Họ và tên: Đỗ Như Quỳnh

Mã sinh viên: KTQT49C10538

Lớp: KTĐNVN-KTQT49.3_LT (ca 3 thứ 5)
Nhóm: 5
STT thuyết trình: 1

Tổng quan cơ cấu xuất nhập khẩu của

Việt Nam giai đoạn 1986 - 2012
1. Cơ cấu theo nhóm

Trong những năm đầu thực hiện đổi mới từ năm 1986, hoạt động xuất nhập
khẩu của Việt Nam bắt đầu có bước phát triển đáng kể.

Xuất khẩu được xác định là một trong 3 mặt trận kinh tế quan trọng cùng với
sản xuất lương thực và hàng tiêu dùng. Trong giai đoạn từ năm 1986 đến 2012, cơ cấu
nhóm hàng xuất nhập khẩu của Việt Nam đã có những chuyển biến tích cực, phản ánh
quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế và hội nhập quốc tế của đất nước. Ngay từ thời
kỳ đầu đổi mới, tỷ trọng nhóm hàng nông sản đã giảm mạnh trong cơ cấu xuất khẩu.
Cụ thể, nếu như giai đoạn 1986-1990, nhóm hàng nông lâm thủy sản còn chiếm tới
35,7% kim ngạch xuất khẩu thì đến giai đoạn 2001-2005, con số này đã giảm xuống
chỉ còn 15,3%. Điều này cho thấy Việt Nam đã dần chuyển hướng từ xuất khẩu các
mặt hàng thô, sơ chế sang các mặt hàng có giá trị gia tăng cao hơn. Ngược lại với xu
hướng suy giảm của nhóm hàng nông sản, tỷ trọng của nhóm hàng công nghiệp lại
liên tục gia tăng. Nếu như giai đoạn 1986-1990, tỷ trọng nhóm hàng công nghiệp khai
thác và chế biến lần lượt là 16% và 29,8% thì đến giai đoạn 2001-2005, những con số
này đã tăng lên tương ứng là 33,1% và 40,4%. Đây là tín hiệu cho thấy quá trình công
nghiệp hóa đang diễn ra mạnh mẽ, làm thay đổi căn bản cơ cấu kinh tế và cơ cấu xuất
khẩu của Việt Nam1.

1 Nguyễn Duy Nghĩa (2007) Nhìn lại bức tranh xuất khẩu của nước ta trong 20 năm đổi mới.
https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/nghien-cu/-/2018/1143/nhin-lai-buc-tranh-xuat-khau-
cua-nuoc-ta-trong-20-nam-doi-moi.aspx.
 Bước sang giai đoạn 2006-2012, tốc độ chuyển dịch cơ cấu theo nhóm hàng
xuất khẩu tiếp tục diễn ra nhanh chóng. Năm 2012, tỷ trọng nhóm hàng công nghiệp
chế biến đã vượt mốc 70% tổng kim ngạch xuất khẩu. Nhiều mặt hàng công nghiệp
xuất khẩu chủ lực có kim ngạch tăng vọt như điện tử, máy tính, điện thoại, dệt may,
giày dép, đồ gỗ... Trong đó, đáng chú ý là sự vươn lên mạnh mẽ của một số ngành
công nghiệp mũi nhọn như điện tử, viễn thông. Năm 2012, riêng mặt hàng điện thoại
và linh kiện đã đạt kim ngạch xuất khẩu tới 12,72 tỷ USD, gấp gần 20 lần so với năm
2007. Sự bứt phá này đã đưa nhóm hàng điện tử, máy tính trở thành nhóm hàng xuất
khẩu lớn thứ 2, chỉ sau dệt may.

