Hình 1-39 Ñaïi thöïc baøo (macrophage) coù chöùc

naêng thöïc baøo vaø toång hôïp. Nhaân ñaëc tröng bôûi
nhieàu choå loõm. Moät vuøng chaát nhieãm saéc coâ ñaëc
(chromatin condensations) ñaäm maøu ñöôïc thaáy
doïc theo chu vi cuûa nhaân. Boä maùy Golgi (G) raát
phaùt trieån, baøo töông chöùa nhieàu haït (V). Löôùi
noäi baøo haït (E) hieám thaáy, caùc ribosomes töï do
(R) vôùi soá löôïng nhaát ñònh phaân boá ñeàu trong
baøo töông. Vaät chaát bò thöïc baøo coøn soùt thöôøng
ñöôïc thaáy trong phagosomes (PH). Xung quanh
TB coù nhieàu microvilli. Ñaïi thöïc baøo ñaëc bieät coù
nhieàu trong moâ vieâm. Chuùng coù nguoàn goác töø
monocytes trong maùu di chuyeån vaøo trong moâ.

Hình 1-40 Ngoaøi nguyeân baøo sôïi, TB Mast vaø ñaïi thöïc baøo, MLK coøn coù moät soá loaïi
TB vieâm, nhö baïch caàu haït trung tính, lymphocytes, vaø töông baøo (plasma cells).
Baïch caàu haït trung tính coøn ñöôïc goïi laø baïch caàu ña nhaân (Hình 1-40a). Nhaân coù
nhieàu muùi vaø baøo töông coù nhieàu lysosomes (L) chöùa lysosomal enzymes.
Lymphocytes (Hình 1-40b) ñaëc tröng bôûi nhaân hình oval hay hình caàu coù chöùa caùc
vuøng chromatin ñaäm maøu khu truù. Daûi heïp baøo töông xung quanh nhaân chöùa nhieàu
ribosomes töï do, moät vaøi ty theå (M), vaø ôû moät soá vuøng khu tru coù löôùi noäi baøo vôùi caùc
ribosomes coù maøng giôùi haïn. Lysosomes cuõng hieän dieän trong baøo töông.
Töông baøo (Hình 1-40c) coù moät nhaân hình caàu, naèm leäch moät beân, chaát nhieãm saéc coâ
ñaëc thaønh töøng khoái baùm vaøo maøng nhaân. Löôùi noäi chaát (E) vôùi nhieàu ribosomes phaân
boá ngaãu nhieân trong baøo töông. Ngoaøi ra, baøo töông coøn chöùa nhieàu ty theå (M) vaø moät
boä maùy Golgi raát phaùt trieån.

20
Sôïi lieân keát
Caùc sôïi lieân keát ñöôïc taïo ra bôûi caùc nguyeân baøo sôïi vaø ñöôïc phaân chia thaønh caùc loaïi
sau: (1) sôïi taïo keo (collagen), (2) sôïi löôùi (reticulin fibers), vaø sôïi chun goàm (3) sôïi
oxytalan, & (4) sôïi elastic.

Hình 1-41 Sôïi collagen chieám ña soá

trong MLK nöôùu vaø taïo thaønh caùc
thaønh phaàn thieát yeáu nhaát cuûa moâ
NC. Hình aûnh caét ngang vaø caét doïc
cuûa caùc sôïi collagen. Sôïi collagen coù
moät daûi cheùo (cross-banding) ñaëc
tröng vôùi chu kyø 700 A0 giöõa caùc
baêng toái (dark bands).

