TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

ISSN 2354-1172
Tập 7, Số 2b, 2021

MỤC LỤC

Lời giới thiệu 158

Khoa Xã hội học: 30 năm đào tạo, nghiên cứu, hợp tác quốc tế và phục vụ cộng đồng

Trịnh Văn Tùng 163

Văn hóa ứng xử của con người trong không gian công cộng: Mấy vấn đề lý luận
cơ bản và khả năng ứng dụng trong phân tích đời sống xã hội Việt Nam hiện nay

Mai Linh 179

Thực trạng đào tạo thực hành công tác xã hội tại các trường đại học hiện nay

Hoàng Bá Thịnh, Hoàng Nguyễn Tử Khiêm 191

Quan điểm giới trong công tác xã hội

Nguyễn Hồi Loan 205

Mô hình hợp tác nhà chùa - doanh nghiệp - nhà nước trong bảo trợ trẻ em
và người cao tuổi có hoàn cảnh đặc biệt tại Chùa Phật Tích, tỉnh Bắc Ninh

Hoàng Thu Hương, Cù Thị Thanh Thúy, Nguyễn Thị Ngọc Anh 215
Sự tham gia tôn giáo tại đô thị: Những thách thức đối với người Công giáo di cư
ở Việt Nam hiện nay

Đào Thúy Hằng, Hoàng Thu Hương 227

Cơ sở trợ giúp xã hội thuộc tổ chức tôn giáo dành cho người cao tuổi:
Kinh nghiệm thế giới và thực tiễn Việt Nam

Đặng Kim Khánh Ly 238

Khả năng đáp ứng của các dịch vụ công tác xã hội bệnh viện với nhu cầu của người
bệnh tại bệnh viện tuyến trung ương và địa phương hiện nay

Nguyễn Thị Thái Lan 256

Thực trạng đào tạo nghề và hỗ trợ việc làm đối với thanh niên khuyết tật các dân tộc
thiểu số ở tỉnh Hoà Bình

Lương Bích Thủy 270

Một số hoạt động tự chăm sóc sức khoẻ của phụ nữ tuổi trung niên

Phạm Thị Minh Tâm 285

Tài sản sinh kế của hộ gia đình vùng ven đô thành phố Thái Bình hiện nay

Nguyễn Thái Bá, Phạm Văn Quyết 297

Mối liên hệ giữa việc sử dụng mạng xã hội với kết quả học tập của sinh viên
Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
Nguyễn Lan Nguyên 309
Việc sử dụng mạng xã hội Facebook với học tập và quan hệ gia đình của sinh viên
hiện nay

Nguyễn Thị Thu Hà, Đào Thúy Hằng 321

Các yếu tố ảnh hưởng tới hành vi tiêu dùng của sinh viên các trường đại học trên
địa bàn Thành phố Hà Nội trong thời kỳ hội nhập

Nguyễn Thị Kim Nhung 332

Các khía cạnh xã hội trong hoạt động quản lý rác thải sinh hoạt tại đô thị Việt Nam

Nguyễn Thị Lan 349

Thách thức đối với cộng đồng dân tộc thiểu số ở Việt Nam hiện nay trong ứng phó
với biến đổi khí hậu và suy thoái môi trường

Nguyễn Tuấn Anh 363

Vấn đề xã hội, phát triển xã hội, quản lý phát triển xã hội

TÓM TẮT BẰNG TIẾNG ANH 374

 VNU-JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES AND HUMANITIES
ISSN 2354-1172
Volume 7, Number 2b, 2021

CONTENTS

Introduction 158
Faculty of Sociology: 30 Years of Training, Research, International Cooperation
and Serving Community

Trinh Van Tung 163

Manners in Public Space - Some Basic Theoretical Issues and Applicability in Analyzing
Current Vietnamese Social Life

Mai Linh 179

The Current Situation of Practical Training in Social Work at Universities

Hoang Ba Thinh, Hoang Nguyen Tu Khiem 191

Gender Perspective in Social Work

Nguyen Hoi Loan 205

The Collaborating Model amongst Pagodas, Enterprises and the State in Protecting Children
and the Elderly with Special Circumstances in Phat Tich Temple, Bac Ninh Province

Hoang Thu Huong, Cu Thi Thanh Thuy, Nguyen Thi Ngoc Anh 215
Religious Participation in Urban Areas: Challenges for Catholic Migrants
in Vietnam Today

Dao Thuy Hang, Hoang Thu Huong 227

Faith-based Social Assistance Establishments for the Elderly: Global Experience
and Reality in Vietnam

Dang Kim Khanh Ly 238

Social Work Services in Hospitals in Response to Patient Demands in National
and Local Hospitals Today

Nguyen Thi Thai Lan 256

The Status of Vocational Training and Job Seeking Support for Ethnic Minority Youth
with Disabilities in Hoa Binh Province

Luong Bich Thuy 270

Some Self-care Activities of Middle-aged Women

Pham Thi Minh Tam 285

Livelihood Assets of Households in Peri-urban Areas of Thai Binh City Today

Nguyen Thai Ba, Pham Van Quyet 297

The Relationship between the Use of Social Networking Sites and Students’ Learning
Outcomes (University of Social Sciences and Humanities, VNU)
Nguyen Lan Nguyen 309
The Use of Facebook and Vietnamese Students’ Study and Family Relations Today

Nguyen Thi Thu Ha, Dao Thuy Hang 321

Factors Affecting Consumption Behavior of Student Learning at Universities in Hanoi
in the Integration Period

Nguyen Thi Kim Nhung 332

Social Dimensions in Domestic Waste Management in Urban Areas:
The Case of Hanoi, Vietnam

Nguyen Thi Lan 349

Challenges of Vietnamese Ethnic Minority Communities towards Climate Change
and Environmental Degradation

Nguyen Tuan Anh 363

Social Issues, Social Development and Social Development Management

ABSTRACTS IN ENGLISH 374

Tạp chí Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 7, Số 2b (2021) 227-237

Cơ sở trợ giúp xã hội thuộc tổ chức tôn giáo dành cho

người cao tuổi: Kinh nghiệm thế giới và thực tiễn Việt Nam

Đào Thúy Hằng*, Hoàng Thu Hương**

Tóm tắt: Bàn về sự tham gia của các tổ chức thuộc tôn giáo trong việc cung cấp dịch vụ
xã hội, nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng các tổ chức này đã tích cực tham gia vào hệ thống
phúc lợi, là những nhà cung cấp dịch vụ xã hội quan trọng ở nhiều nước phương Tây. Tại
Việt Nam, đối mặt với tình trạng già hóa nhanh và nguồn lực công có hạn, nhà nước đã
đưa ra một số chính sách xã hội mới nhằm vận động các tổ chức tôn giáo cung cấp dịch vụ
chăm sóc các nhóm đối tượng của bảo trợ xã hội, trong đó có người cao tuổi. Bài viết này
hướng tới việc tìm hiểu vai trò của tổ chức tôn giáo trong việc cung cấp dịch vụ xã hội cho
người cao tuổi trên thế giới, và phân tích bức tranh tổng quan về quá trình hình thành và
phát triển cũng như một số đặc điểm của các cơ sở trợ giúp xã hội thuộc tổ chức tôn giáo
dành cho người cao tuổi ở Việt Nam. Những thách thức trong hoạt động của các cơ sở này
đặt ra yêu cầu về việc hoàn thiện cơ sở pháp lý, gợi mở những nghiên cứu tiếp theo về triển
vọng phát triển của mô hình này. Dữ liệu của bài viết này được khai thác từ dữ liệu thu
thập được bằng phương pháp phân tích nội dung website, phân tích tài liệu thứ cấp và điền
dã tại 6 cơ sở trợ giúp xã hội thuộc Phật giáo và Công giáo dành cho người cao tuổi.
Từ khóa: tổ chức dựa vào tôn giáo; cơ sở trợ giúp xã hội; người cao tuổi; Phật giáo; Công
giáo.
Ngày nhận 29/7/2021; ngày chỉnh sửa 23/9/2021; ngày chấp nhận đăng 30/10/2021

