Hình 1-83 Caùc sôïi collagen cuûa DCNC (PL) gaén

vaøo trong xöông oå chính danh (BB), xöông naøy coù

toác ñoä chu chuyeån (turnover) cao. Phaàn sôïi
collagen ñöôïc gaén vaøo trong xöông boù ñöôïc goïi laø
sôïi Sharpey (SF). Caùc sôïi naøy ñöôïc khoaùng hoùa ôû
ngoaïi vi, vaø thöôøng coù loõi trung taâm khoâng ñöôïc
khoaùng hoùa. Boù sôïi collagen gaén vaøo trong xöông
boù thöôøng coù ñöôøng kính lôùn hôn nhöng soá löôïng ít
hôn so vôùi caùc boù sôïi töông öùng trong xeâ maêng R ôû
phía ñoái dieän. Caùc boù sôïi rieâng leû coù theå ñi theo
moïi con ñöôøng töø xöông oå ñeán xeâ maêng R. Tuy
nhieân, maëc duø laø caùc boù sôïi gioáng nhau, nhöng
collagen gaàn xöông luoân luoân ít tröôûng thaønh hôn
so vôùi collagen gaàn xeâ maêng R. Collagen ôû phía xeâ
maêng R coù toác ñoä chu chuyeån thaáp.
Do ñoù, trong khi collagen gaàn xöông ñöôïc ñoåi môùi töông ñoái nhanh, thì collagen gaàn
beà maët chaân R ñoåi môùi moät caùch chaäm chaïp hoaëc khoâng ñoåi môùi gì. (OB: osteoblasts,
OC: osteocytes).
VI. Söï cung caáp maùu cho moâ NC

Caùc nhaùnh xuyeân

Ñoäng maïch trong vaùch

Ñoäng maïch R
Ñoäng maïch R döôùi
Hình 1-84 Söï cung caáp maùu cho R vaø moâ NC. Ñoäng maïch R, laø moät nhaùnh cuûa ñoäng
maïch R treân hoaëc döôùi, phaân nhaùnh thaønh ñoäng maïch trong vaùch (intraseptal artery)
tröôùc khi ñi vaøo oå R. Caùc nhaùnh taän cuûa ñoäng maïch trong vaùch (caùc nhaùnh xuyeân) xaâm
nhaäp vaøo xöông oå chính danh treân toaøn boä oå R. Chuùng noái laïi vôùi nhau vaø vôùi caùc
maïch maùu ôû phía choùp R trong khoaûng DCNC. Tröôùc khi ñoäng maïch R ñi vaøo oáng
tuûy, noù phaân thaønh caùc nhaùnh nhoû cung caáp maùu cho vuøng choùp R.

40
 Ñoäng maïch R treân sau

Ñoäng maïch khaåu caùi lôùn

Ñoäng maïch döôùi oå maét

Ñoäng maïch maù

Ñoäng maïch maët

Ñoäng maïch döôùi löôõi

Ñoäng maïch caèm

Hình 1-85 Nöôùu nhaän söï caáp maùu chuû yeáu töø caùc maïch maùu treân maøng xöông laø caùc
nhaùnh taän cuûa ñoäng maïch döôùi löôõi, ñoäng maïch caèm, ñoäng maïch maù, ñoäng maïch maët,
ñoäng maïch khaåu caùi lôùn, ñoäng maïch döôùi oå maét, vaø ñoäng maïch R treân sau.
Caùc ñoäng maïch khaùc nhau thöôøng ñöôïc xem laø caáp maùu cho moät vuøng R nhaát ñònh.
Tuy nhieân, treân thöïc teá coù nhieàu nhaùnh noái giöõa caùc ñoäng maïch khaùc nhau. Do ñoù,
toaøn boä heä thoáng maïch maùu, chöù khoâng phaûi moät nhoùm maïch maùu rieâng leû, laø ñôn vò
caáp maùu cho moâ meàm vaø moâ cöùng cuûa haøm treân vaø haøm döôùi.
dp

BM mieäng
Ñaùm roái R-nöôùu Ñaùm roái döôùi BM
BM keát noái

Maïch maùu töø DCNC

Maïch maùu töø xöông oå R
Maïch maùu treân maøng xöông

Hình 1-86 Nguoàn caáp maùu chính cho nöôùu rôøi laø töø caùc maïch maùu treân maøng xöông,
trong nöôùu chuùng noái vôùi maïch maùu cuûa xöông oå R vaø DCNC. Treân ñöôøng ñi ñeán
nöôùu rôøi, chuùng phaân chia taïo thaønh ñaùm roái döôùi BM, naèm ngay beân döôùi BM mieäng
cuûa nöôùu rôøi vaø nöôùu dính. Ñaùm roái naøy taïo thaønh caùc cuoän mao maïch cho moãi nhuù
MLK (ñöôøng kính khoaûng 7 μm, ñaây laø mao maïch thaät söï). Beân döôùi BM keát noái laø
ñaùm roái R-nöôùu laø moät maïng löôùi caùc maïch maùu nhoû. Caùc maïch maùu trong ñaùm roái