Nguyeân baøo sôïi

Phaân töû tropocollagen

Protofibrils

Vi sôïi collagen

Sôïi collagen

Hình 1-42 Moät soá ñaëc ñieåm quan troïng cuûa söï toång hôïp vaø thaønh phaàn cuûa caùc sôïi
collagen ñöôïc taïo ra töø nguyeân baøo sôïi. Ñôn vò nhoû nhaát, phaân töû collagen, thöôøng
ñöôïc goïi laø tropocollagen. Moät phaân töû tropocollagen daøi khoaûng 3000 A0 vaø ñöôøng
kính khoaûng 15 A0, goàm 3 chuoãi polypeptide xoaén quanh nhau taïo thaønh moät sôïi xoaén
(helix). Moãi chuoãi chöùa khoaûng 1000 amino acids, 1/3 laø glycine vaø khoaûng 20% laø
proline vaø hydroxyproline.
Söï toång hôïp tropocollagen xaûy ra beân trong nguyeân baøo sôïi, töø ñoù phaân töû
tropocollagen ñöôïc cheá tieát vaøo trong khoang ngoaïi baøo. Do ñoù, söï truøng hôïp cuûa
phaân töû tropocollagen thaønh sôïi collagen xaûy ra ôû khoang ngoaïi baøo.

21
Ñaàu tieân, phaân töû tropocollagen ñöôïc toång hôïp theo chieàu doïc thaønh protofibrils, sôïi
naøy sau ñoù ñöôïc toång hôïp theo phía beân song song vôùi caùc vi sôïi collagen, vôùi söï
choàng cheùo cuûa phaân töû tropocollagen khoaûng 25% chieàu daøi cuûa chuùng. Do thöïc teá laø
tình traïng khuùc xaï xaûy ra sau khi nhuoäm ôû nhöõng vò trí maø caùc phaân töû tropocollagen
noái tieáp nhau, neân coù moät daûi baêng cheùo (cross-banding) vôùi chu kyø khoaûng 700 A0
ñöôïc nhìn thaáy döôùi kính hieån vi quang hoïc. Sôïi collagen laø caùc boù vi sôïi collagen
(collagen fibrils), ñöôïc saép xeáp sao cho caùc sôïi cuõng coù moät daûi cheùo vôùi chu kyø 700
A0. Trong moâ, caùc sôïi thöôøng saép xeáp thaønh boù. Khi sôïi collagen tröôûng thaønh, lieân
keát cheùo coäng hoùa trò (covalent crosslinks) ñöôïc hình thaønh giöõa caùc phaân töû
tropocollagen, daãn ñeán giaûm ñoä hoøa tan cuûa collagen. Nguyeân baøo xeâ maêng
(cementoblasts) vaø nguyeân baøo xöông (osteoblasts) laø nhöõng TB coù khaû naêng saûn xuaát
collagen.

Hình 1-43 Sôïi löôùi baét maøu baïc, coù nhieàu

trong moâ keá beân maøng ñaùy (muõi teân). Tuy
nhieân, sôïi löôùi cuõng coù nhieàu trong MLK
loûng leõo xung quanh caùc maïch maùu. Do ñoù,
sôïi löôùi hieän dieän ôû maët phaân caùch BM-
MLK vaø noäi moâ-MLK.

Hình 1-44 Sôïi Oxytalan hieám coù ôû nöôùu

nhöng coù nhieàu trong DCNC, goàm caùc vi
sôïi (fibrils) maûnh, daøi, ñöôøng kính khoaûng
150 A0. Caùc sôïi naøy chæ ñöôïc nhìn thaáy treân
kính hieån vi quang hoïc sau khi chuùng ñöôïc
oxi hoùa vôùi acid peracetic. Caùc sôïi oxytalan
(muõi teân) trong DCNC, coù ñöôøng ñi song
song vôùi truïc daøi cuûa R. Chöùc naêng cuûa caùc
sôïi naøy coøn chöa ñöôïc bieát. Xeâ maêng R
naèm ôû beân traùi vaø xöông oå naèm ôû beân phaûi.

22
 Hình 1-45 Sôïi elastic trong MLK nöôùu vaø
DCNC chæ hieän dieän keát hôïp vôùi maïch
maùu. Tuy nhieân trong hình naøy, MLK vaø
moâ döôùi nieâm maïc xöông oå (nieâm maïc
phuû) chöùa nhieàu sôïi elastic (muõi teân). Nöôùu
(G) naèm veà phía thaân R so vôùi ñöôøng noái
nöôùu-nieâm maïc (MGJ) khoâng chöùa sôïi
elastic ngoaïi tröø keát hôïp vôùi maïch maùu.