DOI: https://doi.org/10.33100/tckhxhnv7.2b.DaoThuyHang-HoangThuHuong

1. Dẫn nhập

Vai trò của các cơ sở trợ giúp xã hội
(TGXH) thuộc tổ chức tôn giáo (TCTG) đã
được ghi nhận trong khá nhiều nghiên cứu
trên thế giới. Tại Mỹ, với khả năng cung cấp
nhiều loại dịch vụ, các cơ sở thuộc TCTG có
thể cung cấp các dịch vụ có chất lượng
tương đương hoặc cao hơn chất lượng dịch
vụ của các tổ chức thế tục khác (Bielefeld và
cộng sự 2013a). Nghiên cứu tại châu Âu cho
thấy các tổ chức có yếu tố tôn giáo với tư

Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐHQG
Hà Nội; email: daothuyhang1906@gmail.com
**
Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐHQG
Hà Nội.
227
cách là nhà cung cấp phúc lợi đã đóng góp
vào việc cung cấp các dịch vụ đáp ứng nhu
cầu xã hội, duy trì sự gắn kết xã hội
(Furness và cộng sự 2012). Bên cạnh đó,
một số nghiên cứu cũng đã chỉ ra vai trò của
chính sách công trong việc thúc đẩy sự tham
gia của TCTG vào việc cung cấp các dịch vụ
xã hội (Tangenberg 2005).
Trong số các dịch vụ xã hội mà các
TCTG tham gia cung cấp, TGXH cho người
cao tuổi (NCT) đã đóng một vai trò quan
trọng trong việc hỗ trợ NCT hòa nhập với xã
hội. Tuổi già là giai đoạn con người bước
sang nửa đời còn lại, đón nhận những thay
đổi về sức khỏe tinh thần và thể chất. Một số
nghiên cứu đã cho thấy vào độ tuổi này, mọi
 Đào Thúy Hằng, Hoàng Thu Hương / Tạp chí Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 7, Số 2b (2021) 227-237
người cảm thấy tôn giáo là một phần quan
trọng trong cuộc sống của họ (Ardelt và
cộng sự 2006; Ellor và cộng sự 2011;
Zimmer và cộng sự 2016). Tham gia vào các
TCTG có tác dụng tích cực đối với sức khỏe
thể chất và tinh thần của NCT (Krause và
cộng sự 1999). Tương tự, Yeagerb và cộng
sự (2006) đã nghiên cứu NCT Đài Loan và
kết luận rằng tần suất đi lễ có mối liên hệ
chặt chẽ với tình trạng sức khỏe. Krause
(2002) nhận ra rằng những người lớn tuổi
thường xuyên đến nhà thờ thường cảm thấy
gắn kết hơn với hội thánh của mình; và họ
kết nối với hội thánh của mình càng cao, họ
càng nhận được nhiều sự hỗ trợ về mặt tinh
thần và tình cảm. Như vậy, các nghiên cứu
này cho thấy các TCTG cung cấp các TGXH
liên quan tới việc thực hành nghi lễ, củng cố
niềm tin - có vai trò tích cực đối với tâm lý,
tinh thần và tình cảm của NCT.
Tại Việt Nam, trong số 16 tôn giáo đã
được chính thức công nhận, Phật giáo và
Công giáo là hai tôn giáo lớn đã thành lập
được nhiều cơ sở TGXH để nuôi dưỡng,
chăm sóc những hoàn cảnh khó khăn. Vai
trò của các TCTG trong việc tham gia cung
cấp các dịch vụ xã hội được chính thức ghi
nhận lần đầu tiên vào năm 2017 tại Hội nghị
toàn quốc biểu dương và phát huy vai trò
của các tôn giáo trong việc tham gia bảo trợ
xã hội (BTXH) và dạy nghề. Theo báo cáo
tại hội nghị này, Việt Nam có 113 cơ sở
TGXH thuộc các TCTG, đang chăm sóc,
nuôi dưỡng 11.800 đối tượng BTXH. Ngoài
ra, có hơn 50 cơ sở TGXH thuộc các TCTG
nuôi dưỡng, chăm sóc từ 10 người trở lên và
chưa làm thủ tục đăng ký hoạt động theo
quy định của pháp luật (Uỷ ban Trung ương
Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Bộ Lao động
- Thương binh và Xã hội 2017). Trên thực
tế, do thủ tục pháp lý còn vướng mắc, một
số tổ chức Công giáo đã “lách luật” bằng
cách cho phép các tín đồ tôn giáo đăng ký
228
với chính phủ để thành lập cơ sở TGXH,
dưới sự quản lý của các chức sắc Công giáo
(Hồ Thế Thiện 2020).
Trong 30 năm qua, dân số cao tuổi Việt
Nam tăng nhanh nhất so với tất cả các nhóm
dân số khác. Đồng thời, già hóa ở Việt Nam
sẽ là “già trong nhóm già nhất”, nghĩa là tỷ
lệ NCT ở nhóm tuổi cao nhất (từ 80 tuổi trở
lên) sẽ tăng lên (UNFPA 2011: 15-19). Việc
tăng số lượng NCT sẽ làm tăng gánh nặng
kinh tế và xã hội để duy trì cuộc sống khỏe
mạnh của NCT vì chi phí chăm sóc NCT
cao gấp 7-8 lần chăm sóc trẻ em (Phạm
Thắng và cộng sự 2009: 12). Trong văn hóa
Việt Nam, với đạo lý truyền thống “trẻ cậy
cha, già cậy con”, gia đình là nguồn gốc cơ
bản để cung cấp phúc lợi cho NCT. Tuy
nhiên, cùng với sự gia tăng các vấn đề của
NCT, các tổ chức phi chính phủ đã nổi lên
như một nguồn lực hỗ trợ NCT (Bế Quỳnh
Nga 2001). Các nghiên cứu gần đây cho
thấy, mặc dù tỷ lệ NCT sống cùng con vẫn
cao nhưng đang có xu hướng giảm dần (Mai
Tuyết Hạnh 2016). Ngoài ra, Mai Tuyết
Hạnh (2016) nhận thấy số NCT không được
hưởng lương hưu hoặc bảo hiểm xã hội vẫn
còn khá lớn, đặc biệt là ở khu vực nông
thôn. Đây cũng là yếu tố làm gia tăng tính
dễ bị tổn thương của NCT và đặt ra những
vấn đề đáng quan tâm đối với nhóm NCT cô
đơn. Cũng trong bối cảnh đó, Phật giáo hiện
đã có 15 cơ sở nuôi dưỡng 527 người già
neo đơn. Tương tự, tính tới năm 2017, các tổ
chức và tín đồ Công giáo đã thành lập 56 cơ
sở được cấp phép chăm sóc người già, người
tâm thần, trẻ mồ côi, trẻ em bị bỏ rơi và
người nhiễm HIV/AIDS (Đào Thị Đượm
2019). Mặc dù Phật giáo và Công giáo đã
tham gia thành lập các cơ sở TGXH dành
cho NCT, song sự hình thành, phát triển và
vai trò của các TCTG trong việc tham gia
cung cấp các dịch vụ xã hội cho NCT vẫn là
một khoảng trống trong nghiên cứu ở Việt
Nam.
229 Đào Thúy Hằng, Hoàng Thu Hương / Tạp chí Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 7, Số 2b (2021) 227-237
Trong bối cảnh như vậy, góp phần bổ
sung khoảng trống trong nghiên cứu về sự
tham gia của các TCTG vào việc cung cấp
các dịch vụ xã hội cho NCT ở Việt Nam, bài
viết này hướng tới việc tìm hiểu vai trò của
TCTG trong việc cung cấp dịch vụ xã hội
cho NCT ở một số nước trên thế giới, và
