Dạng 5.

Một số bài toán liên quan giữa đường thẳng thẳng với đường thẳng

Câu 190. (MĐ 105 BGD&ĐT NĂM 2017) Trong không gian với hệ tọa độ , cho hai

đường thẳng và . Phương trình nào dưới đây là

phương trình đường thẳng thuộc mặt phẳng chứa và , đồng thời cách đều hai
đường thẳng đó.

A. B. .

C. D.
Lời giải
Chọn D

Ta thấy hai đường thẳng và có cùng véctơ chỉ phương hay

Vậy đường thẳng cần tìm có véctơ chỉ phương là và đi qua trung điểm

của với và

Vậy phương trình đường thẳng cần tìm là .

Câu 191. [2H3-6.12-3] (CHUYÊN TRẦN ĐẠI NGHĨA - TPHCM - HK2 - 2018) Tính

khoảng cách giữa hai đường thẳng : và :

A. . B. . C. . D. .
Lời giải

qua có vtcp , qua có vtcp .

, .

.
Câu 192. [2H3-3.6-1] (CHUYÊN BẮC GIANG NĂM 2018-2019 LẦN 02) Trong không gian

với hệ tọa độ cho hai đường thẳng , .

Xét vị trí tương đói của hai đường thẳng đã cho.
A. Chéo nhau B. Trùng nhau C. Song song D. Cắt nhau

Lời giải

Chọn C

Điểm ; nên
Câu 193. [2H3-3.6-2] (CHUYÊN LƯƠNG THẾ VINH ĐỒNG NAI NĂM 2018-2019 LẦN
01) Trong không gian tọa độ , xét vị trí tương đối của hai đường thẳng

A. song song với . B. chéo với . C. cắt . D. trùng

với .
Lời giải

Vì nên vectơ chỉ phương của đường thẳng không cùng

phương với vectơ chỉ phương của . Tức là chéo với hoặc
cắt .

Lấy , . Ta có: .

Khi đó: . Suy ra đồng phẳng.

Vậy cắt .
Câu 194. [2H3-3.2-3] (HỌC MÃI NĂM 2018-2019-LẦN 02) Trong không gian với hệ tọa độ

, cho hai đường thẳng và .

Đường thẳng chứa đoạn vuông góc chung của và đi qua điểm nào sau đây?

A. . B. . C. . D. .
Lời giải

Gọi và là hai điểm lần lượt thuộc

và .

. có VTCP ; có VTCP

là đoạn vuông góc chung của và

Suy ra và .

Phương trình đường thẳng chứa đoạn vuông góc chung của và là: .

Chỉ có điểm có tọa độ thỏa mãn phương trình.

Câu 195. [2H3-3.6-3] (THPT GANG THÉP THÁI NGUYÊN NĂM 2018-2019) Trong
không gian với hệ tọa độ , cho hai đường thẳng

. Gọi là tập tất cả các số sao cho và

chéo nhau và khoảng cách giữa chúng bằng . Tính tổng các phần tử của .
A. . B. . C. . D. .
Lời giải

đi qua điểm , có vectơ chỉ phương .

 đi qua điểm , có vectơ chỉ phương .

; .

và chéo nhau khi và chỉ khi .

Mặt khác .

Khi đó tổng các phần tử của là .

Câu 196. [2H3-3.6-3] Trong không gian , cho đường thẳng và

điểm . Gọi là đường thẳng đi qua điểm và có vectơ chỉ phương

. Giá trị của sao cho đường thẳng cắt đường thẳng là
A. . B. . C. . D. .
Lời giải

Phương trình tham số của đường thẳng là: .

Phương trình tham số đường thẳng qua điểm và có vectơ chỉ phương

là:

nhận làm vectơ chỉ phương và nhận làm vectơ chỉ

phương

Đường thẳng cắt đường thẳng khi và chỉ khi hệ phương trình
có đúng một nghiệm.
Ta có:
 Vậy .

Câu 197. [2H3-3.8-3] (THPT CHUYÊN ĐẠI HỌC VINH NĂM 2018-2019 LẦN 01) Trong

không gian cho ba đường thẳng

. Đường thẳng vuông góc với đồng thời cắt tương

ứng tại sao cho độ dài nhỏ nhất. Biết rằng có một vectơ chỉ phương

Giá trị bằng

A. B. C. D.
Lời giải
Chọn A

Ta có .

Đường thẳng có một VTCP là .

Ta có
đạt được khi .

Khi đó ta có , suy ra

Câu 198. [2H3-5.14-3] (THPT NGHEN - HÀ TĨNH - LẦN 1 - 2018) Trong không gian với hệ

tọa độ cho hai đường thẳng và . Phương

trình nào dưới đây là phương trình đường thẳng thuộc mặt phẳng chứa và đồng
thời cách đều hai đường thẳng đó.
 A. . B. .

C. . D. .
Lời giải

đi qua và có véc tơ chỉ phương .

đi qua có véc tơ chỉ phương .

Ta có và nên .

Đường thẳng thuộc mặt phẳng chứa và đồng thời cách đều hai đường thẳng

đó khi và chỉ khi hay qua trung điểm và có một véc

tơ chỉ phương là . Khi đó phương trình của : .

Câu 199. [2H3-6.2-3] (THPT CHUYÊN VĨNH PHÚC - LẦN 4 - 2018) Trong không gian

, cho bốn đường thẳng: , ,

, . Số đường thẳng trong không gian

cắt cả bốn đường thẳng trên là:
A. . B. . C. Vô số. D. .
Lời giải

Đường thẳng đi qua điểm và có một véctơ chỉ phương là

Đường thẳng đi qua điểm và có một véctơ chỉ phương là

Do và nên hai đường thẳng và song song với nhau.

Ta có ,
 Gọi là mặt phẳng chứa và khi đó có một véctơ pháp tuyến là

. Phương trình mặt phẳng là .

Gọi thì . Gọi thì .

