến vùng châu thổ êm đềm, nó đã là một bản trường ca của rừng già, rầm rộ giữa
bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc vào những đáy vực
bí ẩn”: Ở nơi khởi nguồn của dòng chảy, gắn liền với đại ngàn Trường Sơn hùng vĩ, con sông
toát lên vẻ đẹp vừa hùng vừa trữ tình, mang một sức sống mãnh liệt.
- “Có lúc nó trở nên dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên
rừng”: Vẻ đẹp hoang dại nhưng quyến rũ, tình tứ của sông Hương
- Để làm nổi bật nét đặc sắc của sông Hương ở thượng nguồn, tác giả đã sử dụng nghệ thuật so
sánh
❖ Khi về đến thành phố:
- “sông Hương vui tươi hẳn lên giữa những biển bãi xanh biếc của vùng ngoại ô Kim Long”: bắt
đầu đi vào thành phố, sông Hương như nhận ra mình đã tìm đúng đường về, dòng sông như vui
tươi hẳn lên
- “sông Hương uốn một cánh cung rất nhẹ sang đến Cồn Hến; đường cong ấy làm cho dòng sông
mềm hẳn đi, như một tiếng “vâng” không nói ra của tình yêu”: người gái đẹp sông Hương làm
dáng lần cuối cùng trước khi chảy vào giữa lòng thành phố thân yêu, trước khi đến với người
tình nhân đích thực
sông Hng nh mt ngi tình vui ti và duyên dáng
- “Đấy là điệu slow tình cảm dành riêng cho Huế”:
+ Chi tiết miêu tả hình ảnh sông Hương trong lòng thành phố
+ Nhà văn đã rất tinh tế khi nhận ra đặc điểm riêng của sông Hương là lưu tốc rất chậm, nhà văn
đã lý giải từ nhiều góc nhìn khác nhau:
● Từ đặc điểm địa lí tự nhiên: những chi lưu ấy, cùng với hai hòn đảo nhỏ trên sông đã
làm giảm hẳn lưu tốc của dòng nước
 ● Từ lí lẽ của trái tim thì “điệu chảy lặng lờ”, “ngập ngừng muốn đi muốn ở” của sông
Hương là do tình cảm dành riêng cho Huế, do quá yêu thành phố của mình, do muốn
được nhìn ngắm nhiều hơn nữa thành phố thân thương trước khi phải rời xa.
- “Sông Hương trở thành một người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya”:
+ Tác giả nhìn sông Hương dưới góc nhìn văn hóa
+ Dòng sông âm nhạc, đây cũng là nét riêng không thể lẫn của sông Hương với các dòng sông
khác của đất nước.

Nhận xét nghệ thuật miêu tả

Hoàng Phủ Ngọc Tường đã làm hiện lên trước mắt người đọc hình ảnh một dòng sông Hương với vẻ
đẹp thật nữ tính, làm mê đắm không chỉ với người dân xứ Huế mà còn cả những người lữ khách từng
đặt chân tới nơi đây. Nhà văn đã phối hợp kết hợp linh hoạt giữa kể và tả sử dụng tài hoa các biện pháp
tu từ nghệ thuật như nhân hóa, so sánh, ẩn dụ. Ngôn ngữ trong thiên tùy bút trong sáng, tinh tế, giàu
hình ảnh, nhạc điệu đậm chất trữ tình. Giọng điệu biến hóa linh hoạt, uyển chuyển, giàu nhịp điệp, hình
ảnh đa dạng, phong phú, giàu giá trị gợi hình, biểu cảm. Tác giả đã sử dụng điêu luyện cái nghệ thuật
làm khắc họa rõ nét vẻ đẹp của dòng sông này khi chảy về thành phố Huế làm say đắm lòng người.

