Rewolucja przemysłowa

1. przyczyny - skok demograficzny, rewolucja agrarna

1. maszyna parowa
2. skok demograficzny
3. rewolucja agrarna
2. skutki - rewolucja technologiczna, proces urbanizacji – zmiana charakteru miast i
jego roli
1. powstanie klasy robotniczej
2. kolonializm
3. rewolucja techniczna
4. emancypacja kobiet, ruch sufrażystek
5. urbanizacja, fabryki w miastach
2. Ideologie XIX w.
1. liberalizm ekonomicznym (lesseferyzm) - główne założenia, główni działacze
1. wolność gospodarowania, wyzwolenie z zależności feudalnych
2. państwo miało jedynie strzec praw wolności gospodarowania i prywatnej
własności
3. brak ingerencji państwa w procesy rynkowe, jedynym regulatorem
gospodarki jest cena
4. wychodzi z założenia, że każdy człowiek kieruje się zasadą korzyści
materialnej.
5. postaci
1. David Hume
2. Adam Smith
3. Dudley North
4. David Ricardo
5. Pierre Boisguilleber
6. J.S. Mill, Marshall, von Mises, von Hayek, Eucken, Milton Friedman
(monetaryzm XX wiek)
2. liberalizm polityczny
1. wolność, prawa człowieka, konstytucja, ograniczenie władzy królewskiej i
poszerzenie władzy parlamentu
3. konserwatyzm
1. powolne zmiany w dalekiej przyszłości, hierarchizowanie społeczeństwo, silny
związek z Kościołem, nacisk na rodzinę (patriarchalną)
4. reakcjonizm
1. zapisy kongresu wiedeńskiego są święte, brak zmian, silny sojusz państwa z
Kościołem
2. walka z przejawami rewolucji (jak nie będzie rewolucjonistów to nie będzie
rewolucji)
3. postaci
1. Klemens von Metternich
2. Aleksander I
3. Mikołaj I
5. anarchizm
1. likwidacja państwa jako największego zła, terroryzm
2. książę Piotr Kropotkin
6. chadecja
1. zakład pracy jak rodzina - robotnik się nie buntuje, fabrykant opiekuje się
robotnikami
2. Leon XIII
 7. socjalizm utopijny - główne założenia, główni działacze
1. zniesienie własności prywatnej jako źródła wyzysku
2. zmiana dotychczasowych stosunków wspólnotą majątkową i równością wszystkich
obywateli
3. poprzednik socjalizmu naukowego, źródło marksizmu
4. postaci
1. Tomasz Morus
2. Tommaso Campanella
3. Robert Owen
4. Henri de Saint-Simon
5. Charles Fourier
6. Zenon Świętosławski
8. socjalizm naukowy - główne założenia, główni działacze
1. jedna z 3 części marksizmu
2. socjalizm stanowi konieczne stadium rozwoju społecznego
3. postaci
1. Karol Marks
2. Fryderyk Engels
4. opiera się on nie na pobożnych życzeniach, lecz na zrozumieniu prawidłowości
rozwoju społecznego.
9. podział w ruchu robotniczym
1. reformiści
Kierunek zwany reformizmem wystąpił w łonie samego ruchu robotniczego jako
wyraz dążeń w prawym skrzydle partii socjalistycznych. Kierunek ten nie wzywał do
walki o obalenie ustroju kapitalistycznego drogą rewolucji, lecz domagał się
przeprowadzenia reform społecznych. Osiągnięcie pełnego socjalizmu miało się
odbyć na drodze nie rewolucji, lecz ewolucji, która wymagała współdziałania i
sojuszu partii socjalistycznych z dość liberalna i postępową burżuazją (w koncepcji
socjalizmu naukowego wrogiem klasy robotniczej). Reformizm był bardzo
popularny zarówno w Niemczech, jak i we Francji.
2. rewizjoniści
Głównym wyrazicielem tego ruchu był niemiecki działacz socjalistyczny Edward
Bernstein. Uważał on za niesłuszną jedną z czołowych tez K.Marksa, iż ustrój