41
naøy coù ñöôøng kính khoaûng 40 μm, cho thaáy chuùng chuû yeáu laø caùc tieåu tónh maïch. ÔÛ
nöôùu khoûe maïnh, khoâng coù caùc cuoän mao maïch trong ñaùm roái R-nöôùu.

Hình 1-87 Söï cung caáp maùu cho moâ NC. Maïch maùu
trong DCNC taïo thaønh moät maïng löôùi bao quanh chaân
R. Nöôùu rôøi nhaän maùu töø (1) maïch maùu treân maøng
xöông, (2) maïch maùu cuûa DCNC, vaø (3) maïch maùu
cuûa xöông oå R.

Hình 1-88 Tuaàn hoaøn ngoaøi maïch maùu

(extravascular circulation), qua ñoù chaát dinh
döôõng vaø caùc chaát khaùc ñöôïc mang ñeán töøng
TB vaø chaát thaûi töø quaù trình chuyeån hoùa ñöôïc
loaïi boû ra khoûi moâ. ÔÛ ñaàu ñoäng maïch (A) cuûa
heä thoáng mao maïch, aùp suaát thuûy tónh
(hydraulic pressure) khoaûng 35 mmHg ñöôïc
duy trì do chöùc naêng bôm maùu cuûa tim. Do aùp
suaát thuûy tónh cao hôn aùp suaát thaåm thaáu
(osmotic pressure: OP) trong moâ (khoaûng 30
mmHg), neân coù söï vaän chuyeån caùc chaát töø
maïch maùu ñi ra khoaûng keõ (ES). ÔÛ ñaàu tónh
maïch (V), aùp suaát thuûy tónh khoaûng 25 mmHg
(thaáp hôn 5 mmHg so vôùi aùp suaát thaåm thaáu
trong moâ). Ñieàu naøy cho pheùp söï vaän chuyeån
caùc chaát töø khoaûng keõ ñi vaøo trong maïch
maùu. Töø ñaây, tuaàn hoaøn ngoaïi maïch ñöôïc
thieát laäp.

42
VII. Heä thoáng baïch huyeát cuûa moâ NC

Haïch coå saâu

Haïch coå – nhò

thaâ
Haï chn döôùi haøm Haïch döôùi caèm
Hình 1-89 Maïch baïch huyeát nhoû nhaát, mao maïch baïch huyeát, taïo thaønh moät maïng löôùi
roäng khaép trong MLK. Thaønh cuûa mao maïch baïch huyeát goàm moät lôùp ñôn caùc TB noäi
moâ, do ñoù khoù xaùc ñònh treân tieâu baûn moâ hoïc thoâng thöôøng. Dòch baïch huyeát (lymph)
laø dòch keõ ñöôïc haáp thu qua caùc thaønh moûng vaøo trong mao maïch baïch huyeát. Töø mao
maïch, baïch huyeát seõ chaûy vaøo caùc maïch baïch huyeát lôùn hôn thöôøng ôû gaàn caùc maïch
maùu töông öùng. Tröôùc khi ñi vaøo maùu, baïch huyeát chaûy qua moät hoaëc nhieàu haïch
baïch huyeát, trong ñoù baïch huyeát ñöôïc loïc vaø ñöôïc cung caáp caùc lymphocytes. Baïch
maïch gioáng nhö tónh maïch, chuùng coù van. Baïch huyeát töø moâ NC chaûy qua caùc haïch
baïch huyeát cuûa vuøng ñaàu coå.
Moâ Nôi baïch huyeát ñeán
Nöôùu maët ngoaøi haøm treân Caùc haïch döôùi haøm
Nöôùu maët trong haøm treân Caùc haïch coå saâu
Nöôùu (ngoaøi & trong) vuøng R tröôùc haøm döôùi Caùc haïch döôùi caèm
Nöôùu (ngoaøi & trong) vuøng R sau haøm döôùi Caùc haïch döôùi haøm
Vuøng R8 Haïch coå-nhò thaân

