የነጭ ሽንኩርት

አመራረት

©EIAR, 2019
ኢግምኢ ፤ 2012
Website: http://www.eiar.gov.et
Tel: +251-11-6462633
Fax: +251-11-6461294
P.O. Box: 2003
Addis Ababa, Ethiopia
 ማዉጫ
መቅድም iii
መግቢያ iv
የነጭ ሽንኩርት ተክል 1
ተስማሚ የአየር ንብረትና አፈር 2
የተሻሻሉ ዝርያዎች 3
ቅድመ-ምርት እንክብካቤ 4
ምርት አሰባሰብና ድህረምርት አያያዝ 7
በሽታዎች 8
ተባዮች 13
የተባይ አሰሳ 16
የፀረ-ተባይ አጠቃቀም 17

i
 ምስጋና

ይህ መጽሄት መጀመሪያ “ የአትክልት ሰብሎች አመራረት መመሪያ ” በሚለዉ መፅሀፍ

ዉስጥ እንደ አንድ ምዕራፍ የነበረ ሲሆን በአዘጋጆቹ መልካም ፈቃድ ጥቂት ማሻሻያዎች
ታክለዉበት ራሱን ችሎ እንደገና ታትሟል፡፡ የታተመዉም “Increasing produc-
tivity of garlic (Allium sativum L) in Ethiopia through on-farm adapta-
tion of improved varieties and cultivation technologies” በተሰኘ ፕጀክት
ሲሆን ነጭ ሽንኩርትን ለሚያለሙ ለኢትዮጵያ አርሶአደሮችና የዘርፉ ባለሞያዎች
የመረጃ ምንጭና ማሰልጠኛ እንዲሆን ነዉ፡፡ የዚህ መጽሀፍ አዘጋጆች መጽሀፉን
ለማሳተም ሙሉ ወጪዉን ለሸፈኑት ለኮሪያ መንግስትና ፕሮጀክቱን ለሚያከናዉኑ
የኮሪያ የገጠር ልማት (Rural Development Adminstration, RDA)፣ የኮሪያ
አለምአቀፍ እርሻ ፕሮግራም (Korea Program on International Agriculture, KO-
PIA)ና ለኢትዮጵያ ግብርና ምርምር ኢንስቲትዩት ከፍ ያለ ምስጋናችንን እናቀርባለን፡፡

ii
 መቅድም

ነጭ ሽንኩርት በደጋና በወይናደጋ የሀገራችን አካባቢዎች በስፋት የሚመረት ሰብል

ሲሆን ለምግብ ማጣፈጫነት እንዲሁም ለመድሀኒትነት ጠቀሜታ ይዉላል፡፡ የኢትዮጵያ
ስታትስቲክስ ባለስልጣን መረጃ እንደሚያመለክተዉ በ2008 ዓ.ም በሀገራችን 1.08
ሚሊዮን ኩ/ል ነጭ ሽንኩርት በ11,845 ሄክታር ላይ የተመረተ ሲሆን 1.5 ሚሊዮን
አርሶአደሮች ተሳታፊ ሆነዋል፡፡ ነጭ ሽንኩርት ለአነስተኛ አርሶአደሮች የገቢ ምንጭ
ከመሆኑም በላይ ወደዉጪ ሀገርም እየተላከ የዉጭ ምንዛሪ ያስገኛል፡፡ ነገር ግን በሀገራችን
የነጭ ሽንኩርት አመራረት ዘዴ ኋላቀር በመሆኑ አማካይ ምርታማነቱ 75 ኩ.ል/ሄ ነዉ፣
ይህም ከአለም አቀፍ አማካይ ምርታማነት 169 ኩ.ል/ሄ ሲነፃፀር በግማሽ ያነሰ ነዉ፡፡
የነጭ ሽንኩርት ምርታማነት ማነስ ዋና ዋና ማነቆዎች የዝርያዎችና የአሰራር፣ የበሽታና
የተባይ ቁጥጥርና የድህረምርት አያያዝ ዘዴዎች አለማሻሻል ናቸዉ፡፡ የደብረዘይት
ግብርና ምርምር ማዕከል አነኚህን የምርት ማነቆዎች ለመቀነስና ምርታማነትን
ለመጨመር ከ1979 ዓ.ም ጀምሮ ምርምሮችን እያካሄደ ይገኛል፡፡ ከተለያዩ የሀገሪቱ
ክፍሎች የነጭ ሽንኩርት ዝርያዎችን ሰብስቦ አምስት ዝርያዎችን የለቀቀ ሲሆን የአሰራር
ዘዴዎችንና የዋና ዋና በሽታዎችንና ተባዮችን መቆጣጠሪያ ዘዴዎችን አበርክቷል፡፡
ስለዚህ ይህ የነጭ ሽንኩርት አመራረት መመሪያ መጽሄት ዋና ዋና የምርት ማነቆዎችን
ለመቀነስና ምርታማነትን ለመጨመር ታስቦ ለግብርና ልማት ሰራተኞችና ለነጭ ሽንኩረት
አምራች አርሶአደሮች የመረጃ ምንጭ በመሆን እንዲያገለግል ተዘጋጅቶ ቀርቧል፡፡