socjalistyczny nie ulega procesowi demokratyzacji. Podobnie jak reformiści uważał
on, że obalenie kapitalizmu i całkowite przejście do socjalizmu można dokonać
jedynie na drodze pokojowej – drodze ewolucyjnej. Rewizjonizm zdobył wielu
zwolenników, między innymi w samej Rosji. Zwalczał go jednak Włodzimierz
Lenin, dla którego pełny socjalizm mógł się urzeczywistnić tylko na drodze
rewolucyjnych przemian.
3. Geneza ruchów rewolucyjnych w Europie
1. Postanowienia kongresu wiedeńskiego
1. liberalizm polityczny - dążenie do ustanowienia konstytucji, praw
człowieka
2. konserwatyzm (tylko ewolucyjne zmiany)
3. reakcjonizm (bez żadnych zmian)
4. anarchizm (władza zbędna) (książek)
5. 100 lat pokoju
6. Święte Przymierze (Mikołaj I) pierwotnie między Austrią, Prusami i
Rosją
 2. tereny
1. utworzono trzy niezależne państwa włoskie: Państwo Kościelne, Królestwo Sardynii
oraz Królestwo Obojga Sycylii (Piemont). Północna część Włoch – Wenecja oraz
Lombardia zostały włączone do Cesarstwa Austriackiego.
2. Utworzono Związek Niemiecki (pod przewodnictwem Austrii)
3. Połączono katolicką Belgię i protestancką Holandię w Królestwo Zjednoczonych
Niderlandów pod panowaniem Dynastii Orańskiej.
4. Utworzono Królestwo Polskie w unii personalnej z Rosją
5. Utworzono Wielkie Księstwo Poznańskie pod panowaniem Prus (składające się z
departamentu poznańskiego, części bydgoskiego i kaliskiego), Nadrenia, Westfalia,
Pomorze Szwedzkie, Gdańsk, Toruń, ziemia chełmińska, północna Saksonia i Rugia
włączone do Prus.
6. Z Krakowa i jego najbliższej okolicy utworzono Rzeczpospolitą Krakowską, pod
protektoratem trzech zaborców.
7. Austria zyskała Dalmację, Salzburg, okręg tarnopolski, Tyrol, Lombardię, Triest,
Toskanię i Wenecję, także okolice Wieliczki z Księstwa Warszawskiego.
8. Rosja uzyskała Finlandię i Mołdawię (Besarabię) i utraciła Obwód tarnopolski.
9. Wielka Brytania uzyskała tereny Południowej Afryki, Cejlon, Mauritius, Korfu.
10.Francja przywrócona została do granic z 1789 roku i zobowiązana do 0,7 mld
franków kontrybucji (spłacone do 1818 roku).
3. Romantyzm i jego wpływ
1. Jednym z założeń romantyzmu była miłość do ojczyzny oraz pobudzenie
patriotyzmu. Powodowało to rewolucje, których rolą było dążenie do poprawienia
sytuacji ojczyzny.
2. ⇒ nacjonalizm, nazizm
3. Węglarstwo i jego rola
1. karbonariusze - ruch ludzi przepojonych ideami demokracji, hasłami równości
2. rewolucjoniści, członkowie włoskiego tajnego stowarzyszenia przeciw okupacji w
okresie wojen napoleońskich, odegrali rolę w zjednoczeniu Włoch
3. przeciw rządom Habsburgów, absolutyzmowi
4. Garibaldi
5. Geneza wiosny ludów i przyczyny wybuchu rewolucji w poszczególnych krajach
1. kraje które obejmowała :
• Francja
• Austria
• Prusy
• Rzesza
• Państwa Włoskie
• Węgry
nie było jej w :
• Rosji (polityczna policja, która uniemożliwiała takie protesty itp.)
• Wielkiej Brytanii (zdarzyło się to wcześniej niż w Europie)
2. geneza:
• Niezadowolenie społeczne: relacje pan-chłop
• Słaba władza
• Kryzys gospodarczy :
1. brak ziemniaków w Europie
2. 1847 - Prusy zamieszki z powodu braku ziemniaków - tzw. Rewolucja
Kartoflana
 • Francja - chcą powszechne prawo wyborcze