phân tích bức tranh tổng quan về quá trình
hình thành và phát triển cũng như một số
đặc điểm của các cơ sở TGXH thuộc TCTG
dành cho NCT ở Việt Nam.
2. Phương pháp nghiên cứu
Dữ liệu của bài viết này được khai thác
từ dữ liệu thu thập được bằng phương pháp
phân tích nội dung website, phân tích tài liệu
thứ cấp và điền dã tại 6 cơ sở TGXH thuộc
Phật giáo và Công giáo dành cho NCT trong
khuôn khổ đề tài được Đại học Quốc gia Hà
Nội tài trợ thực hiện năm 2019-2020, mã số
QG.19.33. Đề tài QG.19.33 đã tổng hợp
được danh sách của 57 cơ sở TGXH thuộc
TCTG đang chăm sóc NCT với các thông
tin TCTG thành lập cơ sở, người thành lập
cơ sở, đối tượng chăm sóc, thời điểm thành
lập, quy mô của cơ sở từ việc kiểm tra chéo
các nguồn dữ liệu: i. Số liệu tổng hợp kèm
theo công văn số 532/BTXH-CTXH ngày
31/7/2015 của Cục BTXH; ii. Dữ liệu từ các
báo cáo của Giáo hội Phật giáo Việt Nam và
Hội đồng Giám mục Việt Nam; iii. Các tin
tức về hoạt động của các cơ sở TGXH thuộc
TCTG được truyền tải trên các website
thuộc Phật giáo, Công giáo.
3. Mối quan hệ giữa chính sách xã hội và
dịch vụ xã hội
Trên cơ sở phân tích các nghiên cứu về
chính sách xã hội và dịch vụ xã hội do
TCTG cung cấp trên thế giới, phần này sẽ đề
cập đến mối quan hệ giữa chính sách của
một số quốc gia như Mỹ, Anh, Pháp, Đức,
Thụy Điển với sự phát triển của các dịch vụ
phúc lợi xã hội thuộc TCTG.
Mối quan tâm về các chính sách cho cơ
sở dịch vụ xã hội (CSDVXH) thuộc TCTG
bắt đầu ở Mỹ vào những năm 1980 khi
chính quyền Reagan tuyên bố rằng các
TCTG cung cấp phúc lợi xã hội hiệu quả
hơn các hiệp hội tự nguyện và cơ quan chính
phủ (Bielefeld và cộng sự 2013b; Göçmen
2013). Mối quan tâm này tiếp tục xuất hiện
sau khi chính quyền của tổng thống George
Bush thông qua các chính sách cải cách
phúc lợi, trong đó có các điều khoản liên
quan đến các lựa chọn từ thiện. Bielefeld &
Cleveland (2013) đã xem xét 889 cuốn sách
và tạp chí nghiên cứu các TCTG từ năm
1912 và cho thấy sự quan tâm đến vấn đề
này bắt đầu gia tăng vào năm 1996 và đạt
đến đỉnh điểm vào năm 2003 trước khi bắt
đầu giảm vào năm 2008. Các nghiên cứu
này cho thấy rằng hầu hết các hội thánh đều
tham gia vào một số hoạt động cung cấp
dịch vụ xã hội, thường xuyên hỗ trợ những
cá nhân có nhu cầu cấp thiết. Bielefeld &
Cleveland nhận thấy rằng đã có những
nghiên cứu thảo luận về mối quan hệ giữa
CSDVXH thuộc tôn giáo và hệ thống phúc
lợi xã hội. Trong truyền thống tôn giáo
phương Tây, mặc dù sự tham gia của các tổ
chức dựa trên đức tin trong việc cung cấp
phúc lợi xã hội đã ở giai đoạn thống trị,
nhưng sự phân đôi giữa nhà thờ và nhà nước
có ảnh hưởng đến phạm vi hoạt động của
CSDVXH thuộc tôn giáo. Tuy nhiên, trong
sự phát triển của nhà nước thế tục,
CSDVXH thuộc tôn giáo vẫn tồn tại dưới sự
điều phối của các chính sách phúc lợi của
nhà nước. Thông qua một loạt nghiên cứu
được Bielefeld và Cleveland xem xét, người
ta thấy rằng các tổ chức dựa vào lòng tin với
tư cách là nhà cung cấp dịch vụ xã hội đã
tham gia vào việc cung cấp nhiều loại dịch
 Đào Thúy Hằng, Hoàng Thu Hương / Tạp chí Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 7, Số 2b (2021) 227-237
vụ. Nhà nước đã công nhận vai trò của các
tổ chức này và cũng đã đưa ra các chính
sách để điều phối chúng. Đặc biệt, dưới thời
chính quyền Bush, các CSDVXH thuộc tôn
giáo đã được tạo điều kiện hợp pháp để
tham gia vào việc cung cấp các dịch vụ xã
hội.
Nghiên cứu của Wineburg về chính sách
xã hội, sự phát triển dịch vụ cộng đồng và
các tổ chức tôn giáo đã cho thấy trong suốt
những năm 1980, chính sách của Mỹ tập
trung vào triết lý rằng “nhu cầu phục vụ của
con người được xác định chính xác nhất
thông qua các tổ chức và cơ quan địa
phương” (Wineburg 1993, 283). Do đó, ở
giai đoạn này, sự phát triển của nhiều dịch
vụ địa phương là kết quả của hoạt động của
các TCTG. Phân tích dữ liệu lịch sử về sự
tham gia của các TCTG địa phương vào các
dịch vụ xã hội và cuộc khảo sát 128 hội
thánh địa phương ở Greensboro - North
Carolina Wineburg đã chỉ ra: i. Khi các
nguồn tài trợ bị cắt giảm, các TCTG dần dần
trở thành nhà cung cấp dịch vụ - có nghĩa là
tăng trách nhiệm giải trình từ việc lập kế
hoạch, quản lý và tài trợ cho các chương
trình cộng đồng; ii. Các TCTG tham gia giải
quyết các vấn đề xã hội mới như sự gia tăng
số người nhiễm AIDS, đói nghèo và vô gia
cư; iii. Các TCTG đưa ra một loại hình dịch
vụ mới đáp ứng nhu cầu của giáo dân
(Wineburg 1993). Twombly (2002) đặt câu
hỏi về nghiên cứu so sánh giữa các tổ chức
dịch vụ xã hội dựa trên tôn giáo và thế tục
trong bối cảnh các sáng kiến chính sách từ
thời tổng thống George Bush nhằm tăng
cường sự tham gia của CSDVXH thuộc tôn
giáo trong việc cung cấp các dịch vụ xã hội.
Sự ủng hộ của chính quyền Bush đối với các
CSDVXH thuộc tôn giáo dựa trên giả định
rằng các tổ chức này có thể cung cấp dịch vụ
hiệu quả hơn các nhà cung cấp thế tục. Mặc
dù trong nghiên cứu này, Twombly không
đánh giá hiệu quả của các CSDVXH thuộc
230
tôn giáo so với các tổ chức thế tục, nhưng
nhận địnht rằng CSDVXH thuộc tôn giáo có
thể huy động nguồn lực lớn hơn so với các
tổ chức khác.
Ở châu Âu, các đánh giá từ các nghiên
cứu về tôn giáo, chính sách xã hội và
CSDVXH thuộc tôn giáo đã chỉ ra rằng,
nhiều quốc gia phúc lợi ở châu Âu đã trải
qua một thời kỳ thay đổi, trong đó khu vực
tình nguyện đã trở thành nơi cung cấp phúc
lợi xã hội quan trọng kể từ những năm 1980
(Göçmen 2013, 497). Göçmen chỉ ra rằng
nếu sự quan tâm đến CSDVXH thuộc tôn
giáo ở Anh và Thụy Điển chứng kiến sự