Cùng với những thay đổi tích cực trong cơ cấu xuất khẩu, cơ cấu nhập khẩu
cũng có sự điều chỉnh đáng kể. Tỷ trọng nhóm hàng tiêu dùng giảm mạnh, từ 12,7%
giai đoạn 1986-1990 xuống chỉ còn 6,4% giai đoạn 2001-2005. Ngược lại, nhóm hàng
tư liệu sản xuất chiếm tỷ trọng ngày càng cao, từ 87,3% lên tới 93,6% trong cùng thời
kỳ. Trong đó, nhóm hàng máy móc, thiết bị tăng từ 33,3% lên 28,5%, còn nhóm
nguyên phụ liệu tăng từ 54,1% lên 64,9%. Sự gia tăng mạnh mẽ nhập khẩu tư liệu sản
xuất và công nghệ phản ánh nhu cầu lớn của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa
và mở rộng năng lực sản xuất công nghiệp2.

Nhìn chung, trong giai đoạn 1986 - 2012, cơ cấu ngành hàng xuất nhập khẩu
của Việt Nam đã có sự chuyển dịch tích cực theo hướng tăng tỷ trọng các mặt hàng
công nghiệp chế biến, giảm dần tỷ trọng của hàng thô, sơ chế. Xuất khẩu tiếp tục đóng
vai trò quan trọng trong tăng trưởng kinh tế, với ngày càng nhiều mặt hàng chủ lực có
giá trị gia tăng cao, sức cạnh tranh mạnh trên thị trường thế giới. Trong khi đó, nhập
khẩu chủ yếu tập trung vào các mặt hàng phục vụ sản xuất, xuất khẩu, thể hiện nhu
cầu lớn về nguyên vật liệu cũng như công nghệ, thiết bị hiện đại để nâng cao năng lực
của nền kinh tế. Những chuyển biến tích cực này góp phần làm cho cơ cấu xuất nhập
khẩu của Việt Nam ngày càng hợp lý và hiệu quả hơn. Mặc dù vậy, hàm lượng xuất
khẩu công nghệ cao trong tổng kim ngạch xuất khẩu vẫn còn hạn chế, Việt Nam vẫn
chủ yếu tham gia vào khâu gia công, lắp ráp trong chuỗi giá trị toàn cầu. Vì vậy, thách

2 Nguyễn Duy Nghĩa (2007) Nhìn lại bức tranh xuất khẩu của nước ta trong 20 năm đổi mới.
https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/nghien-cu/-/2018/1143/nhin-lai-buc-tranh-xuat-khau-
cua-nuoc-ta-trong-20-nam-doi-moi.aspx.
thức đặt ra trong giai đoạn tiếp theo là cần tiếp tục thúc đẩy phát triển công nghiệp hỗ
trợ, nâng cao năng lực sản xuất để tăng giá trị gia tăng của hàng xuất khẩu, đặc biệt là
với các ngành công nghiệp trọng điểm.

2. Cơ cấu theo khu vực xuất khẩu, nhập khẩu

Trong giai đoạn từ năm 1986 đến 2012, cơ cấu thị trường xuất nhập khẩu của
Việt Nam đã có sự thay đổi mạnh mẽ, phù hợp với xu thế hội nhập kinh tế quốc tế
ngày càng sâu rộng của đất nước. Trước thời kỳ đổi mới, hoạt động ngoại thương của
Việt Nam chủ yếu diễn ra với các nước xã hội chủ nghĩa, đặc biệt là Liên Xô và các
nước Đông Âu. Tuy nhiên, bước sang thời kỳ đổi mới, cơ cấu thị trường xuất nhập
khẩu đã dần được mở rộng theo hướng đa dạng hóa và đa phương hóa.