Hình 1-46 Maëc duø nhieàu sôïi collagen trong

nöôùu vaø DCNC phaân boá ngaãu nhieân, haàu
heát coù xu höôùng saép xeáp thaønh caùc boù vôùi
moät höôùng rieâng bieät. Theo ñöôøng ñi cuûa
caùc boù sôïi trong moâ, chuùng ñöôïc chia thaønh
caùc nhoùm sau:

1. Sôïi voøng (Circular fibers: CF) caùc boù sôïi chaïy trong nöôùu rôøi taïo thaønh nhöõng voøng
bao quanh R.
2. Sôïi R-nöôùu (Dento-gingival fibers: DGF) bò vuøi trong xeâ maêng R cuûa phaàn chaân R
treân xöông oå, toûa ra töø xeâ maêng R vaøo trong nöôùu rôøi maët ngoaøi, maët trong vaø maët beân
theo hình quaït.
3. Sôïi R-maøng xöông (Dento-periosteal fibers: DPF) bò vuøi trong phaàn xeâ maêng R
gioáng nhö sôïi R-nöôùu, chuùng chaïy veà phía choùp treân maøo xöông oå vaø keát thuùc ôû moâ
nöôùu dính. ÔÛ vuøng ranh giôùi nöôùu rôøi-nöôùu dính, BM thöôøng thieáu söï naâng ñôõ cuûa caùc
boù sôïi collagen beân döôùi. ÔÛ vuøng naøy thöôøng hieän dieän raõnh nöôùu rôøi (GG).
4. Sôïi ngang vaùch (Trans-septal fibers: TF) naèm giöõa xeâ maêng treân xöông oå cuûa caùc R
keá beân nhau. Caùc sôïi ngang vaùch chaïy theo höôùng thaúng baêng qua xöông vaùch R vaø bò
vuøi trong xeâ maêng cuûa caùc R keá beân.

23
 Hình 1-47 Höôùng cuûa caùc boù sôïi ngang
vaùch (daáu sao) trong vuøng keõ R treân
xöông oå. Ngoaøi lieân keát vôùi xeâ maêng R
(C) cuûa R keá beân, caùc sôïi ngang vaùch
cuõng lieân keát xeâ maêng treân xöông oå
vôùi maøo xöông oå (AB). 4 nhoùm boù sôïi
collagen ôû hình 1-46 gia coá cho nöôùu
vaø taïo ra söï ñaøn hoài vaø tröông löïc caàn
ñeå duy trì caáu truùc vaø söï toaøn veïn cuûa
baùm dính R-nöôùu.
Chaát caên baûn
Chaát caên baûn MLK ñöôïc taïo ra chuû yeáu bôûi nguyeân baøo sôïi, maëc duø moät soá thaønh
phaàn ñöôïc taïo ra töø caùc TB Mast, vaø caùc thaønh phaàn coù nguoàn goác töø maùu. Chaát caên
baûn laø moâi truøng maø caùc TB MLK bò vuøi trong ñoù vaø caàn thieát ñeå duy trì chöùc naêng
bình thöôøng cuûa MLK. Nhö vaäy, söï vaän chuyeån cuûa nöôùc, chaát ñieän giaûi, chaát dinh
döôõng, chaát chuyeån hoùa,… ñeán vaø ñi khoûi TB MLK xaûy ra trong chaát caên baûn. Thaønh
phaàn chính cuûa chaát caên baûn MLK laø caùc ñaïi phaân töû protein–carbohydrate. Nhöõng
phöùc hôïp naøy thöôøng ñöôïc chia thaønh proteoglycans vaø glycoproteins.
Proteoglycans chöùa glycosaminoglycans laø caùc ñôn vò carbohydrate (hyaluronan
sulfate, heparan sulfate, ...), ñöôïc gaén vôùi moät hoaëc nhieàu chuoãi protein qua lieân keát
coäng hoùa trò. Thaønh phaàn carbohydrate luoân chieám phaàn lôùn trong proteoglycans.
Glycosaminoglycan ñöôïc goïi laø hyaluronan hay “hyaluronic acid” coù leõ khoâng lieân
keát vôùi protein.
Glycoproteins (fibronectin, osteonectin, ...) cuõng chöùa polysaccharides, nhöng caùc ñaïi
phaân töû naøy khaùc vôùi glycosaminoglycans. Thaønh phaàn protein chieám phaàn lôùn trong
glycoproteins. Trong caùc ñaïi phaân töû, mono- hoaëc oligosaccharides ñöôïc lieân keát vôùi
moät hoaëc nhieàu chuoãi protein qua lieân keát coäng hoùa trò.