thay đổi vị trí và vai trò của các tổ chức này
trong hệ thống phúc lợi xã hội thì ở Pháp và
Đức, vị trí và vai trò của CSDVXH thuộc
tôn giáo tương đối ổn định. CSDVXH thuộc
tôn giáo ở Pháp và Đức được coi là “sự tiếp
nối của hoạt động từ thiện tôn giáo bắt
nguồn từ các cộng đồng Cơ đốc giáo”, trong
khi các tổ chức tín ngưỡng phi Cơ đốc giáo
được thành lập để phục vụ giáo dân, các tổ
chức Do Thái giáo và các hệ thống phúc lợi
xã hội (Göçmen 2013: 499).
Ở Vương quốc Anh, vào cuối những
năm 1980, tư tưởng mới về tự do cá nhân
dần được nâng cao và nhà nước đảm nhận
vai trò điều phối phúc lợi xã hội và các hiệp
hội tự nguyện trở thành nhà cung cấp dịch
vụ quan trọng. Do đó, Göçmen cho rằng sự
chuyển đổi mô hình nhà nước phúc lợi là lý
do chính để gia tăng sự quan tâm của chính
sách đối với các thể chế dựa vào tôn giáo ở
Anh. Không giống như Vương quốc Anh,
Thụy Điển đại diện cho sự chuyển đổi từ mô
hình liên kết giữa nhà nước và nhà thờ sang
mô hình nhà nước phúc lợi. Ở Thụy Điển,
Nhà thờ Tin lành Luther có mối liên kết chặt
chẽ với nhà nước trong khoảng hơn ba thế
kỷ và chỉ kết thúc vào năm 2000, và sau đó
một số lĩnh vực như giáo dục và chăm sóc
sức khỏe đã có sự chuyển giao trách nhiệm
từ nhà thờ sang nhà nước. Nhà thờ trở thành
231 Đào Thúy Hằng, Hoàng Thu Hương / Tạp chí Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 7, Số 2b (2021) 227-237
một bộ phận của khu vực tự nguyện, có địa
vị như các TCTG khác và nhà nước nắm
quyền kiểm soát và hành chính đối với tôn
giáo trong việc sắp xếp các dịch vụ trong hệ
thống phúc lợi xã hội. Hiện tại, các
CSDVXH thuộc tôn giáo ở Thụy Điển liên
kết với các tôn giáo lớn và được đăng ký
thành giáo đoàn, là những thành phần chính
trị thúc đẩy các hành động của nhà nước vì
phúc lợi xã hội, ủng hộ quyền công dân.
Nhiều trong số đó cũng cung cấp hỗ trợ tài
chính, nhà ở tạm thời và thực phẩm cho
những người có nhu cầu, chẳng hạn như
giúp họ tiếp cận các dịch vụ phúc lợi xã hội
hoặc hỗ trợ tinh thần của chính quyền địa
phương (Göçmen 2013: 504-505).
Trong khi đó, ở Đức, Caritas và
Diakonie, hai tổ chức nổi bật trong hệ thống
phúc lợi xã hội, đại diện cho các nhóm Công
giáo và Tin lành đã là những nhà cung cấp
phúc lợi xã hội quan trọng nhất trong nhiều
thế kỷ. Cho đến nay, đây vẫn là nhà cung
cấp dịch vụ y tế và dịch vụ công tác xã hội
lớn nhất. Sự tồn tại của quyền lực đa nguyên
và không có xung đột giữa nhà nước và các
giáo hội lớn đã làm nảy sinh cấu trúc của
nhà nước phúc lợi. Các TCTG đóng vai trò
là nhà cung cấp chính sách xã hội chủ chốt.
Sự đa dạng tôn giáo ở Đức đã tăng lên kể từ
những năm 1990, trong khi các hiệp hội
phúc lợi truyền thống của hai nhóm tôn giáo
chính ở Đức đã dần mất đi những đặc quyền
trong lĩnh vực cung cấp dịch vụ xã hội.
Ngày nay, bên cạnh hai nhóm chính nêu
trên, các tổ chức liên quan đến Hồi giáo
cũng đã trở thành một trong những nhà tài
trợ nổi bật nhất ở Đức, cung cấp các dịch vụ
tôn giáo, giáo dục và văn hóa, đóng một vai
trò quan trọng trong việc hỗ trợ cộng đồng
của họ hòa nhập với xã hội Đức (Göçmen
2013: 506-507).
Pháp là một trường hợp khác về mối
quan hệ giữa nhà nước và nhà thờ, đó là sự
tách biệt rõ ràng giữa hai chủ thể này kể từ
thế kỷ XIX. Trong những năm 1980, những
thay đổi chính sách ở Pháp về phân cấp nhà
nước phúc lợi và những thay đổi pháp lý đối
với các tổ chức tự nguyện đã tạo ra những
cơ hội mới cho các thể chế dựa trên đức tin.
Không giống như Vương quốc Anh, Thụy
Điển hoặc Đức, không có phân loại
CSDVXH thuộc tôn giáo cụ thể ở Pháp. Do
đó, các tổ chức này cũng được đối xử như
các hiệp hội tự nguyện khác trong việc cung
cấp phúc lợi xã hội (Göçmen 2013: 509-
510). Nghiên cứu của Göçmen đã chỉ ra sự
phát triển và tham gia của các tổ chức dựa
trên niềm tin vào việc cung cấp các lợi ích
xã hội, vốn gắn liền với các chính sách và
thể chế xã hội của mỗi quốc gia. Dựa trên
các nguồn tài liệu tiếp cận được từ các
nghiên cứu về chính sách xã hội và dịch vụ
xã hội do TCTG cung cấp trên thế giới cho
thấy ở Mỹ, Anh, Pháp, Thụy Điển và Đức,
sự tham gia của các CSDVXH thuộc tôn
giáo trong việc cung cấp các dịch vụ xã hội
chịu tác động của việc điều chỉnh chính sách
xã hội ở các quốc gia này. Những kết quả
của các nghiên cứu đi trước trên thế giới đã
gợi mở cho việc xem xét ảnh hưởng của
chính sách xã hội ở Việt Nam đối với sự
tham gia của các TCTG vào việc cung cấp
TGXH cho các nhóm yếu thế.
4. Cơ sở TGXH thuộc TCTG dành cho
NCT ở Việt Nam: Quá trình hình thành
và phát triển
Đầu thế kỷ XX, khi Việt Nam vẫn còn
là thuộc địa của Pháp, các hoạt động từ thiện
bắt đầu phát triển và tập trung vào các hoạt
động cứu trợ dành cho người nghèo. Tới
những năm 1930, một số cơ sở từ thiện
(charitable insitution) đã được thành lập để
cung cấp nơi ở cho người nghèo, chăm sóc,
nuôi dạy trẻ ở Việt Nam. Vào giai đoạn đầu
mới thành lập nhà nước, chính phủ đã thành
 Đào Thúy Hằng, Hoàng Thu Hương / Tạp chí Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 7, Số 2b (2021) 227-237
lập các trại an dưỡng (nay là các cơ sở trợ
giúp xã hội) nhằm nuôi dưỡng NCT thuộc
gia đình cán bộ miền Nam tập kết ra Bắc,
gia đình liệt sĩ và một số cán bộ già yếu, mất
sức lao động mới được ban hành (Liên Bộ
(Nội vụ - Tài chính - Cứu tế xã hội) 1956).
Giai đoạn từ 1956-1996, trải qua nhiều biến
động lịch sử, nên cơ sở pháp lý cho các cơ
sở TGXH bị bỏ ngỏ. Từ năm 1996, Đảng
Cộng sảnViệt Nam đã xác định các vấn đề
chính sách xã hội cần được giải quyết theo