አዘጋጆቹ

iii
 መግቢያ
ነጭ ሽንኩርት በኢትዮጵያ ደጋና ወይናደጋ አካባቢዎች ከሚመረቱ የአትክልት ሰብሎች
አንዱ ነዉ፡፡ የኢትዮጵያ ስታትስቲክስ ባለስልጣን መረጃ እንደሚያመለክተዉ በ2008
ዓ.ም 1.08 ሚሊዮን ኩ/ል በላይ ነጭ ሽንኩርት በ11845 ሄ/ር መሬት ላይ 1.5 ሚሊዮን
በሚበልጡ አርሶአደሮች በአነስተኛ ማሳዎች ላይ አምርተዉታል፡፡ ነጭ ሽንኩርት ከበርበሬ
ጋር ተፈጭቶ ወይም ብቻዉን ተከትፎ ምግብ ዉስጥ እየተጨመረ ለምግብ ማጣፈጫነት
ይዉላል፡፡ በተጨማሪ ፀረ-ፈንገስና ፀረ-ባክቴሪያ ንጥረነገር በዉስጡ ስላለዉ ለበርካታ
በሽታች ማስታገሻነት ያገለግላል፡፡ ይህ ሰብል ጠቀሜታዉ በርካታ ስለሆነ በህዝቡ ዘንድ
በከፍተኛ ደረጃ ይፈለጋል፡፡ ስለዚህ በተለይ በደጋማ የሀገሪቱ ክፍሎች ለሚኖሩ አርሶአደሮች
ጥሩ የገቢ ምንጭ ነዉ፡፡ እንዲሁም ነጭ ሽንኩርት ጠቀሜታዉ አለምአቀፋዊ በመሆኑ
በጥራትና በብዛት ቢመረት ወደሌሎች ሀገሮች ተልኮ የዉጭ ምንዛሪ ሊያስገኝ ይችላል፡፡

iv
 የነጭ ሽንኩርት ተክል
የነጭ ሽንኩርት ተክል ቅጠል፣ ሽልቅጠል፣ ኩርት፣ ግንድና ስር አሉት (ምስል 1)፡፡ ግንዱ
በኩርትና በስር መካከል የሚገኝ በጣም አጭር አካል ሲሆን ኩርት፣ ሽልቅጠልና ቅጠል
ወደላይ ስር ደግሞ ወደታች ያበቅላል፡፡ የነጭ ሽንኩርት ተክል የሚራባዉ በክፍልፋይ
ኩርቶች ሲሆን አንድ ኩርት እስከ 20 የሚደርሱ ክፍልፋዮች ሊኖሩት ይችላሉ፡፡
የኩርት ቆዳ ቀለም ነጭ ወይም ወይንጠጅ ሲሆን ነጭ የቆዳ ቀለምና በቁጥር አነስ ያሉ
(ከስድስት እስከ ስምንት) ትልልቅ ክፍልፋይ ኩርቶች ያሉት ዝርያ በገበያ ተፈላጊ ነዉ፡፡