Do không cùng phương với nên đường thẳng cắt

hai đường thẳng và .
Câu 200. [2H3-6.2-3] (CỤM 5 TRƯỜNG CHUYÊN - ĐBSH - LẦN 1 - 2018) Trong không

gian với hệ tọa độ , cho hai đường thẳng , . Gọi

là tập tất cả các số sao cho và chéo nhau và khoảng cách giữa chúng bằng

. Tính tổng các phần tử của .

A. . B. . C. . D. .
Lời giải

Đường thẳng đi qua điểm và có VTCP .

Đường thẳng đi qua điểm và có VTCP .

Ta có: ; . Do đó .

Điều kiện cần và đủ để và chéo nhau và khoảng cách giữa chúng bằng là

Vậy . Do đó tổng các phần tử của là .

Dạng 6. Một số bài toán liên quan giữa đường thẳng với mặt cầu
Câu 201. [2H3-3.7-3] (CHUYÊN HẠ LONG NĂM 2018-2019 LẦN 02) Trong không gian

với hệ trục cho hai đường thẳng và

 . Tính diện tích mặt cầu có bán kính nhỏ nhất, đồng thời tiếp
xúc với cả hai đường thẳng và .

A. (đvdt). B. (đvdt). C. (đvdt). D.

(đvdt).
Lời giải

Gọi là hai điểm thuộc lần lượt và sao cho là đoạn thẳng vuông góc
chung giữa 2 đường. Gọi là trung điểm . Dễ có mặt cầu tâm bán kính

tiếp xúc với hai đường thẳng và là mặt cầu có bán kính bé nhất.

Ta có tọa độ theo tham số của lần lượt là:

và

Có và lần lươt là 2 vectơ chỉ phương của và nên

; .

Diện tích mặt cầu cần tính là (đvdt).

Câu 202. [2H3-2.6-3] (THPT QUANG TRUNG ĐỐNG ĐA HÀ NỘI NĂM 2018-2019)

Trong không gian với hệ tọa độ , cho hai đường thẳng và

. Viết phương trình mặt cầu có bán kính nhỏ nhất tiếp xúc với cả
hai đường thẳng và

A. B.

C. D.

Lời giải

Đường thẳng có vectơ chỉ phương .

Đường thẳng có vectơ chỉ phương .

Để phương trình mặt cầu có bán kính nhỏ nhất và đồng thời tiếp xúc với cả hai
đường thẳng và khi và chỉ khi:

Tâm mặt cầu nằm trên đoạn thẳng vuông góc chung của 2 đường thẳng và ,
đồng thời là trung điểm của đoạn thẳng vuông góc chung.

Gọi điểm thuộc ; gọi điểm thuộc với là đoạn

vuông góc chung của và .

Ta có .
 là đoạn thẳng vuông góc chung

Gọi điểm là tâm mặt cầu , do đó điểm là trung điểm .

Suy ra mặt cầu : .

Câu 203. [2H3-4.1-3] (KTNL GV THUẬN THÀNH 2 BẮC NINH NĂM 2018-2019) Trong

không gian với hệ trục cho mặt cầu và

đường thẳng . Điểm nằm trên đường thẳng

sao cho từ kẻ được ba tiếp tuyến đến mặt cầu ( là

các tiếp điểm) và , , . Tính .

A. . B. . C. . D.

.
Lời giải
Chọn B

H
I
M

C
 Mặt cầu có tâm và bán kính

Gọi là đường tròn giao tuyến của mặt phẳng và mặt cầu .

Đặt khi đó do đó tam giác

vuông tại nên trung điểm của là tâm đường tròn và thẳng
hàng.

Vì nên tam giác đều do đó suy ra

.

Lại có nên mà nên

Mà a > 0 nên suy ra nên .

Dạng 7. Một số bài toán liên quan giữa điểm – mặt – đường – cầu
Dạng 7.1 Bài toán tìm điểm

Câu 204. (MĐ 105 BGD&ĐT NĂM 2017) Trong không gian với hệ tọa độ , cho điểm

và mặt phẳng . Mặt cầu tâm tiếp xúc với tại

điểm . Tìm tọa độ điểm .

A. B. C. D.
Lời giải
Chọn D

Tọa độ điểm là hình chiếu của điểm trên mặt phẳng .

Phương trình đường thẳng qua và vuông góc với mặt phẳng là: .

Tọa độ điểm là giao điểm của và , ta có:

 Vậy .

Câu 205. [2H3-2.7-3] Trong không gian , biết mặt cầu có tâm và tiếp xúc với

mặt phẳng tại điểm . Giá trị của tổng

bằng
A. . B. . C. D. .
Lời giải

là véc tơ chỉ phương của đường thẳng

Câu 206. [2H3-2.7-3] (THPT CHUYÊN LÊ HỒNG PHONG NAM ĐỊNH NĂM 2018-2019
LẦN 01) Trong không gian với hệ tọa độ , cho mặt phẳng

và mặt cầu tâm , bán kính . Từ một

điểm thuộc mặt phẳng kẻ một đường thẳng tiếp xúc với mặt cầu tại .
Tính biết .
A. . B. . C. . D. .
Lời giải
Chọn A

Khoảng cách từ điểm I đến mp(P) là: .

tiếp xúc với tại nên tam giác vuông tại B, do đó ta có:

là hình chiếu của

I lên (P)
 Đường thẳng IA đi qua có VTCP có phương trình

Có
.

Câu 207. [2H3-3.7-3] Trong không gian Oxyz , cho mặt cầu và điểm

thuộc . Ba điểm , , phân biệt cùng thuộc mặt cầu

sao cho , , là tiếp tuyến của mặt cầu. Biết rằng mặt phẳng đi qua

. Tổng bằng
A. B. C. D. 21
Lời giải
Chọn B

Mặt cầu có tâm và bán kính . Gọi .

Gỉa sử là một tiếp điểm của tiếp tuyến với mặt cầu . Khi đó

Suy ra phương trình mặt phẳng có dạng

Do nên .