Một trong những thay đổi nổi bật nhất về cơ cấu thị trường xuất khẩu là sự xuất
hiện và trở thành những đối tác thương mại hàng đầu của Việt Nam. Nếu như trong
suốt thập niên 1980, Liên Xô và các nước Đông Âu chiếm tới hơn 70% kim ngạch
xuất khẩu của Việt Nam thì đến năm 2000, con số này chỉ còn khoảng 2%. Thay vào
đó, Liên minh châu Âu (EU) và Nhật Bản đã vươn lên trở thành hai thị trường xuất
khẩu lớn nhất của Việt Nam, với tỷ trọng lần lượt là 23% và 17%. Đến năm 2012, mặc
dù tỷ trọng xuất khẩu sang hai thị trường này có phần suy giảm, song EU và Nhật Bản
vẫn nằm trong top đầu các thị trường xuất khẩu của Việt Nam, đứng sau Hoa Kỳ và
Trung Quốc3.

Bên cạnh EU và Nhật Bản, thị phần của Hoa Kỳ trong cơ cấu xuất khẩu của
Việt Nam cũng liên tục gia tăng. Từ chỗ chỉ chiếm khoảng 5% tổng kim ngạch xuất
khẩu vào năm 2000, đến năm 2012, Hoa Kỳ đã trở thành thị trường xuất khẩu lớn nhất
của Việt Nam, với kim ngạch đạt tới 19,67 tỷ USD, chiếm 17% tổng kim ngạch xuất
khẩu cả nước. Đặc biệt, kể từ khi Hiệp định Thương mại Việt - Mỹ có hiệu lực vào
năm 2001, kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này tăng lên nhanh chóng với tốc độ

3 Nguyễn Độ (2015). Hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam sau gần 30 năm đổi mới.
https://tapchitaichinh.vn/hoi-nhap-kinh-te-quoc-te-cua-viet-nam-sau-gan-30-nam-doi-moi-
92809.html.
bình quân khoảng 20-30%/năm. Các mặt hàng xuất khẩu chủ lực sang Hoa Kỳ bao
gồm dệt may, da giày, thủy sản, đồ gỗ, điện tử...

Ngoài ra, trong giai đoạn này, Trung Quốc cũng đã trở thành một đối tác
thương mại ngày càng quan trọng của Việt Nam, nhất là về phía nhập khẩu. Năm
2012, Trung Quốc vượt qua Hàn Quốc và Nhật Bản, trở thành thị trường cung ứng
hàng hóa lớn nhất cho Việt Nam, với kim ngạch nhập khẩu lên tới gần 29 tỷ USD.
Các mặt hàng nhập khẩu chính từ Trung Quốc bao gồm máy móc thiết bị, nguyên phụ
liệu dệt may da giày, linh kiện điện tử, thép, hóa chất... phục vụ cho phát triển sản
xuất và xuất khẩu. Về xuất khẩu, tuy Trung Quốc không phải là thị trường xuất khẩu
số 1, song kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này cũng liên tục tăng, từ chưa đầy 1
tỷ USD năm 2000 lên 12,8 tỷ USD vào năm 2012. Bên cạnh các thị trường truyền
thống như Liên minh châu Âu, Hoa Kỳ và các nền kinh tế lớn trong khu vực như Nhật
Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, cơ cấu thị trường xuất nhập khẩu của Việt Nam cũng có
sự dịch chuyển sang các thị trường mới nổi và tiềm năng. Chẳng hạn, xuất khẩu sang
thị trường ASEAN tăng mạnh, từ mức chỉ 1,6 tỷ USD năm 1995 lên 4,5 tỷ USD năm
2000 và đạt 17,3 tỷ USD vào năm 2012. Tương tự, hoạt động thương mại với một số
nền kinh tế mới nổi như Ấn Độ, Brazil, Nga, Nam Phi... cũng được Việt Nam chú
trọng thúc đẩy.