3. przyczyny i skutki
Państwo Przyczyny katalizator Główne skutki
wydarzenia
Francja - trudna sytuacja zakaz organizacji - rewolucja lutowa przywrócenie
gospodarcza bankietu → 1848 republiki (1848 do
(nieurodzaj, rewolucja lutowa 1852 kiedy
kryzys produkcji - abdykacja króla Ludwik Napoleon
przemysłowej) ⇒ Ludwika Filipa I Bonaparte
bezrobocie, (bratanek
bankructwo - powołanie Napoleona)
fabryk [kryzys tymczasowego ogłosił się
gospodarczy] rządu i cesarzem (był
parlamentu, prezydentem),
- trudna sytuacja przywrócenie ogłosił
polityczna republiki, powszechny
(ordynacja powszechne plebiscyt,
preferowała prawo wyborcze, społeczeństwo się
najbogatszych) wolność prasy i zgodziło →
[cenzus zgromadzeń, Napoleon III
majątkowy w cesarzem w II
ordynacji - czerwcowe Cesarstwie)
wyborczej] ⇒ powstanie
żądania robotnicze - powszechne
powszechnego [pierwsze w prawo wyborcze
prawa historii, pojawia
wyborczego się socjalizm]
(stłumione)
- kompromitacja (zamknięcie
monarchii warsztatów,
lipcowej wywiezienie
robotników
Królestwo żądania konstytucja
Sardynii konstytucji, królestwa sardynii
dążenia (jedyna, która
(Piemont - Turyn) zjednoczeniowe przetrwała →
doprowadzi do
późniejszego
zjednoczenia
Włoch)
Włochy żądania próbowano
Środkowe- konstytucji, uchwalić
Północne (Ks. dążenia konstytucję
Perma, Toskania, zjednoczeniowe
Madena)
Włochy żądania
Południowe konstytucji,
(Sycylia) dążenia
zjednoczeniowe
 Państwo Przyczyny katalizator Główne skutki
wydarzenia
Burbonowie
(więc mówili tam
po francusku)
Rzesza w Niemczech zwołanie (ale te wszystkie
budzą się dążenia parlamentu wydarzenia są
zjednoczeniowe frankfurckiego katalizatorem
(po epoce zjednoczenia
napoleońskiej - próba oddolnego Niemiec)
związek reński) zjednoczenia
Niemiec
żądania
ogólnoniemieckiej (był nieudolny, bo
konstytucji profesorowie
uchwalonej przez tylko wygłaszali
ogólnoniemiecki bezcelowe mowy)
parlament
→ potem
na konstytucji Bismarck
zależy burżuazji jednoczy Niemcy
(stabilność prawa (odgórnie, 1862)
w biznesie)
Prusy oktrojowana
żądanie odezwa do konstytucja
konstytucji, Berlińczyków (nadana przez
żądanie władcę, nie
zakończenia parlament)
reform
reulacyjnych zakonczenie
reform
regulacyjnej
Austria kryzys Konstytucja uwłaszczenie
gospodarczy, chłopów
klęska nieurodzaju abdykacja cesarza
(w tym zaraza Ferdynanda
ziemniaczana), Habsburga na
kwestia chłopska rzecz Franciszka
(żądania Josepha (1848-
uwłaszczenia 1916)
chłopów z
powodu ich biedy nadanie
- galicja i konstytucji,
głodomeria) uwłaszczenie
chłopów
domagali się
zmiany ustrony - —> trwałe
wprowadzenia uwłaszczenie
konstytucji chłopów, ale
konstytucja upadła
 Państwo Przyczyny katalizator Główne skutki
wydarzenia
szlachta
oświecona jest siłą
dominującą