ቅጠል

ሽልቅጠልል
ኩርት
ስር
ምስል 1. የነጭ ሽነኩርት ተክል ክፍሎች

1
 ተስማሚ የአየር ንብረትና አፈር
ነጭ ሸንኩርት ቅዝቃዜና ዉርጭ የመቋቋም ችሎታ አለዉ፡፡ ቅዝቃዜ ለኩርት ምስረታና
እድገት አስፈላጊ ነዉ፡፡ ስለዚህ ደጋማ የሀገራችን ክፍሎች ዋነኛ የነጭ ሽንኩርት አምራቾች
ናቸዉ፤ የደጋ ነጭ ሽንኩርት ኩርትም ትልልቅ ነዉ፡፡ ነጭ ሽንኩርት በወይናደጋም
ይመረታል፡፡ በአጠቃላይ ከፍታቸዉ ከባህር ወለል በላይ ከ1800 እስከ 2500 ሜትር፣
የሙቀት መጠናቸዉ ከ12 እስከ 24 ዲ.ሴ፣ እንዲሁም ከ600 እስከ 700 ሚ.ሜ ለ90 ቀናት
ስርጭቱ የተስተካከለ ዝናብ ያላቸዉ አካባቢዎች ለነጭ ሽንኩርት ተስማሚ ናቸዉ፡፡ ነገር ግን
የዝናቡ ወቅት ምርቱ ከሚደርስበት ሁለት ሳምንቶች ቀደም ብሎ የሚያቆም መሆን አለበት፡፡
ቀላልና ለም፣ ዉሃ የማያቁር፣ ቆምጣጤነቱ ከ6.0 እስከ 7.5 የሆነ አፈር ለነጭ ሽንኩርት
ተስማሚ ነዉ፡፡ ከባድ ጥቁር አፈር በዝናብ ወቅት ዉሀ ስለሚያቁርና በደረቅ ወቅት
ስለሚሰነጣጠቅ ኩርት እንዳያድግ ያግዳል፡፡ ነገር ግን ጥቁር ኮትቻ አፈር ላይ የመስኖ ዉሀን
በጥንቃቄ መጥኖ በማጠጣት ጥሩ ምርት ማግኘት ይቻላል፡፡ መጠነኛ ብስባሽ ያለዉ አፈር
ለተክሎች ተስማሚ ቢሆንም ብስባሽ የበዛበት አፈር ግን ተክሉ የተከፋፈሉ ሽልቅጠሎችና
ኩርቶች እንዲኖሩት ያደርጋል፡፡

2
 የተሻሻሉ ዝርያዎች
አብዛኛዉ የነጭ ሽንኩርት ምርት በገበሬዉ እጅ ተጠብቀዉ በቆዩ ዝርያዎች የሚመረት ሲሆን
በደብረዘይት ግብርና ምርምር ማዕከል አምስት ዝርያዎች ተሻሽለዉ ወጥተዋል፡፡ እነዚህም፣

ፀደይ
የኩርት ቆዳ ቀለም ነጭና ወይንጠጅ ድብልቅ (ግራጫ) ሲሆን መካከለኛ መጠን
ያለዉ ኩርትና ክፍልፋይ ኩርቶች አሉት፡፡ በአርሲ ከፍተኛ ቦታዎች በስፋት
ለረጅም ጊዜ እየተመረተ ያለ ዝርያ ነዉ፡፡

ቢሾፍቱ ነጭ
የኩርት ቆዳ ቀለም ከፀደይ ነጣ ያለ ሲሆን መጠኑ አነስተኛ ነዉ፡፡ ይህ ዝርያ ከፀደይ
በሳምንት ያህል ቀድሞ ይደርሳል፡

ኩሪፍቱ
የቆዳ ቀለሙ ነጭ ሲሆን ሽልቅጠሉ ወፍራምና ኩርቱም ትልልቅ ነዉ፡፡ ይህ ዝርያ
ከፀደይና ከቢሾፍቱ ነጭ ይልቅ ዘግይቶ ይደርሳል፡፡

ጨፌ
ኩርቱ ነጭ የቆዳ ቀለም አለዉ፣ የተክሉ እድገት ገዘፍ የሚል ሲሆን ትልልቅ ኩርቶች
ያፈራል፡፡ ለመድረስ በአማካይ 120 ቀን ይፈጅበታል፡፡

ሆለታ
የቆዳ ቀለሙ ነጭ ሲሆን ኩርቱ ትልልቅ ነዉ፡፡ ለመድረስ 128 ቀን የፈጅበታል፡፡

ፀደይና ቢሾፍቱ ነጭ በ1992 ዓ.ም፣ ኩሪፍቱ በ2002 ዓ.ም እንዲሁም ጨፌና

ሆለታ ሎካል በ2008 ዓ.ም ከደብረዘይት ግብርና ምርምር ማዕከል ተሻሽለዉ
የወጡ ዝርያዎች ሲሆኑ በጥሩ አያያዝ በሄ/ር በአማካይ 85 ኩ/ል ምርት ይሰጣሉ፡፡

