I. RETORIKA 13.

komunikasyon na
• Nagsimula ang lahat sa salita. nagtatangkang ikoordineyt ang mga
• Wika rin ang ginagamit ng panlipunang pagkilos. (Gerard A.
mga manananggol at Hauser).
peryodista sa pagsisiwalat ng 14. proseso ng pagoorganays at
mga katotohanan. pagkokomyunikeyt ng mga
• Maaari nitong salaminin ang karanasan. (C.H. Knoblauch).
nakaraan, ilarawan ang 15. praktikal na pag-aaral
kasalukuyan at balangkasin (Charles Bazerman).
ang kinabukasan.
16. isang istratedyik upang
Wika nga ni Ludwig Wittgenstein, makamit ang mga tiyak na layunin
Ang limitasyon ko sa wika ay (The Art of Rhetorical Criticism).
limitasyon ko sa mundo.
• Retorika kung gayon, ay isang
A. Depinisyon at Katangian ng
teorya at praktika ng
Retorika
pagpapahayag o elokwens,
1. Pakulti ng pagtuklas ng lahat pasalita man o pasulat.
ng abeylabol (Aristotle). • Ang pasalitang Retorika ay
tinatawag na oratoryo.
2. art of winning soul (Plato).
3. pagpapahayag na dinisenyo • Binibigyang-kahulugan ng Retorika
(Cicero). ang mga tuntunin sa pagsulat ng
komposisyon at pagde-deliver ng
4. sining ng mahusay na oratoryo
pagsasalita (Quintillian).
5. maiaplay ang katwiran sa B. Pahapyaw na Kasaysayan ng
imahinasyon (Francis Bacon). Retorika

6. isang arte o talento na Mahahati ang pag-aaral ng

ginagamitan ng diskurso (George kasaysayan ng Retorika sa tatlong
Campbell). yugto:

7. Pagbabalangkas na 1.Klasikal na Retorika.

argumento (Philip Johnson). Ang elokwens na ipinamalas nina
8. sining, praktis at pag-aaral ng Nestor at Odysseus sa Iliad ay
komunikasyong pantao (Andrea naging dahilan upang kilalanin si
Lunsford). Homer ng maraming Griyego
bilang ama ng oratoryo.
9. ang manipulasyon ng
paniniwala ng mga tao (Kenneth Ang pagkakatatag ng mga
Burke). demokratikong institusyon sa
Athens noong 510 BC.
10. A maiugnay sa enerhiyang
inherent sa komunikasyon: Isang pangkat ng mga guro ang
(George Kennedy). nakilala. Tinawag silang mga
Sophist.
11. pag-aalter ng reyalidad
(Lloyd Bitzer). Protagoras, kauna-unahang
Sophist.
12. pamamagitan ng estratedyik
na paggamit ng mga simbulo Aktwal na tagapagtatag ng Retorika
(Douglas Ehninger). bilang isang agham ay si Corax ng
Syracuse na noong ikalimang siglo
ay nagsabing ang Retorika ay
artificer o persuasion.
Ang iba pang maestro ng Retorika
sa panahong ito ay sina Tisias ng
Syracuse, isang mag-aaral ni
Corax; Gorgias ng Leontini na
nagpunta sa Athens noong 427 BC;
at Thrasymachus ng Chalcedon
na nagturo rin sa Athens. Si
Antiphon naman, una sa itinuturing
na Ten Attic Orators, ang
kaunaunahang nagsanib ng teorya
at praktika ng Retorika.
Ngunit si Isocrates, ang dakilang
guro ng oratoryo noong ikaapat na
siglo BC, ang nagpalawak sa
sining ng Retorika.
2.Retorika sa Gitnang
Panahon/Midyibal at
Renasimyento.
Ang mga pangunahing midyibal na
awtoridad sa Retorika ay tatlong
iskolar sa ikalima, ikaanim at
ikapitong siglo: sina Martianus
Capella, awtor ng isang
ensayklopidya ng pitong liberal na
sining (aritmitik, astronomi,
dyometri, musika, gramar, lohika
at Retorika); Flavius Magnus
Aurelius Cassiodorus, isang
historyan at si San Isidore ng
Seville, isang Kastilang arsobispo.
Sa panahong ito, ang Retorika ay
nakasumpong sa tinawag na
tatlong "artes": paggawa ng
sulat, pagsesermon at paglikha
ng tula.
Sa panahon ng Renasimyento
(ika-14 hanggang ika-17 siglo),
ang pag-aaral ng Retorika ay
muling ibinatay sa mga akda ng
mga klasikal na manunulat tulad
nina Aristotle, Cicero at
Quintillian.
Noong ika-16 na siglo, nakilala sina
Pierre de Courcelles at Andre de
Tonquelin, mga retorisyanong
Pranses.
3.Modernong Retorika.