tinh thần xã hội hóa: “Xã hội hóa các hoạt
động giáo dục, y tế, văn hóa là vận động và
tổ chức sự tham gia rộng rãi của nhân dân,
của toàn xã hội vào sự nghiệp đó” (Chính
phủ 1997, 1999). Trên thực tế, chủ trương
xã hội hóa của Đảng và Nhà nước Việt Nam
có thể hiểu như chủ trương tư nhân hóa một
số hoạt động về kinh tế, văn hóa, xã hội
dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản và Nhà
nước xã hội chủ nghĩa (Ngô Thành Dương
2006). Chính sách khuyến khích xã hội hóa
đã mở đường cho sự tham gia chính thức
của các tổ chức ngoài công lập vào các hoạt
động trợ giúp xã hội.
Rà soát các văn bản pháp luật Việt Nam
trong 20 năm qua, chúng tôi thấy có 6 nghị
định liên quan đến việc điều chỉnh các quy
định về thành lập và hoạt động của cơ sở
BTXH. Khi ban hành quy định đầu tiên,
chính phủ chỉ đề cập đến các cơ sở chăm sóc
với quy mô nhận chăm sóc ít nhất 10 người.
Tuy nhiên, từ năm 2017, chính phủ bổ sung
quy định cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt
động cho các cơ sở BTXH có hoàn cảnh khó
khăn dưới 10 người. Đồng thời, cũng từ thời
điểm này, trong các văn bản pháp luật, thuật
ngữ cơ sở BTXH được thay thế bằng cơ sở
TGXH. Phân tích thời điểm thành lập của
50/57 cơ sở TGXH thuộc TCTG ghi nhận
được thời điểm thành lập cho thấy sự phát
triển các cơ sở TGXH thuộc TCTG dành
cho NCT ở Việt Nam cũng có sự biến động
qua từng giai đoạn phát triển đất nước.
232
Từ 1945-1975 là giai đoạn phức tạp nhất
trong lịch sử Việt Nam thế kỷ XX khi Việt
Nam vừa kháng chiến vừa kiến quốc. Dữ
liệu nghiên cứu cũng ghi nhận một số cơ sở
thuộc Công giáo xuất hiện trong giai đoạn
này. Theo lịch sử giáo xứ Vinh Sơn (Châu
Thành, Tây Ninh) cho biết viện dưỡng lão
dành do các bà thuộc dòng tu Đaminh đã
được hình thành từ năm 1966 và ngày nay là
cơ sở chăm sóc những người già neo đơn,
bệnh tật (Giáo phận Phú Cường). Tại Đồng
Nai, một cơ sở BTXH dành cho trẻ mồ côi
được thành lập từ năm 1970 (Thi Ngoan
2012). Khảo sát trực tiếp một cơ sở TGXH
thuộc Công giáo đang chăm sóc NCT tại Đà
Nẵng được thành lập vào năm 1998 cho thấy
hoạt động chăm sóc trẻ mồ côi và NCT là
truyền thống của dòng tu và đã bắt đầu từ
trước 1975. Tuy nhiên, sau 1975 do những
vấn đề liên quan tới chính sách về tôn giáo,
hoạt động của cơ sở đã bị gián đoạn. Như
vậy, trong giai đoạn 1945-1975, các cơ sở
TGXH thuộc TCTG dành cho NCT đã có
những bước phát triển đầu tiên. Sau khi
thống nhất đất nước cho tới năm 1986, điều
kiện kinh tế xã hội còn nhiều khó khăn, hoạt
động từ thiện của các TCTG cũng vắng
bóng trong thời kỳ này. Chúng tôi cũng chưa
tìm kiếm được các dữ liệu ghi nhận sự phát
triển của các cơ sở TGXH thuộc TCTG
dành cho NCT trong giai đoạn này. Giai
đoạn từ 1986 đến cuối thế kỷ XX đã chứng
kiến sự xuất hiện của 20 cơ sở TGXH thuộc
TCTG dành cho NCT.
Bước vào thế kỷ XXI, cùng với chính
sách xã hội hóa của nhà nước Việt Nam, sự
gia tăng mối quan tâm của cộng đồng tới
hoạt động từ thiện xã hội, các CSTGXH dựa
vào tôn giáo cũng chính thức được thành lập
nhiều hơn. Từ sau nghị định 25/2001/NĐ-
CP đã có 25 CSTGXH dựa vào tôn giáo
dành cho NCT đã được thành lập (Chính
phủ 2001). Như vậy, CSTGXH dựa vào tôn
giáo dành cho NCT ở Việt Nam chủ yếu
233 Đào Thúy Hằng, Hoàng Thu Hương / Tạp chí Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 7, Số 2b (2021) 227-237
hình thành và phát triển trong vòng khoảng
30 năm trở lại đây và gắn liền với bối cảnh
chuyển đổi về chính sách kinh tế - xã hội
cũng như tôn giáo.
5. Một số đặc điểm của các cơ sở TGXH
thuộc TCTG dành cho NCT ở Việt Nam
5.1. Đối tượng chăm sóc
Điều 24 Nghị định 20/2021/NĐ-CP
ngày 15/3/2021 quy định, NCT được tiếp
nhận vào nuôi dưỡng tại cơ sở BTXH gồm:
“NCT thuộc diện được chăm sóc, nuôi
dưỡng trong cơ sở TGXH theo quy định của
pháp luật về NCT” và “NCT thực hiện theo
hợp động ủy nhiệm chăm sóc” (Chính phủ
2021). Theo Điều 18 Luật Người cao tuổi
(2009) thì những “NCT thuộc hộ gia đình
nghèo không có người có nghĩa vụ và quyền
phụng dưỡng, không có điều kiện sống ở
cộng động có nguyện vọng” sẽ được tiếp
nhận vào các cơ sở BTXH và được hưởng
các chế độ như: “trợ cấp nuôi dưỡng hàng
tháng; cấp tư trang, vật dụng phục vụ cho
sinh hoạt thường ngày; được hưởng bảo
hiểm y tế; cấp thuốc chữa bệnh thông
thường; cấp dụng cụ, phương tiện hỗ trợ
phục hồi chức năng; mai táng khi chết”. Các
cơ sở TGXH của TCTG ở Việt Nam cũng
chịu sự điều chỉnh của các quy định pháp
luật về cơ sở TGXH. Do vậy, các cơ sở
TGXH của TCTG dành cho NCT cũng đưa
ra các tiêu chuẩn tiếp nhận NCT vào cơ sở
gần tương tự như các quy định về NCT
thuộc diện BTXH. Nhìn chung, các cơ sở
đều đưa ra quy định nhận chăm sóc NCT cô
đơn, không có người chăm sóc và có mong
muốn được vào cơ sở. Tuy vậy, tùy vào đặc
điểm và nguồn lực của cơ sở, một số cơ sở
bổ sung thêm một số điều kiện như về giới
(nhiều cơ sở do nữ tu Công giáo phụ trách
chỉ nhận nữ), về độ tuổi (như Viện dưỡng
lão chùa Diệu Pháp, Thành phố Hồ Chí
Minh chỉ nhận NCT từ 70 tuổi trở lên) và
hoàn cảnh gia đình như có con nhưng bị con
cái ngược đãi. Về mặt thủ tục, các cơ sở tôn
giáo cũng yêu cầu người gia nhập viết đơn
xin vào cơ sở (có thể nhờ người viết hộ), có
xác nhận của chính quyền địa phương hoặc
có sự đảm bảo của linh mục quản xứ hay
phật tử.
Nếu như các cơ sở TGXH công lập có
các tiêu chí cụ thể về đối tượng được tiếp
nhận vào các cơ sở thì các cơ sở TGXH
thuộc TCTG thường đưa ra các tiêu chí
chung chung hơn về đối tượng được tiếp
nhận. Các cơ sở TGXH thuộc TCTG vận
hành trên nền tảng triết lý của tôn giáo, nên