24
Hình 1-48 Chöùc naêng bình thöôøng cuûa MLK phuï thuoäc vaøo söï hieän dieän cuûa
proteoglycans vaø glycosaminoglycans. Phaân nöûa carbohydrate cuûa proteoglycans, vaø
glycosaminoglycans ( ), laø phaân töû coù kích thöôùc lôùn, meàm deõo, taïo thaønh chuoãi,
mang ñieän aâm, chieám khoaûng khoâng gian khaù lôùn (Hình 1-48a). Trong khoaûng khoâng
gian naøy coù theå coù caùc phaân töû nhoû hôn nhö nöôùc vaø chaát ñieän giaûi trong khi caùc phaân
töû lôùn hôn bò ngaên caûn ñi vaøo (Hình 1-48b). Do ñoù proteoglycans ñieàu hoøa söï khueách
taùn vaø löu löôïng dòch moâ ñi qua chaát caên baûn vaø laø caùc yeáu toá quyeát ñònh cho thaønh
phaàn dòch theå cuûa moâ vaø duy trì aùp suaát thaåm thaáu. Noùi caùch khaùc, proteoglycans hoaït
ñoäng nhö moät boä loïc phaân töû (molecule filter) vaø ngoaøi ra, giöõ vai troø quan troïng trong
ñieàu hoøa söï di chuyeån cuûa TB trong moâ. Do caáu truùc vaø söï hydrate hoùa cuûa chuùng, caùc
ñaïi phaân töû coù söï ñeà khaùng vôùi söï bieán daïng, do ñoù hoaït ñoäng nhö yeáu toá ñieàu hoøa
tính khoâng thay ñoåi (consistency) cuûa MLK (Hình 1-48c). Neáu nöôùu bò ñeø eùp, caùc ñaïi
phaân töû bò bieán daïng. Khi loaïi boû aùp löïc, caùc ñaïi phaân töû laáy laïi hình daïng ban ñaàu
cuûa chuùng. Do ñoù, caùc ñaïi phaân töû laø quan troïng ñoái vôùi söï ñaøn hoài cuûa nöôùu.
Töông taùc BM- trung moâ
Coù nhieàu ví duï thöïc teá trong quaù trình phaùt trieån phoâi thai cuûa caùc cô quan khaùc nhau
coù söï aûnh höôûng laãn nhau giöõa BM vaø MLK. Söï phaùt trieån cuûa R laø moät ví duï ñieån
hình cuûa hieän töôïng naøy. MLK laø yeáu toá quyeát ñònh cho söï phaùt trieån bình thöôøng cuûa
nuï R (tooth bud) vaø BM men coù söï aûnh höôûng nhaát ñònh ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa
thaønh phaàn trung moâ cuûa R.
Ngöôøi ta nhaän thaáy raèng söï bieät hoùa moâ trong cô quan ôû ngöôøi tröôûng thaønh coù
theå bò aûnh höôûng bôûi caùc yeáu toá moâi tröôøng. Ví duï da vaø nieâm maïc thöôøng coù bieåu
hieän taêng söøng hoùa vaø taêng saûn BM ôû nhöõng vuøng chòu kích thích cô hoïc. Do ñoù, moâ
döôøng nhö thích nghi vôùi caùc kích thích cuûa moâi tröôøng. Söï hieän dieän cuûa BM söøng
hoùa ôû nieâm maïc nhai ñöôïc xem laø söï thích nghi vôùi caùc kích thích cô hoïc trong quaù
trình nhai. Tuy nhieân, nghieân cöùu cho thaáy raèng caùc ñieåm ñaëc tröng cuûa BM ôû nhöõng
vuøng naøy ñöôïc quyeát ñònh bôûi söï di truyeàn.
III. Daây chaèng nha chu
DCNC laø MLK meàm, giaøu TB vaø maïch maùu, naèm quanh chaân R, noái xeâ maêng chaân R
vôùi vaùch oå R. ÔÛ phía thaân R, DCNC lieân tuïc vôùi MLK nöôùu vaø ngaên caùch nöôùu bôûi
caùc caùc sôïi ñænh xöông oå.
Khoaûng DCNC coù daïng ñoàng hoà caùt, heïp nhaát ôû möùc giöõa chaân R. Ñoä roäng cuûa
DCNC khoaûng 0.25 mm (töø 0.2–0.4 mm). Söï hieän dieän cuûa DCNC cho pheùp caùc löïc,
ñöôïc taïo ra trong luùc nhai vaø khi caùc R coù söï tieáp xuùc, ñöôïc phaân boá vaø haáp thu qua
xöông oå R (thoâng qua xöông oå chính danh). DCNC cuõng caàn thieát cho söï di chuyeån
cuûa R. Söï di chuyeån cuûa R ñöôïc quyeát ñònh treân phaïm vi lôùn bôûi ñoä roäng, chieàu cao,
vaø chaát löôïng cuûa DCNC.

