PANIMULANG GAWAIN

Sa gawain na ito, kung ikaw ay bibigyan ng pagkakataon na makapagsulat

ng tula, maikling kwento, nobela, o dula batay sa mga temang nasa ibaba,
ano ang posibleng pamagat ng iyong sulatin? Isulat ang iyong naisip na
pamagat sa loob ng kahon at sagutan din ang mga karagdagang katanungan.
A. PAG-IBIG – Mahirap, Masalimuot, Malungkot
B. PAMILYA – Tara, Pahinga Muna Tayo
C. KALIGAYAHAN – Lulubog, Lilitaw

1. Ano-ano ang pinagbatayan mo upang mabuo ang mga pamagat na

ito?
- Nakabatay ang aking naging kasagutan sa mga nabasa ko noong
mga akda. Dahil sa mga ito, nagkaroon ako ng masmalawak na
bokabularyo na siyang nakatulong ng lubusan sa akin sa pagbuo ng
mga pamagat sa itaas. Isa pa, nakabatay rin ito sa aking mga
personal na karanasan at paniniwala sa buhay. Kaya naman ang
mga ibinigay ko na kasagutan ay may malalim na kumbaga ay
“hugot” na pinagmulan.

2. Ano sa tingin mo ang nag-uudyok sa isang tao upang

makapagsulat ng isang makabuluhan na sulatin?
- Mahihinuha ko na ang ilan sa mga dahilan kung bakit ang tao ay
sumusulat ng isang makabuluhang sulatin ay upang maipahayag
niya ang kanyang saloobin, o kaya naman ay maisapapel ang mga
bagay na nasa kanyang hitik na imahinasyon, o di kaya ay
makapaghatid ng pagbabago. Anuman ang dahilan, ang mahalaga ay
dapat ang sulating isinasagawa ay makapaghahatid ng magagandang
epekto sa mga magiging mambabasa nito, nang sa gayon ay tunay
itong maging makabuluhan, at hindi puro kabalastugan.

3. Sa iyong sariling opinyon, bakit mahalaga sa tao ang mahubog

ang kasanayan sa pagsulat at ano-ano ang kahalagahan nito sa
ating lipunan?
- Alam natin na maliban sa pakikipagusap o kaya naman ay
pagsesenyas sa isa’t-isa, may iba pang mga uri o paraan ang
komunikasyon. Isa na riyan ay ang pagsusulat. Nagbago man ang
maraming bagay sa ating paligid, at kahit parati nating naririnig sa
iba na makaluma na ang paraang ito, lingid sa kanilang alam, ay
patuloy itong yumayabong sa kasalukuyan. Maraming mga
pamahalaan sa mundo ang patuloy na gumagamit ng pamamaraang
ito sa pakikipag-usap sa ibang mga pamahalaan. Sa pamamagitan
nito, lalo pang napayayabong ang globalisasyon, at nagkakaroon tayo
ng maraming oportunidad sa ating bansa. Isa lamang yan sa mga
kabutihang naidudulot ng pagsulat sa ating lipunang ginagalawan.
MGA GAWAIN SA PAGKATUTO
1. B
2. B
3. C
4. A
5. A

PAGSASANAY 1
1. Batay sa nabasa at naunawaan patungkol sa PAGSULAT, sa
iyong sariling salita, ano ang Pagsulat? At paano mo
mahuhubog ang kasanayang ito?
- Kung pagbabatayan ang nabasang teksto sa itaas, masasabi ko na
ang pagsulat ay isang mahalang kasanayang dapat taglayin ng bawat
isa sa atin, mag-aaral man, ordinaryong Pilipino, o hindi kaya ay
propesyonal. Sa pamamagitan ng pagsulat, naipapahayag natin ang
ating mga saloobin at adbokasiya, at sa pamamagitan rin nito ay
nakapaglalaro ang ating malilikot na isipan. Sa pagsulat, ating rin
naibabahagi ang mga ideyang mayroon tayo, mga ideyang
nakapagpapabago ng buhay ng mga tao sa ating paligid, pati na rin
ng ating lipunan. Samakatuwid, ang pagsulat, dumaan man ang
maraming taon, ay mananatiling isang mahalagang aspeto ng ating
buhay, saan man tayo dalhin ng ating kapalaran.