mỗi tôn giáo có quan điểm đặc thù về đối
tượng cần được trợ giúp và thường mở rộng
đến các đối tượng thiếu vắng sự chăm sóc về
mặt tinh thần, bên cạnh sự thiếu thốn về mặt
vật chất. Theo Ủy ban Bác ái xã hội -
Caritas Tổng Giáo phận Hà Nội thì đối
tượng phục vụ của Caritas là “con người, ưu
tiên những người nghèo cả vật chất lẫn tinh
thần, bị bỏ rơi, bị gạt ra bên lề xã hội, thiếu
những điều kiện sống căn bản” (Tổng Giáo
phận Hà Nội 2017). Trong khi đó Ban Từ
thiện xã hội của Giáo hội Phật giáo xác định
mục đích hoạt động công tác từ thiện xã hội
theo tinh thần “cứu khổ ban vui, vô ngã vị
tha” của đạo Phật, và “vận động tăng, ni,
phật tử chia sẻ những khó khăn đến với
người đau khổ, nhường cơm xẻ áo với
những người thiếu thốn, hàn gắn vết thương
vật chất và tinh thần với người bất hạnh theo
tinh thần tư bi, trí tuệ của người con Phật”
(Hội đồng trị sự Giáo hội Phật giáo Việt
Nam 2013). Do vậy, NCT được tiếp nhận
vào các cơ sở BTXH thuộc tổ chức tôn giáo
không chỉ bao gồm những người neo đơn,
không nơi nương tựa, mà còn có thể bao
gồm những người có con cái, nhưng con cái
nghèo khó, bất hòa với con cái hay bị con
cái ngược đãi. Thậm chí, có người chưa đủ
60 tuổi cũng vẫn được tiếp nhận vào cơ sở.
Chẳng hạn, một phụ nữ 58 tuổi sống tại
 Đào Thúy Hằng, Hoàng Thu Hương / Tạp chí Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 7, Số 2b (2021) 227-237
Viện dưỡng lão chùa Từ Quang, thành phố
Vũng Tàu cho biết “Tôi già rồi, ở với con,
nhưng con nghèo quá không nuôi nổi nên tôi
xin vào đây… Tôi còn có một đứa con trai,
vợ chồng bỏ nhau, hai con còn nhỏ không có
ai nuôi nên tôi xin chùa cho cháu vào đây ở.
Nhà chùa đã nhận hai cháu vào ở và nhận
nuôi các cháu ăn học đầy đủ cho đến hết lớp
12” (Trang Phật tử Việt Nam 2008) . Nhìn
chung, quy định của các cơ sở TGXH của
TCTG về việc tiếp nhận NCT khá linh hoạt,
nên các cơ sở sẵn sàng tiếp nhận cả những
người không thuộc đối tượng được nuôi
dưỡng tại cơ sở TGXH như pháp luật quy
định. Do vậy, các cơ sở TGXH thuộc TCTG
có thể bổ sung cho sự bao phủ đối tượng
BTXH.
5.2. Nguồn nhân lực của cơ sở
Nguồn nhân lực của các CSTGXH dựa
vào tôn giáo bao gồm nhóm lãnh đạo và đội
ngũ nhân viên chăm sóc. Mặc dù đội ngũ
lãnh đạo và một bộ phận nhân viên chăm
sóc tại các cơ sở này là những người phục
vụ trọn đời cho công việc chăm sóc NCT,
song thách thức về đội ngũ kế cận là một
trong cách yếu tố ảnh hưởng đến tính bền
vững và khả năng phát triển của các
CSTGXH dựa vào tôn giáo. Thêm vào đó,
đội ngũ nhân viên hỗ trợ chăm sóc đa số là
các tín đồ hoặc tình nguyện viên. Nhân viên
chăm sóc tại các CSTGXH thuộc TCTG
hoạt động do sự thúc đẩy của niềm tin tôn
giáo, nên có thể đem lại sự chăm sóc tận tụy
và chu đáo cho NCT. Tuy vậy, về lâu dài,
đội ngũ nhân viên thời vụ và thiếu chuyên
nghiệp có thể sẽ ảnh hưởng tới chất lượng
chăm sóc NCT tại các cơ sở tôn giáo.
Đối với Công giáo, do đặc trưng có sự
thống nhất trong hệ thống quản lý trên toàn
cầu, nên hoạt động của các cơ sở TGXH gắn
liền với hoạt động của giáo xứ hay dòng tu.
Chính vì vậy, giáo xứ hay dòng tu sẽ chịu
234
trách nhiệm bố trí nhân sự cho các cơ sở
chăm sóc NCT. Quan sát cho thấy Phật giáo
với tính chất độc lập tương đối của các trụ
trì, nên sự phát triển các cơ sở chăm sóc
NCT gắn liền với vai trò của người trụ trì.
Trong số các cơ sở đã tham quan, một cơ sở
chăm sóc NCT tại Bắc Ninh đã có sự sụt
giảm đáng kể về khả năng chăm sóc NCT.
Vào năm 2014, cơ sở đã nhận chăm nuôi tới
128 người, nhưng tới thời điểm tháng
5/2019 khi chúng tôi tới thăm cơ sở chỉ còn
có 3 người. Lý do được đề cập đến do vị ni
trụ trì sức khỏe đã yếu, không có điều kiện
để thực hiện các dịch vụ nghi lễ phục vụ nhu
cầu người dân nên dần dần thu hút được ít
nguồn tài trợ. Tóm lại, với cách huy động và
sử dụng nguồn nhân lực như hiện nay tại các
cơ sở tôn giáo, chất lượng chăm sóc NCT
cũng như khả năng duy trì hoạt động lâu dài
của các cơ sở cũng bị thách thức.
5.3. Kinh phí duy trì hoạt động của cơ sở:
Các bằng chứng của nghiên cứu cho
thấy phần lớn kinh phí để duy trì hoạt động
của cơ sở đến từ nguồn tài trợ bên ngoài.
Một số cơ sở Công giáo tự túc nguồn kinh
phí sinh hoạt hàng ngày bằng hoạt động sản
xuất, kinh doanh phục vụ người dân trong
giáo xứ. Hiện nay, với chính sách ưu đãi
thuế của nhà nước cho hoạt động từ thiện
của các doanh nghiệp, nên một số cơ sở tôn
giáo nhận được sự tài trợ của doanh nghiệp
để xây dựng các cơ sở TGXH. Tuy vậy, duy
trì hoạt động nhờ nguồn kinh phí từ bên
ngoài không phải là giải pháp mang tính bền
vững. Thêm vào đó, với nguồn nhân lực hạn
chế, lại phải chăm lo cho NCT, nên hoạt
động sản xuất, kinh doanh của các cơ sở tôn
giáo cũng chỉ có thể đáp ứng phần nào nhu
cầu của cơ sở, và vẫn cần huy động nguồn
lực từ bên ngoài. Trong quá trình thăm quan
một số cơ sở TGXH dựa vào tôn giáo cho
NCT tại Đà Nẵng, lãnh đạo cơ sở chia sẻ
trăn trở về giải pháp nhằm phát triển hoạt
235 Đào Thúy Hằng, Hoàng Thu Hương / Tạp chí Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 7, Số 2b (2021) 227-237
động của cơ sở. Theo đó, họ mong muốn
được cấp phép phát triển dịch vụ chăm sóc
NCT có thu phí để có nguồn kinh phí ổn
định cho cơ sở. Tuy vậy, do một số vướng
mắc về pháp lý, nên việc phát triển dịch vụ
chăm sóc NCT có thu phí để bổ sung kinh
phí cho hoạt động TGXG cho NCT thuộc
diện BTXH chưa được cấp phép. Qua tìm
hiểu đặc điểm nguồn nhân lực và kinh phí
cho hoạt động của cơ sở TGXH thuộc
TCTG cho thấy với các mô hình hoạt động