25
 Hình 1-49 Treân X quang, xöông oå R ñöôïc phaân
bieät thaønh 2 loaïi:
1. Phaàn xöông oå loùt oå R ñöôïc goïi laø phieán cöùng
“lamina dura”.
2. Phaàn xöông oå R daïng löôùi ñöôïc goïi laø “xöông
xoáp”.
DCNC naèm giöõa chaân R vaø phieán cöùng (xöông oå
chính danh). Xöông oå R (AB) bao quanh chaân R
ñeán möùc caùch ñöôøng noái men-xeâ maêng (CEJ)
khoaûng 1 mm veà phía choùp. Ranh giôùi phía thaân
R cuûa xöông oå ñöôïc goïi laø ñænh (maøo) xöông oå.

Hình 1-50 DCNC naèm giöõa xöông oå

Sôïi ñænh chính danh vaø xeâ maêng chaân R. R noái
xöông oå vôùi xöông baèng caùc boù sôïi collagen,
Xeâ maêng chuùng coù theå ñöôïc phaân chia (theo söï
Sôïi ngang
chaân R saép xeáp) thaønh caùc nhoùm chính sau:
Xöông oå 1. Caùc sôïi ñænh xöông oå (ACF).
Sôïi cheùo 2. Caùc sôïi ngang (HF).
chính danh
3. Caùc sôïi cheùo (OF).
4. Caùc sôïi choùp (APF).
Sôïi choùp

Hình 1-51 DCNC vaø xeâ maêng chaân R phaùt trieån töø MLK loûng leõo (bao R) xung quanh
nuï R. Caùc giai ñoaïn khaùc nhau trong söï toå chöùc cuûa DCNC, hình thaønh ñoàng thôøi vôùi
söï phaùt trieån cuûa chaân R vaø söï moïc R.