2. Ilahad ang kahalagahan sa’yo ng pagsulat batay sa mga

sumusunod:

A. MAG-AARAL – Bilang isang mag-aaral, at bilang bahagi ng mga

organisasyon sa paaralan, mahalaga ang pagsulat dahil sa
pamamagitan nito ay nagagampanan ko nang maayos ang aking
tungkulin bilang isang lider-estudyante. Naibabahagi ko ang aking
mga ideya para sa ikabubuti ng mga mag-aaral na aking
pinagsisilbihan, sa pamamagitan ng pagsulat.
B. MAMAMAYAN – Bilang isang ordinaryong mamamayan, mahalaga ang
pagsulat dahil sa pamamagitan nito, nailalabas ko ang aking mga
saloobin ukol sa iba’t-ibang mga isyung panlipunan. Napupuna ko
ang mga bagay na sa aking palagay ay may mali, o hindi nararapat. Sa
pamamagitan rin ng mga pagpunang ito ay napapanagot ang mga
opisyal sa ating pamahalaang sangkot sa mga gawaing hindi karapat-
dapat sa kanila bilang mga lingkod bayan.
C. PROPESYUNAL – Bilang isang propesyunal, lalo na kung balang araw
ay palaring mapabilang sa propesyon ng abogasya, ay mahalaga ang
pagsulat dahil isa ito sa mga kasanayang dapat taglay ng isang
abogado, dahil parte ng propesyong ito ang pagsusulat ng iba’t ibang
 uri ng dokumento gaya ng mga affidavit, motion for reconsiderations,
at marami pang iba.
PAGSASANAY 2
UNANG BILOG:
REPERENSYAL NA PAGSULAT. Ang uri ng pagsulat na ito ay ginagamit
upang makapagpagbibigay ng iba pang mga sangguniang may kinalaman sa
isang paksa.
IKALAWANG BILOG:
TEKNIKAL NA PAGSULAT. Ang pagsulat na ito ay ginagamit upang
makapagbigay impormasyon sa mga bagay na may layuning pang-komersyal
o teknikal.
IKATLONG BILOG:
DYORNALISTIK NA PAGSULAT. Ang pagsulat na ito ay karaniwang
ginagamit sa mga pahayagan, o ng mga mamamahayag sa kanilang paggawa
ng mga balita, pangulong tudling, balitang isports, at iba pa.
IKAAPAT NA BILOG:
AKADEMIKONG PAGSULAT. Ginagamit ito ng mga tao sa akademya, sa
kanilang pagsulat ng mga sulating tulad ng tesis, pananaliksik, dyornal, at
iba pa. Ito ay karaniwang gumagamit ng lenggwaheng pormal at obhetibo.
IKALIMANG BILOG:
MALIKHAING PAGSULAT. Karaniwang ginagamit sa larangang
pampanitikan. Dito, binibigyang pansin ang imahinasyon at pagiging
malikhain ng isang manunulat sa pamamagitan ng paggamit ng mga
paraang nakapupukaw sa atensyon at damdamin ng mambabasa.

PAGSASANAY 3

[MATATAGPUAN ANG TULA SA DULONG BAHAGI NG GAWAIN.]

PANAPOS NA PAGSUBOK
BAGONG SALITA PARA SA AKIN
Bumubungkal
Rumba, boogie, chacha, pantumina
KAHULUGAN BATAY SA GAMIT NITO SA AKDA
Ginamit ang salitang ito sa
pagsasatao ng salitang damdamin,
na ayon sa akda ay naghahanap ng
saya o lungkot.
Kung pagbabasehan ang akda,
mahihinuha na ang mga ito ay uri o
estilo sa pagsasayaw.
Rakista, presko, senswal-musika Mahihinuhang ang mga ito naman
ay uri o estilo sa pagsayaw.

2. Ano ang paksa ng tula?

- Ang tula ay tumatalakay sa paksang may kinalaman sa musika.