như hiện tại, sự tồn tại và phát triển của mô
hình phụ thuộc rất nhiều vào khả năng huy
động nguồn lực của đội ngũ lãnh đạo cơ sở.
6. Kết luận
Dựa trên dữ liệu thu thập được từ các
nghiên cứu trước đó liên quan đến các cơ sở
TGXH và các văn bản chính sách của nhà
nước, bài viết này cho thấy mối liên hệ giữa
chính sách xã hội và dịch vụ xã hội do các
cơ sở tôn giáo cung cấp. Nghiên cứu cho
thấy vai trò không thể phủ nhận của các tổ
chức này, đóng góp vào hệ thống an sinh xã
hội của các nhà nước phúc lợi ở phương
Tây. Tương tự tại Việt Nam, chính sách xã
hội hoá của nhà nước ủng hộ và khuyến
khích sự tham gia của các tổ chức ngoài
công lập như các TCTG vào việc hỗ trợ
cung cấp dịch vụ xã hội. Sự hình thành và
phát triển các tổ chức TGXH thuộc TCTG
tôn giáo đã cho thấy sự tham gia của TCTG
vào hoạt động an sinh xã hội, góp phần
chăm sóc, hỗ trợ những NCT có hoàn cảnh
khó khăn.
Theo dòng lịch sử có thể thấy, xuất phát
từ hoạt động cứu trợ, nhân đạo với những
người thuộc nhóm yếu thế, các TCTG ở Việt
Nam trong đó có Phật giáo và Công giáo đã
tích cực tham gia vào hoạt động TGXH, có
những đóng góp nhất định vào hoạt động
của hệ thống an sinh xã hội quốc gia. Trong
vòng 30 năm trở lại đây sự phục hồi và phát
triển của các cơ sở TGXH thuộc TCTG gắn
liền với bối cảnh chuyển đổi về kinh tế - xã
hội và tôn giáo, chính sách của nhà nước và
mối quan tâm của cộng đồng với các hoạt
động từ thiện xã hội. Qua phân tích một số
đặc điểm cơ bản của cơ sở TGXH thuộc
TCTG dành cho NCT ở Việt Nam cho thấy
một số thách thức đặt ra đối với hoạt động
của các cơ sở này. Thứ nhất là việc xác định
đối tượng chăm sóc của các tổ chức này có
phạm vi khá rộng. Đây vừa là điểm mạnh
cũng là hạn chế của mô hình này nếu muốn
phát triển theo hướng chuyên nghiệp hóa.
Thứ hai, nguồn nhân lực phần lớn dựa trên
sự tình nguyện và chưa được đào tạo bài bản
về hoạt động chăm sóc NCT cũng sẽ trở
thành thách thức đối với hiệu quả hoạt động
chăm sóc NCT tại các cơ sở TGXH thuộc
TCTG, đặc biệt với nhóm NCT gặp các vấn
đề khó khăn trong sinh hoạt hay các căn
bệnh mãn tính, nan y. Thứ ba là nguồn kinh
phí để duy trì hoạt động còn thiếu bền vững,
phụ thuộc nhiều vào các nguồn lực bên
ngoài.
Do hạn chế về nguồn tư liệu tiếp cận
được, nghiên cứu này chưa tìm hiểu về các
chính sách xã hội cụ thể của một số nước
Phương Tây về hoạt động dịch vụ xã hội do
các TCTG cung cấp. Nghiên cứu giới hạn ở
việc xem xét tổng quan mối liên hệ giữa
chính sách xã hội và sự phát triển của dịch
vụ xã hội thuộc TCTG dành cho NCT trên
thế giới và phân tích tình hình thực tế ở Việt
Nam. Kết quả nghiên cứu cho thấy cũng
tương tự như các quốc gia đã được đề cập
đến trong nghiên cứu, Việt Nam cũng có các
chính sách xã hội khuyến khích và điều
chỉnh hoạt động của các cơ sở TGXH thuộc
TCTG. Tìm hiểu sự phát triển và hoạt động
của các cơ sở TGXH thuộc TCTG dành cho
NCT ở Việt Nam đã đặt ra những vấn đề
liên quan đến hoàn thiện cơ sở pháp lý nhằm
đảm bảo các cơ sở này hoạt động một cách
có hiệu quả và bền vững. Bên cạnh đó,
 Đào Thúy Hằng, Hoàng Thu Hương / Tạp chí Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 7, Số 2b (2021) 227-237
những kết quả nghiên cứu ban đầu về các cơ
sở TGXH thuộc TCTG dành cho NCT cũng
gợi mở ra những hướng nghiên cứu chuyên
sâu hơn về đặc điểm hoạt động, các yếu tố
ảnh hưởng tới hoạt động của các cơ sở
TGXH thuộc TCTG dành cho NCT và triển
vọng phát triển của các cơ sở này.
*
Nghiên cứu này được tài trợ bởi Đại
học Quốc gia Hà Nội trong đề tài mã số
QG.19.33.
Tài liệu trích dẫn
Ardelt Monika, Cynthia S. Koenig. 2006. “The
Role of Religion for Hospice Patients Older
Adults”. Research on Aging 28(2):184–215.
Bế Quỳnh Nga. 2001. “Người cao tuổi ở miền
Trung và Nam Bộ Việt Nam năm 2000- phác
thảo từ một số kết quả nghiên cứu định tính.”
Tạp chí Xã hội học 3(75):28–39.
Bielefeld Wolfgang, William Suhs Cleveland.
2013a. “Defining Faith-Based Organizations
and Understanding Them Through Research.”
Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly
42(3):442–67.
Bielefeld Wolfgang, William Suhs Cleveland.
2013b. “Faith-Based Organizations as Service
Providers and Their Relationship to
Government.” Nonprofit and Voluntary Sector
Quarterly 42(3):468–94.
Chính phủ. 1997. “Nghị quyết số 90/CP về
phương hướng và chủ trương xã hội hóa các
hoạt động giáo dục, y tế, văn hóa.” Thư viện
pháp luật (http://vbpl.vn/TW/Pages/vbpq-
toanvan.aspx?ItemID=8370&Keyword=). Truy
cập tháng 4 năm 2020.
Chính phủ. 1999. “Nghị định 73/1999/NĐ-CP về
chính sách khuyến khích xã hội hóa đối với các
hoạt động trong lĩnh vực giáo dục, y tế, văn
hóa, thể thao.” Thư viện pháp luật
(http://vbpl.vn/TW/Pages/vbpq-
toanvan.aspx?ItemID=7023&Keyword=).
Truy cập tháng 4 năm 2020.
Chính phủ. 2001. "Nghị định của Chính phủ số
25/2001/NĐ-CP ngày 31 tháng 5 năm 2001
Ban hành quy chế thành lập và hoạt động của
cơ sở bảo trợ xã hội". Thư viện pháp luật
(https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Bo-may-
hanh-chinh/Nghi-dinh-25-2001-ND-CP-Quy-
236
che-thanh-lap-va-hoat-dong-cua-co-so-bao-
tro-xa-hoi-47806.aspx). Truy cập tháng 11
năm 2021.
Chính phủ. 2017. “Nghị Định 103/2017/NĐ-CP
quy định về thành lập, tổ chức, hoạt động, giải
thể và quản lý các cơ sở trợ giúp xã hội.” Thư
viện pháp luật (https://thuvienphapluat.vn/van-
ban/Bo-may-hanh-chinh/Nghi-dinh-103-2017-
ND-CP-thanh-lap-to-chuc-hoat-dong-giai-the-
quan-ly-co-so-tro-giup-xa-hoi-322986.aspx).
Truy cập tháng 9 năm 2021.
