BỆNH SỐT RÉT

MỤC TIÊU HỌC TẬP

1. Trình bày được các triệu chứng lâm sàng của bệnh sốt
rét.
2. Trình bày được các phương pháp cơ bản xét nghiệm phát
hiện KSTSR
3. Trình bày được các tiêu chí chẩn đoán xác định một
trường hợp bệnh sốt rét và giới thiệu được các thể lâm
sàng của bệnh sốt rét.
4. Trình bày được các nội dung trong quản lý trường hợp
bệnh sốt rét
 KHÁI NIỆM: BỆNH SỐT RÉT
Bệnh sốt rét: malaria =
mala + aria
Bệnh sốt rét là bệnh truyền
nhiễm do ký sinh trùng
Plasmodium gây nên
Bệnh lây theo đường máu,
chủ yếu là do muỗi Anopeles
truyền.
Biểu hiện lâm sang điển
hình: rét run, sốt, vã mồ hôi
Bệnh lưu hành địa phương,
có thể gây dịch
CÁC TRIỆU CHỨNG CỦA BỆNH SỐT RÉT
TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG
BỆNH SỐT RÉT
 TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG BSR
Triệu chứng điển hình:
RÉT RUN SỐT VÃ MỒ HÔI
TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG BSR
Các triệu chứng không điển hình:
- Sốt không thành cơn
- Ớn lạnh, gai rét hoặc sốt cao liên tục, sốt dao động
- Đau đầu, mệt mỏi,
- khó chịu vùng bụng, đau cơ đau khớp…
TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG BSR
Đau đầu Mệt mỏi Đau cơ,
đau lưng

Ho khan
TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG BSR

Đau bụng Buồn nôn Tiêu chảy

Nôn
TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG BSR
• Trẻ em có thể ăn kém, thờ ơ và ho.
• Bệnh có thể tiến triển sốt rét ác tính nếu không
điều trị kịp thời đặc biệt BNSR do P.
falciparum
• Tiến triển sốt rét ác tính có thể xảy ra trong vài
ngày hoặc vài giờ.
• Sốt rét có thể gây tổn thương nổi mề đay
trên da
 1. TRƯỜNG HỢP NGHI NGỜ SR
Gồm những trường hợp có
sốt:
- Bệnh nhân đang sốt,
hoặc tiền sử có sốt trong
3 ngày gần đây
- Triệu chứng điển hình:
sốt – rét run – vã mồ hôi
- Người bị SR lần đầu có
thể không có triệu
chứng điển hình: chỉ gai
rét hoặc sốt liên tục
không thành cơn
1.1.TRƯỜNG
TRƯỜNGHỢP
HỢPNGHI
NGHINGỜ
NGỜSR
SR
Tiền sử của người bệnh:
Có yếu tố dịch tễ
Đi rừng,
Đang ở hoặc đã đến vùng SRLH ngủ rẫy
trong thời gian ít nhất 7 ngày Đi vào vùng có
hoặc có tiền sử mắc sốt rét . sốt rét lưu
hành

Mắc sốt rét

trong vòng 14
ngày trước
14

Sống hoặc làm

việc cùng
người mắc sốt
rét gần đây
 1. TRƯỜNG HỢP NGHI NGỜ SR
- Tất cả các trường hợp có
sốt, nghi ngờ sốt rét đều
phải làm xét nghiệm phát
hiện KSTSR
- Nếu lần đầu soi lam âm
tính mà vẫn nghi ngờ thì
lấy máu XN sau 8 -24 h
- Tốt nhất lấy máu xn vào
lúc BN đang sốt
 Tất cả các trường hợp nghi ngờ sốt rét
cần được chẩn đoán xác định

Các triệu chứng của sốt rét không phải lúc nào cũng
điển hình, Sốt còn là một triệu chứng phổ biến của
nhiều bệnh

