Sistemi nervor periferik (autonom dhe somatik): pjesët

dhe funksionet
Sistemi nervor periferik është i përbërë nga nerva dhe ganglione që lidhin sistemin nervor
qendror me pjesën tjetër të trupit dhe kontrollojnë lëvizjet vullnetare, tretjen ose reagimin
e luftës-fluturimit.

Çfarë është sistemi nervor periferik?

Sistemi nervor i kafshëve, përfshirë njerëzit, ka të bëjë me transmetimin e impulseve
elektrokimike që lejojnë një numër të madh të proceseve biologjike të funksionojnë. Ajo
është e ndarë në dy grupe të lidhjeve: sistemi nervor qendror, i përbërë nga truri dhe palca
kurrizore, dhe sistemi nervor periferik.

Termi "periferik" tregon vendndodhjen e përbërësve të këtij rrjeti nervor në lidhje me

sistemin nervor qendror. Neuronet dhe fibrat që përbëjnë sistemin nervor periferik lidhni
trurin dhe palcën kurrizore me pjesën tjetër të trupit, duke bërë të mundur
shkëmbimin e sinjaleve elektrokimikë me të gjithë trupin.

Nga ana tjetër, sistemi nervor periferik përbëhet nga dy nënndarje: sistemi nervor
autonom, i cili kontrollon organet e brendshme, muskujt e lëmuar dhe funksionet
fiziologjike të tilla si tretja dhe sistemi somatik, i përbërë kryesisht nga nervat kranial dhe
kurrizor.
Sistemi nervor autonom ose vegjetativ
Sistemi nervor autonom, vegjetativ ose i pavullnetshëm është i përbërë nga fibra shqisore
dhe motorike që lidhni sistemin nervor qendror me muskujt e lëmuar dhe kardiak, si
dhe me gjëndrat ekzokrine, të cilat gjenden në të gjithë trupin dhe përmbushin funksione
idiosinkratike.

Muskujt e lëmuar ndodhen në sy, ku shoqërohen me zgjerimin dhe tkurrjen e bebëzës dhe
akomodimin e thjerrëzës, në gjëndrat e flokëve të lëkurës, në enët e gjakut, në muret e
sistemit të tretjes dhe në sfinkterët. të urinës dhe fshikëzës së tëmthit.Përmes veprimit të
sistemit nervor autonom, kontrollin e tretjes, rrahjet e zemrës dhe frymëmarrjen,
urinimi, reagimi seksual dhe reagimi i luftës-fluturimit. Ky proces, i njohur gjithashtu si
"reagimi akut i stresit", konsiston në një shkarkim të neurotransmetuesve me një funksion
mbrojtës ndaj kërcënimeve.

Ato gjithashtu varen nga sistemi vegjetativ reflekset autonome ose viscerale, një seri
përgjigjesh automatike që shfaqen si rezultat i llojeve të caktuara të stimulimit. Midis
këtyre gjejmë reflekset okulare, kardiovaskulare, gjëndërore, urogjenitale dhe
gastrointestinale, kryesisht peristaltikë
Sistemi nervor somatik
Sistemi nervor somatik është i përbërë nga nerva dhe ganglione me funksione shqisore
dhe motorike që lejojnë lidhjen midis sistemit nervor qendror dhe pjesës tjetër të trupit.

Nervat janë grupe të fibrave nervore, domethënë të aksoneve neuronale, për këtë arsye
ato specializohen në transmetimin e impulseve elektrokimike. Ganglia nervore përbëhet
nga trupat qelizorë ose trupat e neuroneve të sistemit nervor periferik; në to zhvillohet
rele i sinjaleve ndërmjet strukturave të ndryshme të sistemit nervor.

Kjo nënndarje e sistemit nervor periferik ka të bëjë me kontrolli i vullnetshëm i

tkurrjes së muskujve të skeletit, si dhe me atë të harqeve refleks, të cilat lejojnë
ekzekutimin e përgjigjeve automatike nga vetë neuronet motorike, përpara se sistemi
nervor qendror të marrë hyrjet ndijore përkatëse.
 Sindroma Guillain Barre

Poliradikuloneuriti akut ose sindroma Guillain Barre është një sëmundje e rralle në të cilën
vetë sistemi imunitar i trupit tonë sulmon qelizat nervore. Simptomat prezantuese janë
dobësia dhe ndjesia e mizerimit në anesi, të cilat përparojnë me shpejtësi dhe eventualisht
mund të shkaktojne paralizë. Në format e saj më të rënda sindroma Guillain Barre përbën
një urgjencë mjekësore dhe kërkon hospitalizim të menjëhershëm për fillimin e trajtimit.

Shenjat dhe simptomat:

• Ndjesi dobësie në këmbë që përhapet edhe në anesitë superiore

• Vështiresi në të ecur apo në ngjitjen e shkalleve
• Vështirësi në lëvizjen e muskujve të fytyrës, përfshirë dhe të folurin, pertypjen dhe
gelltitjen
• Shikim dysh ose pamundesi në levizjen e syve
• Rrahje të shpeshta të zemrës
• Luhatje të vlerave të tensionit
• Veshtiresi në frymemarrje
• Çrregullime sfinkteriane
• Dhimbje e forte, e perziere me ndjesi mizerimi, ngerci, që mund të agravohet gjatë
natës.

Llojet:

• Poliradikuloneuropati demielinizuese inflamatore akute

• Sindroma Miller Fisher
• Neuropatia aksonale motore akute dhe neuropatia aksonale sensore-motore akute

Kur duhet te drejtohemi tek mjeku apo ne spital:

• Ndjesi mizerimi apo shpimi gjilperash qe nis me gishtat e kembes dhe perhapet ne
anesite e siperme;
• Dobesi apo veshtiresi ne ecje qe nga anesite inferiore perhapet me shpejtesi edhe ne
duar; rrezim si pasoje e pamundesise per te qendruar pa mbeshtetje ne kembe apo
per te ecur.
• Veshtiresi ne frymemarrje edhe ne qetesi
Shkaku:

Shkaku ekzakt i kësaj semundje ende mbetet i panjohur. Zakonisht shfaqet disa dite apo
javë pas një infeksioni në rrugët respiratore apo digjestive, e me rrallë pas kryerjes së një
ndjërhyrje kirurgjikale apo vaksinimi. Së fundmi është shfaqur edhe pas infektimit me
COVID-19, apo pas vaksinimit me Johnson and Johnson.

Faktorët e riskut:

• Virusi i influenzes ose gripi;

• Citomegalovirusi;
• Epstein – Barr virus;
• Virusi Zika;
• Hepatiti A, B, C, E;
• HIV;
• Mycoplasma pneumoniae;
• Paciente qe i jane nenshtruar kirurgjise, ose kane kaluar trauma te ndrsyhme;
• Limfoma Hodgkin;
• COVID-19;
• Vaksina kunder COVID-19 Johnson and Johnson;
• Infektimi me campylobacter i transmetuar nga kafshet apo produktet shtazore.
Ndërlikimet e semundjes:

• Vështiresi në frymemarrje: paraliza apo dobesia mund të përfshije dhe muskujt që

kontrollojnë frymëmarrjen, si komplikacion i pacienteve me GBS gjatë
hospitalizimit, rreth 22% e tyre mund të kërkojnë frymëmarrje të asistuar
• Çrregullime të ritmit të zemrës dhe luhatje të vlerave të presionit të gjakut
• Dhimbje
• Mpirje apo çrregullime të tjera te sensibilitetit
• Çrregullime sfinkteriane
• Mpiksje te gjakut
• Relaps të semundjes