3. Sa binasang tula, ilarawan ang pagkakaiba ng musika noon at

sa ngayon? Kung ikaw ay papipiliin, ano ang mas gusto mo?
Bakit?
- Inilarawan ng may akda ang musika ng kahapon bilang musika na
“kay sarap damhin”. Habang ang musika naman ng kasalukuyan ay
isang “masarap na lihim”. Sa aking palagay, nasabi niya ang mga ito
dahil karamihan sa mga kanta sa panahon natin ngayon ay
napupuspos ng enerhiya at karaniwa’y pampasigla, di gaya ng
musika noong araw na malumanay na talagang madadama mo ang
mensaheng nais iparating nito sa atin. Kung papipiliin, mas gusto ko
ang musika noon, dahil hindi ko kinawiwilihan ang mga musikang
gaya ng rap, hiphop, at iba pa. Mas gusto ko ang musikang
nararamdaman ko ang emosyong nais nitong maramdaman ko sa
pamamagitan ng makahulugan nitong mga liriko at tono.

4. Ano sa tingin mo ang nag-udyok sa may-akda upang maisulat

ang tulang ito?
- Sa aking palagay, ang nag-udyok sa may-akda upang sulatin ito ay
ang kanyang nostalgia na nararamdaman para sa mga bagay ng
kahapon, partikular na ang musika ng mga panahonh iyon. Marahil
siya ay nangungulila sa mga araw ng kanyang kabataan, na
mahusay nyang nailahad sa tula.

KARAGDAGANG GAWAIN
REPERENSYAL TEKNIKAL DYORNALISTIK AKADEMIKO MALIKHAIN
BALITA LIHAM BALITA PANAHUNANG MAIKLING
MANWAL PANGNEGOSYO EDITORYAL PAPEL KWENTO
TEKSBUK MANWAL MAGASIN TESIS TULA
BIBLIYOGRAPIYA FEASIBILITY LATLAHAIN DISERTASYON NOBELA
STUDY SANAYSAY
 1. Katuturan ng Tula
Ang tula ay panggagagad ng mga tinig at kamalayang nagpapasigasig. Ang
diwa o tema nito ay batay sa mga karanasan sa buhay, sa mga pambansang
isyu at mga pangyayari sa lipunang kinagagalawan ng tao, atbp.

ANG TULA AYON KAY

BALMACEDA: “Ang tula ay isang kaisipang naglalarawan ng
kagandahan, ng kariktan, ng kadakilaan- ang tatlong bagay na
magkakatipun-tipon sa isang kaisipan upang mag-angkin ng
karapatang matawag na tula.”

2. Anyo at mga uri ng tula

TULANG MAY TUGMA AT SUKAT: Tradisyonal na anyo ng tula. Ang bawat
taludturan ng mga tulang may tugma at sukat ay may magkakaparehong
bilang ng pantig sa bawat linya, at ang huling pantig ng bawat linya ay
magkakatunog. Ang mga halimbawa nito ay ang pasyon, ambahan,
bugtong, awit, at korido.
MALAYANG TALUDTURAN: Anyo ng tula na walang tugma at sukat.
Nagkaroon ng anyong ito ng tula bilang paglampas ng mga makata sa
sinabi nilang makitid na bakuran ng mga tulang may tugma at
sukat.
TULANG TULUYAN: Tulang tila isang tuluyan o prosa. Sa unang tingin,
ito nga ay prosa, ngunit kapag babasahin at aarukin ang lalim ng
damdaming ibinubuhos dito, makikita nating taglay nito ang kaluluwa ng
isang tula.

TULANG LIRIKO: Ito ay uri ng tula na nagpapahayag ng damdamin, iniisip,

at persepsyon ng makata. Ang tulang liriko ay maikli at masining, at
nagtatampok ng masisidhing damdamin tulad ng pag-ibig, kalungkutan,
kaligayahan, at iba pa.
TULANG PANDULAAN: Ang tulang pandulaan ay mga tula na itinatanghal
sa entablado o dulaan. Ang mga linyang binibigkas ng mga karakter sa dula
ay patula. Ito ay naglalarawan ng mga tagpo at sitwasyon na maaring
makatotohanan o kathang-isip, at madalas ay may layunin na magbigay-
aral o magpatawa.
TULANG PASALAYSAY: Ito ay uri ng tula na nagkukuwento o
nagsasalaysay ng mga pangyayari, karanasan, o kwento. Ang tulang
pasalaysay ay naglalarawan ng mga mahahalagang tagpo at karakter sa
isang kwento gamit ang tula.
TULANG PATNIGAN: Ito ay uri ng tula na nagtatampok ng sagutan o debate
sa pagitan ng mga makata sa paraang patula. Ang tulang patnigan ay
naglalayong ipakita ang galing, talino, at katuwiran ng bawat makata sa
pamamagitan ng pagtatalo sa iba’t ibang paksa.

