¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 1

N QÆ∞~°∞Éè’º #=∞ó N =∞ǨQÆ}ÏkèѨ`«ÜÕ∞#=∞ó

¢Ñ¨`«ºV Oy~å =∞¢#Î=ÚÅ∞ – 2. ÉèÏQÆO
¢|ǨχN Éèí∞=#yi N~å=∞=¸iÎ J=^è•x
áê^Œ∞HÍ#Î Nq^•º nH∆ÍѨ~°∞Å∞
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ "å~°∞ JOkOz#q

QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ "Õ^Œ=¸~°∞ÎÖˇ·# |¢Ç¨Ï‡N

<Õ=∂x [QÆ<åfl^äŒ ™È=∞Ü«∂l Ѷ¨∞#áêi
( q[Ü«∞ #QÆ~°O ) "åi Hõ$áê Å|ú=Ú
=ÚYº QÆ=∞xHõ
U "Õ^Œ ѨÙã¨ÎHõ"≥∞ÿ##∞ QÆ∞~°∞™ê÷hÜ«∞ "≥∞#fl\ ˜H˜x HÍ*ÏÅ^Œ∞. HÍ#
áê~°=∞Ê~°º=ÚQÍ QÆ∞~°∞ =ÚM’KåÛ~°}Ï -#∂KåÛ~°} q^è•#=Ú
##∞ã¨iOzÜÕ∞ D ѨÙã¨ÎHõ=Ú<˘Hõ Ü«ÚѨHõ~°}=ÚQÆ =∂¢`«"Õ∞ ÔQ·H˘x
J^茺ܫ∞#=Ú KÕÜ«∞QÆÅ~°x Ü«∂tO`«∞#∞.
N Pf JѨÊÅ#~°ã¨=∞‡ ã¨∞|ƒ#flÅ *˺+¨ªÑ¨Ù¢`«∞_»∞
ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.

N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.

¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 2

12.K«`«∞+¨¬+≤ì Hõ$`«ºÅ∞ (J#∞"å^Œã¨Ç≤Ï`«O)

1.¢|Ǩχ Hõ$`«º
II I I
Ü«∂O HõÅÊ Ü«∞Ou <À- ~°Ü«∞ó ¢‰õÄ~åO Hõ$`åºO =^èŒ∂ q∞= I
II – I – I – I – –
`åO ¢|Ǩχ}Ï Ñ¨ x~°∞‚^茇ºó ¢Ñ`«¨ ºHõ¯~åÎ ~° =∞$K«Ûù`«∞ II
– – –
<åâ◊¢`«∞=ÙÅ∞ ¢ã‘~°∂ѨOÖ’ L#fl ¢‰õÄ~°"≥∞ÿ# Hõ$`«ºQÍ ^Õxfl HõeÊOKå~À
D ¢ÉÏǨχ} =∞¢#Î â◊H˜ÎKÕ`« ^•xx "Õ~˘Hõ KÀ\˜H˜ ¢¿Ñˆ~Ñ≤OK« =K«∞Û.
P
2.j~°¬}fif Hõ$`«º –
II I
j~°¬}fifO Hõ~°‚=fO q +¨µ~°∂áêO ÉèíÜ«∞OHõs"£∞ I
–– – I – –II I
Ü«∞ó ¢áê Ç≤Ï}À kǨ^Œº`åfiO q `«O `«fiO Ü≥∂[Ü«∂ã¨∞ aèó II
– – –
ÉèÜ
í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ ã¨∂Å÷ t~°ã∞¨ û`À ÃÑ^ŒÌ K≥=ÙÅ`À q+¨=∞~°∂ѨO`À ÉèÜ
í ∞« OHõi"≥#·
x#∞fl Z=_»∞ ѨOáê_À "å_ç ¢áê}ÏÅ<Õ h=Ù <åâ◊#O KÕ~Ú.
P

N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.

¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 3

3.â◊`«$ ¢Ñ¨u‰õÄÅ Hõ$`«º

I I I
ÜÕ∞# k¿+ìÇ¨Ï = ǨÏã≤ ¢Ñ¨ u‰õÄÅ =∞Ѷ¨∂ ~Úx I
– – I – I – II
`«"Õ∞ "Õ`À x =~°ã¨Î fi =∂™ê‡<£ |∞∞KÀÛù J <åQÆã¨ó II
– – – –
P
4.PÜ«Ú xHõ$O`«x Hõ$`«º –
Jaè =~°Îã¨fi Hõ~åÎ~°O x ~°™êÎ ™ê‡aè ~À [™ê I
– – – – –
P Ü«Ú~°ã¨º x Hõ$O`«ã¨fi ¢Ñ¨*ÏO K« ѨÙ~°∞ëê kx II
– – –
D =∞¢#Î ¢Ñ¨ÉèÏ==ÚKÕ`« J#º¢`« ¢¿Ñi`«"≥· ¢Ñ¨Ü≥∂yOz# "å_çHõaè=ÚYOQÍ
"≥à◊√§ "å_ç PÜ«Ú=Ù#∞ KèÕkOK«∞. =∞#∞+¨µºÅ#∞ u<Õ^•<å ! "å_ç ã¨O`å<åxfl
t+¨µºÅ#∞ <åâ◊#O KÕ~Ú.
P
5.ѨÙ#~°fl= Hõ$`«º
II II I II
Ü«∞ ™êÎfi Hõ$`Õº ! K«HÍ ˆ~Ç¨Ï `«O `«fiO QÆK«Ûù ѨÙ#~°fl "Õ I
II – I–I II – –I
J ~åpó Hõ$`Õº ! <åâ◊Ü«∞ 㨠~åfiOâ◊ÛÜ«∂`«∞ ^è• #ºó II
– – –
F Hõ$`åº ! Z=_»∞ xxfl\Ï¡ KÕã≤ WHõ¯_çH˜ ѨOáê_À h=Ù =∞m§ ¢H˘`«Î ^•x"≥·
"å_çg∞^ŒHˆ "≥à√◊ §.<å â◊¢`∞« =ÙÅ#∞, JO^Œ~∞° ~åHõã∆ ∞¨ Å#∞‰õÄ_® <åâ◊#=Ú KÕ~Ú.
P
N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.
¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 4

6.Ѩâ◊√<åâ◊x Hõ$`«º
II I I I
H˜∆ ¢Ñ¨O Hõ$`Õº x =~°Îã¨fi Hõ ~°∞Έ~= QÆ$Ǩ ¢#Êu I
II – I – – I–I I
Ѩ â◊¥ â‹·Û"å 㨺 <åâ◊Ü«∞ g~åO âßÛ㨺 x|~°›Ü«∞ II
– – –
F Hõ$`åº ! x#∞fl ã¨$O+≤ìOz#=_ç ~ÚO\˜ˆH uiy "ÕQÆOQÍ "≥à◊√§."å_ç
Ѩâ◊√=ÙÅ#∞, Ѩ٢`«∞Å#∞ ã¨~ǨÏiOK«∞.
7.J*Ï˝x Hõ$`«º I
II I ¢. I I
Ü«∞ ™êÎ fi Hõ$`Õº ¢Ñ¨ lѶ¨∂Ü«∞ q^•fi O J q^Œ∞ëÈ QÆ$ Ǩ<£ I
– II –I I –
`«Ãã·º "Õ`«ó Ѩ ˆ~`åºâ◊√ `«#∞O Hõ$kè Ѩ ~°∞+¨Ê~°∞ó II
– – – – –
Hõ$`Àº`åÊ^Œ# ã¨=∞~°∞ú_≥·# Z=_»∞ x#∞fl J*Ï˝x<≥·# <å~ÚO\˜g∞^Œ‰õΩ
ѨOáê_À F Hõ$`åº! h=Ù "å_çg∞^ŒˆH áÈ~Ú "å_ç â◊s~°=ÚÖ’x JOQÍOQÍxfl
KèÕkOK«∞ .
P

N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.

¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 5

8.Jyfl Hõ$`«º II
II II I
¢Ñ¨f pO `åfi -Ѩ ¿ã^èŒ`«∞ ¢| Ǩχ ~Àz +¨ìfiq∞¢`«Ç¨ I
– – II –I I –
Jyflâ◊Û Hõ$ `Õº ! ~°H∆ÀǨ i¢Ñ¨Ç¨ Kå [ UHõáê`ü II
– – – – –
F Hõ$`åº ! <å Hõaè=ÚY=ÚQÍ =KÕÛ x#∞fl "Õ^Œ=∞¢<åÎÅ`À ¢Ñ¨HÍtOKÕ
"å_»∞, â◊¢`«∞=ÙÅ#∞ K«O¿Ñ"å_»∞, ~åHõ∆ã¨Ç¨ÏO`«, [#‡ÖËx"å_»∞ UHõáê^Œ∞_»∞
J~Ú# Jyfl uÑ≤Ê Ñ¨OѨ٠QÍHõ !
P
9.|∞∞+≤ Hõ$`«º II
I II I
Ü«∞^ä•`åfi- O y~°ã¨ó Ѩӈ~fi Éèí$ QÆ=âßÛ Ñ¨ ¿ãkèˆ~ I
I– II – – –I –
J ¢`« Ü«∞â◊Û =ã≤ ëêªâ◊Û `«^ä≥·= `åfi Ѩ ¿ãkè=∞ II
– – – –
ѨÓ~°fiO POy~°ã¨∞Å∞, ÉèÏ~°æ=ÙÅ∞, P¢`ÕÜ«ÚÅ∞, =ã≤+¨µªÅ∞ Uq^èŒOQÍ
x#∞fl uÑ≤Ê Ñ¨Oáê~À "Õ∞=Ú ‰õÄ_® JÖψQ x#∞fl ¢uÑ≤Ê Ñ¨OѨÙ`å=Ú '
P

N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.

¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 6

10.~°^äŒ Hõ$`«º ó–
II I I
Ü«∞¿ãΠѨ ~°∂O+≤ ã¨O ^Œ^èÒ ~° ^䌿ãº= qÉèí∞iúÜ«∂ I
–I – I– I– – I
`«O QÆK«Ûù `«¢`« `Õ - Ü«∞# =∞*Ï˝ `«¿ãÎ JÜ«∞O [ #ó II
– – – –
x#∞fl ѨÙ\˜ìOz# Z=_»∞ J=Ü«∞"åÅ`À ÉèÏQÍÅ`À ~°^ä•xfl ѨOÑ≤#@∞¡ x#∞fl
WHõ¯_çH˜ ѨOáê_Ò JHõ¯_çˆH "åxg∞^ŒˆH áÈ. D [#∞_»∞( <Õ#∞) J*Ï˝`«∞_»#∞.
W`«_çx h=Ù Z~°∞QÆÖË=Ù.
P
11.¢HÀ^è•yfl Hõ$`«º
I II I I
Ü≥∂ #ó Hõ$`Õº ! ~°} ™È÷ "å Hõ tÛ^•fi -<Àº -aè Ç≤ÏO ã¨u I
I– – –I –
`«ã¨º `«fiO ¢^À i"Õ^Àú -yfl `«#∂ |∞∞K«Ûùã¨fi ¿ÇÏo`å II
– – – –
F Hõ$`åº ! x#∞fl ѨÙ\˜ìOz# "å_»∞ Ü«Ú^ŒúOÖ’ ÖË^• =∞Ô~Hõ¯_≥·<å QÍx ##∞fl
Ç≤ÏOã≤™êÎ_À K≥@∞ìÖ’ ~°yÅÛ |_ç# JyflÖÏ qѨs`« ¢HÀ^èŒO`À "å_ç â◊s~°OÖ’H˜
áÈ I
P

N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.

¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 7

12.^Õ= ¢HÀkè Hõ$`«º I

II II I I
Éèí "å â◊~åfi ^Õ= ¿ÇÏo =∞㨺 `« áêѨ Hõ$`«fi<Õ I
I– – I – I– I
Ç¨Ï ~°ã¨fif `«fiO K« Hõ$`Õº ! "≥∂ zÛù+¨ ã¨Î 㨺 H˜OK«# II
– – – –
F Hõ$`åº !^Õ=¢HÀkèÜ≥ÿ∞ <å Z_»Å áêѨO KÕ¿ã "å_çx Ç≤ÏOã≤OK«∞. ¢HÀ^èŒ=u"≥·
"å_çx H˘OK≥=Ú ‰õÄ_® q∞QÆÅÛHõ ^ŒÇ≤ÏOK«∞ I
T
13.ã¨$H˜Ê|f Hõ$`«º I
II I I
Ü≥∂ #ó HõtÛ ¢^Œ∞Ì Ç¨ ~åu~°‡ #™ê ¢Ñu¨ Éèí∂ +¨u I
I– – I– –I – I
^Œ∂ ~°™È÷ "å -O uHõ™È÷ "å `« 㨺 ǨÏ$^Œº =∞ ã¨$H˜Ê| II
– – –
U â◊¢`«∞=Ù ¢^ÀǨÏ|∞kú`À <å Z_»Å Ç≤ÏOã¨#∞ `«ÅÃÑ\Ïì_À "å_≥=_≥·<å ^ŒQÆæ~°
L<åfl ^Œ∂~°OQÍ L<åfl "å_ç QÆ∞O_≥ <≥`«∞Î~°∞ ¢`åQÆ∞.
T

N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.

¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 8

14.K«~å - K«~° <åth Hõ$`«º II

II I II I I
ÜÕ∞ <åã≤ Hõ$`Õº ! ¢Ñ¨ Ç≤Ï`å ^èŒ∂ _èÕº 1 <å㨇l˚Ѷ¨∂O ã¨Ü«∂ I
I – –II – – –I – I
`« 㨺 "åº# KåÛ "åº#K«Û Ç≤Ï #ã¨∞Î Ç¨Ï ~°™ê â◊ xó II
– – – –
F Hõ$`åº ! ##∞fl K«OѨ_®xH˜ Z=_»∞ x#∞fl ѨOáê_À "å_çx "å_ç ~ÚO\˜Ö’x
"åix "å_ç Éè∂í Ç≤Ï~°}Ϻ^Œ∞Å`À(㨢áê}, J¢áê}∞Å`À) Ñ≤_∞» QÆ∞ Ç≤ÏOã≤OK«∞#∞
QÍHõ ! ^ŒÇ≤ÏOK«∞#∞ QÍHõ !
T
15.Jt= Hõ$`«º
I II I II
ÜÕ∞ # t≈"å#ó ѨO ^ä•#ó Ѩ~å Ü«∞O u Ѩ~å= `«"£∞ I
II – II – –I – I
`≥· ˆ~Ìq ~å ¢`åºó Hõ$`åº<À QÆ=∞ Ü«∞ ™êfi#∞ Hõ$ `«ÎÜÕ∞ II
– – – –
Uq JaèKå~°=∂~åæÖ’ U"å=∞ ¢Ñ¨Ü≥∂QÍÅ∞ =∂"≥·Ñ¨ =ã¨∞Î<åflÜ≥∂ P
=∂~°æ=ÚÅÖ’<Õ ~å¢u ã¨O|O^è•Öˇ·# Hõ$`«ºÅ#∞ =∂ H˘é‰õΩ LKåÛù@#O KÕ~Ú.
YO_çOK«∞.
T

N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.

¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 9

16.JëêìѨk Hõ$`«º I
I I I
Ü«∞k "≥· +≤ kfiѨ^Œº™ê‡<£ Ü«∞ k "≥·+≤ K« `«∞+¨Ên I
I– I – – I I–
x ~°¿ãÎ`À ¢=*Ï™ê‡aèó Hõ ~°∞Î ~°ëêì Ѩn QÆ$Ǩ<£ II
– – – –
=∂ÃÑ·H˜ #∞=Ùfi Ô~O_»∞HÍà◊√§ QÆÅ ~°∂Ѩ=Ú`À =ã¨∞Î<åfl"À ÖËHõ <åÅ∞QÆ∞ HÍà◊√§
QÆÅ PHõ$u`À =ã¨∞Î<åfl"À U"≥∞ÿ<å =∂KÕ`« u~°ã¨¯iOѨ|_ç WHõ¯_ç #∞O_ç
JëêìѨk"≥· Zxq∞kHÍà◊§ cè+¨} ~°∂ѨO`À KÕã≤#"å_ç QÆ$Ç‘ÏxH˜ j¢Ñ¶¨∞OQÍáÈ.
T
17.q^Œ∞º`ü Hõ$`«º
I I I II
Ü≥∂#â◊≈áê^Œ â◊Ѩ`À Ü«∞ â◊Û# â◊≈ Ѩ`«â◊≈ áê`ü I
–I – – – II – I
=$Hõ∆ q∞= q^Œ∞º ^•â◊√ `«=∂ =¸ÖÏ ^Œ #∞â’+¨Ü«∞ II
– – – –
Z=_»∞ â◊Ñ≤OK«x =∞=Ú‡ â◊Ñ≤ã¨∞Î<åfl_À, Z=_»∞ =∞=Ú‡ ^Œ∂+≤ã¨∂Î â◊Ñ≤ã¨∞Î<åfl_À
"å_çx, Ñ≤_»∞QÆ∞ K≥@∞ì#∞ P=¸ÅOQÍ ^ŒÇ≤ÏOKÕ@∞¡ ^ŒÇ≤ÏOK«∞ .
T

N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.

¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 10

18.â◊√#HõÃÑ·+≤ì Hõ$`«º I
I I I II
Ü«∞O kfiëȇ Ü«∞ â◊Û <À ^Õfi+¨ì º 1 Ѷ¨∂Ü«Ú ~°º â◊Û #â◊≈ áê`ü I
– I – – –I – II –
â◊√<Õ Ñ≤+¨ì q∞= H∆Í=∞O `«O ¢Ñ¨ `«ºã¨ºã¨fi =∞$`«º "Õ II
– – – – – –
Z=_çx"Õ∞=Ú ^Õfi+≤ã∞¨ <Î åfl"∂≥ , Z=_»∞ =∞=∞‡efl ^Õfi+≤ã∞¨ <Î åfl_À,Z=_»∞ =∞=∞‡efl
áêáê`«∞‡_≥· â◊Ñ≤ã¨∞Î<åfl_À ‰õΩHõ¯‰õΩ ÉèíH∆ͺxfl Ѩ_Õã≤#@∞¡QÍ "å_çx =∞$`«∞º=Ù‰õΩ
Ѩ_»"Õ~Ú.
T
19.âßѨ<åâ◊h Hõ$`«º I
I II I
Ü«∞ â◊Û ™êѨ`«flâ◊≈Ѩ^äÀ Ü«∞â◊Û Ü«∂ g∞ â◊áê u #ó I
II – – –I – –I
¢| Ǩ‡K« Ü«∞`ü ¢‰õΩ^Œú â◊≈áê`ü ã¨~°fiO `«`ü Hõ$^茺^èŒã¨Ê^Œ"£∞ II
– – – – –
<å `«e¡ ã¨=u H˘_»∞‰õΩÅ∞QÍx, <å Éèíyx ™È^ŒiQÍx, ÖËHõ <å Z_»Å HÀÑ≤Oz#
¢ÉÏǨχ}∞_»∞ QÍx, Z=~°∞ ##∞fl â◊Ñ≤Oz<å P âßѨO ##flO@‰õΩO_® <åâ◊#O
KÕ~Ú.
T

N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.

¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 11

20.t~°qã¨∞Êù~° Hõ$`«º I
I I I I
㨠|O^èŒ∞âßÛ Ñ¨º |O^èŒ∞â◊Û Ü≥∂ J™ê‡<£ Jaè^• ã¨u I
– I – I – II – I
`«ã¨º `«fiO aèO ^Œºkèëêª Ü«∞ Ѩ^• q ã¨∂Êù~°º `« zÛù~°ó II
– – – –
|O^è∞Œ =ÙQÍx, J|O^è∞Œ =ÙQÍx Z=_»∞ <å <åâ◊<åxfl HÀ~°∞`«∞<åfl_À "åx QÆ∞O_≥ÃÑ·
HÍÅ∞ ÃÑ\˜ì `«Å ѨQÆ∞ÅQ˘@∞ì.
T
21.=$H© Hõ$`«º I
I I II
Jaè ¢¿Ñ Ç≤Ï ã¨Ç¨Ï¢™êHõ∆O Ü«ÚHÍÎfi`«∞ â◊ Ѩ^äŒO ~° ^äÕ I
– I – – II – –
â◊¢`«∂ # xfiK«Ûùf Hõ$`Õº ! =$H© "åq=∞`À QÆ$Ǩ<£ II
– – – – – –
J<ÕHõ K«¢HÍÅ∞ QÆÅ ~°^ä•xfl ZH˜¯ â◊¢`«∞=ÙÅ #<Õfi+≤ã¨∞Î#fl Hõ$`åº ! `À_ÕÅ∞ QÆ¢Ô~Å
âßÅÖ’ ¢Ñ¨"ÕtOz "å\˜x K«OÑ≤#@∞¡ "ÕQÆOQÍ Ñ¨~°¢Ñ¨Ü≥∂QÍÅ#∞ <åâ◊#O
KÕ~Ú .
T

N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.

¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 12

22.~°H˜∆}© Hõ$`«º I
I II I
Ѩ i}À =$V˜ú â◊Ñ^ä¨ •<£ ^Œ ǨÏ#flyfl i= ¢Ç¨Ï^Œ"£∞ I
–II – I – – I –I
â◊¢`«∂<Õ "åaè`À [Ç≤Ï k"åº =$Hõ∆ q∞"åâ◊ xó II
– – – – –
J_»qx ^ŒÇÏ≤ OKÕ HÍiÛK«∞Û =∞^躌 Ö’x H˘Å#∞#∞, Uq^èOŒ QÍ q_çzÃÑ_»∞`«∞O^À
J\Ïì̂Q â◊¢`∞« =ÙÅ∞ <å‰õΩ KÕ¿ã ¢ÑÜ
¨ ∂≥ QÍÅ∞ ##flO@‰õΩO_® KÕã≤ PHÍâ◊O #∞O_ç
Ѩ_ç# Ñ≤_»∞QÆ∞ K≥@∞ì <≥\Ï¡ ^ŒÇ≤Ïã¨∞ÎO^À <å â◊¢`«∞=ÙÅ#∞ JÖψQ K«OÑ≤"Õ~Ú
T
23.^ŒÇ¨Ï# Hõ$`«º
II II I I
â◊¢`«∂<£ "Õ∞ ¢áÈ^äŒ â◊Ѩ ^ä• Hõ$`åºâ◊Û ã¨∞ Ǩï$^À -ã¨∞ ǨÏ$`ü I
– II – – I – II –
lǨ‡ â◊‡¡ H∆Í‚ â◊Û ^Œ∞~°› $^Œó 㨠q∞^ŒúO *Ï`« "Õ^Œã¨"£∞ II
– – – – –
<å â◊¢`«∞=ÙÅ, "åi âßáêÅ, "åi Hõ$`«ºÅ, "åi q∞¢`«∞Å ¢áê}ÏÅ∞ f~Ú.
‰õΩ\˜Å∞Öˇ· ÃÑ·H˜ "≥∞`«ÎQÍ HõxÑ≤OKÕ P ^Œ∞+¨ìz`«∞ÎÅO^ŒiÃÑ·# =∞O_Õ xѨC"Õã≤
`«QÆ∞Åɡ@∞ì.
T

N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.

¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 13

24.kâß |O^èŒ# Hõ$`«º. (J^äŒ~°fi.19.19.1 19.27.14)

Jã¨Ñ¨`«flO ѨÙ~° ™êÎ#fló t=O ^ŒH}`«
˜∆ 㨯 $kè I
– –– – – –
J ÉèíÜ«∞O 㨠`«`«O ѨâßÛ`ü Éèí¢^Œ =Ú`«Î~°`À QÆ$¿ÇÏ II
– – – – –
=∂ ~ÚO\˜H˜ `«∂~°∞Ê# â◊¢`«∞=ÙÅ∞ ÖˉõΩO^Œ∞~°∞ QÍHõ ! ^ŒH˜∆}Ï# â◊√ÉèíO KÕ~Ú.
ZѨC_»∞ Ѩ_»=∞@ ÉèíÜ«∞=ÚÖˉõΩ_»∞ QÍHõ ! J\Ï¡ˆQ L`«Î~° k‰õΩ¯# Éèí¢^Œ=∞QÆ∞
QÍHõ !
T
25.=∞$QÍs Hõ$`«º
II I II I
Ѩ ˆ~Ç≤Ï Hõ$`Õº =∂ u+¨ª q^Œú ¿ãº= Ѩ^ŒO #Ü«∞ I
–I – I – –I
=∞$ QÆ㨺 Ç≤Ï =∞$QÍi ¢áÈ#`åfih Hõ~°∞Î=∞~°›u II
– – –
J#∞ºÅ∞ ѨOÑ≤# Hõ$`åº ! WHõ¯_» Hõ∆}O ‰õÄ_» xÅ==^Œ∞Ì. ÉÏ}O`À H˘@ì|_ç#
[O`«∞=Ù #∞O_ç H͈~ <≥`«∞Î~°∞#∞ |\˜ì ѨÙe U q^èŒ=ÚQÍ ^•xfl QÆ∞iÎã¨∞ÎO^À
J\Ï¡ˆQ =∞O¢`«|ÅOKÕ â◊H˜Î QÆey#, #=∞㨯iOz ѨOÑ≤#"å_çg∞^ŒˆH "≥à◊√§.
T

N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.

¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 14

26.ã¨fiÅOHõ$`å Hõ$`«º I
I I II I
J ÉèíºHÍÎHÍÎ ã¨fiÅOHõ$`å 㨠~°fiO <À ^Œ∞i`«O ^ŒÇ¨Ï I
– I – – II I
*Ïh^ä•â‹·Û = Hõ$`åº<åO Hõ~°Î $Ï<£ #$Ï<£ áêѨKÕ`« ã¨ó II
–– – –
ã¨∞QÆO^èŒ `≥·ÖÏ^Œ∞Å∞ ѨÓã¨∞H˘x JÅOHõ~iOѨ |_ç# ^•<å ! <å Z_»Å
KÕÜ∞« |_ç# ¢ÑÜ
¨ ∂≥ QÍxfl ^ŒÇÏ≤ OK«∞. =∂ ÃÑH· ˜ Hõ$`«ºÅ#∞ ѨOÑ≤Oz# =∞#∞+¨µºÅ#∞
h "≥~°∞QÆ∞^Œ∞=Ù.
T
27.¢Ñ¨u¢H˜Ü«∂ Hõ$`«º I
I II II I
Ü«∞^ä• Ç¨ÏO u ѨÙ~å ã‘#O `«^ä≥·"Õ ëêfiã¨∞Hõ$#fl ~°ó I
– II – – II – I
`«^ä• `«fi Ü«∂ Ü«Ú*Ï =Ü«∞O x Hõ$}‡™ê÷û ã¨∞fl [OQÆ=∞"£∞ II
– – – – –
â◊¢`«∞=Ù `«#ÃÑ·H˜ =^Œe# ÉÏ}Ïxfl ÖË^• PÜ«Ú^è•xfl ǨÏã¨ÎÖÏѶ¨∞=O HõÅ"å_Õ
q^è=Œ ÚQÍ Ñ¨@∞ìH˘x â◊¢`∞« =ÙÃÑH· ˜ uiy qã¨~∞° `å_À J^Õ q^èOŒ QÍ h ã¨ÇϨ HÍ~°O
KÕ`« =∂ÃÑH· ˜ =zÛ# ^•xx ¢uÑ≤Ê "Õã≤ â◊`$« =ÙÅ Pã¨∞ÅÎ #∞ Ѩi"å~åxfl <åâ◊#=Ú
KÕ™êÎ=Ú.
T

N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.

¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 15

28.JOQÆ qKÕÛ^ŒHõ Hõ$`«º I

I II II I
L uÎÃ+·ª= Ѩ ˆ~Ç‘Ï`À - *Ï˝`Õ H˜q∞¿ÇÏ K«Ûùã≤ I
II – – –I – I
¢w "å¿ãÎ Hõ$`Õº áê^Ò Kåaè Hõ~å÷ûºq∞ q ¢^Œ= II
– – – –
F Hõ$`åº "≥O@<Õ WHõ¯_» #∞O_ç "≥o¡áÈ ! <å ã¨OQÆu h‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞. <å
¢Ñ¨ÉèÏ=O h"≥~°∞QÆ=Ù. #∞"Õfiq∞ HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl=Ù ? Wx`« K≥Ñ≤Ê<å áÈHõáÈ`Õ
h Q˘O`«∞ HÀ™êÎ#∞. h HÍà◊√§ #iˆH™êÎ#∞. W`«~° J=Ü«∞"åÅ#∞ KèÕk™êÎ.
"≥O@<Õ Ñ¨~°∞ÔQuÎ áÈ I
T
29.¢HÀ^èŒ Hõ$`«º I
I II II II
™êfiÜ«∞™ê ã¨ûO u<À -㨠Ü≥∂ q^Œ‡ K≥=· Ѩ ~°∂O+≤`Õ I
– – –II I– I – – II
`≥·Ãã·Îifl Hõ$}‡ ™êÎ #∞º¢ˆQ Ü«∞ k <À r=Ü«∞ ã¨fi s<£ II
– – – – –
F cè+}¨ © ! ¢HÀ^è~Œ ∂° Ñ≤}© ! h =∞~å‡Å∞, LáêÜ«∂Å∞, â◊¢™êÎÅ∞, "Õ∞"≥∞~°∞QÆ∞^Œ∞=Ú.
=∂ =^ŒÌ‰õÄ_® ã¨∞fHõ∆}ÏÖˇ·# W#∞Ѩ Hõ`«∞ÎÅ∞<åfl~Ú. #∞=Ùfi "≥#‰õΩ¯ "≥o¡ =∂
â◊¢`∞« =ÙÅ#∞ K«OѨHõ ¢áê}ÏÅ`ÀLOz`Õ PÜ«∂ PÜ«Ú^è•Å`À h J=Ü«∞"åÅ#∞
KèÕk™êÎ=Ú.
T
N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.
¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 16

30.ã¨~°fiã¨OǨi}˜ Hõ$`«º
II I
=∂™ÈºzÛù ëÈ kfiѨ^ŒO "≥∂`« H˜OzK«Û `«∞+¨Ê^Œ"£∞ I
– I– – – – II I
=∂ *Ï˝f # #∞*Ï<£ ѨÓ~åfi<£ =∂ "Õt ¢Ñ¨ u"Õt<Ò II
– – –
<å â◊¢`∞« =Ù WO\’¡ ѨÙ~°∞+¨µÅ∞#∞, ¢ãÅΑ #∞, *O`«∞=ÙÅ#∞, *Ï˝`∞« Å#∞, `«=Ú‡à◊§#∞
"åi=ÚO^Œ∞ "åix, "åi ~ÚO_»¡Ö’x "åiH˜ ã¨O|OkèOz# ã¨~°fi [<åÅ#∞
XHõ¯ix ‰õÄ_® q∞QÆÅÛHõ K«OÑ≤"Õ~Ú.
T
31.JO`«~åºg∞ ¢¿Ñ~°Hõ Hõ$`«º
II I
â◊¢`«∂Ü«∞`å ¢Ñ¨ Ç≤Ï`åã≤ ^Œ∂_Õº<åaè Ü«∞^ä• Ü«∞ `«ó I
––I – I – – – I
`« `«ã¨Î^ä• `åfi #∞^Œ`«∞ Ü≥∂ -Ü«∞ =∞O`« ~°‡ ~Ú ¢t`«ó II
– – –
ZHõ¯_ç#∞O_ç Uq^èŒ=ÚQÍ Z=_çKÕ`« â◊¢`«∞`«fiO`À <åÃÑ·H˜ ѨOѨ|_®¤"À <å
ǨÏ$^ŒÜ∂« `«~åàÏÖ’ =iÎOKÕ Ñ¨~=° ∂`«‡ x#∞fl L`åÊkOz# "å_çg∞^ŒH˜ JHõ¯_çH˜
JÖψQ ¢¿Ñˆ~Ñ≤OK«∞#∞ QÍHõ !
T

N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.

¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 17

32.`«áÈ Hõ$`«º I
I II
U=O `«fiO x Hõ$`å -™ê‡aèó ¢|Ǩχ}Ï ^Õq ã¨~°fiâ◊ó I
– – I – I– –
Ü«∞^äÕ`« =∂ ¢t`À QÆ`åfi áêѨnè x= <À [Ç≤Ï II
– – –
"Õ∞=Ú KÕã≤# [Ѩ `«Ñ¨â◊≈H˜Î KÕ`« u~°ã¨¯iOѨ|_ç =∂ #∞O_ç =∂ ã¨÷ÅO #∞O_ç
"≥o§áÈ. WHõ¯_» #∞O_ç "ÕQÆOQÍ áÈ~Ú =∂ÃÑ· ¢Ñ¨Ü≥∂QÍÅ∞ KÕ¿ã áêѨ|∞^Œ∞úÖˇ·#
"åix JHõ¯_Õ K«OѨÙ.
T
33.áêÑ‘ ã¨OǨ~° Hõ$`«º
II I II I
Ü«∞ ^ä• q^Œ∞º ^Œú`À =$Hõ∆ó P =¸ÖÏ ^Œ#∞â◊√ +¨ºu I
–I – II – – II
U=O 㨠¢Ñ¨u â◊√+¨ºu Ü≥∂ "Õ∞ áêѨO z H©~°¬u II
– – –
Ñ≤_»∞QÆ∞ Ѩ_ç# K≥@∞ì "≥Ú^ŒÅ∞ #∞O_ç Z\Ï¡ =∂_çáÈ`«∞O^À J\Ï¡ˆQ <å Z_»Å
áêѨ=Ú KÕÜ«∞QÀˆ~ "å_»∞ =∂_çáÈ=Ù#∞ QÍHõ !
T

N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.

¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 18

34.â◊√Hõ ã¨fiÉèÏg Hõ$`«º I

I II I
Ü«∞^ä• ¢Ñ¨ uâ◊√HÀ Éèí∂`åfi `« "Õ∞= ¢Ñ¨u^è• =u I
–II –II –I
Ü≥∂ "Õ∞ áêѨO z H©~°¬u ^Õfiëêì~°O ¢Ñ¨ uQÆK«Ûù`«∞ II
– – –
Ö’HõOÖ’ H˘xfl zÅ∞HõʼnõΩ tHõ∆}xzÛ Ñ¨OѨÙ`Õ Jq J_»q zÅ∞HõÅ`À ¿ãflǨÏO
KÕã≤ [O@Hõ\ ì˜ "å\˜x Ü«∞[=∂x ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ `≥™êÎ~Ú. Pq^èOŒ QÍ<Õ <å â◊¢`∞« =ÙKÕ`«
<åÃÑ· KÕÜ«∞|_ç# ¢Ñ¨Ü≥∂QÆO ##∞fl ^Õfi+≤Oz# "åx g∞^ŒˆH áÈ=Ù#∞ QÍHõ !
T
35.ã¨~°fi^Õ=`å Hõ$`«º
I II
Ü≥∂#ó ™Èfi J ~°}À Ü«∞â◊Û Ü≥∂Ç≤Ï xëÈì º l Ѷ¨∂Oã¨u I
– II – – – I
^Õ"åã¨ÎO 㨠ˆ~fi ^èŒ∂~°fiO`«∞ ¢|Ǩχ =~°‡ =∞=∂O `«~°"£∞ II
– – – –
U ^Œi¢^∞Œ _»∞, ^Œ∞+¨µ_ì ∞» , K«O_®Å∞_»∞ ##∞fl K«OáêÅx HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl_À "å_çx
ã¨~°fi^Õ=`«Å∞ Ç≤ÏOã≤O`«∞~°∞QÍHõ ! <å ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’x, ÉèíQÆ=O`«∞_Õ <å‰õΩ
~°H∆ÍHõ=K«O.
T

N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.

¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 19

36.kfiëÈ[Ç≤Ï Hõ$`«º I
II II II
1. L`ü `åfi =∞#Ì#∞Î ™ÈÎ =∂ó Hõ$}∞+¨fi ~å ^èÀ J¢k=ó I
I –II –
J = ¢|Ǩχkfi ëÈ [Ç≤Ï II (|∞∞.8.64.1, J^äŒ.20.93.1)
–
¢|Ǩ‡ ! x#∞fl =∂ Ü«∞*Ï˝Å∞ ã¨O`À+¨ ÃÑ@∞ì#∞ QÍHõ ! k=º`Õ[O QÆÅ"å_®
=∂HÀiHõÅ#∞ f~°∞Û =∞=∞‡efl ~°H˜∆OK«∞ =∂ â◊¢`«∞=ÙÅ#∞ <åâ◊#=Ú KÕ~Ú.
T
37.ѨÙ`«Îm #"åi}© Hõ$`«º
II I I
Ü≥∂ "Õ∞ Hõ~À u ¢Ñ¨^•fiˆ~ Ü≥∂ -Q͈~ Ü≥∂ x"Õ â◊<Õ I
II – I – II – I–
Ü≥∂ "Õ∞ ˆHâ◊ #MË ‰õΩ~åº ^ŒO[ <Õ ^ŒO`« ^è• =<Õ II
– – – –
¢Ñ¨Ü≥∂QÍÅ∞ KÕ¿ã "åà◊√§ "å~°∞ `˘H˜¯# =∞\˜ìx, ~ÚO\’¡ =ã¨∞Î=ÙÅ#∞, P=ºH˜Î
A@∞ì, QÀà◊√§, ^èŒiOKÕ HÍ@∞Hõ, ѨO_»∞¡ `Àq∞# ѨÙÅ¡Å∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# "åxx
ã¨OáêkOz ѨÙ`«Îm ¢Ñ¨Ü≥∂QÍÅ∞ KÕ™êÎ~°∞. JO`ÕQÍHõ ¢Ñ¨Ü≥∂QÆ =ã¨∞Î=ÙÅ#∞
â◊¢`«∞= WO\˜Ö’ ^•fi~°=Ú ¢H˜O^Œ ÖËHõ ÃÑ·# x=ã≤OKÕ QÆkÖ’ ÃÑ_»`å~°∞.
J@∞=O\˜ "åi=Å¡ <å‰õΩ JѨHÍ~°=Ú [~°∞QÆ ‰õΩO_»∞#∞ QÍHõ !
T

N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.

¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 20

38.‰õΩ=∂s W= Hõ$`«º I
I I I I
¢Ñ¨ u ã¨~° ¢Ñ¨ u^è•= ‰õΩ=∂s = Ñ≤`«∞ ~°æ$Ǩ<£ I
–I – –II II
=¸~åú # "Õ∞ëêO ™ÈÊù@Ü«∞ Ѩ^Œ "Õ∞ëêO ‰õΩÖË Hõ$kè II
– – –
‰õΩ=∂Ô~Î `«O¢_ç WO\˜H˜ "≥o§#@∞ì F Hõ$`åº ! #∞=Ùfi x#∞fl ѨOÑ≤# "å_ç
g∞^Œ‰õΩ ѨiQÆ`«∞ΉõΩO@∂ "≥à◊√§. "åx `«Å ѨQÆ∞Å Q˘@∞ì "å_ç HÍà◊√§ q~°QÆ
Q˘@∞ì. "åx ™ê÷#O <åâ◊#O KÕ~Ú.
T
39.^Œ∞~°‡^Œ<åâ◊h Hõ$`«º I
I II I
ÜÕ∞ ¢^Œ∞Ǩïº~°$["Õ =∞ ǨϺ=∞ˆQfl Hõ^• kè Ü≥∂ ^Œ∞~°‡^• J â◊‡<åã¨ó I
– II – – II II – –I
P|^≥ú·º `åO KÀzÛù ëê q^茺`«O `«∂<£ "≥·=ã¨fi`«ã¨º ã¨^Œ#O #Ü«∞ã¨fi II
– – – – –
U ¢^ÀǨïÅ∞ ^Œ∞+¨ì |∞kú`À <å ¢áê}Ï=ÚÅ∞ fÜ«∞_®xH˜ PÖ’zã¨∞Î<åfl~À
¢ÑÜ
¨ ∂≥ QÍÅ∞ KÕã∞¨ <Î åfl~À "åà◊§#∞ ¢`åà◊§`À Hõ\ ì˜ =∞O@ ÃÑ\˜ì HÍeÛ Ü«∞=Ú_çO\˜H˜
#_»∞ѨÙ.
T

N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.

¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 21

40.J#∞$`« ã¨OǨi}© Hõ$`«º I

II I II II I II
ÜÕ∞ <À ~°~ÚO ^Œ∞â◊Ûi`å ™È JˆQfl [Ǩï~°‡ ~åÎ™È J #$`«O = ^ŒO`«ó I
– II –II – – – I
`ÕëêO = ѨÓO+¨ºiÛ ëê *Ï`«"Õ^Œó â◊√≈+¨¯O#∞ =$Hõ∆ =∞aè ã¨O ^ŒÇ¨Ïã¨fi II
– – – – –
=∞=∞‡efl =∂ã¨OѨ^ŒÅ#∞ <åâ◊#=Ú KÕÜ«∞_®xH˜ J|^•úÖÏ_Õ U^Œ∞â◊Ûi¢`«∞Å∞
Ǩϟ=∞O KÕã¨∞Î<åfl~À F Jwfl ! "åi â◊s~°=ÚÅ#∞ =∞O@ ÃÑ\˜ì ZO_ç# K≥@∞ì
ÖÏQÆ `«QÆÅɡ@∞ì.
T
41.Jq<åth Hõ$`«º I
II I I II
JѶ¨∂flº Ãã·º= Ѷ¨∞’ ~°~°∂¿Ñ q +¨µ~°∂¿Ñ -q <åtx I
– I – I – II – I
[$O aè`å ¢Ñ¨ uQÆ$Ǩ‚+¨fi ã¨fiÜ«∞ =∂^•Ü«∞ Kå ^Œ∞ƒù`«"£∞ II
– – –
F Jyfl=Úv ! q+¨=∞"≥∞ÿ# ÉèíÜ«∞OHõ~° ~°∂Ѩ=Ú QÆÅ^•<å ! Jq<åâ◊Hõâ◊H©Î !
#∞=Ùfi q[$OaèOz J^Œ∞ƒù`«O KÕã≤ <å â◊¢`«∞=ÙÅ#∞ Ѩi¢QÆÇ≤ÏOK«∞.
T

N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.

¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 22

42.ã¨~°fi"åºÑ‘ Hõ$`«º I
II I I I
`«fi q∞¢<ÀÌ Ü«∞"≥∂ = ~°∞}ó `«fi=∂áÈyfl ~°^ä•x Åó I
– I – II – –I
`«fiO ¢|Ǩ‡K≥· = ~°∞¢^Œâ◊Û `«fiëêì K≥·= ¢Ñ¨*Ï Ñ¨uó II
– – – –
h"Õ WO¢^Œ∞_»=Ù, Ü«∞=Ú_»=Ù, =~°∞}∞_»=Ù, h~°∞, xѨC, QÍe h"Õ ! h"Õ
¢|Ǩχ=Ù. ~°∞¢^Œ∞_»=Ù ‰õÄ_®, h"Õ ^Õ= teÊq ¢Ñ¨*ÏѨuq.

I I
T
I
43. P =~°Î^èŒfiO x =~°^èÎ Œfi =∞$ `«=ó Ѩi=`«û~å I
– – I – I
JǨϟ~å¢`å ã¨Î^ä•ÉÏÌâ◊Û `«fiO k â◊ó ¢Ñ¨k â◊â◊Û"Õ∞ II
–– – – – –
h"Õ HÍÖÏxfl "åºÑ≤OѨ KÕ™êÎ=Ù. J^Œ∞Ѩ٠KÕ™êÎ=Ù. ѨQàÆ √◊ §, ~å¢`∞« Å∞, |∞∞`«∞=ÙÅ∞,
ã¨O=`«û~åÅ∞ h Jnè<åÅ∞, #∞"Õfi k‰õΩ¯Å∞, qk‰õΩ¯Å∞ JxflO\˜x <å‰õΩ
J#∞‰õÄÅOQÍ KÕ~Ú.
T

N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.

¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 23

44.ã¨$[# Hõ$`«º I
I II
`«fiq∞¢^ŒO `«fiO Ü«∞=∞O =~°∞}O ™È=∞O `«fi=∂áÈyfl =∞^ä•xÅ"£∞ I
II – I – – I – I – –
J ¢`åǨÏ$`«º Ѩâ◊¥Oâ‹·Û==Ú`åÊ ^ŒÜ«∞ã≤ Kå^Œ∞ƒù`«"£∞ II
– – – –
#∞=Ùfi W¢#∞Ì_çx, Ü«∞=Ú_çx =~°∞}∞_çx, ™È=Úx, Jyflx, "åÜ«Ú=Ù#∞,
WHõ¯_»‰õΩ `≥zÛ U ã¨OѨ^ŒÅ<≥·<å, r=*ÏÖÏ<≥·fl<å J^Œ∞ƒù`«OQÍ ã¨$+≤ì™êÎ=Ù.
T
45.Ü«∞=∞ã¨^Œ# #Ü«∞ Hõ$`«º
II I I I
ÜÕ∞"Õ∞ ^Œ"Õ∞ ^•~°∞Qƈ~ƒù â◊ Ü«∂#O kèÜ«∂ ã¨Ç≤Ï`«O ѨÙ~°∞+¨O x[¢Ç¨ïó I
– – I– – I – I – –I
‰õΩOcèáêHõO # ~°HõO ¢w= |^•úǨÏ`å U=O ѨÙ~°∞ëê™È Ü«∞ =∞㨺 II
– –– – – – – –
Z=_»∞ JaèKå~° Ǩϟ=∞=Ú KÕã≤ =∞O_Õ Hõ>ˇìÅ #∞O_ç Jyfl~°∂ѨÙ_≥·# ѨÙ~°∞+¨µx
<åÃÑ·H˜ q_çKå_À "å_çx "≥∞_»Ñ¨@∞ìH˘x ‰õΩOcèáêHõ #~°HÍ# Ѩ_»"Õ~Ú. JÖψQ
P ¢Ñ¨Ü≥∂QÆ Ñ¨Ù~°∞+¨µ_çx ‰õÄ_® Ü«∞=Ú_ç ^ŒQÆæiH˜ H˘\˜ì ѨOѨÙ.
T

N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.

¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 24

46.Ѷ¨∞’~° Hõ$`«º I
I I II I
Hõ$ +¨‚ =ˆ~‚ =∞ǨϢ^Œ∂¿Ñ |$Ç¨Ï `«¯ˆ~‚ =∞Ç¨Ï ^ŒƒùÜÕ∞ I
I – I – – I – I
^Õ = ^Õq =∞Ǩ^Õq =∞=∞ â◊¢`«∂<£ q<å â◊Ü«∞ II
– – – –
ÃÑ^ŒÌ K≥=ÙÅ`À #Å¡x Q˘Ñ¨Ê PHÍ~°=ÚQÆÅ^•<å ! â◊H˜Î=O`«∞ʼnõΩ ‰õÄ_» ÉèíÜ«∞O
Q˘e¿Ñ^•<å ! F =∞Ǩ^Õg ! <å â◊¢`«∞=ÙÅ#∞ <åâ◊#O KÕ~Ú .
T
47.q+¨Ç¨i}© Hõ$`«º I
II I II I
‰õΩ ÉË~° `Õ =ÚYO ~“¢^ŒO #Ok <åfl#O^Œ =∞ =Ç¨Ï I
I– I – – II – I
[fi ~°=∞$`«∞º ÉèíÜ«∞O Ѷ¨∞’~°O q+¨ <åâ◊Ü«∞ "Õ∞ [fi~° II
– – – –
F [fi~°â◊H©Î ! h =ÚY=Ú qHõ$`«=Ú, ÉèíÜ«∞OHõ~°=Ú J~Ú#k. J@∞=O\˜
P#O^Œ ã¨fi~°∂Ñ≤}˜"≥· <å‰õΩ P#O^•xfl ¢Ñ¨™êkOK«∞. <å [fi~åxfl ^•xH˜
HÍ~°}"≥∞ÿ# ÉèíÜ«∞OHõ~° qëêxfl, =∞~°} ÉèíÜ«∂xfl <åâ◊#O KÕ~Ú.
T

N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.

¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 25

48.
II I I
= ~°¬O`«∞ `Õ qÉèÏ=i k"À J¢Éèí 㨺 q^Œ∞º `«ó I
II I – – –II
~À ǨÏO`«∞ 㨠~°fic*Ï#º= ¢|Ǩχ kfi ëÈ [Ç≤Ï II
– –
F ~å¢u^Õg ! h k=º q^Œ∞º`å¯O`«∞Å∞ PHÍâ◊=Ú #∞O_ç =i¬OK«∞#∞ QÍHõ !
ã¨~°fic[=ÚÅ∞ "≥ÚÅÔH`«∞Î#∞ QÍHõ ! =∂ `«Ñ¨ã¨∞û#∞ ~°H˜∆OK«∞. =∂ â◊¢`«∞=ÙÅ#∞
ã¨OǨÏiOK«∞.
T
49.QÆ∞}Ï~ÀѨ} Hõ$`«º I
|∞∞`«O ^Õq ! =∞Ǩ=∂ÜÕ∞ ! Hõ$`Õº ! =∂¿ÇÏâ◊fi~° ¢Ñ≤ÜÕ∞ I
â◊¢`À~°ƒÅO ^ŒÇ≤Ï`åfiâ◊√ Ѩâ◊√Ѩ٢`å<£ q<åâ◊Ü«∞ II
F Hõ$`åº^Õg ! =∞¿ÇÏâ◊fi~° ¢Ñ≤Ü«∂ ! x[OQÍ h=Ù QÆ∞}Ï~ÀѨ}â◊H˜Îq. <å
â◊¢`«∞=ÙÅ |ÖÏxfl "ÕQÆ=ÚQÍ ^ŒÇ≤ÏOz "åi Ѩâ◊√=ÙÅ#∞, Ѩ٢`«∞Å#∞ <åâ◊#O
KÕ~Ú.
T

N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.

¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 26

50.q^èŒ∂=∂yfl Hõ$`«º I
I II I
Y\ò Ѷ¨\ò [Ç≤Ï =∞ǨHõ$`Õº ! q^èŒ∂ =∂yfl ã¨=∞ ¢Ñ¨ÉèË !
I I – – –I
Ç¨Ï # â◊¢`«∂O ¢ã≤Îâ◊¥ÖË# ¢‰õΩ^•ú¿ãº ! Ñ≤| â’ }˜`«"£∞ II
– – – –
F =∞Ǩ Hõ$`åº! á⁄QÆÖxË =∞O@ÖÏ ¢ÑH¨ ÍtOKÕ^•<å ! <å â◊¢`∞« =ÙÅ#∞ â◊¥ÅO`À
á⁄_çz H˘\˜ì K«OѨÙ. HÀÑ≤Oz# =ÚY=Ú QÆÅ^•<å ! "åi <≥`«∞Î~°∞ ¢`åQÆ∞ I
T
51.~ÀQÆx"åi}© Hõ$`«º I
¢uáê`ü Éèí㨇 ¢Ñ¨Ç¨Ï~°}ó ¢ut~å ~°HõÎÖ’K«#ó I
ã¨"Õ∞ ¢Ñ‘`«ã¨∞ûYO ^Œ^•º`ü ã¨~åfi=∞Ü«∞Ѩu~°˚fi~°ó II
=¸_»∞ áê^•Å∞, =¸_»∞ `«ÅÅ∞, Z¢~°x Hõà◊√§ HõÅ"å_»∞, ã¨~°fi~ÀQÍʼnõΩ
¢Ñɨ ∞íè =Ù – Éèãí ‡¨ =∞<Õ PÜ«Ú^èOŒ `À H˘>Ë"ì å_»∞ J~Ú# [fi~° ѨÙ~°∞+¨µ_»∞ <åÜ«∞O^Œ∞
¢¿Ñ=∞HõÅ"å_≥· ã¨∞MÏxfl WK«∞Û#∞ QÍHõ I
T

N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.

¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 27

52.[fi~° QÍÜ«∞¢f I
[fi~°~å*ÏÜ«∞ q^Œ‡¿ÇÏ ¢u t~°™ê¯Ü«∞ nè=∞Ç≤Ï I
`«#fl ¢ã≤Îáê`ü ¢Ñ¨KÀ^ŒÜ«∂`ü II
=¸_»∞ áê^ŒÅ∞QÆÅ [fi~°~åA#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x P=¸_»∞ `«ÅÅ∞ QÆÅ ™êfiq∞x
^蕺xã¨∞Î<åfl=Ú. P~Ú# =∞=∞‡efl =ÚO^Œ∞‰õΩ #_»∞ѨÙ#∞ QÍHõ !
T
53.qHõ$`«Hõ$`«º II
QÆ$¢^èŒHõi‚ ! q~°∂áêH˜∆ ! ÅO|#ã¨Îx ! =∞Ǩϟ^Œi !
I I I I
Ç¨Ï # â◊¢`«∂O ¢ã≤Îâ◊¥ÖË# ¢‰õΩ^•ú ¿ãº Ñ≤| â’ }˜`«"£∞ II
– – – –
¢Q^Æ ÌŒ K≥=ÙÅ∞ QÆÅ^•<å ! =¸_»∞ HõO_»∞Q¡ ÅÆ ^•<å ! ã¨∞n~°"… ∞≥ #ÿ ã¨<Î åÅ∞ QÆÅ^•<å!
ÃÑ^ŒÌ á⁄@ìQÆÅ^•<å ! "åi <≥`«∞Î~°∞ ¢`åQÆ∞ II
T

N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.

¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 28

54.â◊`«$<åâ◊h Hõ$`«º I
ÅO|Hõˆ~‚ ! ÅO|l¿ÇÏfi ! ÅO|ã¨Îx ! =∞Ǩϟ^Œi !
I I
Pkâ◊ˆHÎ ! =∞Ǩâ◊ˆHÎ ! =∞=∞ â◊¢`«∞ifi# â◊º`«∞ II
– –
¢"ÕÖÏ_Õ K≥=ÙÅ∞, <åÅ∞Hõ, *Ïi# ã¨Î<åÅ∞, ÃÑ^ŒÌá⁄@ì QÆÅ^•<å ! Pkâ◊H©Î !
=∞Ǩâ◊H©Î ! <å â◊¢`«∞=Ù #tOK«∞#∞ QÍHõ !
T
55.=∞Ǩ=∂Ü«∂ Hõ$`«º
¢|Ǩχâ◊ˆHÎ ! q+¨µ‚â◊ˆHÎ ! Ѩ~°â◊ˆHÎ ! Ѩ~åѨˆ~ !
=∞Ǩ=∂ÜÕ∞ ! =∞Ǩcè"Õ∞ ! =∞K«Ûù¢`«∂<£ ^ŒÇ¨Ï ã¨OǨÏ~° !
F ¢|Ǩχâ◊H©Î ! q+¨µ‚ â◊H©Î ! Ѩ~°â◊H©Î ! Ѩ~å`«Ês ! =∞Ǩ=∂Ü«∂ ! ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ#
^•<å ! <å â◊¢`«∞=ÙÅ#∞ `«QÆ∞Åɡ@∞ì, K«OѨ٠I
T
56.iѨ٠ã¨OǨi}© Hõ$`«º I
Éèí∂`«O QÆK«Ûù =∞Ǩ=∂ÜÕ∞ ! Hõ$`Õº ! =∂¿ÇÏâ◊fi~° ¢Ñ≤ÜÕ∞ !
iáÈ~°ƒÅO xǨÏ`åºâ◊√ Ѩâ◊√Ѩ٢`åOâ◊Û <åâ◊Ü«∞ II
F =∞Ǩ =∂Ü«∂ ! =∞¿ÇÏâ◊fi~° ¢Ñ≤Ü«Ú~åÖÏ ! Hõ$`åº ! ѨÙ\˜ì#KÀ@∞ˆH "≥à◊√§ <å
â◊¢`«∞=Ù Ü≥ÚHõ¯ |ÖÏxfl "≥O@<Õ ^≥|ƒfã≤ "åx Ѩâ◊√=ÙÅ#∞ Ѩ٢`«∞Å#∞ <åâ◊#O
KÕ~Ú.
N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.
¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 29