1 . Giới thiệu bằng lời những nét chính về tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường và tác phẩm “ Ai đã
đặt tên cho dòng sông” ?
c. Tác giả
- Hoàng Phủ Ngọc Tường sinh ngày 9 tháng 9 năm 1937 tại thành phố Huế, quê gốc ở tỉnh
Quảng Trị. Ông tốt nghiệp Trường Đại học Sư phạm Sài Gòn năm 1960 và tốt nghiệp Trường
Đại học Huế năm 1964. Năm 1996, tham gia kháng chiến chống Mĩ bằng hoạt động văn nghệ.
Hoàng Phủ Ngọc Tường từng là Tổng thư ký Hội Văn học nghệ thuật Trị Thiên - Huế; Chủ tịch
Hội Văn học nghệ thuật Trị Thiên - Huế và Tổng biên tập tạp chí Cửa Việt
- Là một trong những nhà văn chuyên về bút ký. Nét đặc sắc trong sáng tác của ông là sự kết hợp
nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và chất trữ tình, giữa nghị luận sắc bén với suy tư đa chiều được
tổng hợp từ vốn kiến thức phong phú về triết học, văn hóa, lịch sử, địa lý...Tất cả được thể hiện
qua lối hành văn hướng nội, súc tích, mê đắm và tài hoa
- Các tác phẩm chính: Ngôi sao trên đỉnh Phu Văn Lâu, Rất nhiều ánh lửa, Ai đã đặt tên cho
dòng sông ?, Hoa trái quanh tôi, Ngọn núi ảo ảnh, ...
d. Tác phẩm “Ai đã đặt tên cho dòng sông ?”
- Được viết tại Huế vào ngày 4 tháng 1 năm 1981, in trong tập sách cùng tên. Tác phẩm gồm có
ba phần
- Ý nghĩa nhan đề: lưu ý người đọc về cái tên đẹp của dòng sông Hương. Đồng thời nhà văn còn
muốn nói lên khát vọng của con người là đem cái đẹp và tiếng thơm để xây đắp văn hóa và lịch
sử. Gợi lên niềm biết ơn đối với những người đã khai phá miền đất này, niềm tự hào về quê
hương.
- Nội dung: là đoạn văn xuôi súc tích và đầy chất thơ về sông Hương
- Nghệ thuật: những cảm xúc sâu lắng được tổng hợp từ một vốn hiểu biết văn hóa phong phú về
văn hóa, lịch sử và văn chương cùng một văn phong tao nhã, hướng nội, tinh tế và tài hoa
 2. Cảm xúc và suy nghĩ Sông Hương ở đoạn thượng nguồn:
Đoạn thượng lưu Sông Hương được tác giả miêu tả như thế nào? (ghi lại chi tiết đặc sắc)
Những hình ảnh so sánh- nhân hóa nào được sử dụng để giới thiệu cá tính sâu thẳm của dòng
sông?
Dòng sông nhìn từ cội nguồn có quan hệ mật thiết với cái gì?
Hình ảnh so sánh “ bản trường ca của rừng già, hay cô gái Digan man dại ví với Sông Hương, gây
cho em cảm xúc và liên tưởng gì?
- Sông Hương ở vùng thượng lưu mang vẻ đẹp của một sức sống mãnh liệt, hoang dại, bí ẩn, sâu
thẳm nhưng cũng có lúc dịu dàng, say đắm. Sự mãnh liệt, hoang dại của con sông được thể hiện
qua những so sánh: “Bản trường ca của rừng già”, những hình ảnh đầy ấn tượng: “rầm rộ giữa
bóng cây đại ngàn”, sự mãnh liệt thể hiện qua những ghềnh thác, cuộn sóng như cơn lốc vào
những đáy vực bí ẩn… Vẻ dịu dàng, say đắm: sắc màu rực rỡ “những dặm dài chói lọi màu đỏ
của hoa đỗ quyên rừng”. Dòng sông được nhân hóa như một cô gái Di-gan phóng khoáng và
man dại, rừng già đã hun đúc cho “cô gái” một bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng

- Những hình ảnh so sánh- nhân hóa được sử dụng để giới thiệu cá tính sâu thẳm của dòng sông
là:
+ “Bản trường ca của rừng già”, “cuộn sóng như cơn lốc”: sự mãnh liệt, hoang dại
+ “ say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng”: nét dịu dàng, đằm
thắm
+ “Rừng già đã hun đúc cho nó một bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng”: bản lĩnh
gan dạ, tâm hồn tự do và trong sáng

- Nếu nhìn từ cội nguồn, dòng sông Hương có mối quan hệ mật thiết với dãy núi Trường Sơn: là
dòng chảy trải qua hành trình nhiều thăng trầm, gian truân về với biển cả

- Hình ảnh so sánh “ bản trường ca của rừng già, hay cô gái Digan man dại” ví với Sông Hương,
gợi lên cho em một hình ảnh đầy hùng vĩ tráng lệ với “bản trường ca của rừng già” và một sự
phóng khoáng và bản lĩnh gan dạ của một “cô gái Digan”