3
 ቅድመ ምርት እንክብካቤ
የዘር መጠን
አንድ ሄ/ር መሬት ለመትከል የሚያስፈልግ የነጭ ሽንኩርት ዘር መጠን ኩርቶቹ
መካከለኛ ከሆኑ 8 ኩ/ል ትልልቅ ከሆኑ ደግሞ እስከ 12 ኩ/ል ይደርሳል፡፡

የዕረፍት ጊዜ
ለተከላ የሚዉል ኩርት በደንብ ደርሶ የተሰበሰበና መጋዘን ዉስጥ ከሁለት እስከ ሶስት ወሮች
የቆየ መሆን አለበት፡፡ የእረፍት ጊዜዉን የጨረሰ ኩርት መሀሉ ተሰብሮ ሲታይ ጉንቁሉ
ይታያል (ምስል 2) ሲተከልም ፈጥኖና ተመሳስሎ ይበቅላል፣ ይደርሳልም፡፡

ያጎነቆለ ኩርት
ÁÔ’qK Ÿ<`ƒ
ምስል 2. የእረፍት ጊዜዉን ጨርሶ መብቀል የጀመረ ኩርት

4
 የኩርት መጠን
ለተከላ የሚዉል ኩርት በሚገባ ደርሶ የተሰበሰበ መሆን አለበት (ምስል 3)፡፡ ክፍልፋይ
ኩርት መጠን ከ1.5 ግራም እስከ 5 ግራም የሚመዝን መሆን አለበት፡፡ ትንንሽ ኩርቶች
የተተከሉ እንደሆነ ተክሉ ቀጫጫ የሚመረቱትም ኩርቶች ትንንሽ ይሆናሉ (ምስል 3)፡፡

ሀ ለ
ምሰል 3. ሀ) በአግባቡ ደርሶ የተሰበሰበና ከክምችት በኋላ ጥሩ ይዞታ ያለዉ ኩርት
ለ) በምስል “ሀ” ከምንመለከተዉ ኩርት የተፈለፈሉ ክፍልፋይ ኩርቶች ሲሆኑ በአራት
መዕዘን ዉስጥ ያሉት መጠናቸዉ አናሳ በመሆኑ ለተከላ የማይዉሉ ናቸዉ፡፡

የተከላ ርቀት
ነጭ ሽንኩርት ከመተከሉ በፊት መደብና ቦይ ይዘጋጃል፡፡ የመደቡ ስፋት 20 ሳ.ሜ ሲሆን
የቦዩ ስፋት 40 ሳ.ሜ ይሆናል፡፡ ኩርቶቹ እንደወቅቱ እርጥበት መጠን መደቡ ሁለቱም ጎኖች
ጠርዝ ወይም መሰረት ተከትለዉ በመስመሮች መካከል 20 ሳ.ሜ በኩርቶች መካከል 10 ሳ.ሜ
ተራርቀው ይተከላሉ (ምስል 4)፡፡ ኩርቶቹ ከ3 እስከ 4 ሳ.ሜ. ጠልቀዉ (አናታቸዉ በአፈር
እስኪሸፈን) የሚተከሉ ሲሆን ወደጎን ተንጋደዉ ወይም ተዘቅዝቀዉ መተከል የለባቸዉም፡፡