T
57.^èŒ∂=∂yfl Hõ$`«º I
=¢r= =$¢`«O qxǨÏOu Hõ$`Õº Ü«∞^ä• ^Œ"åyfl ~°ÌǨÏ`Õ `«$}Ïx I
`«^ä• ã¨Ñ¨`åflO`«û=∞ˆ~ lѶ¨∂Ü«∞ Éèí∂Ü«∞â◊Û `å<åflâ◊Ü«∞ <åâ◊Ü«∂â◊√II
F Hõ$`åº ! =¢[^èŒ~°∞_≥·# W¢#∞Ì_»∞ =$¢`«∞x K«OÑ≤#@∞¡QÍ, HÍiÛK«∞Û QÆ_ç¤x
^ŒÇ≤ÏOz#@∞¡QÍ <å*Ï˝`«∞Å#∞ â◊¢`«∞=ÙÅ#∞ Ü«Ú^ŒúOÖ’ K«OÑ≤ "≥O@<Õ
"åi#O^Œix <åâ◊#O KÕ~Ú.
T
58.=¢[ Hõ$`«º I
II II I
Ü≥∂=∂ #HõÎO k "å ™êÜ«∞O ¢áê`«âßÛ Ç¨ÏŸfl xÑ‘ Ü«∞`Õ I
– II – II – II– –
J^•º `« q∞¢#Ì = ¢*Ë} kfi+¨O `«O â’K«Ü«∂=∞ã≤ II
– – –
L^ŒÜ∞« O , =∞^蕺ǨÏflO, ™êÜ«∞O¢`O« , ~å¢u Z=_»∞ ##∞fl q∞Oy"ÕÜ∞« ѨÓ<å_À
WѨC_Õ P â◊¢`«∞=Ù#∞ WO¢^Œ∞_ç =¢[O`À ^ŒÇ≤Ï™êÎ#∞.
T

N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.

¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 30

59.*’`«"Õ^Œ Hõ$`«º I
I
Ü≥∂=∂O ^Õfi +≤ì *Ï`«"Õ^À Ü«∞OKåǨÏO ^Õfi+≤ì Ü«∞â◊Û=∂"£∞ I
I I– – – –
ã¨~åfiO ™êÎ #ˆQfl ã¨O ^ŒÇ¨Ï Ü«∂O âßÛǨÏO ^Õfi+≤ì ÜÕ∞K« =∂"£∞ II
– – – – –
Z=_»∞ ##∞fl ^Õfi+≤ã¨∞Î<åfl_À <Õ#∞ Z=ix ^Õfi+≤ã¨∞Î<åfl<À F *Ï`«"Õ^• ! Jwfl
! "åà◊§#O^Œih ÉÏQÍ ^ŒÇ≤ÏOK«∞ I
T
60.=â◊ºHõi ¢Ñ¨`«ºOy~° I
FO â◊¢`«∞HÍ~°º ǨxHõi ! =∞=∞ HÍ~°º ã≤kúHõi ! â◊¢`«∂}ÏO
L^ÀºQÆ qѶ¨∞flHõi ! =∞=∞ ã¨~Àfi^ÀºQÆ =â◊ºHõi ! ¢Ñ¨`«ºOyˆ~ ! ™êfiǨ I
<å â◊¢`«∞=٠Ѩ#∞ʼnõΩ Ǩx KÕ¿ã^•<å ! <åѨ#∞Å#∞ ã≤kúOѨ*Ë¿ã^•<å !
â◊¢`«∞=ÙÅ ¢Ñ¨Ü«∞`åflʼnõΩ qѶ¨∞flO HõeæOKÕ^•<å ! <å Ѩ#∞Å∞ K«Hõ¯e #_ç¿Ñ
^•<å ! ¢Ñ¨`«ºOy~å ! x#∞fl P"åǨÏ# KÕã¨∞Î<åfl#∞.
T

N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.

¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 31

61.<å~åÜ«∞}© ¢Ñ¨`«ºOy~å I
FO PO ¢Ç‘ÏO ¢HÀO Hõ$+¨‚"å㨿ã â◊`«ã¨Ç¨Ï¢ã¨ã≤OÇ¨Ï =^Œ<Õ =∞ǨÉèˇ·~°q [fiÅ
[fiÅ*ÏfiÖÏl¿ÇÏfi I Hõ~åà◊=^Œ<Õ ¢Ñ`¨ º« Oyˆ~ ¢ÇÏ‘ O ¢H“∆ O FO #"≥∂<å~åÜ«∞}ÏÜ«∞
FO Ѷ¨∞$}˜ã¨∂û~°º Pk`ÀºO ã¨Ç¨Ï¢™ê~° ǨïO Ѷ¨\ò II
#Å¡x =¢™êÎÅ∞ ^èŒiOz# ^•<å ! ÅHõ∆ã≤OǨÏ=^Œ<åÅ∞ QÆÅ^•<å ! =∞ǨÉèˇ·~°q
! *ÏfiÅÖË lǨÏfiÅ∞QÍ QÆÅ^•<å ! ¢Ñ¨[fieOK«∞. Hõ~åà◊=^Œ<å ! ¢Ñ¨`«ºOy~å !
ÅH©∆ ‡ ! QÍ~°∞_»ã¨fi~°∂Ñ≤}© ! <å~åÜ«∞} ã¨fi~°∂Ñ≤}© ! Ѩq¢`«`« xKÕÛ ã¨fi~°∂Ñ≤}©
! ã¨∞^Œ~°≈# ã¨fi~°∂Ñ≤}© <å â◊¢`«∞=ÙÅ#∞ JO`«O KÕ~Ú .
T
62.ÉèíH˜∆}© ¢Ñ¨`«O y~°
Hõ∆O ¢Ç¨O ¢Ç‘ÏO ÉèíHõ∆ *ÏfiÖÏ l¿ÇÏfi Hõ~åà◊ ^ŒO¢¿+ì I
¢Ñ¨`«Oyˆ~ Hõ∆O ¢Ç¨O ¢Ç‘ÏO ǨïO Ѷ¨\ò ™êfiǨ II
cèHõ~°"≥∞ÿ# HÀ~°Å∞, *ÏfiÖÏ lǨÏfiÅ∞ QÆÅ ¢Ñ¨`«ºOy~° =∂ â◊¢`«∞=ÙÅ#∞ ÉèíH˜∆OK«∞
QÍHõ !
T

N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.

¢Ñ¨`«ºV˜æ~å K«`«∞+¨¬+≤ì – 2 32

63.ÉèíH˜∆}© Éèí¢^ŒHÍo
Hõ∆O ¢Ç¨O ¢H©O ÉèíHõ∆ *ÏfiÖÏ l¿ÇÏfi Hõ~åà◊^ŒO¢¿+ì I
¢Ñ¨`«ºOyˆ~ Éèí¢^ŒHÍo Hõ∆O ¢Ç¨O ¢H©O ǨïO Ѷ¨\ò ™êfiǨ II
cèHõ~°"≥∞ÿ# HÀ~°Å∞, *ÏfiÖÏ lǨÏfiÅ∞ QÆÅ J^äŒ~°fi} Éèí¢^ŒHÍo =∂ â◊¢`«∞=ÙÅ#∞
ÉèíH˜∆OK«∞ QÍHõ !
T
64.¢Ñ¨`«ºV˜æ~å QÍÜ«∞¢f
Hõ~åà◊=^Œ<åÜ«∞ q^Œ‡¿ÇÏ *ÏfiÖÏ lǨ‡Ü«∞ nè=∞Ç≤Ï I
`«<Àfl ¢Ñ¨`«ºOy~å ¢Ñ¨KÀ^ŒÜ«∂`ü II
Hõ~åà◊ =^Œ#O QÆÅ ^Õqx ^蕺xã¨∞Î<åfl=Ú. *ÏfiÖÏ lǨÏfiÅ∞ QÆÅ ^Õqx =∂
ǨÏ$^ŒÜ∞« OÖ’ ^èiŒ ã¨∞<Î åfl=Ú. P ¢Ñ`¨ º« Oy~° =∞=∞‡efl ã¨`¯« ~°‡ÅÖ’H˜ ¢¿Ñ~ˆ Ñ≤OK«∞#∞
QÍHõ !
Y
¢Ñ¨`«ºOy~å ™È΢`«=Ú ¢Ñ¨`«ºOy~å <å=∂=o
ѨijeOKåe

N=∞u N Pf ã¨`«º=f ã¨`«º<å~åÜ«∞}=¸iÎ, `«∞x.