Vậy .
Câu 208. [2H3-2.4-3] (CHUYÊN KHTN LẦN 2 NĂM 2018-2019) Trong không gian với hệ

tọa độ cho hai điểm và mặt phẳng

. Hỏi có bao nhiêu điểm trên mặt phẳng sao cho tam giác đều?
A. . B. . C. . D. Vô số.
Lời giải

Gọi mặt phẳng trung trực của , khi đó phương trình của là: .

Ta có nên .

Gọi là giao tuyến của mặt phẳng với mặt phẳng . Chọn

và điểm nên phương trình tham số của là: .

Do tam giác ABC đều nên hay thuộc mặt phẳng trung trực của mà

nên suy ra tọa độ có dạng .

Do đều nên , thay tọa độ các điểm ta có:

Do phương trình vô nghiệm nên không tồn tại điểm thỏa mãn yêu cầu bài toán.
Câu 209. [2H3-3.3-3] (CHUYÊN NGUYỄN TRÃI HẢI DƯƠNG NĂM 2018-2019 LẦN 01)

Trong không gian , cho mặt cầu và điểm thuộc

đường thẳng Ba điểm phân biệt cùng thuộc mặt cầu sao cho

là tiếp tuyến của mặt cầu. Biết rằng mặt phẳng đi qua

. Tổng bằng
A. . B. . C. . D. .
Lời giải
 Mặt cầu có tâm , bán kính .

Do là những tiếp tuyến tại với mặt cầu .

Suy ra .

Khi đó có tâm là , bán kính .

Ta có phương trình .

Mặt khác theo giả thiết cùng thuộc mặt cầu .

Suy ra tọa độ thỏa mãn hệ:

Do đó phương trình mặt phẳng là:

Với , ta có . Khi đó .
Câu 210. [2H3-4.1-3] (ĐỀ HỌC SINH GIỎI TỈNH BẮC NINH NĂM 2018-2019) Trong
không gian với hệ trục tọa độ , cho mặt cầu và

đường thẳng . Hai mặt phẳng , chứa và tiếp xúc với

tại , . Tìm tọa độ trung điểm của .

A. . B. . C. . D.

.
 Lời giải

Mặt cầu tâm , bán kính .

Gọi là hình chiếu vuông góc của lên .
nên ta có thể giả sử

, là một véctơ chỉ phương của đường thẳng

.
vuông tại có là đường cao nên .

. Giả sử

Vậy
Câu 211. [2H3-3.7-4] (TT THANH TƯỜNG NGHỆ AN NĂM 2018-2019 LẦN 02) Cho hai

đường thẳng , và mặt phẳng

. Gọi , lần lượt là hình chiếu của và lên mặt phẳng

. Gọi là giao điểm của hai đường thẳng và . Biểu thức

bằng
A. . B. . C. . D. .
Lời giải
 Do là hình chiếu của lên mặt phẳng khi đó là giao tuyến của mặt phẳng

và mặt phẳng chứa và vuông góc với mặt phẳng .

một vec tơ pháp tuyến của mặt phẳng là .

Phương trình mặt phẳng đi qua và có một vec tơ pháp tuyến

là .

Do là hình chiếu của lên mặt phẳng khi đó là giao tuyến của mặt phẳng

và mặt phẳng chứa và vuông góc với mặt phẳng .

một vec tơ pháp tuyến của mặt phẳng là .

Phương trình mặt phẳng đi qua và có một vec tơ pháp tuyến

là .

Tọa độ điểm là nghiệm của hệ phương trình .

Vậy .

Dạng 7.2 Bài toán tìm mặt phẳng

Câu 212. (Mã đề 104 BGD&ĐT NĂM 2018) Trong không gian Oxyz, cho mặt cầu

và điểm Xét các điểm M thuộc

sao cho đường thẳng AM tiếp xúc với M luôn thuộc một mặt phẳng cố định
có phương trình là
A. B. C. D.

Lời giải
Chọn C

có tâm bán kính

 , tính được .

Mặt phẳng cố định đi qua điểm H là hình chiếu của M xuống IA và nhận

làm vectơ pháp tuyến.

Do hai tam giác MHI và AMI đồng dạng nên tính được

, từ đó tính được tìm được

Mặt phẳng cần tìm có phương trình là:

Câu 213. (MÃ ĐỀ 110 BGD&ĐT NĂM 2017) Trong không gian với hệ tọa độ , cho mặt

cầu và hai đường thẳng ;

. Phương trình nào dưới đây là phương trình của một mặt phẳng tiếp

xúc với , song song với và ?

A. B. C. D.

Lời giải.
Chọn B

Mặt cầu có tâm ; .

Véctơ chỉ phương của : . Véctơ chỉ phương của : .

Gọi là mặt phẳng cần viết phương trình.

 Ta có nên chọn một véctơ pháp tuyến của là .

Mặt phẳng có phương trình tổng quát dạng: .

Do tiếp xúc với nên

Chọn : .

Câu 214. [2H3-4.5-2] Trong không gian , cho mặt cầu

, đường thẳng và điểm . Trong các mặt phẳng sau

mặt phẳng nào đi qua , song song với và tiếp xúc với mặt cầu ?
A. .B. .

C. . D. .
Lời giải
Cách 1:

Gọi là véctơ pháp tuyến của mặt phẳng cần lập, .

Đường thẳng có vectơ chỉ phương là .

Mặt phẳng song song với nên ta có .

Mặt phẳng đi qua và có vectơ pháp tuyến nên phương trình có dạng:

Mặt cầu có tâm và bán kính .

 Mặt phẳng tiếp xúc với mặt cầu

Với , chọn , thay vào ta được pt .

Ta có . Dễ thấy , suy ra song song với

.

Với , chọn , thay vào ta được pt

Ta có , dễ thấy , suy ra song song

với .
Vậy chọn B.
Cách 2: ( Trắc nghiệm)

Gọi là mặt phẳng thỏa mãn yêu cầu bài toán và có vectơ pháp tuyến là .

Vì đi qua nên phương án A, C bị loại.