26
a. Nuï R hình thaønh trong moät hoác xöông. Caùc sôïi collagen (ñöôïc taïo ra bôûi caùc
nguyeân baøo sôïi trong MLK loûng leõo xung quanh nuï R) bò vuøi vaøo trong xeâ maêng R
môùi hình thaønh ôû ngay phía choùp ñöôøng noái men-xeâ maêng (CEJ) trong quaù trình
tröôûng thaønh. Caùc boù sôïi naøy höôùng veà phía thaân R cuûa hoác xöông sau ñoù seõ taïo thaønh
nhoùm sôïi R-nöôùu, nhoùm sôïi R-maøng xöông vaø nhoùm sôïi ngang vaùch, laø caùc nhoùm sôïi
cuûa nöôùu.
b. Caùc sôïi DCNC thaät söï, caùc sôïi chính (principal fibers), phaùt trieån cuøng vôùi söï moïc
R. Ñaàu tieân caùc sôïi ñöôïc nhìn thaáy ôû phaàn phía bôø xöông oå.
c. Sau ñoù, caùc boù sôïi collagen naèm ôû phía choùp ñöôïc nhìn thaáy.
d. Höôùng cuûa caùc boù sôïi collagen thay ñoåi lieân tuïc trong giai ñoaïn moïc R. Ñaàu tieân,
khi R moïc leân, chaïm khôùp vaø thöïc hieän ñöôïc chöùc naêng, caùc sôïi DCNC lieân keát thaønh
caùc nhoùm sôïi R-xöông oå coù höôùng roõ raøng nhö hình 1-58. Caùc caáu truùc collagen naøy
taùi caáu truùc lieân tuïc (töùc laø tieâu caùc sôïi cuõ vaø hình thaønh caùc sôïi môùi).

Hình 1-52 Söï phaùt trieån cuûa caùc sôïi DCNC chính. Xöông oå chính danh (ABP) naèm ôû
beân traùi, DCNC (PL) naèm giöõa vaø xeâ maêng R (RC) naèm beân phaûi.
a. Ñaàu tieân, caùc vi sôïi (fibrils) gioáng nhö choåi phaùt trieån leân töø xeâ maêng chaân R vaø
xaâm nhaäp vaøo trong khoaûng DCNC. ÔÛ giai ñoaïn naøy, beà maët xöông ñöôïc bao phuû bôûi
taïo coát baøo. Töø beà maët xöông, chæ moät soá ít caùc vi sôïi collagen moûng, toûa ra, coù theå
ñöôïc nhìn thaáy.
b. Sau ñoù, soá löôïng vaø ñoä daøy cuûa caùc sôïi ñi ra töø xöông taêng leân. Caùc sôïi naøy toûa ra
veà höôùng MLK loûng leõo ôû phaàn giöõa cuûa vuøng DCNC, vuøng naøy coù chöùa nhieàu hoaëc ít
hôn caùc vi sôïi collagen coù höôùng ngaãu nhieân. Caùc sôïi coù nguoàn goác töø xeâ maêng vaãn
ngaén trong khi caùc sôïi ñi vaøo xöông daøi daàn ra.
c. Caùc sôïi coù nguoàn goác töø xeâ maêng R sau ñoù taêng chieàu daøi vaø ñoä daøy vaø noái vôùi caùc
sôïi coù nguoàn goác töø xöông oå R trong khoaûng DCNC. Khi R moïc, chaïm khôùp vaø baét

27
ñaàu thöïc hieän chöùc naêng, caùc sôïi chính ñöôïc toå chöùc thaønh caùc boù vaø chaïy lieân tuïc töø
xöông ñeán xeâ maêng R.