VIII. Thaàn kinh cuûa moâ NC

Gioáng nhö caùc moâ khaùc trong cô theå, moâ NC coù chöùa caùc receptors thuï caûm ñau, xuùc
giaùc, vaø aùp suaát (nociceptors, mechanoreceptors). Ngoaøi caùc loaïi thuï theå caûm giaùc
khaùc nhau, caùc thaønh phaàn thaàn kinh ñöôïc tìm thaáy trong moâ NC. Caùc daây thaàn kinh
nhaän caûm ñau, xuùc giaùc vaø aùp suaát coù trung taâm dinh döôõng (trophic center) ôû haïch

43
baùn nguyeät (semilunar ganglion) ñöôïc mang ñeán moâ NC thoâng qua thaàn kinh sinh ba
(trigeminal nerve) vaø caùc nhaùnh taän cuûa noù. Do coù caùc receptors trong DCNC, neân caùc
löïc nhoû taùc ñoäng leân R coù theå ñöôïc xaùc ñònh.
Ví duï: ñaët moät laù kim loaïi raát moûng (10–30 μm) giöõa caùc R, thì khi caén laïi coù theå deã
daøng nhaän bieát ñöôïc. Trong luùc nhai, khi caùc R döôùi vöøa chaïm maët nhai caùc R treân thì
ñoäng taùc nhai seõ ñöôïc ngaên laïi theo phaûn xaï vaø chuyeån thaønh cöû ñoäng haù mieäng khi
nhai phaûi vaät cöùng. Do ñoù, caùc receptors trong DCNC, cuøng vôùi caùc thuï caûm theå baûn
theå (proprioceptors) trong cô vaø gaân, giöõ moät vai troø quan troïng trong ñieàu hoøa cöû
ñoäng nhai vaø löïc nhai.

Hình 1-90 Nöôùu ñöôïc chi phoái thaàn kinh bôûi caùc nhaùnh taän cuûa thaàn kinh V.
Moâ Thaàn kinh chi phoái
Nöôùu maët ngoaøi vuøng R tröôùc vaø Caùc nhaùnh moâi treân cuûa thaàn kinh
R coái nhoû döôùi oå maét
Haøm treân Nöôùu maët ngoaøi vuøng R coái lôùn Caùc nhaùnh cuûa thaàn kinh R treân sau
Nöôùu maët trong vuøng R cöûa Thaàn kinh böôùm-khaåu caùi
Nöôùu maët trong (tröø vuøng R cöûa) Thaàn kinh khaåu caùi lôùn
R + DCNC Ñaùm roái thaàn kinh R treân
Nöôùu maët ngoaøi vuøng R tröôùc Thaàn kinh caèm
Nöôùu maët ngoaøi vuøng R coái lôùn Thaàn kinh mieäng
Haøm döôùi Nöôùu maët ngoaøi vuøng R coái nhoû Thaàn kinh caèm vaø thaàn kinh mieäng
Nöôùu maët trong Thaàn kinh döôùi löôõi (nhaùnh taän cuûa
thaàn kinh löôõi)
R + DCNC Thaàn kinh R döôùi
Caùc daây thaàn kinh nhoû trong moâ NC haàu heát ñeàu ñi theo ñöôøng ñi cuûa maïch maùu. Caùc
daây thaàn kinh ñeán nöôùu ñi trong moâ phía ngoaøi maøng xöông, chia thaønh nhieàu nhaùnh
ñeán BM mieäng treân ñöôøng ñi ñeán nöôùu rôøi. Caùc daây thaàn kinh ñi vaøo DCNC qua caùc

44
loå thuûng (keânh Volkmann) trong vaùch oå R. Caùc ñaàu taän cuøng töï do cuûa daây thaàn kinh
vaø caùc tieåu theå Ruffini ñaõ ñöôïc xaùc ñònh coù trong DCNC.
Taøi lieäu tham khaûo
1. Ainamo, J. & Talari, A. (1976). The increase with age of the width of attached
gingiva. Journal of Periodontal Research 11, 182–188.
2. Anderson, D.T., Hannam, A.G. & Matthews, G. (1970). Sensory mechanisms in
mammalian teeth and their supporting structures. Physiological Review 50, 171–
195.
3. Bartold, P.M. (1995). Turnover in periodontal connective tissue: dynamic
homeostasis of cells, collagen and ground substances. Oral Diseases 1, 238–
253.
4. Beertsen, W., McCulloch, C.A.G. & Sodek, J. (1997). The periodontal
ligament: a unique, multifunctional connective tissue. Periodontology 2000 13,
20–40.
5. Bosshardt, D.D. & Schroeder, H.E. (1991). Establishment of acellular extrinsic
fi ber cementum on human teeth. A lightand electron-microscopic study. Cell
Tissue Research 263, 325–336.
6. Bosshardt, D.D. & Selvig, K.A. (1997). Dental cementum: the dynamic tissue
covering of the root. Periodontology 2000 13, 41–75.
7. Carranza, E.A., Itoiz, M.E., Cabrini, R.L. & Dotto, C.A. (1966). A study of
periodontal vascularization in different laboratory animals. Journal of
Periodontal Research 1, 120–128.
8. Egelberg, J. (1966). The blood vessels of the dentogingival junction. Journal of
Periodontal Research 1, 163–179.
9. Fullmer, H.M., Sheetz, J.H. & Narkates, A.J. (1974). Oxytalan connective
tissue fibers. A review. Journal of Oral Pathology 3, 291–316.
10. Hammarstrom, L. (1997). Enamel matrix, cementum development and
regeneration. Journal of Clinical Periodontology 24, 658–677.
11. Karring, T. (1973). Mitotic activity in the oral epithelium. Journal of
Periodontal Research, Suppl. 13, 1–47.
12. Karring, T. & Loe, H. (1970). The three-dimensional concept of the epithelium-
connective tissue boundary of gingiva. Acta Odontologica Scandinavia 28, 917–
933.
13. Karring, T., Lang, N.R. & Loe, H. (1974). The role of gingival connective
tissue in determining epithelial differentiation. Journal of Periodontal Research
10, 1–11.