Lectures on Rhetoric (1783) ng
paring Scottish na si Hugh Blair,
Philosophy of Rhetoric (1776) ni
George Campbell, isang teologong
Scottish at ang Rhetoric (1828) ni
Richard Whately, isang Britong
eksperto sa lohika.
Semantiks, isang agham ng
Linggwistika. sa daigdig sa pag-
aaral na ito ay sina I.A. Richards,
isang Britong kritiko ng Literatura
at Kenneth
Duva Burke at John Crowe
Ramsom, mga Amerikanong
kritiko rin ng Literatura.
C. Mga Kanon ng Retorika
Ang Retorika bilang isang sining ay
nahahati sa limang pangunahing
kategorya o kanon:
Ang mga kanon na ito ay may silbing
analitik at dyeneratib.
1. Ang imbensyon ay mula sa
salitang Latin na invenire na ang
kahulugan ay to find. Tinatawag
itong topics of invention o topoi sa
Griyego.
2. Ang pagsasaayos ay
nakatuon sa kung paano
pagsusunod-sunorin ang isang
pahayag o akda.
a. Introduksyon (exordium)
b. Paglalahad ng mga
katotohanan (narratio)
c. Dibisyon (partitio)
d. Patunay (confirma
e. Reputasyon ( refutation)
f. kongklusyon(peroratio)
3. Ang istayl ay nauukol sa E. Retorika Bilang Pansibikong
masining na ekspresyon ng mga Sining
ideya. Kung ang imbensyon ay Ang Retorika ay may
nauukol sa ano ang sasabihin, ang kapangyarihang humubog ng mga
istayl ay nauukol sa paano iyon komunidad, humubog ng karakter ng
sasabihin. mga mamamayan, magbigay-hugis
sa opinyon ng madla at makagawa
4. Memori ang kanon na ito ay
ng impak sa pansibikong buhay.
higit pa sa pagmememorays ng
isang inihandang talumpati para sa Ang Retorika ay isang pundamental
representasyon. na bahagi ng pansibikong buhay.
5. Bagama't ang deliberi Ngunit samantalang ang Retorika
(kasama ang memori) ay madalas ay maaaring magamit upang
na hindi natatalakay sa mga manlinlang o magmanipula nang
tekstong retorikal, ang kanong ito may negatibong epekto sa lipunan.
ay napakahalaga sa retorikal
F. Ang Saklaw ng Retorika
pedagodyi.
D. Retorika Bilang Isang Sining
Katulad ng pag-awit, ang Retorika ay
isang sining. Isang sining ito na may
sumusunod na katangian:
1. Isang kooperatibong
sining.
2. Isang pantaong sining. Wika
WIKA
ang midyum ng Retorika,
Wika ang midyum ng Retorika, kaya
3. Isang temporal na sining.
hindi maihihiwalay ang Gramatika
sa lenggwahe ng ngayon, hindi ng
sa Retorika.
bukas o kahapon. `laging
naiimpluwensyahan ng SINING
kasalukuyang panahon.
Mula sa imahinasyon ay
4. Isang limitadong sining. nagpagagana sa pamamagitan ng
Ngunit sa realidad, hindi lahat ng kanyang likhang-sining.
bagay ay magagawa nito.
PILOSOPIYA
Samakatwid, kung sa imahinasyon
ay walang limitasyon ang Retorika, Sa pagpapahayag ng ideya ng isang
sa realidad ay limitado ang kayang tao, maaari siyang maging
gawin nito. pilosopikal ngunit kailangan niyang
5. Isang may-kabiguang maging risonable o makatwiran
sining. Sa ilang mga tao sa ilang IBA PANG LARANGAN
mga okasyon, ang Retorika ay
nagiging isang frustrating na Sa ano mang larangan, hindi
karanasan. maaaring hindi magsasalita o
magsusulat ang mga taong
6. Isang nagsusupling kasangkot doon. Samakatwid,
nasining. Ang Retorika ay maging sa ibang larangan, ang
nagsusupling ng mga kaalaman. Retorika ay may malaking
kinalaman.
LIPUNAN
Dahil siya'y isang mamamayan,
kailangan niyang maging konsern
din sa lipunang kanyang
ginagalawan.
G. Mga Gampanin ng Retorika
1. Nagbibigay-daan sa
komunikasyon.
2. Nagdidistrak.
3. Nagpapalawak ng pananaw.
4. Nagbibigay-ngalan.
5. Nagbibigay-kapangyarihan.
II.GRAMATIKA AT RETORIKA
Kung tutuusin, hindi maaaring
paghiwalayin ang dalawa. Ang isang
retorikal na diskurso kasi ay
kailangang magtaglay ng at least
dalawang salalayang katangian:
pagkamasining at kawastohang
gramatikal.
Kung tutuusin, ang Gramatika ay isa
ring espesyalisadong disiplina.
A. PAGPILI NG WASTONG SALITA
May mga pagkakataon din na
kinakailangang gumamit
eupemismo o paglumanay sa ating
pagpapahayag kahit na may mga
tuwirang salita naman para rito.