Đường thẳng có vectơ chỉ phương . song song với đường thẳng
nên . Do đó phương án D bị loại.
Vậy phương án B là phương án thỏa mãn yêu cầu bài toán.
Câu 215. (Mã đề 104 BGD&ĐT NĂM 2018) Trong không gian Oxyz, cho mặt cầu

và điểm Xét các điểm M thuộc

sao cho đường thẳng AM tiếp xúc với M luôn thuộc một mặt phẳng cố định
có phương trình là
 A. B. C. D.

Lời giải
Chọn C

có tâm bán kính

, tính được .

Mặt phẳng cố định đi qua điểm H là hình chiếu của M xuống IA và nhận

làm vectơ pháp tuyến.

Do hai tam giác MHI và AMI đồng dạng nên tính được

, từ đó tính được tìm được

Mặt phẳng cần tìm có phương trình là:

Câu 216. (MÃ ĐỀ 110 BGD&ĐT NĂM 2017) Trong không gian với hệ tọa độ , cho mặt

cầu và hai đường thẳng ;

. Phương trình nào dưới đây là phương trình của một mặt phẳng tiếp

xúc với , song song với và ?

A. B. C. D.

Lời giải.
 Chọn B

Mặt cầu có tâm ; .

Véctơ chỉ phương của : . Véctơ chỉ phương của : .

Gọi là mặt phẳng cần viết phương trình.

Ta có nên chọn một véctơ pháp tuyến của là .

Mặt phẳng có phương trình tổng quát dạng: .

Do tiếp xúc với nên

Chọn : .
Câu 217. [2H3-3.7-3] (PEN I - THẦY LÊ ANH TUẤN - ĐỀ 3 - NĂM 2019) Trong không

gian , cho mặt phẳng chứa đường thẳng và tiếp xúc với

mặt cầu . Khi đó song song với mặt phẳng nào

sau đây?
A. . B. .
C. D. Đáp án khác.
Lời giải
Chọn D

Véc tơ chỉ phương của là , véc tơ pháp tuyến của mặt phẳng là .

Mặt cầu có tâm và bán kính .

Vì chứa nên và tiếp xúc với nên .

Ta chỉ xét phương trình . Lấy hai điểm nằm trên đường thẳng là
và

.
 Ta nhận thấy: và không thỏa mãn đáp án .
Vây, đáp án là .
Câu 218. [2H3-2.3-3] (CHUYÊN BẮC GIANG NĂM 2018-2019 LẦN 02) Trong không gian
với hệ tọa độ Oxyz, viết phương trình mặt phẳng tiếp xúc với mặt cầu
đồng thời song song với hai đường thẳng

, .

A. B. C. D.

Lời giải

Chọn B

Đường thẳng có vtcp , đường thẳng có vtcp . Gọi là

vtpt của mặt phẳng cần tìm. Do song song với hai đường thẳng nên

và , từ đó ta chọn . Suy ra .

Mặt cầu có tâm , bán kính .

tiếp xúc với .

Dạng 7.3 Bài toán tìm đường thẳng

Câu 219. [2H3-3.7-3] (ĐỀ THAM KHẢO BGD&ĐT NĂM 2018-2019) Trong không gian

cho điểm , mặt phẳng và mặt cầu

. Gọi là đường thẳng đi qua , nằm trong

mặt phẳng và cắt tại hai điểm có khoảng cách nhỏ nhất. Phương trình của
là

A. B. C. D.
 Lời giải
Chọn C

Ta có tâm và bán kính mặt cầu là

Gọi là đường thẳng đi qua

Gọi là hình chiếu vuông góc của lên

Dây cung càng nhỏ khi khoảng cách từ tâm tới đường thẳng càng lớn

Ta có

Vậy dây cung nhỏ nhất khi đường thẳng vuông góc với

Dựa vào các đáp án ta thấy trong các vecto chỉ phương

Thì chỉ có

Nhận xét: ta hoàn toàn có thể viết được pt đường thẳng bằng cách viết pt mặt phẳng

đi qua nhận làm một vecto pháp tuyến, khi đó

Câu 220. [2H3-3.7-3] (ĐỀ THI THỬ VTED 02 NĂM HỌC 2018 - 2019) Trong không gian

, cho hai mặt cầu , có phương trình lần lượt là

, . Một đường thẳng vuông góc

với véc tơ tiếp xúc với mặt cầu và cắt mặt cầu theo một đoạn
thẳng có độ dài bằng . Hỏi véc tơ nào sau đây là véc tơ chỉ phương của ?

A. B. C. D.

Lời giải

Mặt cầu có tâm , bán kính .

Mặt cầu có tâm , bán kính .

Có nên nằm trong mặt cầu .

H
M

I (S2)

(S1)

Giả sử tiếp xúc với tại và cắt mặt cầu tại , . Gọi là trung
điểm .

Khi đó và .

Theo giả thiết .

Có , . Do đó , suy ra ,
tức vuông góc với đường thẳng .
 Đường thẳng cần tìm vuông góc với véc tơ và vuông góc với

nên có véc tơ chỉ phương .

Câu 221. [2H3-3.7-4] (CHUYÊN NGUYỄN TẤT THÀNH YÊN BÁI LẦN 01 NĂM 2018-

2019) Trong không gian với hệ trục tọa độ , cho điểm thuộc mặt

phẳng và mặt cầu .

Đường thẳng qua , nằm trên mặt phẳng cắt tại sao cho độ dài
lớn nhất. Viết phương trình đường thẳng .

A. . B. .

C. . D. .
Lời giải

Ta có: Mặt cầu có tâm , bán kính .

, là hình chiếu của

lên .

Gọi là đường thẳng qua và vuông góc với có VTCP là

.

PTTS . Tọa độ là nghiệm của hệ:

Ta có có độ dài lớn nhất là đường kính của .

Đường thẳng đi qua và có VTCP .

Suy ra phương trình

Dạng 7.4 Bài toán tìm mặt cầu

Câu 222. (MÃ ĐỀ 110 BGD&ĐT NĂM 2017) Trong không gian với hệ tọa độ , cho hai

điểm và và mặt phẳng . Xét đường thẳng

thay đổi thuộc và đi qua , gọi là hình chiếu vuông góc của trên . Biết
rằng khi thay đổi thì thuộc một đường tròn cố định. Tính bán kính của đường
tròn đó.
A. B. C. D.
Lời giải
Chọn D

Gọi là trung điểm của

Gọi là mặt cầu có tâm và bán kính

Ta có . Mặt khác nên

Bán kính của đường tròn là .