3 5
 ሀ ለ
ምስል 4 የመደብና ቦይ የተከላ ዘዴ ሀ) በቦዮች መካከል 40 ሳ.ሜ እና በመደብ ጠርዞች (በመስሮች) መካከል 20 ሳ.ሜ ለ)
በተክሎች መካከል 10 ሳ.ሜ ተራርቀዉ የተተከሉ ነጭ ሽንኩርት ተክሎች
ተከላ ወቅት
ተከላ ዝናብ ሲጀምር ከግንቦት መጨረሻ እስከ ሰኔ ወር መጀመሪያ ሳምንታት ቢሆን
ይመረጣል፡፡ በመስኖ የሚታገዝ ወይም ሙሉ በሙሉ በመስኖ የሚመረት ከሆነ ከነሀሴ ጀምሮ
መትከል ይቻላል፤ ነገር ግን ምርቱ የሚደርስበት (የሚሰበሰብበት) ወቅት የዝናብ ወቅት
እንዳይሆን ማቀድ ያሻል፡፡
የማዳበሪያ ዓይነትና መጠን
የተጠና የማዳበሪያ መጠን መረጃ ባይኖርም እስካሁን ካለዉ ልምድ 200 ኪ.ግ ዳፕ
በተከላ ወቅት እንዲሁም በተጨማሪ 150 ኪ.ግ ዩሪያ ለሁለት ከፍሎ ግማሹን በተከላ
ወቅት ከዳፕ ጋር ቀሪዉን ግማሽ ደግሞ ኩርቶቹ ከበቀሉ ከአንድ ወር በኋላ መጨመር
ምርትን ያሳድጋል፡፡ ይህም 242 ኪ.ግ ቲ.ፒ.ኤስ እና 130 ኪ.ግ ዩሪያ ይሆናል፡፡ የአፈሩ
በተፈጥሮ ማዳበሪያ (በፍግ) የዳበረ ከሆነ ግን የማዳበሪያዉን መጠን መቀነስ ይቻላል፡፡
የመስኖ ዉሃ
ነጭ ሽንኩርት ከተተከለ በኋላ ተስተካክሎ እስኪበቅል በሳምንት ሁለት ጊዜ፣ ከዚያ በኋላ
እንደአየሩ ሁኔታና እንደአፈሩ አይነት ከ5 እስከ 10 ቀኖች ዉስጥ አንዴ ዉሃ መጠጣት አለበት፡፡
ይኸዉም ተክሉ ያደገ ፣ አፈሩ ቀላል (ጎንቦሬ)፣ አየሩ ደረቅ ከሆነ በየአምስት ቀኖች፣ ተክሉ በችግኝ
ደረጃ ካለ፣ አፈሩ ከባድ (መረሬ)፣ አየሩ ዳመናማ ከሆነ በየአስር ቀኖች ዉሃ መጠጣት አለበት፡፡
አረምና ኩትኳቶ
የነጭ ሽንኩርት ተክል ስሮች ከ30 ሳ.ሜ በላይ ጠልቀዉ ስለማያድጉ ቅጠሎቹም ሰፍተዉ ከስሩ
ያለዉን መሬት ስለማይሸፍኑ አረሞች አድገዉ ማዕድናትንና የፀሀይ ብርሃንን ይሻሙታል፡፡
ስለዚህ ከተከላ በፊት መሬቱ በደረቅና ፀሀያማ ወቅት ታርሶ ተከስክሶና የአረም ስሮች ድርቀዉና
ተጎልጉለዉ መዉጣት አለባቸዉ፡፡ ኩርቶቹ ተስተካክለዉ ከበቀሉ በኃላ ከሁለተኛዉ ሳምንት
ጀምሮ እንደአረሙ እድገት በየሁለት ወይም ሶስት ሳምንቶች ማረምና መኮትኮት ያስፈልጋል፡፡
6
 ምርት አሰባሰብና ድህረምርት አያያዝ

ምርት አሰባሰብ
እንደስህነምዳሩ፣ ወቅቱና ዝርያዉ ሁኔታ ነጭ ሽንኩርት ከተተለ በግምት ከአራት እስከ
አምስት ወሮች ዉስጥ ይደርሳል፡፡ ገበያንና የአየር ሁኔታን (ዝናብ እንዳያበላሸዉ) ግንዛቤ
ዉስጥ በማስገባት ቅጠሉ ወደቢጫነት መቀየር ከጀመረበት ጊዜ ጀምሮ ሙሉ በሙሉ
እስኪደርቅ ድረስ መሰብሰብ ይቻላል፡፡ የአከባቢ ዝርያዎች በባህላዊ አሰራር 50 ኩ/ል በሄ/ር
ምርት ሲሰጡ የተሻሻሉ ዝርያዎች በዘመናዊ አሰራር በአማካይ 85 ኩ/ል ሊያመርቱ ሊሰጡ
ይችላሉ፡፡