Halimbawa:
• namayapa sa halip
na namatay
• palikuran sa halip na
kubeta
• pinagsamantalahan sa
halip na ginahasa
B. Wastong Gamit ng mga Salita
1.. NANG at NG
Ng: Karaniwang ginagamit ito upang
magpatunay ng pag-aari, magbigay
ng pamamaraan ("Maglakad ng
mabilis"), atbp.
Nang: karaniwang ginagamit upang
magbigay ng pagtukoy sa panahon
o kondisyon.
2. KUNG at KONG
Kung: "if" sa Ingles.
Kong: Ang "kong" ay ang
pagpapaikli ng "ko ang" o "akin ang"
3. MAY at MAYROON
May: magpahayag ng pagkakaroon
o pagtatanggi ng isang bagay,
pangyayari, katangian, o kondisyon.
Mayroon: Ang "mayroon" ay mas
pormal na anyo ng pagpapahayag
4. SUBUKIN at SUBUKAN
Subukin: ang pangungusap ay
nagsasaad ng isang utos, paanyaya,
o panawagan sa nakaraang
panahon.
Subukan: Ito ay ginagamit kapag
ang pangungusap ay nagsasaad ng
isang utos, paanyaya, o panawagan
sa kasalukuyang panahon.
5. PAHIRIN at PAHIRAN
Pahirin: ang layunin ay maglinis o
magtanggal ng dumi o anumang
ng substansya sa isang bagay gamit
ang kamay, panyo, o iba pang
kasangkapan.
Pahiran: tukuyin ang espasyo kung
saan isinasagawa ang
pagpapahiran.
6. PUNASIN at PUNASAN
Punasin nangangahulugang gawin
ang kilos ng pagpapunas.
Punasan: tumutukoy sa isang
kasangkapan o materyal na
ginagamit sa pagpapunas.
7. OPERAHIN at OPERAHAN
Operahin: gawin ang kilos ng
operasyon o pag-opera sa isang tao
o hayop.
Operahan: aktwal o kasalukuyang c. Ang kundi ay kolokyalismo
paglalapat ng operasyon o pag- ng kung 'di.
opera sa isang tao o hayop.
C. Pagbuo ng Pangungusap
8. DIN at RIN, DAW at RAW
Kailangan ang kaisahan sa
Din/Rin: Ang mga salitang "din" at pangungusap para maging epektibo
"rin" ay parehong ginagamit upang ito. Narito ang ilang paalala upang
magdagdag ng diin matiyak ang kaisahan sa pagbuo ng
Daw/Raw: Ang mga salitang "daw" pangngusap.
at "raw" ay ginagamit upang ipakita D. Mga Talamak na Pagkakamali
ang impormasyon na kuha o nakuha sa Social Media
11. IWAN at IWANAN 1. Paggamit ng NIYO sa halip
Iwan: umalis o magtungo sa ibang na NINYO O N'YO Halimbawa:
lugar. 2. Paggamit ng SAYO sa halip
Iwanan: sa lugar kung saan iniwan na SA IYO O SA 'YO
ang isang bagay o tao. 3. Iba pang katulad na
12. SUNDIN at SUNDAN pagkakamali tulad ng SAKIN,
SATIN, SAMIN, NAKO, KONA
Ang sundin (follow an advice)
Ang sundan (follow where one is 4. Pagsasama ng dalawang
going, follow what one does) magkasunod na ingklitik tulad ng
NALANG, PARIN at NANAMAN
13. TUNGTONG, TUNTONG at 5. Maling gamit ng salitang
TUNTON
KANA, PALANG, KABA E.
a. Ang tungtong ay panakip sa Maling Paggamit o
palayok o kawali.
'Di
b. Ang tuntong ay pagyapak sa
Paggamit ng Gitling
ano mang bagay.
c. Ang tunton ay pagbakas o 1. Panlaping Nagtatapos sa
paghanap sa bakas ng ano mang Katinig + Salitang Nagsisimula sa
bagay. Halimbawa: Patinig Halimbawa: PAG-IBIG,
NAG-ARAL, TIG-ANIM
14. DAHIL SA at DAHILAN SA
2. Panlapi + Salitang Banyaga
Dahil sa: sanhi o dahilan ng isang
pangyayari o kondisyon. Halimbawa: NAG-GYM, MAG-
QUIZ, PA-SELFIE Tandaan:
Dahilan sa: ginagamit sa
pangungusap bilang bahagi ng 3. Salitang Inuulit
pangungusap na naglalarawan ng Halimbawa: ARAW-ARAW,
isang pangyayari o sitwasyon. GABIGABI, PANA-PANAHON
15. KUNG 'DI, KUNGDI at KUNDI 4. Panlapi
a. Ang kung 'di (if not) ay Pangngalang
pinaikling kung hindi. Pantangi

b. Ang kungdi ay di dapat Halimbawa: MAKA-RIZAL,

gamitin. Walang salitang ganito. TAGAMAYNILA, NAG-COKE
5. Tambalang Salita
Halimbawa: SILID-AKLATAN, 4. Tampulan siya ng tukso
KAPIT-KAMAY, DALAGANG- sapagkat siya ay putok sa bubo.