Câu 223. [2H3-2.3-2] (ĐỀ 04 VTED NĂM 2018-2019) Trong không gian mặt phẳng

cắt trục và đường thẳng lần lượt tại

và . Phương trình mặt cầu đường kính là:

A. B.

C. D.
Lời giải
 Chọn B

Tọa độ của là nghiệm của hệ phương trình:

Gọi là trung

điểm của

Phương trình mặt cầu đường kính là:

Câu 224. [2H3-3.7-3] Trong không gian , cho mặt cầu

( là tham số) và đường thẳng . Biết đường thẳng cắt mặt cầu
tại hai điểm phân biệt sao cho . Giá trị của là
A. . B. . C. . D. .
Lời giải

M A H B
R

Gọi là trung điểm đoạn thẳng .

Mặt cầu có tâm , bán kính .

Đường thẳng đi qua và có 1 véc tơ chỉ phương .

Ta có: .
Ta có: .
Câu 225. [2H3-3.7-2] (PEN I - THẦY LÊ ANH TUẤN - ĐỀ 3 - NĂM 2019) Trong không

gian , cho đường thẳng và hai mặt phẳng

; . Mặt cầu có tâm là giao điểm của

đường thẳng và mặt phẳng . Mặt phẳng tiếp xúc với mặt cầu . Viết

phương trình mặt cầu .

A. . B.

C. . D.

.
Lời giải
Chọn C

Ta có: .

tiếp xúc với nên .

Vậy .

Câu 226. [2H3-6.16-3] (SGD - BÌNH DƯƠNG - HK 2 - 2018) Trong không gian với hệ tọa

độ , cho mặt phẳng và mặt cầu

. Mặt phẳng cắt mặt cầu theo một

đường tròn . Tìm tọa độ tâm và bán kính của đường tròn là

A. , . B. , . C. , . D. ,
.
Lời giải
  Mặt cầu có tâm ; .

 Khoảng cách từ đến là .

 Đường thẳng qua vuông góc với có phương trình tham số là

khi đó Tọa độ tâm là nghiệm của hệ phương trình

 Bán kính: .

Câu 227. (MĐ 104 BGD&DT NĂM 2017) Trong không gian với hệ tọa độ , cho ba điểm

, , . Gọi là điểm khác sao cho , ,

đôi một vuông góc nhau và là tâm mặt cầu ngoại tiếp tứ diện . Tính
.
A. B. C. D.
Lời giải
Chọn B
 A

d
G
I
D B

Gọi là trục của , ta có .

Do đều nên đi qua trọng tâm và có VTCP , suy

ra .
Ta thấy , suy ra nên giả sử

.
Ta có

Có .

Ta có , do tứ diện nội tiếp mặt cầu tâm

nên .
Câu 228. (MÃ ĐỀ 110 BGD&ĐT NĂM 2017) Trong không gian với hệ tọa độ , cho hai

điểm và và mặt phẳng . Xét đường thẳng

thay đổi thuộc và đi qua , gọi là hình chiếu vuông góc của trên . Biết
rằng khi thay đổi thì thuộc một đường tròn cố định. Tính bán kính của đường
tròn đó.
A. B. C. D.
Lời giải
Chọn D

Gọi là trung điểm của

Gọi là mặt cầu có tâm và bán kính

Ta có . Mặt khác nên

Bán kính của đường tròn là .

Câu 229. [2H3-3.7-3] (CHUYÊN HẠ LONG NĂM 2018-2019 LẦN 02) Trong không gian

, cho , . Một mặt cầu luôn đi qua

và tiếp xúc với tại . Biết rằng, luôn thuộc một đường tròn cố định bán
kính . Tính bán kính của đường tròn đó.

A. Đáp án khác. B. . C. . D.
.
Lời giải
Cách 1:
Ta có là véc tơ chỉ phương của đường thẳng .

Phương trình tham số của đường thẳng AB là .

Giả sử cắt tại . Do .

Khi đó

Ta có .

Điểm thuộc mặt phẳng và cách điểm cố định một khoảng .

Vậy luôn thuộc một đường tròn cố định bán kính .

Cách 2:

Ta có .

Giả sử cắt tại . Suy ra A nằm giữa B và ( vì cùng phía so với ).

Khi đó ta có
Câu 230. [2H3-4.1-3] (KTNL GV THUẬN THÀNH 2 BẮC NINH NĂM 2018-2019) Trong

không gian với hệ tọa độ , cho hình chóp với , ,

, , . Gọi là tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chóp.

Tính khoảng cách từ đến mặt phẳng .

A. . B. . C. . D. .
Lời giải
Chọn B

Ta có: , và .

Ta thấy: và nên tứ giác là hình chữ nhật.

Gọi là trung điểm của . Ta có: .

Gọi là đường thẳng đi qua và vuông góc với mặt phẳng .

Ta có: .

Vectơ chỉ phương của đường thẳng là: .

Phương trình tham số của đường thẳng là: .

Ta có: . Ta thấy cùng phương với nên suy ra .

Gọi là trung điểm của , ta có: .

 Do là tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chóp nên

Mà: . Suy ra:

Ta có: .

Một vectơ pháp tuyến của là: .

Phương trình tổng quát của mặt phẳng là:

Vậy .
Câu 231. [2H3-3.7-3] (CHUYÊN THÁI BÌNH NĂM 2018-2019 LẦN 03) Trong không gian

hệ tọa độ , cho hai điểm và mặt phẳng .

Mặt cầu thay đổi qua và tiếp xúc với tại . Biết chạy trên 1 đường
tròn cố định. Tìm bán kính của đường tròn đó.