Khai thác tiền sử dịch tễ, hỏi bệnh, khám lâm sàng
người bệnh toàn diện

Cần chẩn đoán xác định bằng tét nhanh hoặc lấy lam máu
soi kính hiển vi trước khi quyết định điều trị sốt rét
đối với các trường hợp nghi ngờ sốt rét
2. TRƯỜNG HỢP SR XÁC ĐỊNH
Trường hợp SR xác định: là trường hợp có KSTSR
trong máu, được xác định bằng
- lam máu nhuộm Giemsa
- hoặc xn chẩn đoán nhanh phát hiện kháng
nguyên
- hoặc kỹ thuật sinh học phân tử.
3. CÁC THỂ LÂM SÀNG
 3.1. SR THỂ THÔNG THƯỜNG (CHƯA
BIẾN CHỨNG)
Lâm sàng:
- Cơn sốt điển hình: sốt – rét
run- vã mồ hôi, sốt có chu kỳ
- Sốt không điển hình: ớn
lạnh, gai rét, không thành
cơn, sốt liên tục hoặc dao
động
- Dấu hiệu khác: gan to, lách
to, thiếu máu
Xét nghiệm : có KSTSR
 3.2. SR ÁC TÍNH BIẾN CHỨNG
• Đe dọa tính mạng người bệnh
• Thường ở bn nhiễm P. falciparum hoặc nhiễm phối
hợp có P. falciparum hoặc nhiễm P. knowlesi
3.2.1. Dấu hiệu cảnh báo SRAT:
- Rối loạn ý thức
- Sốt cao liên tục
- RL tiêu hóa: nôn, tiêu chay
- Đau đầu dữ dội
- Mật độ KSTSR tăng cao (> 100.000 KST/µ)
- Thiếu máu nặng
 3.2. SR ÁC TÍNH BIẾN CHỨNG
3.2.2. Biểu hiện lâm sang và dấu hiệu SRAT
- Suy sụp, yếu vận động, không tự ngồi được
- RL tri giác/ hôn mê
- Co giật
- Suy hô hấp
- Huyết sắc tố < 5 g/dL
- Tổn thương gan
- Suy thận cấp
- RL đông máu
- Hạ đường huyết
- Mật độ KST cao > 10% hồng cầu nhiễm
3.2. SR ÁC TÍNH BIẾN CHỨNG
3.2.3. Một số biểu hiện SRAT gặp ở trẻ em và PNCT

- Trẻ em: - PNCT

 Thiếu máu  Hạ đường huyết
 Hôn mê  Sảy thai
 Co giật  Đẻ non
 Hạ đường huyết  Nhiễm trùng hậu sản sau
 Suy hô hấp sảy thai
 Toan chuyển hóa
4. CHẨN ĐOÁN PHÂN BIỆT
4.1 Chẩn đoán phân biệt sốt rét thường
Các trường hợp làm tét nhanh hoặc soi lam âm tính mà vẫn nghi
ngờ mắc sốt rét cần phải ?
Xét nghiệm lại (xét nghiệm 2-3 lần sau mỗi 8 giờ hoặc thời điểm
lên cơn sốt)
Chẩn đoán phân biệt với nguyên nhân gây sốt, các biểu hiện khác
hay gặp:
• Nhiễm trùng đường hô hấp trên, viêm họng, viêm amidan,
• Nhiễm trùng mô mềm, viêm phổi, nhiễm trùng tiết niệu, viêm
tai, sốt xuất huyết Dengue…
• Tiêu chảy do các căn nguyên khác
4.2. Phân biệt sốt rét ác tính (SRAT) với các bệnh
ác tính khác
• Hôn mê do viêm não, màng
não
• Vàng da, vang mắt do nhiễm
khuẩn
• Viêm gan vi rút, tan huyết
• Sốc nhiễm khuẩn, nhiễm
khuẩn huyết, sốt mò
• Suy hô hấp cấp do các
nguyên nhân khác
CÁC PHƯƠNG PHÁP CƠ BẢN
XÉT NGHIỆM KSTSR
 Xét nghiệm chẩn đoán bệnh sốt rét
Xét nghiệm chẩn đoán bệnh sốt rét
Ai cần được xét nghiệm chẩn đoán khẳng định sốt rét ?
Tất cả các trường hợp nghi ngờ mắc sốt rét,

TẤT CẢ các trường hợp sốt…

Và
Những người có triệu chứng/yếu tố nguy cơ sau

14
Xét nghiệm chẩn đoán bệnh sốt rét (tiếp)

Xét nghiệm tét nhanh Lấy lam máu và soi kính hiển vi

Hoặc
TIÊU CHÍ CHẨN ĐOÁN XÁC ĐỊNH MỘT TRƯỜNG
HỢP BỆNH SỐT RÉT VÀ CÁC THỂ LÂM SÀNG CỦA
BỆNH SỐT RÉT
 Chẩn đoán bệnh sốt rét
Chẩn đoán các trường hợp xác định mắc sốt rét
Khi có: KSTSR trong máu được xác định bằng

• Xét nghiệm lam máu và

1 soi kính hiển vi
Hoặc

• Xét nghiệm tét nhanh

2
Hoặc

3 • Kỹ thuật sinh học phân tử *

*Hiện chỉ sử dụng trong nghiên cứu

Chẩn đoán thể bệnh sốt rét
Chẩn đoán các trường hợp sốt rét thường:
• Có các triệu chứng sốt rét thường mà không có dấu
hiệu đe dọa tính mạng người bệnh.
• Chẩn đoán dựa vào 3 yếu tố: dịch tễ, triệu chứng
lâm sàng và xét nghiệm có KST SR
Chẩn đoán các trường hợp sốt rét ác tính:
• Có triệu chứng sốt rét ác tính
• Có KST SR
QUẢN LÝ TRƯỜNG HỢP
BỆNH SỐT RÉT
 Nội dung các bước để quản lý
trường hợp bệnh sốt rét