ድህረምርት አያያዝ
ምርት ከተሰበሰበ በኋላ ኩርቶች በቀላሉ ሳይበላሹ እንዲቆዩ ለማድረግ ለሳምንት ያህል ጥላ
ስር ማጠዉለግ ያስፈልጋል፡፡ ኩርቶች ሳይቆረጡ ጎንጉኖ ማንጠልጠል አለበለዚያም ከሽቦ
ወይም ከእንጨት በተሰራና አየርና ከፊል ብርሃን በሚገባ በሚንሸራሸርበት መጋዘን ለስድስት
ወራት ያህል ማቆየት ይቻላል፡፡

7
 በሽታዎች
የፈረንጅ ቀይ ሽንኩርትና ነጭ ሽንኩርት በፐርፕል ብሎች፣ ዳውኒ ሚልዲዉ፣ ኩርት
አበስባሽና በጥቁር ሻጋታ የሚጠቁ ሲሆን ነጭ ሽንኩርት ከነዚህ በተጨማሪ በነጭ ሽንኩርት
ዋግ ይጠቃል፡፡

ፐርፕል ብሎች (purple blotch)

ይህ በሽታ በፈንገስ አማካኝነት የሚመጣ ሲሆን የፈረንጅ ቀይ ሽንኩርትን፣
ነጭ ሽንኩርትንና የአበሻ ሽንኩርትን በማጥቃት ይታወቃል፡፡ የበሽታው ምልክቶች
የሚከተሉት ናቸው፤
በሽታው ሲጀምር በቅጠሉ ላይ ነጭ ነጠብጣብ ይታያል
በቀጣይም እነዚህ ነጭ ነጠብጣቦች ወደ ቡናማ ወይም ወይንጠጅ ቀለም ይቀየራሉ
ተስማሚ የአየር ፀባይ በሚኖርበት ጊዜ ቅጠሉ ሙሉ በሙሉ ስለሚጠቃ የመቃጠል
ምልክት ይታይና ከፍተኛ የኮረት ምርት መቀነስን ያስከትላል (ምስል 5)

ምስል 5 የሽንኩርት ፐርፕል ብሎች ምስል 6 የሽንከርት ዳውኒ ሚልዲው

የመከላከያ ዘዴዎች
በሽታው ዘር ወለድ ስለሆነ ከበሽታ ነፃ የሆነ የሽንኩርት ዘር በማምረት መጠቀም
ሰብልን አፈራርቆ መጠቀም
ዘርን አፕሮን ስታር በተባለ ኬሚካል 3 ግራም ለአንድ ኪ.ግ ዘር አሽቶ መዝራት
የበሽታው ምልክት ሲታይ ሪዶሚል የተባለ ኬሚካል 3 ኪ.ግ. በሄክታር በየሳምንቱ
መርጨት
8
ዳውኒ ሚልዲው (downy mildew)
ይህ በሽታ የፈረንጅ ቀይ ሽንኩርትን፣ የአበሻ ሽንኩርትንና ነጭ ሽንኩርትን በማጥቃት
የምርትና የጥራት ጉድለት ያስከትላል፡፡ ይህ ችግር የመስኖ ውሀ በሚበዛበትና
በዝናብ ወቅት በተጠቀሱት ሰብሎች ላይ የላቀ ጉዳት እንደሚያስከትል ይታወቃል፡፡

የበሽታው ምልክቶች
በሽታው ሲጀምር ቅጠሉ ላይ ነጭ ነጠብጣብ መሳይ ይታያል
እነዚህ ነጠብጣቦች ቀስ በቀስ የብረት መልክ ዓይነት ምልክት ይታይባቸዋል
ዝናብና የመስኖ ውሀ ሲበዛ በሽታው በቀላሉ ስለሚስፋፋና የጥቃት መጠኑ
ስለሚጨምር ቅጠሎቹ የመቃጠል ምልክት ይታይባቸዋል:: የበሽታዉን ምልክቶች
በምስል 6 ይመልከቱ
የመከላከያ ዘዴዎች
ሰብልን ማፈራረቅ
ከበሽታው ነፃ የሆነ ችግኝ መትከል
የመስኖ ውሀ መጠንን ማሰተካከል
የሽንኩርት ማሳ ውሀ እንዳያቁር ጥንቃቄ ማድረግ
የበሽታው ምልክት ሲታይ ቬሪታ 2.5 ኪ.ግ በሄክታር ወይም ሪዶሚል የተባለውን
ኬሚካል 3 ኪ.ግ. በሄክታር በየሳምንቱ መርጨት