45
14. Karring, T., Ostergaard, E. & Loe, H. (1971). Conservation of tissue specifi city
after heterotopic transplantation of gingiva and alveolar mucosa. Journal of
Periodontal Research 6, 282–293.
15. Kvam, E. (1973). Topography of principal fibers. Scandinavian Journal of
Dental Research 81, 553–557.
16. Lambrichts, I., Creemers, J. & van Steenberghe, D. (1992). Morphology of
neural endings in the human periodontal ligament: an electron microscopic
study. Journal of Periodontal Research 27, 191–196.
17. Listgarten, M.A. (1966). Electron microscopic study of the gingivo-dental
junction of man. American Journal of Anatomy 119, 147–178.
18. Listgarten, M.A. (1972). Normal development, structure, physiology and repair
of gingival epithelium. Oral Science Review 1, 3–67.
19. Lozdan, J. & Squier, C.A. (1969). The histology of the mucogingival junction.
Journal of Periodontal Research 4, 83–93.
20. Melcher, A.H. (1976). Biological processes in resorption, deposition and
regeneration of bone. In: Stahl, S.S., ed. Periodontal Surgery, Biologic Basis
and Technique. Springfi eld: C.C. Thomas, pp. 99–120.
21. Page, R.C., Ammons, W.F., Schectman, L.R. & Dillingham, L. A. (1974).
Collagen fiber bundles of the normal marginal gingiva in the marmoset.
Archives of Oral Biology 19, 1039–1043.
22. Palmer, R.M. & Lubbock, M.J. (1995). The soft connective tissue of the gingiva
and periodontal ligament: are they unique? Oral Diseases 1, 230–237.
23. Saffar, J.L., Lasfargues, J.J. & Cherruah, M. (1997). Alveolar bone and the
alveolar process: the socket that is never stable. Periodontology 2000 13, 76–
90.
24. Schenk, R.K. (1994). Bone regeneration: Biologic basis. In: Buser, D., Dahlin,
C. & Schenk, R. K., eds. Guided Bone Regeneration in Implant Dentistry.
Berlin: Quintessence Publishing Co.
25. Schroeder, H.E. (1986). The periodontium. In: Schroeder, H. E., ed. Handbook
of Microscopic Anatomy. Berlin: Springer, pp. 47–64.
26. Schroeder, H.E. & Listgarten, M.A. (1971). Fine Structure of the Developing
Epithelial Attachment of Human Teeth, 2nd edn. Basel: Karger, p. 146.
27. Schroeder, H.E. & Listgarten, M.A. (1997). The gingival tissues: the
architecture of periodontal protection. Periodontology 2000 13, 91–120.
28. Schroeder, H.E. & Munzel-Pedrazzoli, S. (1973). Correlated morphometric and
biochemical analysis of gingival tissue. Morphometric model, tissue sampling
and test of stereologic procedure. Journal of Microscopy 99, 301–329.

46
29. Schroeder, H.E. & Theilade, J. (1966). Electron microscopy of normal human
gingival epithelium. Journal of Periodontal Research 1, 95–119.
30. Selvig, K.A. (1965). The fine structure of human cementum. Acta Odontologica
Scandinavica 23, 423–441.
31. Valderhaug, J.R. & Nylen, M.U. (1966). Function of epithelial rests as
suggested by their ultrastructure. Journal of Periodontal Research 1, 67–78.

47