Język polski | Oblicza epok | Klasa 3 Liceum i technikum

SCENARIUSZ LEKCJI 54.

INICJACJE CEZAREGO BARYKI

Zakres: podstawowy.

Podstawa programowa:
ZP: I. 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.9, 1.10, 1.11, 1.14, 1.15, 1.16; II. 1.1, 1.2, 2.7; III. 1.4; IV. 6

Cele – uczeń:
• zna formę gatunkową Przedwiośnia;
• rozumie, dlaczego utwór określany jest powieścią o dojrzewaniu;
• rozumie pojęcie adolescencja;
• gromadzi informacje na temat dzieciństwa, dorastania i dojrzewania bohatera;
• określa wpływ dzieciństwa na późniejsze decyzje bohatera;
• doskonali umiejętność argumentowania własnego stanowiska.

Metody i formy pracy: praca zbiorowa; praca w grupach; praca z tekstem; elementy heurezy.

Środki: podręcznik, s. 253–257; arkusze papieru, flamastry; instrukcja dla grup (załącznik nr 1); artykuł Ewy Trzebińskiej
Urodzeni pechowcy.

Przebieg lekcji:
1. Nauczyciel prosi uczniów o wymienienie pór roku, wprowadza informacje o przedwiośniu jako porze przejściowej mię-
dzy zimą a wiosną, występującą w strefie klimatu umiarkowanego. Ten etap w procesie zmian zachodzących w przyro-
dzie trwa, według ekspertów, nawet od lutego do początku kwietnia i charakteryzuje się wieloma dynamicznymi zmia-
nami w przyrodzie, np. topnieniem śniegu, kwitnięciem wielu roślin, zmianami temperatur.
2. Pyta o wskazanie etapu życia człowieka, który można byłoby nazwać przedwiośniem [okres między dzieciństwem a do-
rosłością, czas adolescencji]. Uczniowie zapoznają się z definicją pojęcia zamieszczoną w podr. na s. 257.
3. Nauczyciel informuje, że przedmiotem lekcji będą losy Cezarego Baryki, głównego bohatera powieści Przedwiośnie, osa-
dzone w kontekście historycznym, do którego także odnosi się tytuł utworu.
4. Podkreśla, że w powieści obserwujemy 7 lat życia Cezarego Baryki, od 1914 aż do 1921 roku, śledzimy jego dorastanie
i dojrzewanie, dlatego powieść Żeromskiego często jest nazywana powieścią inicjacyjną. Uczniowie czytają informacje
wstępne zatytułowane Forma gatunkowa zamieszczone w podr. na s. 253.
5. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy – ich zadaniem jest opracowanie plakatów przedstawiających poszczególne etapy
życia Cezarego Baryki:
• dzieciństwo (wpływ rodziców na wychowanie bohatera),
• czas dorastania, edukacji (kultura polska, język polski, proces rusyfikacji, wyjazd ojca),
• czas dojrzewania i młodości (rewolucja w Baku, relacje z matką, praca grabarza, decyzja o udziale w wojnie polsko-
-bolszewickiej).
Po zakończonej pracy uczniowie prezentują przygotowane plakaty.
6. Zapoznanie się z tekstem Ewy Trzebińskiej Urodzeni pechowcy, dostępnym w czasopiśmie Charaktery (2003, nr 9) lub
pod linkiem: https://arkusze.pl/maturalne/jezyk-polski-2006-listopad-probna-podstawowa.pdf
7. W kontekście artykułu próba oceny, jaki wpływ na przyszłe decyzje Cezarego Baryki miał sposób wychowania, autorytet
ojca, relacje z matką, środowisko dorastania i dojrzewania.
Należy podkreślić, że główny bohater ostatecznie zrozumiał intencje swoich rodziców, choć dopiero wtedy, kiedy był już
sierotą. Koniec utworu pozostawia jednak poczucie, że bohater nie jest jeszcze w pełni ukształtowany, nie daje odpowie-
dzi, co się z nim stanie.
Wnioski końcowe uczniowie zapisują do zeszytu.
8. Praca domowa (do wyboru): podr. s. 257, pol. 9. lub 11.

AUTORKA: Joanna Gaweł

1 © Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2021

 Język polski | Oblicza epok | Klasa 3 Liceum i technikum

ZAŁĄCZNIK NR 1.
Instrukcja dla grup

GRUPA I
Przygotujcie plakat przedstawiający informacje na temat dzieciństwa Cezarego Baryki. W centrum umieśćcie element gra-
ficzny, który według Was najlepiej charakteryzuje ten etap życia bohatera. Następnie, według własnego pomysłu, zawrzyjcie
na plakacie inne ważne informacje na ten temat. Skorzystajcie z pytań pomocniczych: Czy Czaruś Baryka miał rodzeństwo?
Jakim był dzieckiem? Jak się zachowywał? W jaki sposób wychowywali go rodzice? Jakie były jego relacje z ojcem, a jakie
z matką?

GRUPA II
Przygotujcie plakat przedstawiający informacje na temat dorastania Cezarego Baryki. W centrum umieśćcie element gra-
ficzny, który według Was najlepiej charakteryzuje ten etap życia bohatera. Następnie, według własnego pomysłu, zawrzyjcie
na plakacie inne ważne informacje na ten temat. Skorzystajcie z pytań pomocniczych: Jak zaczął się zachowywać Cezary
po wyjeździe ojca? Jakie były jego relacje z matką? Jak zachował się wobec dyrektora szkoły i jakie były tego konsekwencje?
Jaki wpływ na jego postępowanie mają wieści o rychłym wybuchu rewolucji?

GRUPA III
Przygotujcie plakat przedstawiający informacje na temat dojrzewania Cezarego Baryki. W centrum umieśćcie element gra-
ficzny, który według Was najlepiej charakteryzuje ten etap życia bohatera. Następnie, według własnego pomysłu, zawrzyjcie
na plakacie inne ważne informacje na ten temat. Skorzystajcie z pytań pomocniczych: Co dzieje się z bohaterem po wybu-
chu rewolucji? Na jaki krok wobec matki decyduje się bohater, zafascynowany początkowo ideami rewolucyjnymi? Jaka jest
sytuacja materialna rodziny? Jak wpływa na niego śmierć matki? W jaki sposób wpływa na niego praca grabarza? Jak
ocenia sytuację kraju po przyjeździe do Warszawy?

AUTORKA: Joanna Gaweł

2 © Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2021