IV. Xeâ maêng chaân R

Xeâ maêng laø moät moâ khoaùng hoùa, ñaëc bieät, bao boïc beà maët chaân R vaø, ñoâi khi phuû moät
phaàn nhoû thaân R. Noù coù nhieàu ñaëc ñieåm chung vôùi moâ xöông. Tuy nhieân, xeâ maêng
khoâng chöùa maïch maùu vaø maïch baïch huyeát, khoâng coù thaàn kinh chi phoái , khoâng traûi
qua quaù trình tieâu sinh lyù vaø taùi caáu truùc, nhöng ñaëc tröng bôûi söï boài ñaép (deposition)
lieân tuïc suoát ñôøi. Gioáng nhö caùc moâ khoaùng hoùa khaùc, noù coù chöùa caùc sôïi collagen
naèm vuøi trong chaát neàn höõu cô. Thaønh phaàn khoaùng cuûa noù chuû yeáu laø hydroxyapatite,
chieám khoaûng 65% troïng löôïng; nhieàu hôn moät ít so vôùi xöông (60%). Xeâ maêng R coù
caùc chöùc naêng khaùc nhau. Noù gaén dính DCNC vôùi chaân R vaø goùp phaàn vaøo quaù trình
söûa chöõa sau khi beà maët chaân R bò toån thöông.
Phaân loaïi xeâ maêng chaân R:
1. Xeâ maêng sôïi ngoaïi sinh, khoâng TB (Acellular, extrinsic fiber cementum: AEFC)
ñöôïc thaáy ôû phaàn coå vaø phaàn giöõa cuûa chaân R vaø chöùa chuû yeáu laø caùc boù sôïi Sharpey.
Loaïi xeâ maêng naøy laø moät phaàn quan troïng cuûa boä maùy baùm dính, noù lieân keát R vôùi
xöông oå chính danh.
2. Xeâ maêng hoãn hôïp, coù TB (Cellular, mixed stratified cementum: CMSC) naèm ôû 1/3
choùp cuûa chaân R vaø vuøng cheõ. Noù chöùa caû sôïi ngoaïi sinh vaø sôïi noäi sinh cuõng nhö xeâ
maêng baøo (cementocytes).
3. Xeâ maêng sôïi noäi sinh, coù TB (Cellular, intrinsic fiber cementum: CIFC) ñöôïc nhìn
thaáy chuû yeáu trong caùc khuyeát tieâu ngoùt (resorption lacunae), chöùa caùc sôïi noäi sinh vaø
xeâ maêng baøo.
TB cuûa DCNC: nguyeân baøo sôïi, nguyeân baøo xöông (taïo coát baøo), nguyeân baøo xeâ
maêng (cementoblasts), huûy coát baøo (osteoclasts), cuõng nhö TB BM vaø caùc sôïi thaàn kinh.
Nguyeân baøo sôïi saép thaønh haøng doïc theo caùc sôïi chính, trong khi nguyeân baøo xeâ maêng
saép thaønh haøng treân beà maët xeâ maêng, vaø nguyeân baøo xöông saép thaønh haøng treân beà
maët xöông.

Chaân R DCNC Xöông oå

chính danh

28
Hình 1-53 a. Caùc sôïi chính cuûa DCNC chaïy lieân tuïc töø xeâ maêng chaân R ñeán xöông oå
chính danh. Caùc sôïi bò vuøi trong xeâ maêng (sôïi Sharpey) coù ñöôøng kính nhoû hôn nhöng
coù soá löôïng lôùn hôn caùc sôïi bò vuøi trong xöông oå chính danh (sôïi Sharpey).
b. Sôïi Sharpey (SF) khoâng nhöõng xaâm nhaäp vaøo xeâ maêng (C) maø coøn xaâm nhaäp toaøn
boä xöông oå chính danh (ABP). DCNC cuõng chöùa moät ít sôïi ñaøn hoài (elastic fibers) keát
hôïp vôùi caùc maïch maùu. Sôïi Oxytalan cuõng hieän dieän trong DCNC. Chuùng chuû yeáu coù
höôùng choùp-nhai vaø naèm gaàn R hôn so vôùi xöông oå. Chuùng raát thöôøng gaén vaøo trong
xeâ maêng. Chöùc naêng cuûa chuùng chöa ñöôïc xaùc ñònh.

Hình 1-54 Söï hieän dieän cuûa caùc ñaùm TB BM (ER) trong DCNC. Caùc TB naøy, ñöôïc
goïi laø caùc TB BM coøn soùt Mallassez, laø phaàn coøn soùt laïi cuûa bao BM chaân R Hertwig.
Caùc TB naøy naèm trong DCNC, caùch beà maët xeâ maêng khoaûng 15–75 μm.

Hình 1-55 Döôùi kính hieån vi ñieän töû coù theå

nhìn thaáy caùc TB BM coøn soùt ñöôïc bao boïc
xung quanh bôûi moät maøng ñaùy (BM) vaø maøng
TB cuûa caùc TB BM coù caùc theå lieân keát (D)
cuõng nhö theå baùn lieân keát (HD). TB BM chæ
chöùa moät ít ty theå vaø löôùi noäi baøo keùm phaùt
trieån. Ñieàu naøy cho thaáy chuùng laø caùc TB soáng
(vital) nhöng ñang nghæ ngôi, ít trao ñoåi chaát.

29