A. . B. . C. . D.
Lời giải

Có Phương trình AB:

 là giao điểm của và
Gọi

Có Mặt cầu tiếp xúc với tại .

là tiếp tuyến của

không đổi

Biết chạy trên 1 đường tròn bán kính không đổi

Câu 232. [2H3-2.7-4] (ĐỀ THI THỬ VTED 03 NĂM HỌC 2018 - 2019) Trong không gian

, xét số thực và hai mặt phẳng và

. Biết rằng, khi thay đổi có hai mặt cầu cố định tiếp xúc đồng

thời với cả hai mặt phẳng . Tổng bán kính của hai mặt cầu đó bằng
A. B. C. D.
Lời giải
Chọn C

Gọi là tâm mặt cầu.

Theo giả thiết ta có .

Mà
Ta có
Nên

Xét (1) do mặt cầu tiếp xúc với tiếp xúc đồng thời với cả hai mặt phẳng với

mọi nên pt (1) nghiệm đúng với mọi .

Mà
Xét (2) tương tự ta được

Mà .
 Vậy .

Câu 233. (MĐ 104 BGD&DT NĂM 2017) Trong không gian với hệ tọa độ , cho ba điểm

, , . Gọi là điểm khác sao cho , ,

đôi một vuông góc nhau và là tâm mặt cầu ngoại tiếp tứ diện . Tính
.
A. B. C. D.
Lời giải
Chọn B

d
G
I
D B

Gọi là trục của , ta có .

Do đều nên đi qua trọng tâm và có VTCP , suy

ra .
Ta thấy , suy ra nên giả sử

.
 Ta có

Có .

Ta có , do tứ diện nội tiếp mặt cầu tâm

nên .

Dạng 7.5 Bài toán cực trị

Câu 234. (ĐỀ THAM KHẢO BGD&ĐT NĂM 2017) Trong không gian với hệ tọa độ

cho mặt phẳng và mặt cầu

Giả sử và sao cho

cùng phương với vectơ và khoảng cách giữa và lớn nhất. Tính
A. B. C. D.
Lời giải
Chọn C
 Mặt phẳng
 P  có vtpt . Mặt cầu có tâm và bán kính

. Nhận thấy rằng góc giữa và bằng . Vì nên

không cắt .

Gọi là hình chiếu của lên thì và

nên lớn nhất khi và chỉ khi lớn nhất. Điều này xảy ra khi và

với là giao điểm của đường thẳng qua , vuông góc và là

hình chiếu của lên

Lúc đó và .

Câu 235. [2H3-6.18-3] [2H2-3.6-3] (SGD&ĐT ĐỒNG THÁP - HKII - 2018) Trong không

gian với hệ trục tọa độ , cho mặt cầu có tâm

và mặt phẳng . Tìm tọa độ điểm thuộc sao cho đoạn

ngắn nhất.

A. . B. C. . D. .

Lời giải

Ta có tâm và bán kính .

Khoảng cách từ đến mặt phẳng ngắn nhất khi là hình chiếu của lên mặt

phẳng .

Đường thẳng đi qua và vuông góc với mặt phẳng có phương trình tham số là

. Khi đó tọa độ của là nghiệm của hệ phương trình

 .

Câu 236. (ĐỀ THAM KHẢO BGD&ĐT NĂM 2017) Trong không gian với hệ tọa độ

cho mặt phẳng và mặt cầu

Giả sử và sao cho

cùng phương với vectơ và khoảng cách giữa và lớn nhất. Tính
A. B. C. D.
Lời giải
Chọn C

Mặt phẳng
 P  có vtpt . Mặt cầu có tâm và bán kính

. Nhận thấy rằng góc giữa và bằng . Vì nên

không cắt .

Gọi là hình chiếu của lên thì và

nên lớn nhất khi và chỉ khi lớn nhất. Điều này xảy ra khi và
 với là giao điểm của đường thẳng qua , vuông góc và là

hình chiếu của lên

Lúc đó và .
Câu 237. [2H3-2.8-3] (THPT BA ĐÌNH NĂM 2018-2019 LẦN 02) Trong không gian với hệ

tọa độ cho mặt phẳng và mặt cầu

. Giả sử và sao cho

cùng phương với vectơ và khoảng cách giữa và lớn nhất. Tính
A. . B. . C. . D. .
Lời giải.

có tâm và bán kính . Ta có:

Gọi là hình chiếu vuông góc của trên mặt phẳng và là góc giữa và
.

Vì cùng phương với nên góc có số đo không đổi, .

 Có nên lớn nhất lớn nhất

Có nên .
Câu 238. [2H3-3.7-3] (HSG BẮC NINH NĂM 2018-2019) Trong không gian với hệ trục tọa
độ , cho mặt cầu và mặt phẳng

. Điểm thay đổi trên , điểm thay đổi trên . Độ

dài nhỏ nhất của bằng

A. B. C. D.
Lời giải

P H N

Mặt cầu có tâm , bán kính ; mặt cầu và

mặt phẳng không có điểm chung.

Dựng . Ta có: nhỏ nhất khi là giao điểm của đoạn

với và .

Phương trình đường thẳng :

Điểm nên

. Khi đó .
 Thử lại: ; (loại).

Vậy khi .
Câu 239. [2H3-2.6-3] (ĐỀ 15 LOVE BOOK NĂM 2018-2019) Trong không gian với hệ tọa độ

, cho mặt cầu tâm ; bán kính và đường thẳng

. Mặt phẳng chứa và cắt mặt cầu theo một đường tròn
có diện tích nhỏ nhất. Hỏi trong các điểm sau điểm nào có khoảng cách đến mặt phẳng

lớn nhất.

A. . B. . C. . D. .
Lời giải

Gọi là hình chiếu của lên đường thẳng .

Ta có: .

Vì cắt mặt cầu tại điểm phân biệt.

Mặt phẳng bất kì chứa luôn cắt theo một đường tròn bán kính .

Khi đó .

Do vậy mặt phẳng chứa cắt mặt cầu theo một đường tròn có diện tích nhỏ nhất

khi và chỉ khi hay mặt phẳng đi qua nhận

làm vectơ pháp tuyến, do đó có phương trình

.