BUKID (tao) (anak sa pagkadalaga)
6. Apelyido ng Babae + 5. Patuloy si Robert sa
Apelyido ng Kanyang pagbibilang ng poste. (walang
Asawa trabaho; naghahanap ng
trabaho)
Halimbawa: CORAZON
COJUANGCO-AQUINO, MIRRIAM 6. kayod kalabaw (halos
DEFENSOR-SANTIAGO walang tigil sa pagtratrabaho)
7. Panlapi + Simbulo ng 7. nagtaingang-kawali
(nagbingibingiha)
Bilang Halimbawa: IKA-7,
8. walang itulak-kabigin
TIG-5
(parehongpareho sa mga
Tandaan: Hindi ginigitlingan kapag katangian)
binabaybay ang bilang tulad ng
9. pabalat-bunga (hindi tapat
IKAPITO, TIGLIMA.
sa loob na anyaya)
8. Tambilang na
10. parang nilubugan ng araw
Binabaybay
(nawalan ng pag-asa)
Halimbawa: SANG-KAPAT,
11. anakpawis (manggagawa)
SANGKATLO
12. hawak sa tainga (taong
III.MGA KASANGKAPANG
sunudsunuran sa isang tao)
PANRETORIKA
A. Mga Idyoma 13. may utak ( matalino)
Ang pag-aaral ng mga idyoma 14. kalatog-pinggan (taong
(idioms o idiomatic expressions) nagaabang sa kainan o handaan)
ay kaugnay ng kaalamang 15. papatay-patay (mahiyain,
panretorika. Ito ay nagpapabisa, babagal-bagal)
nagpapakulay at nagpapalalim sa
pagpapahayag. 16. bukas ang palad (galante,
handang tumulong)
Ang mga idyoma ay mga 'di tuwiran
o 'di tahasang pagpapahayag ng 17. magmahabang dulang
gustong sabihing na may (pakakasal, mag-aasawa)
kahulugang patalinghaga. 18. sanga-sangang dila
Narito ang ilang halimbawa ng (sinungaling)
idyoma sa ating wika: 19. maraming kuskos-balungos
1. Mababaw ang luha ng guro (makulit, hindi makatuwirang
namin. (madaling umiyak) pamimilit)

2. Hindi siya sanay na maglubid 20. kapit-tuko (mahigpit ang

ng buhangin. (magsinungaling) kapit)

3. Matuto kang magbatak ng 21. nagpuputok ang butse (galit

buto kung nais mong umasenso na galit)
ang iyong buhay. (magtrabaho) 22. amoy lupa (malapit nang
mamatay, matanda na)
23. may gatas pa sa labi (bata Asonans. Pag-uulit naman ito ng
pa) mga tunog-patinig sa alinmang
bahagi ng salita (hirap, pighati at
24. abotdili (malubha na ang
salamat at paalam/buhay na
kalagayan)
pagulung-gulong).
25. hilong talilong (litong-lito)
Konsonans. Katulad ng
26. hindi kakapitan ng alikabok aliterasyon, pag-uulit ito ng mga
(bihis na bihis; katinig, ngunit sa bahaging pinal
pusturangpustura) naman (kahapon at ngayon/tunay
27. hagisan ng tuwalya (tapos na na buhay/ulan sa bubungan).
ang labanan dahil natalo na ang Onomatopiya. Sa pamamagitan ng
isa) tunog o himig ng salita ay
28. humuhukay ng sariling nagagawang maihatid ang
libingan (siyang lumikha ng kahulugan nito.
sariling kapahamakan) Anapora. Pag-uulit ito sa unang
29. itinulak sa bangin (ibinuyo, bahagi ng pahayag o ng isang
ibinulid sa kapahamakan) taludtod.

30. laman ng Epipora. Pag-uulit naman ito sa

lansangan(Palaboy) huling bahagi ng pahayag o
taludtod.
31. balat-kalabaw (hindi
Anadiplosis. Kakaiba ito sapagkat
marunong mahiya)
ang pag-uulit ay sa una at huli.
32. nagsusunog ng kilay Magandang halimbawa nito ang
(nagsisikap sa pag-aaral) isang tula ni Huseng Sisiw o Jose
Dela Cruz.