Có thể thấy, trong giai đoạn 1986-2012, cơ cấu thị trường xuất nhập khẩu của
Việt Nam đã có sự mở rộng và đa dạng hóa rõ rệt. Đây vừa là kết quả, vừa là tiền đề
cho quá trình hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng của nước ta. Tuy nhiên,
trong cơ cấu thị trường xuất nhập khẩu, đến năm 2012 vẫn còn tồn tại sự mất cân đối
khá lớn. Cụ thể, Việt Nam nhập siêu từ hầu hết các thị trường, với mức thâm hụt
thương mại lớn nhất với Trung Quốc (24,95 tỷ USD), Hàn Quốc (9,79 tỷ USD),
Singapore (6,35 tỷ USD). Ngược lại, Việt Nam chỉ xuất siêu sang một số thị trường
như Hoa Kỳ, Liên minh châu Âu.
 Tài liệu tham khảo

Tổng cục thống kê (2021). Xuất, nhập khẩu năm 2020: Nỗ lực và thành công.
https://www.gso.gov.vn/du-lieu-va-so-lieu-thong-ke/2021/01/xuat-nhap-khau-nam-
2020-no-luc-va-thanh-cong/.

Trần Thị Phương Thảo, Hoàng Xuân Trường (2022). Xuất - nhập khẩu Việt Nam giai
đoạn 2018-2020: Thực trạng và giải pháp. https://kinhtevadubao.vn/xuat-nhap-khau-
viet-nam-giai-doan-2018-2020-thuc-trang-va-giai-phap-20812.html. Tạp chí Kinh tế
và Dự báo số 22, tháng 8/2021.

Nguyễn Việt Phong (2023). Xuất nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam - Thành tựu năm
2022 và thách thức năm 2023. https://consosukien.vn/xuat-nhap-khau-hang-hoa-cua-
viet-nam-thanh-tuu-nam-2022-va-thach-thuc-nam-2023.htm. Thống kê Thương mại
và Dịch vụ - TCTK.

Từ Quỳnh Châu (2024). Tình hình xuất nhập khẩu của việt nam năm 2023 - cán cân
thương mại cả năm tiếp tục vị thế xuất siêu. https://vioit.org.vn/vn/tin-hoat-dong-
nganh/tinh-hinh-xuat-nhap-khau-cua-viet-nam-nam-2023---can-can-thuong-mai-ca-
nam-tiep-tuc-vi-the-xuat-sieu--5704.4056.html.
Bộ công thương (2023). Cán cân thương mại hàng hóa năm 2023 ước tính xuất siêu
28 tỷ USD. https://moit.gov.vn/tin-tuc/thi-truong-nuoc-ngoai/can-can-thuong-mai-
hang-hoa-nam-2023-uoc-tinh-xuat-sieu-28-ty-usd.html.

Huyền Vy (2024). Xuất nhập khẩu 2 tháng đầu năm đạt 113,96 tỷ USD.
https://vneconomy.vn/xuat-nhap-khau-2-thang-dau-nam-dat-113-96-ty-usd.htm

Nguyễn Duy Nghĩa (2007) Nhìn lại bức tranh xuất khẩu của nước ta trong 20 năm
đổi mới. https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/nghien-cu/-/2018/1143/nhin-
lai-buc-tranh-xuat-khau-cua-nuoc-ta-trong-20-nam-doi-moi.aspx.

Nguyễn Độ (2015). Hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam sau gần 30 năm đổi mới.
https://tapchitaichinh.vn/hoi-nhap-kinh-te-quoc-te-cua-viet-nam-sau-gan-30-nam-doi-
moi-92809.html.
Cổng thông tin Bộ Tài Chính Bức tranh toàn cảnh kinh tế xã hội Việt Nam năm 2012
https://mof.gov.vn/webcenter/portal/btcvn/pages_r/l/tin-bo-tai-chinh?
dDocName=BTC356438

Tổng cục thống kê (2006) Xuất nhập khẩu hàng hóa Việt Nam sau 20 năm đổi mới
(1986-2005) https://www.gso.gov.vn/wp-content/uploads/2019/03/XNK-hang-hoa-
VN-20-nam-compressed.pdf

Tổng cục thống kê (2006) Xuất nhập khẩu hàng hóa Việt Nam - Hội nhập và phát
triển (2005 -2015) https://www.gso.gov.vn/wp-content/uploads/2019/03/XNK-2005-
2015-1.pdf