3. Elemento at mga sangkap ng tula

KARIKTAN: Ito ay tumutukoy sa malinaw at hindi malilimutang impresyon
na natatanim sa isipan ng mga mambabasa.
PERSONA: Ang nagsasalita sa tula. Maaaring ito ay nakasulat sa una,
ikalawa o ikatlong panauhan o Point of view sa Ingles.
SAKNONG: Ang saknong ay ang mga grupo ng mga taludtod sa tula.
SUKAT: Ito ay tumutukoy sa bilang ng pantig sa bawat taludtod ng tula.
Karaniwang may tiyak na sukat ang mga taludtod, tulad ng waluhan,
labing-dalawahan, o labing-animan na pantig.
TALINHAGA: Ito ay tumutukoy sa paggamit ng mga tayutay o
matatalinhagang mga pahayag upang pukawin ang damdamin at
imahinasyon ng mga mambabasa.
TONO: Ito ay tumutukoy sa paraan ng pagbigkas ng bawat taludtod ng tula,
na maaaring pataas o pababa.
TUGMA: Ito ay ang pagkakasingtunog ng mga huling pantig ng mga taludtod
ng tula. Ang tugma ay nagbibigay ng musika o himig sa tula at
nagpapaganda sa pagbigkas nito.

4. Layunin sa paglikha ng tula.

Sumusulat tayo ng tula dahil, gaya rin ng ibang uri ng sulatin, ay upang
ating maipahayag ang ating saloobin. Ang tula rin ay naglalayong kumiliti sa
isipan ng mga mambabasa nito sa pamamagitan ng paggamit ng mga
tayutay at matatalinhagang salita na siyang nagbibigay kulay sa akda.

5. Mga uri ng tayutay, mga katuturan nito at mga halimbawa nito.

PAGTUTULAD: Ito ay isang paghahambing sa dalawang magkaibang tao,
bagay at pangyayari. (HALIMBAWA: Ikaw ay kagaya ng ibong lumilipad.)
PAGBIBIGAY-KATAUHAN: Pagsasalin ng mga katangian ng tao sa mga
bagay. (HALIMBAWA: Iniluha ng kalikasan ang kaniyang kamatayan.)
PAGHIHIMIG: Pagpapahiwatig sa kahulugan ng salita sa pamamagitanng
paglalarawan sa tunog o himig nito. (HALIMBAWA: Dumagungdong ang
bundok na nawawasak.)
PAGMAMALABIS: Pinasosobrahan o kinukulangan ang kalagayan o
pangyayari tungkol sa isang tao, bagay, o pangyayari. (HALIMBAWA: Naligo
sa dugo ang dalaga.)
PAGTAWAG: Pakikipag-usap sa mga bagay na tila tao, o pakikipag-usap
sa mga taong wala ngunit tila kaharap. (HALIMBAWA: O haring araw! Ang
init mo ay labis!)
PAG-UULIT: Gumagamit ito ng magkakatulad na titik o pantig
sasimula ng dalawa o higit pang mga taludtod. (HALIMBAWA: Mga alaalang
aali-aligid sa aking panaginip.)
PAGWAWANGIS: Tiyaking paghahambing na hindi gumagamit ng mga
pariralang tulad ng kawangis, katulad, animo, at iba pa. (HALIMBAWA: Ikaw
ang pag-asa ng bayang ito.)

6. Iba’t-ibang mga idyoma at mga salik ng kahulugan.

IDYOMA: Ang idyoma ay salita o grupo ng mga salita na matalinghagang
naglalarawan sa isang bagay, kaganapan, pangyayari, o sitwasyon. Ang mga
ginagamit na salita ay hindi tuwing naglalarawan. Meron itong nakatago at
malalim na kahulugan.
MGA HALIMBAWA:
A. butas ang bulsa – walang pera
B. buwaya sa katihan – mga politikang tiwali
C. may gintong kutsara sa bibig – mayaman
D. may nunal sa talampakan – hindi napipirmi sa bahay
E. binuhusan ng malamig na tubig – napahiya