33.huling hantungan (libingan)
Sa pagtukoy sa mga talinghaga
B. Mga Tayutay para sa pagpapasidhi ng guniguni
Para kay Bisa (1999), sa kanyang at damdamin, pito (7) ang binanggit
librong Retorika: Para sa Mabisa at ni Alejandro, sampu (10) ang kay
Masining na Pagsulat, ang mga ito Bisa, dalawampu (20) naman kay
ay mga kasangkapang panretorika Sebastian at marahil ay huwag na
na mahahati sa dalawa: nating isa-isahin pa ang mahigit sa
kasangkapan sa paglikha ng isandaang natipon ni Monleon.
tunog o musika, at kasangkapan 1. Pagtutulad o Simili.
sa pagpapasidhi ng guniguni at gumagamit ng mga pariralang tulad
damdamin. ng, kawangis ng, para ng, gaya ng.
Para kay Bisa, apat ang mga 2. Pagwawangis o Metapora.
kasangkapang panretorika Ito ay tuwiran paghahambing
sa paglikha ng tunog o musika: sapagkat hindi na gumagamit ng
mga nabanggit na parirala sa itaas.
Aliterasyon. Pag-uulit ito ng mga
3. Pagbibigay-katauhan o
tunog-katinig sa inisyal na bahagi
Personipikasyon. Inaaring tao rito
ng salita (pag-ibig,
ang mga bagay na walang buhay sa
pananampalataya at pag-
pamamagitan ng pagkakapit sa
asa/lungkot at ligaya/masama
mga ito ng mga gawi o kilos ng tao.
o mabuti).
4. Pagmamalabis o na tinatawag na tukoy ni Alejandro.
Hayperboli. Lagpas ito sa Ayon sa kanya, ito ay isang
katotohanan o eksaherado ang kasangkapang panretorika na
mga pahayag kung pakasusuriin. gumagamit ng pagtukoy sa isang
5. Pagpapalit-tawag o tao, pook, katotohanan, kaisipan o
Metonimi. Ayon kay Sebastian, ang pangyayari na iniingatan sa
panlaping meto ay pinakatagong sulok ng alaala ng
nangangahulugan ng pagpapalit o isang taong may pinag-aralan.
paghahalili. Dahil dito, nagpapalit
Ayon sa mga nabanggit na
ito ng katawagan o ngalan sa bagay
manunulat ay may apat na uri ng
na tinutukoy.
alusyon.
6. Pagpapalit-saklaw o
Sinekdoki. Binabanggit dito ang 1. Alusyon sa Heograpiya
bahagi bilang pagtukoy sa Ang Mt. Apo ang itinuturing na
kabuuan. pinakamataas na bundok sa ating
7. Paglumanay o Eupemismo. bayan kung kaya ito ang Mt. Everest
Paggamit ito, katulad ng nabanggit ng Pilipinas.
na, ng mga salitang magpapabawas 2. Alusyon sa Bibliya
sa tindi ng kahulugan ng orihinal na
salita. Nagsilbi siyang isang Moises ng
kanyang lipi upang iligtas ang mga
Retorikal na Tanong. Isang uri ito ito sa kamay ng mga mapangaliping
ng pagpapahayag na hindi naman nais na sakupin ang kanilang bayan.
talaga kailangan ng sagot kundi ang
layunin ay maikintal sa isipan ng 3. Alusyon sa Mitolohiya
nakikinig ang mensahe. Sa unang saknong ng tulang
Pagsusukdol o Klaymaks. Felicitacion (Maligayang Bati) ni Dr.
Paghahanay ito ng mga Jose Rizal, ganito ang mababasa:
pangyayaring may papataas na 4. Alusyon sa Literatura
tinig, sitwasyon o antas.
Walang alinlangang isa siyang
Antiklaymaks. Ito naman ang Ibarra na puno ng pag-asang
kabaligtaran ng sinundan nito. kanyang maliligtas ang kanyang
Pagtatambis o Oksimoron. bayan sa isang ideyal na paraan.
Paggamit ito ng mga salita o 5. Alusyon sa Kulturang Popular
pahayag na magkasalungat.
Kinikilala si Mang Noe bilang Bruno
Pag-uyam o Sarcasm. May Mars ng lungsod ng Davao at ang
layuning mangutya ito ngunit anak niyang si Liway bilang Jessie
itinatago sa paraang waring J ng buong Mindanao.
nagbibigay-puri.
IV. ORGANISASYON NGPASALITA
Paralelismo. Sa pamamagitan ng AT PASULAT NA KOMPOSISYON
halos iisang estruktura, inilalatag
A. Kaisahan
dito ang mga ideya sa isang
pahayag. Halimbawa: Ito ang tawag sa pangangailangan
ng iisang paksang tatalakayin sa
C. Alusyon
kabuuan ng isang komposisyon.
Sa libro naman nina Bisa at Sayas
Pansinin ang kasunod na
(1966), binanggit nila ang alusyon
ilustrasyon:

Makakatulong din sa pagpapanatili
ng kaisahan ang semantic mapping
bago magsalita o magsulat.
B. Pagkakaugnay-ugnay
Kohirens
Ito ang aytem ng Retorika na
tumutukoy sa pangangailangan ng
kakipilan. Sa pamamagitan nito,
magiging tuloy-tuloy ang daloy ng
diwa ng komposisyon.