Franciszek Józef
(żona Sisi)
Węgry chęć niezależności detronizacja (brak
od Austrii habsburgów i pozytywnych
ogłoszenie skutków)
rewolucja niepodległości
romantyczna —> monarchia
dualistyczna
sandor petofi - austro-węgry
poeta (1867)

koszub

józef bem

6. zjednocznie Włoch i Niemiec

Włochy
Przyczyny Król. Sardynii chce
zjednoczenia północnych
Włoch (król Wiktor Emanuel II,
premier Camillo Cavour),
dążenia niepodległościowe
państw włoskich (uwolnienie
się od Austrii) wyrażone
podczas Wiosny Ludów
Główne etapy 1852 - wstąpienie Cavoura VII
1858 - tajna konferencja
sardyńsko-francuska - poparcie
Włoch w zamian za Niceę i
Sabaudię
12 IV 1859 - początek wojny z
Austrią
4 VI 1859 - klęska Austrii pod
Magentą, zajęcie prawie całej
Lombardii
24 VI 1859 - klęska Austrii pod
Solferino
12 VII 1859 - pokój
IV 1859 - III 1860 - ożywienie
w Parmie, Modenie, Toskanii i
Romanii, plebiscyty.
Niemcy
Dążenia zjednoczeniowe
wyrażone podczas Wiosny
Ludów, ambicje
zjednoczeniowe Otto von
Bismarcka i Wilhelma I;
pangermanizm - idea
zjednoczenia w jednym
państwie wszystkich ludów
germańskich (nie tylko
Niemców i Austriaków)
1862 - Bismarck kanclerzem
Prus
II 1864 - 23 VIII 1866 -
konflikt z Austrią:
• II 1864 - wojna Prus i Austrii
z Danią o Szlezwik i Holsztyn
(30 X 1864 - pokój w Wiedniu)
• 3 VII 1866 - wybuch wojny
austriacko-pruskiej o Holsztyn,
klęska Austrii pod Sadową; 23
VIII 1866 - pokój w Pradze -
rozwiązanie Związku
Niemieckiego, nowa
organizacja niemiec bez udziału
Austrii, zrzeczenie się praw do
Szlezwiku i Holsztynu,

Rola Austrii i Francji
Konsekwencje dla siebie i
Europy
Zjednoczenie północnych
Włoch
15 IV 1860 - przyłączenie Nicei
i Sabaudii do Francji
11 V 1860 - XI 1860 - działania
Garibaldiego - lądowanie na
Sycylii (“wyprawa tysiąca
czerwonych koszul - 11 V
1860) i w Katalonii; plebiscyt
na terenie Królestwa Obojga
Sycylii (X 1860) i Marchii oraz
Umbrii (XI 1860) - włączenie
środkowych i południowych
Włoch
18 II 1861 - zebranie się
pierwszego parlamentu
włoskiego
17 III 1861 - Wiktor Emanuel II
królem Włoch
3 X 1866 - Austria zrzeka się
Wenecji
20 IX 1870 - włączenie
Państwa Kościelnego.
Ostateczne zjednoczenie Włoch
Austria - należy ją pokonać, by
przyłączyć północ Włoch i
Wenecję
Francja - sojusznik Włoch w
walce z Austrią
Dla Włoch - rozpoczęcie
rewolucji przemysłowej w
południowych i środkowych
Włoszech
Dla Europy - w zasadzie nic
znaczącego
reparacje
17 IV 1967 - nowowybrany
Reichstag uchwala konstytucję
Związku Północnoniemieckiego
- nowego państwa
federacyjnego
13 VII 1870 - 10 V 1871 -
wojna z Francją:
• opublikowanie depeszy
emskiej (13 VII 1870), Francja
wypowiada Prusom wojnę 19
VII 1870
• 2 IX 1870 - kapitulacja wojsk
Francuskich
• 18 I 1871 - proklamowanie
cesarstwa w sali lustrzanej w
Wersalu, 28 I 1871 -
zawieszenie broni, 10 V 1871 -
pokój w Frankfurcie nad
Menem - Francja oddaje
Alzację i ⅓ Lotaryngii oraz
płaci ogromną kontrybucję
Austria - należy ją
wyeliminować z procesu
zjednoczenia Niemiec
(przedstawiała ideę Wielkich
Niemiec, w przeciwieństwie do
pruskich Małych Niemiec)
Francja - prowadzi wojnę z
Niemcami
Dla Niemiec - rozwój
przemysłu ciężkiego,
spruszczenie reszty terenów
Dla Europy - zmiana układu sił
- powstanie cesarstwa o
ambicjach stania się graczem
pierwszego planu

