Franz Liszt’in İki Numaralı Piyano ve

Orkestra Konçertosu’nun
Araştırılması

19280015 Burak ÇELENK

senfonik konçerto
FRANZ LISZT: Piyano Konçertosu No:2
Oluşturulması: Liszt bu konçertoyu 1839’da hazırladı, on yıllık uzun bir süreliğine
rafa kaldırdı, ancak defalarca revize etti. Dördüncü ve son kez 1861’de revize edip tamamladı.
Dünya Prömiyeri: 7 Ocak 1857. Liszt’in öğrencisi Hans van Bronsart (konçertonun
adandığı kişi) Weimar’da solistti ve Liszt orkestranın şefliğini yapıyordu.
ABD Prömiyeri: 5 Ekim 1870, Boston’da. Anna Mehlig piyanistti ve Theodore
Thomas, Thomas Orkestrası’nı yönetti.
SFS Performansları: İlk olarak Mart 1918’de solist Tina Lerner, şef Alfred Hertz.
Son olarak Şubat 2013’de solist Stephen Houg ve şef Pablo Heras-Casado ile gerçekleşmiştir.
Enstrüman: 3 flüt, 2 obua, 2 klarnet, 2 fagot, 2 korno, 2 trompet, 3 trombon, tuba,
ziller ve yaylı çalgılar.
Süre: Yaklaşık olarak konçerto 25 dakika sürmektedir.
Konçertonun Ortaya Çıkış Hikayesi: Franz Liszt piyano için iki tam ölçekli
konçerto tamamlamıştır. Mi bemol majör Birinci Konçertosu 1855'te açıklanmıştır. Ancak
Macar Fantezisi ve Totentanz gibi hala programda olan parçalar da dahil olmak üzere orkestra
eşliğinde piyano için yaklaşık yirmi parça daha bestelemiştir. (Bu yirmi eserden bazıları
kayıptır.) İki numaralı konçerto uzun yıllar boyunca bestelendi, yeniden bestelendi ve revize
edildi. Birinci Konçerto için çeyrek yüzyıl, İkincisi için yirmi iki yıl. Bu durum kısmen, La
Majör Konçerto'nun ilk on yılı boyunca zamanının en ünlü piyano virtüözü olarak Avrupa'nın
salonlarını ve konser salonlarını dolaşan ve 1848'den sonra Weimar Büyük Dükü'nün
Olağanüstü Kapellmeister'ı olarak aktif bir müzik kültürüne başkanlık eden alışılmadık
derecede meşgul bir adam olduğunu yansıtmaktadır. Ancak bu açıklamanın sadece bir kısmı.
Liszt bir çırpıda kolay piyano soloları üretebilirdi. Öte yandan, senfoni ya da konçerto gibi
"büyük" formlardaki eserler gibi daha çok gelecek kuşaklar için tasarladığı eserler üzerinde
kafa yorma eğilimindeydi.
Anlaşıldığı üzere, Liszt'in piyano konçertoları, böylesine büyük bir piyanist varlığına
sahip bir besteciden beklenenden daha az büyüktür. İlkinden daha uzun olan İkinci Konçerto
sadece yaklaşık yirmi beş dakika sürüyor ki bu da dönemi için mütevazi bir süre. Liszt ilk
olarak 1839'da taslağını hazırlamış, on yıl sonra tekrar ele almış ve 1856'da geçici olarak
tamamlamış ve bu haliyle 1857'de prömiyerini yapmıştır. Bundan sonra bile Liszt 1861'e
kadar eseri gözden geçirmeye devam etti. Bu süreç boyunca, eserin el yazmaları Concerto
symphonique (Senfonik Konçerto) başlığını taşıdı; ancak 1863'te Schott baskısında
yayınlandığında bu başlık "Piyano ve Orkestra için İkinci Konçerto "ya dönüştü. Liszt
konçerto senfonik tanımını ilk kez 1834-35 yıllarında bestelediği, piyano ve orkestra için bir
"enstrümantal ilahi" olan De Profundis adlı eserinde kullanmıştır. Bu terim, özellikle Liszt'in
çağdaşı Henry Litolff tarafından popülerlik kazanmış ve Litolff bu isimde beş eser yazmıştır.
Liszt bu eserlerin hayranıydı ve hatta Birinci Piyano Konçertosu'nu Litolff'a ithaf etmişti.
Litolff'un kullandığı şekliyle bu terim, konçerto ile senfoni arasında bir türü, yani o zamana
kadar standart bir uygulama haline geldiği üzere piyanonun orkestranın "karşısında" yer
almadığı bir senfoniyi tanımlamak için kullanılıyordu.
 Konçerto’nun Müziği: Yine de Liszt'in bu konçertosunu senfonik form açısından
değerlendirmek, Liszt'in senfonilerinin Beethoven'inkilerden oldukça farklı bir oyun alanına
taşındığını hatırlamadığımız sürece çok da faydalı olmayacaktır. Geleneksel senfonik
hareketlerin ayak izleri hala fark edilebilir, ancak Liszt senfonik yazıma daha kapsamlı bir
yaklaşımı teşvik eder ve bu yaklaşım onun yeni senfonik şiir türünü geliştirmesinde
mükemmel bir ifade bulur. Bu İkinci Piyano Konçertosu, zamanının konçertoları için tipik
olan üç ya da dört ayrı bölümden oluşmaz. Bunun yerine, altı farklı bölümden oluşan tek ve
kesintisiz bir aralıkta ilerler.
Liszt'in İkinci Konçerto'sunda güçlü bir şekilde kullandığı fikirlerden biri tematik
dönüşümdü. Beethoven ve Schubert de benzer şeyler yapmıştı. Ancak Liszt böyle bir tematik
dönüşümün sonuçları hakkında geniş düşünmüştü; öyle ki, yeniden biçimlendirme sadece
yerel bir ilgi varyasyonu değil, tüm bir bölümün müzikal jeneratörü olmuştu. Bu konuda
çağdaşları arasında belki de en çok Berlioz'a yakınlık duymuştur. Örneğin Liszt'in İkinci
Konçertosu'nun açılış teması, tahta nefeslilerden oluşan bir koro içinde çalan birinci klarnet
tarafından net bir şekilde ifade edilir. Açılış bölümünde tema olarak normal bir rol oynar,
ancak aynı zamanda konçertonun sonlarında Marziale, un poco meno allegro olarak
işaretlenmiş bölümü başlatarak geri döner, ancak o noktada tüm orkestra tarafından fortissimo
(çok yüksek sesle) çalınan kaslı marş olarak yeniden hayal edilir; Ve birkaç sayfa sonra, bu
bölüm noktalarını koyar koymaz, solo piyano aynı temayı ele alır, ancak melodiyi arpejli bir
sol el eşliğine karşı ultra-Lisztian bir özlemle parçalayarak onu farklı bir kıyafetle gizler.
Klavye yazımının doğası da bu konçertoya özel bir tat katar. Liszt'i otomatik olarak
her şeyden önce bir piyano virtüözü olarak düşünürüz. Gerçekten de olağanüstü bir tekniğe
sahipti, turne sanatçısı olduğu yıllarda gösterişiyle dikkat çekmişti ve eserlerini oktav
pasajlarının göz kamaştırıcı gösterileri, en yüksek hızda parmak çalışması ve klavyenin tüm
uzunluğu boyunca baş döndürücü bir şekilde yukarı ve aşağı kayan yazılarla doldurmuştu. La
Majör Konçerto bu açıdan daha sakin bir eserdir. Teknik talepleri önemli olmaya devam eder
ve Liszt kesinlikle virtüöz gösterisini aktaran pasajlar içerir; ancak genel olarak, bestecinin
solo enstrümanı bağımsız bir gösteri aracı olarak vurgulamak yerine senfonik dokuya entegre
etme konusundaki derin arzusu hissedilir.