1. Paggamit ng mga panghalip na
panao at mga panghalip na pamatlig
Ponoun (to, iyan, diyan, noon)
2. Paggamit ng mga salitang
naghahayag ng karagdagan
3. Paggamit ng mga salitang
naghahayag ng pagsalungat
4. Paggamit ng mga salitang
naghahayag ng bunga ng sinundan
5. Paggamit ng mga salitang
naghahayag ng pagkakasunod-
sunod ayon sa panahon kronolohikal
6. Bukod sa mga nabanggit,
makatutulong din sa pagpapanatili
ng ugnayan ng paggamit ng mga
salitang magkasingkahulugan at
maging ang pag-uulit ng mga salita.
C. Diin o Empasis
Ito ang pagbibigay ng higit na pansin
sa pinakamahalagang kaisipan sa
loob ng isang komposisyon. Mauuri
ito ayon sa mga sumusunod:
1. Diin sa pamamagitan ng
posisyon. Tumutukoy ito sa
paglalagay ng pamaksang
pangungusap sa wasto o angkop
na lokasyon nito sa loob ng isang
set ng mga pahayag o talata. (
MAIN IDEA)
• PAKSANG PANGUNGUSAP
SA UNAHANG TALATA
• PAKSANG PANGUNGUSAP
SA GITNANG TALATA
• PAKSANG PANGUNGUSAP
SA HULING TALATA
2. Diin sa pamamagitan ng
proporsyon. Sa simulaing ito,
o ang bawat bahagi ay binibigyan
ng proporsyunal na diin ayon sa
halaga, laki, ganda, at iba pang
sukatan.
3. Diin ayon sa pagpares-pares ng
mga ideya. Ang paglalahad ng mga
ideya sa pamamagitan ng
pagpapares-pares ng mga ito ay
nakapagbibigay ng malinaw na
pagkakatulad o pagkakaiba ng
kanilang pagkakaugnay.
D. Hulwaran ng Teksto
Maaari itong ibatay sa sikwensya ng
pangyayari, pagkakasunod-sunod o
kronolohiya ng mga bagay,
kaayusan ng mga bagay sa isang
espasyo o sa lohika ng mga
impormasyon o datos.
a. Sikwensyal. ang mga datos ay
inaayos mula sa unang
pangyayari hanggang sa huli o
kabaligtaran nito
b. Kronolohikal. ang mga datos ay
inaaayos batay sa mga tiyak na
baryabol tulad ng edad, halaga,
dami, o tindi.
c. Espasyal. ang mga datos ay
inaaayos ayon sa layo o
distansya. Maaaring ang
paglalarawan ng paksa ay mula
sa taas paibaba o kabaligtaran
 nito, loob papalabas
kabaligtaran nito, o malapit
patungo sa malayo o
kabaligtaran nito.
d. Lohikal. gamitin sa mga tekstong
argumentatibo. Inaayos ang mga
datos sa hulwarang ito batay sa
lohika, kung gayon, maaaring
pasaklaw o kaya ay pabuod.
e. Ang Paggawa ng Balangkas
Isang sekreto upang matiyak na ang
isang komposisyon ay magtaglay ng
Kaisahan, Pagkakaugnay- ugnay at
Diin ay ang maingat at matalinong
pagpaplano nito
Ang balangkas ay ang
pinakakalansay ng isang akda. Ito
ang pagkakahati-hati ng mga
kaisipang nakapaloob sa isang
seleksyon ayon sa pagkakasunud-
sunod ng mga ito.
Ang isang balangkas ay nahahati sa
tatlong kategorya: dibisyon, sub-
dibisyon at seksyon. Ang
ginagamit na pananda sa dibisyon
ay mga Bilang Romano , sa sub-
dibisyon ay mga malalaking titik ng
alpabeto at sa seksyon ay mga
Bilang-Arabiko. may paghahati pa
sa sub-seksyon at maliliit na titik ng
alpabeto (a, b, c, d, atbp.) ang
ginagamit ditong pananda.
May dalawang uri ng balangkas:
Paksang Balangkas (Topic Outline)
at Pangungusap na Balangkas
(Sentence Outline).
1. Kahulugan ng Fraternity
A. Etimolohiya
B. Depinisyon
C. Ang Sorority at Confraternity
II. Mga Batayang Kaalaman
Hinggil sa Fraternity
A. Uri
B. Layunin
C. Katangian
o III. Pahapyaw na Kasaysayan
A. Sinauna at Midyibal na Panahon
B.. Sa Pilipinas
1. Fraternity of Odd Fellows
2. Freemason, Lodges
3. Katipunan
IV. Mga Adbentahe ng Pagsali sa
Fraternity
A. Dahilan sa Pagsall ayon sa mga
Kabataang Mag-aaral -
B. Mga Kilala at Matagumpay na
Taong Naging Miyembro ng
Fratenity/So
1. Sa Amerika
2. Sa Pilipinas
V. Mga Peligro ng Pagsali sa
Fraternity
A. Frat Wars
B. Hazing
1. Mga Biktima ng Hazing
VI. Kongklusyon
V. PAGSULAT NG KOMPOSISYON
Ang pagsulat ay isang paraan ng
pagpapahayag ng isip at damdamin
ng tao. Ang mga bagay na hindi natin
kayang sabihin nang pasalita ay
ipinahahayag natin nang pasulat.