1. Hỏi tiền sử 2. XN 4. Theo 5. Chuyển

3. Điều trị
và khám chẩn đoán dõi tuyến
 Nội dung các bước để quản lý
Các bước quản lý trường hợp
trường hợp bệnh sốt rét bệnh
sốt rét
1 Hỏi tiền sử lâm sàng người bệnh có sốt
- Tiền sử liên quan đến sốt rét:
 Đi vào vùng sốt rét, dân di biến động,….,
- Tiền sử các yếu tố nguy cơ mắc sốt rét:
 Nằm màn, đi rừng, vào rẫy …
- Tiền sử mắc sốt rét và điều trị sốt rét
- Xác định các nhóm nguy cơ: phụ nữ mang
thai, trẻ em,….
- Khám đánh giá lâm sàng phát hiện các dấu
hiệu, triệu chứng, đặc biệt các dấu hiệu
triệu chứng liên quan đến BSR
- Chẩn đoán phân biệt với các nguyên nhân
gây sốt khác
 Các bước để chẩn đoán, điều trị
một trường hợp bệnh sốt rét (tiếp)
2
Xét nghiệm:
• Xét nghiệm tìm KST SR cho tất cả
các trường hợp nghi ngờ sốt rét

• Xét nghiệm lam máu • Xét nghiệm

và soi kính hiển vi
Hoặc tét nhanh
+/-

XN KST SR (+) XN KST SR (-)

• Đánh giá thêm và

• Điều trị • Tìm các căn nguyên khác
 Các bước để chẩn đoán, điều trị
một trường hợp bệnh sốt rét (tiếp)
3 • Đánh giá lâm sàng, các yếu tố dự báo SRAT,
Điều trị
• Làm các xét nghiệm cần thiết, nếu có thể
XN KST SR (+) • Xác định sốt rét trên môṭ số nhóm đặc biệt:
Phụ nữ mang thai
Trẻ em
Khác
• Điều trị bệnh sốt rét theo hướng dẫn quốc
gia: điều trị ngoại trú; nhập viện.
• Tư vấn cho người bệnh về ý nghĩa của tuân
thủ điều trị, uống đủ thuốc và đúng liều,
• Thông báo về lịch làm xét nghiệm theo dõi kết
quả điều trị và
• Tư vấn các biện pháp dự phòng lây truyền sốt
rét ra cộng đồng
 Các bước để chẩn đoán, điều trị
một trường hợp bệnh sốt rét (tiếp)
4
Theo dõi, • Cán bộ y tế phải ghi chép lại các
báo cáo
trường hợp được chẩn đoán và
điều trị sốt rét
• Thực hiện các báo cáo các trường
hợp bệnh
• Thực hiện các báo cáo khác theo
qui định.
 Các bước để chẩn đoán, điều trị
một trường hợp bệnh sốt rét (tiếp)
5 Chuyển gửi

• Người bệnh không uống được hoặc trẻ

không bú mẹ
• Nôn nhiều lần
Chuyển • Có biểu hiện co giật
tuyến
• Lơ mơ
trên/
nhập • Không thể ngồi hoặc đứng được
viện • Người bệnh thuộc nhóm nguy cơ cao: trẻ
nhỏ, phụ nữ mang thai, người bệnh suy
giảm miễn dịch (nhiễm HIV/AIDS)
• Nghi ngờ thất bại điều trị
 Các bước để chẩn đoán, điều trị
một trường hợp bệnh sốt rét (tiếp)
Chuyển người bệnh về nhà:

- BNSR thường: sau khi được cấp thuốc điều trị

được chuyển về nhà

- Theo dõi điều trị tại nhà và cộng đồng

 TÓM TẮT
• Triệu chứng điển hình của sốt rét: sốt, biểu hiện các
triệu chứng khác, các triệu chứng sốt rét ác tính
• Mọi trường hợp sốt nghi ngờ SR cần phải được xét
nghiệm tìm KST SR bằng XN lấy lam máu hoặc RDT
• Chẩn đoán xác định các THSR phải có KST SR
• Quản lý các THSR bao gồm đầy đủ các bước:
- Hỏi tiền sử
- Khám lâm sàng
- Xét nghiệm
- Điều trị
- Theo dõi báo cáo và chuyển gửi