Eserin Form’u: Bu konçerto, çeşitli temaların dönüştürülmesi ile birbirine bağlanan

altı bölüme ayrılmış tek, uzun bir hareketten oluşmaktadır;
Adagio sostenuto assai: Tüm eserin ana teması, akorların sessiz bir ilerlemesiyle
doğrudan nefesli çalgılardan duyulur. Klarnet temayı çaldıktan sonra, temayı sunarken
yaylılara piyano eşlik eder. Liszt, bazen piyanoda, bazen orkestrada diğer ikincil temalar
ortaya çıktıkça, solo bölümdeki temayı hemen süslemeye ve dönüştürmeye başlar. Piyano,
kısa bir soloyla piyanonun menzilinin derinliklerine doğru koşuyor ce bu da ana temanın
başka bir versiyonuna yol açıyor. Piyano ve orkestra arasındaki alışveriş devam ediyor ve
doğrudan bir sonraki bölüme geçiyor.
Allegro agitato assai: Liszt’in A majör ana tonundan uzaklaşmasına neden bir
Scherzo bölümüdür. Ana temanın bir çeşidi, bir sonraki bölüme yönlendiriyor.
 Allegro moderato: Bu lirik bölümde ana tema piyano eşliğinde çello tarafından ele
alınmaktadır. Piyano, yumuşak bir ruh halinde şarkı söylerken, çello ve nefesliler müzikte
değiş tokuş yapıyor.
Allegro deciso: Ana temanın dönüşümü devam ediyor ve diğer ikincil temalar da
farklı kılıklarda yeniden ortaya çıkıyor. Kısa bir geçiş olan bu bölüm bir sonraki bölüme giden
yolu açar.
Marziale un poco meno allegro: Nazik açılış temasının bir başka dönüşümü olan bu
bölüm, neredeyse her zaman kaba olduğu ve hem bu temanın başlangıç karakterine hem de
genel olarak konçertoya ihanet olduğu gerekçesiyle saldırıya uğradı. Amerikalı müzikolog
Robert Winter aynı fikirde değildi. Yürüyüşü "tematik dönüşümün tüm duygusal kapsamını
gösteren bir ustalık eseri" olarak nitelendirdi. Marş, konçerto açılışından bu yana müziğin
oldukça uzaklaştığı La majör ana tonunu yeniden oluşturmak için gereken gücü ve ağırlığı
içerir.
Allegro animato: Konçertonun bir kodası, piyano ve orkestra, müziğin ruh hali ve
karakteri değiştikçe ortaklıklarını sürdürürler. Solo bölümdeki parıltılar, ana tema ve birkaç
ikincil konu hakkındaki son yorumların sınırsız neşesini vurguluyor. Orkestra ve solist, son
akorlara giden pasajları çalar.

KAYNAKÇA
 https://www.sfsymphony.org/Data/Event-Data/Program-Notes/L/Liszt-Piano-
Concerto-No-2
 https://muswrite.blogspot.com/2014/07/liszt-piano-concerto-no-2-in-major.html
 https://en.wikipedia.org/wiki/Piano_Concerto_No._2_(Liszt)
 https://www.yumpu.com/en/document/view/17531796/program-notes-franz-liszt-
piano-concerto-no-2-in-a-major