A. Ang Komposisyon
Komposisyon ang itinuturing na
pinakapayak na paraan ng pagsulat.
B. Mga Teorya sa Pagsulat
Nagsasangkot ito ng intens na
partisipasyon at imersyon sa
proseso. Angimersyong ito sa
pagsulat ay kadalasang:
a. Solitari at Kolaboratib
b. Pisikal at Mental
c. Konsyus at Sabkonsyus
Pansinin ang kasunod na
ilustrasyon:
Lebel ng Gawaing Pagsulat
Ipinaliwanag ni W. Rose Winteroud
ang mga lebel na ito. ang proseso sa
pagsulat ay kinasasangkutan ng
ilang lebel ng gawain na nagaganap
nang daglian at maaaring kaugnay o
kasalungat ng bawat isa.
Ayon naman kay Donald Murray,
ang pagsulat ay isang eksplorasyon
- pagtuklas sa kahulugan, pagtuklas
sa porma - at ang manunulat ay
nagtatrabaho nang pabalik-balik.
Idinagdag pa ni Murray na ang
pagsulat ay isang prosesong
rekarsib o paulit-ulit. Writing is
rewriting, wika niya.
Inilarawan pa ni Murray ang isang
mabuting manunulat. A good writer
is wasteful, ani Murray.
Samantala, sinabi ni Ben Lucian
Burman na I am a demon about
revision. I revise, revise, revise, until
every word is what I want.
C. Ang Talata
Ang komposisyon ay binubuo ng
mga talata.
Ang talata ay binubuo ng isang
pangungusap o lipon ng mga
pangungusap na naglalahad ng
isang bahagi ng buong pagkukuro,
palagay o paksang-diwa.
nagtataglay ng mga talatang
binubuo ng ilang mga pangungusap.
Kung gayon, ang talata ay maaaring
mauring Panimulang Talata,
Talatang Ganap, Talata ng
Paglilipat- diwa at Talatang Pabuod.
1. Panimulang Talata. Ito ang una
at kung minsan ay hanggang sa
ikalawang talata ng komposisyon.
Layunin nito ang ilahad ang paksa
ng komposisyon. Sinasabi rito kung
ano ang ipaliliwanag, ang
isasalaysay, ang ilalarawan o
bibigyang katwiran.
2. Talatang Ganap. Matatagpuan ito
sa kalakhang gitnang bahagi ng
komposisyon. Tungkulin nito ang
idebelop ang pangunahing paksa.
3. Talata ng Paglilipat-diwa.
Importante ito upang magkaroon ng
ugnayan at kaisahan ng mga
pahayag sa mga talataan ng
komposisyon. Ginagamit ang
talatang ito upang pag-ugnayin ang
diwa ng dalawang pinag-uugnay na
talata.
4. Talatang Pabuod. Kadalasan, ito
ang pangwakas na talata o mga
talata ng komposisyon. Inilalagay
rito ang mahahalagang kaisipan o
pahayag na tinalakay sa gitna ng
komposisyon.
c. Paghahambing-katulad ng,
kawangis ng, animo'y, anaki'y
d. Pagbubuod-sa madaling sabi,
kaya nga
e. Pagkokonklud - samakatwid, kung
gayon
4. May Kaayusan. Bagama't walang
tiyak na panuntunang sinusunod
ukol sa pag-aayos ng talataan,
a. Ayusin nang kronolohikal ayon
sa pagkakaganap ng mga
pangyayari. Karaniwan ang ayos na
ito sa mga komposisyong
pasalaysay o palahad.
b. Ayusin ayon sa pananaw sa
bagay o pangyayari, gaya
halimbawa ng malapit-palayo o
kabalikan nito, mula sa loob-palabas
o kabalikan nito o mula sa kanan-
pakaliwa o kabalikan nito.
c. layos na mula sa masaklaw
patungo sa espesipiko. Ito ang
karaniwang ayos na ang paksang
pangungusap ang unang
pangungusap ng talata.
E. Ang Proseso ng Pagsulat
Ang pagsulat ay isang komplikadong
gawain. Wala kasing isang tiyak na
pormula sa pagsulat.
lahat ay pumapaloob sa tatlong
yugto ng pagsulat: ang pre-writing,
writing at revising stage.
1. Pre-Writing Activities
Walang manunulat ang walang ano-
ano'y bigla na lamang nagsusulat.