Rosja w I poł XIX w.

1. System rządów
1. samodzierżawie - skrajny absolutyzm samodzierżawie - odmiana
absolutyzmu - „Imperator wszechrosyjski jest monarchą samowładnym i
nieograniczonym. Posłuszeństwo należne Jego władzy najwyższej, nie tylko z
bojaźni, ale i wobec sumienia, sam Bóg nakazuje”.
2. Gospodarka Rosji w tym okresie na tle Europy
1. Rosja w pierwszej połowie XIX w. nie przeszła rewolucji przemysłowej ze
względu na brak uwłaszczenia chłopów (do czego doszło w reszcie Europy).
 Rosja była więc krajem głównie rolniczym. W przemyśle panował proceder
polegający na wytwarzaniu gorszej jakości produktów w zamian za łapówki
(co zostało obnażone podczas wojny krymskiej)
3. Miejsce Rosji w XIX-wiecznej Europie, panslawizm
1. panslawizm - połączenie krajów słowiańskich, Rosja przywódcą słowian
Panslawizm to idea zjednoczenia wszystkich słowian w jednym państwie.
Rosja jest jedynym niepodległym państwem słowiańskim, jednym z
europejskich mocarstw, miała więc “przewodniczyć” słowianom. Ponadto
panuje idea III Rzymu - Rosja ma być spadkobiercą Rzymu i Bizancjum
4. Przyczyny wojny krymskiej i jej konsekwencje
1. przyczyny: chęć uzyskania przez Rosję wpływów na Bałkanach i Morzu
Czarnym
2. katalizator: wysłanie do Turcji ultimatum w sprawie wyłącznego prawa
opieki nad miejscami świętymi w Palestynie oraz przekazania pod jej opiekę
wszystkich prawosławnych obywateli w Imperium Osmańskim.
3. Turcja, wsparta przez WB, Francję i Król. Sardynii, zwycięża z Rosją
4. 1855 - śmierć Mikołaja I
5. 1856 - pokój w Paryżu
6. Konsekwencje: odwilż posewastopolska bezpośrednio po porażce, obnażenie
wszystkich wad Rosji, wstąpienie na tron reformatora - Aleksandra II,
reformy
5. Reformy Aleksandra II i ich znaczenie dla Rosji
1. Ukaz w kwestii chłopskiej - 1861 r. - nadanie chłopom wolności osobistej i
osobowości prawnej. Chłopi uprawiali ziemię w mirach - wspólnotach,
ziemia należała właśnie do tych wspólnot. Chłop, za zgodą zarządcy miru,
mógł dostać pozwolenie na wyjazd ze wsi do 5 lat. W końcu uwłaszczenie
chłopów w Rosji,
2. reforma armii - skrócono okres służby - rok dla mieszczan i szlachty, 1-6 dla
chłopów, w zależności od formacji. Pozwalało to na przeszkolenie większej
ilości ludzi,
3. reforma szkolnictwa - zwiększenie autonomii uczelni wyższych
4. reforma sądownictwa - podczas procesu po raz pierwszy pojawia się obrońca
5. reforma administracyjna - zwiększenie autonomii samorządów
6. nie ma reformy ustroju
⇒ Znaczenie dla Rosji - wprowadzenie potrzebnych reform, poprawa sytuacji
kraju, rozpoczęcie rewolucji przemysłowej