Chính phủ. 2021. "Nghị định số 20/2021/NĐ-CP
Quy định chính sách trợ giúp xã hội đối với đối
tượng bảo trợ xã hội". Thư viện pháp luật.
(https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Van-hoa-
Xa-hoi/Nghi-dinh-20-2021-ND-CP-chinh-
sach-tro-giup-xa-hoi-doi-voi-doi-tuong-bao-
tro-xa-hoi-467723.aspx). Truy cập tháng 11
năm 2021.
Đào Thị Đượm. 2019. “Vài nét về hiện trạng,
nguồn lực của Công giáo trong các lĩnh vực y
tế, giáo dục, từ thiện xã hội.”Tạp chí Công tác
Tôn giáo 8(2019): 26..
Ellor James W., Susan H. McFadden. 2011.
“Perceptions of the Roles of Religion and
Spirituality in the Work and Lives of
Professionals in Gerontology: Views of the
Present and Expectations about the Future.”
Journal of Religion, Spirituality and Aging
23(1–2):50–61.
Furness Sheila, Philip Gilligan. 2012. “Faith-
Based Organisations and UK Welfare Services:
Exploring Some Ongoing Dilemmas.” Social
Policy and Society 11(4):601–12.
Giáo phận Phú Cường. "Nhà thờ giáo xứ Vinh
Sơn". Trang thông tin Giáo xứ Giáo họ Việt
Nam
(https://www.giaoxugiaohovietnam.com/PhuCu
ong/01-Giao-Phan-PhuCuong-VinhSon-
TayNinh.htm). Truy cập tháng 11 năm 2021.
Göçmen Ipek. 2013. “The Role of Faith-Based
Organizations in Social Welfare Systems: A
Comparison of France, Germany, Sweden, and
the United Kingdom.” Nonprofit and Voluntary
Sector Quarterly 42(3):495–516.
Hồ Thế Thiện. 2020. “Quy định pháp luật liên
quan đến hoạt động từ thiện xã hội của các tổ
chức tôn giáo ở Việt Nam hiện nay.” Tạp chí
Công Thương 18/9/2020.
237 Đào Thúy Hằng, Hoàng Thu Hương / Tạp chí Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 7, Số 2b (2021) 227-237
Hội đồng trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam.
2013. “Quyết định số 249/2013/QĐ-HĐTS
ngày 17 tháng 7 năm 2013 Ban hành nội quy
Ban Từ thiện xã hội Trung ương Giáo hội Phật
giáo Việt Nam nhiệm kỳ VII (2012-2017).”
(http://www.giaohoiphatgiaovietnam.vn/tin-
tuc/noi-quy-ban-tu-thien-xa-hoi-trung-uong-
nhiem-ky-vii-va-quyet-dinh-ban-hanh-cua-
ghpgvn-491). Truy cập tháng 4 năm 2020.
Krause N., Ingersoll Dayton, J. Liang, H.
Sugisawa. 1999. “Religion, Social Support, and
Health among the Japanese Elderly.” Journal
of Health and Social Behavior 40(4):405–21.
Krause Neal. 2002. “Church-Based Social Support
and Health in Old Age.” The Journals of
Gerontology Series B: Psychological Sciences
and Social Sciences 57(6):S332–47.
Liên bộ (Nội vụ - Tài chính - Cứu tế xã hội).
1956. “Thông tư số 1-CT ngày 10/5/1956 Tạm
thời quy định tổ chức và biên chế ngành Cứu tế
xã hội tại các khu, tỉnh và thành phố.” Thư viện
pháp luật (https://thuvienphapluat.vn/van-
ban/bo-may-hanh-chinh/thong-tu-01-ct-tam-
thoi-quy-dinh-to-chuc-bien-che-nganh-cuu-te-
xa-hoi-khu-tinh-thanh-pho-22791.aspx?v=d).
Truy cập tháng 9 năm 2021.
Mai Tuyết Hạnh. 2016. “Đời sống của người cao
tuổi Việt Nam trong giai đoạn già hóa dân số.”
Tạp chí Khoa học Xã hội và Nhân văn Tập
2(số 1b):26–42.
Ngô Thành Dương. 2006. “Bàn về khái niệm xã
hội hóa.” Tạp chí Cộng sản số 103.
(https://thongtinphapluatdansu.edu.vn/2009/06
/23/3160/). Truy cập tháng 4 năm 2020.
Phạm Thắng, Đỗ Thị Khánh Hỷ. 2009. “Báo cáo
tổng quan chính sách chăm sóc người già thích
ứng thay đổi cơ cấu tuổi tại Việt Nam.” Bộ Y
tế - Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA), Hà
Nội.
Phật tử Việt Nam. 2008. "Chùa Từ Quang (Chau
Đức, Bà Rịa - Vũng Tàu) - Mái ấm của những
người già". Trang Phật tử Việt Nam net
(https://www.phattuvietnam.net/chua-tu-
quang-chau-duc-br-vung-tau-mai-am-cua-
nhung-nguoi-gia/). Truy cập tháng 11 năm
2021.
Quốc hội. 2009. "Luật Người cao tuổi số
38/2009/QH12". Thư viện pháp luật
(http://vanban.chinhphu.vn/portal/page/portal/
chinhphu/hethongvanban?class_id=1&mode=
detail&document_id=92321&category_id=0).
Truy cập tháng 11 năm 2021.
Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA). 2011. “Già
hóa dân số và người cao tuổi ở Việt Nam: Thực
trạng, dự báo và một số khuyến nghị chính
sách.”
Tangenberg Kathleen M. 2005. “Faith-Based
Human Services Initiatives: Considerations for
Social Work Practice and Theory.” Social
Work 50(3):197–206.
Thi Ngoan. 2012. "Côi cút phận già, trẻ nhỏ trong
cô nhi viện". Báo VNExpress
(https://vnexpress.net/coi-cut-phan-gia-tre-
nho-trong-co-nhi-vien-2284933.html). Truy
cập tháng 11 năm 2021.
Tổng Giáo phận Hà Nội. 2017. "Điểu lệ - Uỷ ban
Bác ái Xã hội - Caritas Tổng Giáo phận Hà
Nội". Trang thông tin Tổng Giáo phận Hà Nội
(https://www.tonggiaophanhanoi.org/dieu-le-
uy-ban-bac-ai-xa-hoi-caritas-tong-giao-phan-
ha-noi/). Truy cập tháng 11 năm 2021.
Twombly Eric C. 2002. “Religious Versus Secular
Human Service Organizations: Implications for
Public Policy.” Social Science Quarterly
(Wiley-Blackwell) 83(4):947–61.
Uỷ ban trung ương Mặt trận tổ quốc Việt Nam, Bộ
Lao động- Thương binh và Xã hội. 2017. Báo
cáo tình hình các tôn giáo tham gia hoạt động
trợ giúp xã hội và dạy nghề.
Wineburg Robert. 1993. “Social Policy,
Community Service Development, and
Religious Organizations.” Nonprofit
Management and Leadership 3(3):283–97.
Yeagerb D. M., Dana A. Gleia, Melanie Auc, Hui-
Sheng Lind, Richard P. Sloane, Maxine
Weinsteinf. 2006. “Religious Involvement and
Health Outcomes among Older Persons in
Taiwan.” Social Science & Medicine 63:2228–
41.
Zimmer Zachary, Carol Jagger, Chi Tsun Chiu,
Mary Beth Ofstedal, Florencia Rojo, Yasuhiko
Saito. 2016. “Spirituality, Religiosity, Aging
and Health in Global Perspective: A Review.”
SSM - Population Health 2:373–81.