Khi đó điểm có khoảng cách đến lớn nhất.

Câu 240. [2H3-3.8-3] (SỞ GD&ĐT THANH HÓA NĂM 2018 - 2019) Trong không gian

cho mặt phẳng , đường thẳng và hai điểm

, . Hai điểm , thuộc mặt phẳng sao cho

và . Tìm giá trị nhỏ nhất của đoạn .

A. . B. . C. . D.

Lời giải

Gọi

Ta có thuộc đường tròn tâm .

Vậy và

Nên thuộc đường tròn tâm

Ta có
Câu 241. [2H3-1.4-3] (CHUYÊN PHAN BỘI CHÂU NĂM 2018-2019) Trong không gian với

hệ trục tọa độ cho mặt cầu và hai điểm

, ; M là điểm thay đổi trên . Gọi là giá trị lớn nhất và giá

trị nhỏ nhất của biểu thức . Xác định

A. . B. . C. . D. .
Lời giải
Xét điểm I sao cho: Giả sử ta có:

Do đó:

Do đó:

Do I cố định nên không đổi. Vậy lớn nhất (nhỏ nhất) lớn nhất
(nhỏ nhất). lớn nhất (nhỏ nhất) là giao điểm của đường thẳng IK (với

là tâm của mặt cầu (S)) với mặt cầu (S).

Ta có: MI đi qua và có vectơ chỉ phương là

Phương trình của MI là:

Tọa độ điểm M cần tìm ứng với giá trị t là nghiệm của phương trình:

Với

Với Vậy
Câu 242. [2H3-1.4-3] (CHUYÊN KHTN LẦN 2 NĂM 2018-2019) Trong không gian với hệ

tọa độ cho ba điểm và mặt cầu

. Gọi điểm là điểm trên sao cho

đạt giá trị nhỏ nhất. Hãy tìm .

A. . B. . C. . D. 9.
Lời giải

Gọi là điểm thỏa mãn , suy ra .

Khi đó:

Suy ra nhỏ nhất khi nhỏ nhất. Mặt cầu có tâm ,

suy ra:

. Phương trình . Thay phương trình NI vào

phương trình ta được: .

Suy ra cắt tại hai điểm phân biệt .

Vì nên MN nhỏ nhất khi và chỉ khi . Vậy là điểm cần

tìm.

Suy ra:
Câu 243. [2H3-4.12-3] (CHUYÊN LÊ QUÝ ĐÔN ĐIỆN BIÊN LẦN 3 NĂM 2018-2019)

Trong không gian , cho mặt cầu và đường thẳng

. Mặt phẳng chứa và cắt theo một đường tròn có bán kính
nhỏ nhất có phương trình là
A. . B. .

C. . D. .
Lời giải

Mặt cầu có tâm và bán kính .

Gọi là hình chiếu của trên .

; .

Véctơ chỉ phương của là .

. Suy ra .
 Gọi là mặt phẳng chứa đường thẳng và cắt mặt cầu theo đường tròn có

bán kính . Ta có .

Mà nên .

Suy ra , đạt được khi .

Khi đó mặt phẳng đi qua nhận làm một véctơ pháp

tuyến.

Phương trình mặt phẳng là: .

Câu 244. (THPT NĂM 2018-2019 LẦN 04) 2: [2H3-2.7-3] Trong không gian với hệ tọa độ
Oxyz, cho hai điểm và mặt cầu
. Mặt phẳng đi qua A, B
và cắt theo giao tuyến là đường tròn có bán kính nhỏ nhất. Tính .
A. B. C. D.

Lời giải

B
H K

Mặt cầu có tâm bán kính

Mặt phẳng có vec-tơ pháp tuyến

Theo giả thiết

Ta có: cùng phương với .

 Phương trình đường thẳng

Gọi là bán kính đường tròn giao tuyến. là hình chiếu vuông góc của lên đường

thẳng là hình chiếu vuông góc của lên

Ta có:

Ta có: .

Mà và cùng phương.

Câu 245. [2H3-1.4-4] (ĐỀ 04 VTED NĂM 2018-2019) Trong không gian cho mặt cầu

Gọi là mặt phẳng đi qua hai điểm

và cắt mặt cầu theo giao tuyến là đường tròn . Khối

nón có đỉnh là tâm của , đường tròn đáy là có thể tích lớn nhất bằng

A. B. C. C.
Lời giải
Chọn B

Ta có tâm cầu

Gọi là hình chiếu vuông góc của tâm cầu lên mặt phẳng
 Vậy chiều cao của khối nón là , trong đó là hình chiếu
vuông góc của lên

Gọi là mặt phẳng đi qua và vuông góc với ta có

Phương trình thế vào ta được

Tọa độ

Bán kính của khối nón

Vậy thể tích của khối nón

Khảo sát ta tìm được

Câu 246. [2H3-3.8-4] (THPT YÊN PHONG SỐ 1 BẮC NINH NĂM 2018-2019 LẦN 01)

Trong không gian với hệ tọa độ , cho các điểm , ,

. Gọi là điểm thay đổi sao cho đường thẳng , , hợp với mặt phẳng

các góc bằng nhau; là điểm thay đổi nằm trên mặt cầu

. Tính giá trị nhỏ nhất của độ dài đoạn .

A. . B. . C. . D. .
Lời giải
Chọn C
 M

B A
H
C

Ta có: suy ra ABC vuông

tại A .

Gọi H là hình chiếu vuông góc của điểm M trên mặt phẳng
 ABC  . Ta có:

 MA,  ABC    MA, HA  MAH



 MB,  ABC    MB, HB   MBH



 MC ,  ABC    MC , HC   MCH



MAH 
 MBH 
 MCH  MAH  MBH  MCH  g .c.g 
Theo giả thiết

Do đó: HA  HB  HC nên H là tâm đường tròn ngoại tiếp ABC .

H 1; 2; 2 
Suy ra: H là trung điểm của BC ⇒ .
 
