Gra fabularna (inaczej RPG, z ang.

role-playing game, nieraz zwana grą wyobraźni,

potocznie erpegiem lub rolplejem) – gra towarzyska oparta na narracji, w której gracze (od
jednego do kilku) wcielają się w role fikcyjnych postaci. Cała rozgrywka toczy się zazwyczaj
w fikcyjnym świecie, istniejącym tylko w wyobraźni grających[1]. Jej celem na ogół jest
rozegranie gry według zaplanowanego scenariusza i osiągnięcie umownie określonych lub
indywidualnych celów, przy zachowaniu wybranego zestawu reguł, zwanego mechaniką
gry[2]. Oprócz tradycyjnych gier fabularnych, tzw. „pen and paper”, istnieją też ich
elektroniczne odpowiedniki – komputerowe gry fabularne[3].

Wstęp

Przykładowa rozgrywka gry fabularnej

Klasyczną grę fabularną można porównać do teatru improwizacji, w którym osoba

prowadząca (zwana mistrzem gry) odgrywa rolę autora scenariusza, reżysera, narratora i
zazwyczaj aktora ról postaci drugoplanowych. Natomiast gracze, czyli osoby biorące udział w
grze, są aktorami pierwszoplanowymi, nieznającymi wszakże scenariusza i zmuszonymi
improwizować oraz reagować na sytuacje, jakie stawia przed nimi mistrz gry. Jeżeli graczy
jest wielu, mogą dobierać się w drużyny. Natomiast jeżeli w rozgrywce bierze udział
wyłącznie jeden gracz, mistrz gry organizuje tzw. solówkę.

Cała rozgrywka toczy się w ramach spotkań – sesji – odbywających się w odpowiednich
pomieszczeniach. Rozgrywka jest konstruowana prawie wyłącznie w oparciu o słowne opisy,
czasem wspomagane muzyką lub taktyczną planszą. Mistrz gry opisuje graczom ich otoczenie
i akcje wykonywane przez bohaterów niezależnych, gracze natomiast opisują czynności
wykonywane przez ich postaci. Do zadań mistrza gry należy również decyzja, które akcje
podejmowane przez graczy osiągną zamierzone efekty, a które nie. Stopień dozwolonej
identyfikacji między graczami a odgrywanymi przez nich postaciami – wypowiadanie się w
pierwszej osobie, wykorzystanie rekwizytów, kontakt fizyczny z pozostałymi graczami – jest
kwestią umowną i zależy wyłącznie od stopnia immersji (zanurzenia) graczy w opisywany
świat gry.

Pierwszą komercyjnie dostępną grą fabularną na świecie była pierwsza edycja Dungeons &
Dragons. Opublikowana w 1974 roku przez firmę TSR zarządzaną przez prekursorów serii:
Gary'ego Gygaxa, Dany'ego Arnesona i Dona Kaye'a[4]. Aktualnie grę wydaje Wizards of the
Coast, przedsiębiorstwo zależne od Hasbro. Wywodzi się ona z miniaturowych gier
figurkowych, jako wariant gry Chainmail zawierającej zbliżony system rozgrywki[5].
Publikacja D&D jest szeroko uznawana za początek nowoczesnych gier RPG i, co więcej,
całego przemysłu role-playing[6].

System
 Osobny artykuł: system (gry fabularne).

System jest jednym z podstawowych pojęć w terminologii RPG. Zazwyczaj rozumie się go
jako połączenie opisu świata z mechaniką gry, zawarte w jednym lub więcej podręcznikach.
Opisuje miejsce, w jakim rozgrywa się akcja gry. Opis taki może sięgać od geografii, poprzez
historię, socjologię, religię czy biologię, po obowiązujące w danym świecie prawa fizyki
(nierzadko uwzględniające przekroczenie typowego ich pojęcia poprzez wprowadzenie magii
lub zaawansowanego mistycyzmu). Skrupulatny opis świata pozwala na toczenie w nim
różnorodnych typów rozgrywek, dlatego mistrzowie gry nierzadko decydują się na
rozszerzanie podręcznikowych systemów w celu rozegrania konkretnych, złożonych
scenariuszy. Jeżeli takich modyfikacji jest większa liczba, uzyskują miano systemów
autorskich. Z drugiej strony, niektóre gry ograniczają opis świata do minimum, w ten sposób
zachęcając graczy do wspólnego tworzenia świata.

Konwencje