Ang gawaing ito ang maaaring
pinagmumulan ng kanyang
inspirasyson o motibasyon t. Dalawa
sa mga ito, ang paggawa ng
semantic map at pagbabalangkas.
Narito ang iba pang mungkahing
pre-writing activities:
a. Pagsulat sa Dyornal.
b. Brainstorming.
c. Questioning.
d. Pagbabasa at Pananaliksik,.
e. Sounding-out Friends. Ito
f. Pag-iinterbyu.
g. Pagsasarbey.
h. Obserbasyon
i. Imersyon.
j. Pag-eeksperimento.
2. Writing Stage
Kapag may paksa na at may mga
datos o ideya na ang manunulat
a. Pagsisimula
Maraming nagpapalagay na nasa
simula ang buhay ng ano mang
komposisyon o akda. Pansinin din
ang halimbawa para sa bawat isa:
1. Gumamit ng isa o serye ng mga
tanong retorikal.
2. Gumamit ng isang
pangungusap na sukat
makatawag-pansin.
3. Gumamit ng pambungad na
pagsasalaysay.
4. Gumamit ng salitaan.
5. Gumamit ng isang sipi.
6. Banggitin ang kasaysayan o mga
pangyayaring nasa likuran ng isang
paksa.
7. Tahasang ipaliwanag ang
suliraning ipaliliwanag.
8. Gumamit ng salawikain o
kawikaan.
9. Gumamit ng pasaklaw o panlahat
na pahayag.
10. Magsimula sa pamamagitan ng
buod.
11. Gumamit ng tuwirang sabi.
12. Maglarawan ng tao o pook.
13. Gumamit ng analohiya.
Ang buhay ay gulong.... umiikot,
mabilis, mabagal, pumapailalim,
pumapaibabaw...
14. Gumamit ng isang salitang
makatatawag ng kuryosidad.
b. Pagsasaayos ng Katawan
Ilan sa mga ito ay ang sumusunod:
1. layos ang mga datos nang
sikwensyal o pakronolohikal.
2. Iayos ang mga datos nang palayo
o palapit, pataas o pababa, papasok
o palabas (espesyal).
3. Iayos ang mga datos nang
pasahol o pabuod.
4. layos ang mga datos nang 5. Magwakas sa angkop na sipi o
pasaklaw. kasabihan.
5. Paghambingin o ikontrast ang 6. Sariwain ang suliraning binanggit
mga datos. sa simula.
6. Isa-isahin ang mga datos. 7. Mag-iwan ng isang pahiwatig o
simbolismo.
Kabilang din sa mga pakay ay:
d. Revising Techniques
1. Magkaroon ng mga special
reading activities para sa mga out- Ang pagrerebays ng isang
of-school youth at mg batang komposisyon ay isang
lansangan para ma-engganyo silang kinakailangang yugto sa pagsulat.
bumalik sa pag-aaral.
Napapaloob dito ang pag-
2. Matulungan ang mga mababang eebalweyt sa nagawang draft at
paaralang pampubliko sa kampanya pagsusulat nang panibago na
nilang maisaayo ang kaugaliang maaaring may pagdaragdag,
pagbabasa ng mga estudyante. pagbabawas, pagbabago o
pagpapalit.
3. Hikayatin ang mga nakatatanda
na engganyuhing magbasa ang mga Nakapaloob din dito ang pag-eedit
bata. sa akda.
4. Makapag-organisa ng mga Ang pagrerebays ng isang akda ay
programang pang-edukasyon para humahantong sa proofreading o
sa mga batang nasa ospital at pagbasa sa nirebisang kopya at
bahay-ampunan. pagwawasto kung may mga
pagkakamali
7. Suriin ang mga datos
Ang isa pang teknik ay ang peer
c. Pagwawakas
editing. Maaaring ipabasa sa mga
Ang wakas ay maaaring isang kaklase o kaibigan ang draft upang
kabanata, isang talataan, isang ipa-edit at ipakritik.
pangungusap o isa lamang
Ang professional editing naman ay
pakiramdaman sa pagsapit sa
pagpapaedit ng draft sa mga
katapusan ng akda na nililikha ng
propesyonal tulad ng mga editor at
mga panghuling salita.
guro. Sa peer editing at
1. Ibuod ang paksa. professional editing, ang isang
Kaya nga ngayon, bukod sa ating manunulat ay kailangang maging
sama-samang pagsisikap, magkaisa bukas sa mga pagwawasto, puna at
rin tayong manalangin na ang mungkahi upang lalo pang
sariling wika na natin ang gamitin sa madebelop ang kanyang kakayahan
ating lipunan, paaralan at gobyerno sa pagsulat.
upang ganap na tayong lumaya sa
wika, sa isip at sa pagkatao.
2. Mag-iwan ng isa o ilang tanong.
3. Mag-iwan ng hamon.
4. Bumuo ng kongklusyon
e. Gumawa ng prediksyon.