 AB, AC   8; 8;8 
Ta có:   , Chọn vecto chỉ phương của đường thẳng MH là

uMH  1; 1;1
.

x  1 t

y  2 t ,t  
z  2  t
Phương trình đường thẳng MH có dạng: 

2
I 3; 2;3 R
Mặt cầu ( S ) có tâm và bán kính 2 .
 I

M
K 1  t ; 2  t ; 2  t 
Gọi là hình chiếu vuông góc của điểm I trên đường thẳng MH .
 
IK  t  2; t ; t  1 , uMH  1; 1;1
Ta có:
 
Do IK  MH nên
IK .uMH  0 , ta được: t  1 . Khi đó: K  2;1;3 và IK  2

Do IK > R nên đường thẳng MH không cắt mặt cầu.

2
MN  d  I , MH   IN  IK  IN 
Ta có: 2

2
.
Vậy giá trị nhỏ nhất của độ dài đoạn MN bằng 2
Câu 247. [2H3-3.8-4] (TT THANH TƯỜNG NGHỆ AN NĂM 2018-2019 LẦN 02) Cho mặt

cầu và hai điểm , .

Điểm thuộc mặt cầu sao cho đạt giá trị nhỏ nhất. Khi
đó giá trị của biểu thức bằng
A. . B. . C. . D. .
Lời giải

Gọi điểm thỏa mãn .

Khi đó
 .

Do không đổi vì ba điểm cố định nên đạt giá trị nhỏ

nhất khi nhỏ nhất. Khi đó là giao điểm của đường thẳng với mặt cầu ,

( là tâm của mặt cầu ).

Ta có phương trình đường thẳng là .

Kiểm tra nên là điểm cần tìm. Vậy .

Câu 248. [2H3-3.8-4] (TT THANH TƯỜNG NGHỆ AN NĂM 2018-2019 LẦN 02) Trong

không gian cho đường thẳng và mặt cầu :

. Cho biết điểm , điểm thuộc giao

tuyến của mặt cầu và mặt phẳng . Khi điểm di

động trên đường thẳng giá trị nhỏ nhất của biểu thức bằng
A. . B. . C. . D. .
Lời giải

A I
M
K
B

Mặt cầu có tâm và bán kính .

Đường thẳng có 1 véc-tơ chỉ phương là .

Gọi là giao điểm của mặt phẳng và đường thẳng . Vì nên là tâm
của đường tròn giao tuyến và .

Ta có và .

Ta tính được và
.

Do di động trên đường thẳng (trục của đường tròn giao tuyến) và thuộc
đường tròn giao tuyến nên biểu thức nhỏ nhất khi và chỉ khi .

Khi đó, ta có và .

Suy ra , .

.
Ta có

Vậy giá trị nhỏ nhất của là .

Cách 2:

Ta có có tâm , bán kính .

Dễ thấy đi qua và vuông góc với .

cắt theo đường tròn có bán kính .

 .

Ta có

Lại có .

Suy ra

, .
Xét

Do đó .
Câu 249. [2H3-5.18-4] (SỞ GD&ĐT BÌNH PHƯỚC - LẦN 1 - 2018) Trong không gian với

hệ tọa độ , cho điểm và mặt phẳng . Đường

thẳng đi qua và có vectơ chỉ phương cắt tại điểm . Điểm

thay đổi trong sao cho luôn nhìn đoạn dưới góc . Khi độ dài
lớn nhất, đường thẳng đi qua điểm nào trong các điểm sau?

A. . B. . C. . D.

.
Lời giải
- Đường thẳng đi qua và có vectơ chỉ phương có phương trình là:

giao điểm của và là .

- Do luôn nhìn đoạn dưới góc nên nằm trên mặt cầu đường kính
.

Gọi là trung điểm của

- Lại do nên nằm trên đường tròn giao tuyến của mặt phẳng và mặt

cầu , gọi là đường tròn .

- Mặt khác là điểm cố định trên đường tròn nên độ dài lớn nhất khi

là đường kính của đường tròn .

- Gọi là tâm của là hình chiếu vuông góc của trên .

Đường thẳng nhận vectơ pháp tuyến của làm vectơ pháp tuyến

(là giao điểm của và ).

- Vì là đường kính của nên là vectơ chỉ

phương của đường thẳng phương trình đường thẳng là:
 - Trong các điểm đã cho ở các đáp án A, B, C, D chỉ có điểm (đáp án D)
thuộc đường thẳng .
Câu 250. [2H3-6.18-4] (THPT CHUYÊN THÁI BÌNH - LẦN 4 - 2018) Trong không gian

với hệ tọa độ , cho mặt phẳng , đường thẳng

và mặt cầu . Một

đường thẳng thay đổi cắt mặt cầu tại hai điểm sao cho . Gọi ,

là hai điểm lần lượt thuộc mặt phẳng sao cho , cùng song song với

. Giá trị lớn nhất của biểu thức là

A. . B. . C. . D. .
Lời giải

Mặt cầu có tâm và bán kính .

Gọi là trung điểm của thì và nên thuộc mặt cầu

tâm bán kính .

Gọi là trung điểm của thì , nằm trên mặt phẳng .

 Mặt khác ta có nên cắt mặt cầu và

. Gọi là hình chiếu của lên thì .

Vậy để lớn nhất thì lớn nhất

đi qua nên .

Vậy lớn nhất bằng .

Câu 251. [2H3-6.19-4] (SỞ GD&ĐT BẠC LIÊU - 2018) Trong không gian với hệ tọa độ

, cho mặt cầu có tâm và có bán kính . Xét đường thẳng

, là tham số thực. Giả sử là mặt phẳng chứa và

tiếp xúc với lần lượt tại . Khi đó đoạn ngắn nhất hãy tính khoảng cách

từ điểm đến đường thẳng .

A. . B. . C. . D. .
Lời giải

Mặt phẳng thiết diện đi qua tâm cắt đường thẳng tại

.
Ta có với
.

Ta có , suy ra hàm số đồng biến trên .

Do đó . Ta có , suy ra

Xét hàm số có bảng biến thiên là

Suy ra khi . Đường thẳng có phương trình là .

Khoảng cách .