ጥቁር ሸጋታ (black mold)

ጥቁር ሸጋታ አስፐርጂለስ ኒገር (Aspergilus niger) በተባለ ፈንገስ አማካኝነት ይከሰታል::
ይህ በሽታ በምድር ወገብ አካባቢ ባሉ ሞቃታማ አገሮች ላይ በስፋት ይከሰታል:: በሽታው
በመስክ ላይ ከሚያደርሰው የምርት መቀነስ ይልቅ ከምርት በኋላ በመጋዘን ውስጥ
የሚያስከትለው ችግር ከፍተኛ ነው፡፡
የበሽታው ምልክቶች
በበሽታው በተጠቁ ኩርቶች ላይ ጥቋቁር ብናኝ የሚመስሉ የበሽታ ፈጣሪ ሕዋስ
ምልክቶች ይታያሉ፡፡
በከፍተኛ ደረጃ የተጠቁ ኩርቶች ሙሉ በሙሉ ወደ ጥቁርነት ሊቀየሩ ይችላሉ፣
ቀጥሎም ይበሰብሳሉ’ ለዚህም በኩርት ላይ የሚገኙ ሌሎች ባክቴሪያዎች
አስተዋዕፆ ያደርጋሉ፡፡
የበሽታው ምልክቶች መጀመሪያ በአሮጌ ቅጠሎች ላይ ይታያሉ፤ ከዚያም ወደ
ኩርቱ አንገትና በመጨረሻ ኩርቱን ያጠቃሉ (ምስል 7)::
ለበሽታው መከሰት ከ28-34 ዲ.ሴ ሙቀት፤ ከ80 በመቶ የበለጠ ምዝን የአየር
እርጥበትና ከ6-12 ሰዓታት በኩርት ላይ እርጥበት መኖር ከፍተኛ ሚና
ይጫወታሉ:: 9
 ምስል 7. የጥቁር ሸጋታ በሽታ በነጭ ሽንኩርት
ኩርት ላይ ያደረሰዉ ጉዳት ምልክቶች

መከላከያ ዘዴዎች
ከበሽታው ነፃ የሆነ ሽንኩርት ኩርት ለዘር መጠቀም
ኩርቱ ከማሳ ላይ ከተሰበሰበ በኋላ በዝቅተኛ ሙቀትና ምዝን የአየር እርጥበት
ሥፍራ ማስቀመጥ
ምርቱ በመጋዘን ውስጥ በሚቀመጥበት ወቅት ሙቀቱ ከ30-32 ዲ.ሴ እንዲሁም
ምዝን የአየር እርጥበቱ ከ80 ፐርሰንት በታች መሆኑን ማረጋገጥ
በዘመናዊ መጋዘን መጠቀም ከተቻለ ለረጅም ጊዜ በዝቅተኛ ሙቀት (4 ዲ.ሴ)
ኩርቱን ማስቀመጥ
ስርና ኩርት አበስባሽ (bulb rot)
ይህ የኮረት አበስባሽ በሽታ እንደ ሌሎቹ በሽታዎች ሁሉንም የሽንኩርት ዓይነቶች (የፈረንጅ
ቀይ ሽንኩርት፣ የአበሻ ቀይ ሽንኩርት፣ ነጭ ሽንኩርት) የሚያጠቃና ከፍተኛ ጉዳት የሚያደርስ
የፈንገስ በሽታ ነዉ፡፡ የሚተላለፈዉ በበሽታዉ የተበከለ ዘር በመጠቀም ወይም በበሽታዉ
በተበከለ አፈር ላይ በመትከል ነዉ፡፡ ሰለዚህ በዚህ በሽታ የተበከለ ማሳ ላይ ለረዥም
አመታት መቆየት ስለሚችል የበሽታውን የመከላከል ዘዴ አስቸጋሪ ያደርገዋል፡፡ ስለዚህ
በበሽታዉ በተበከለ ማሳ ለረዥም ጊዜ ማንኛዉንም ሽንኩርት ማምረት አይቻልም፡፡

10
የበሽታዉ ምልክቶች
ይህ የሽንኩርትን ኩርትና ስር የሚያበሰብስ በሽታ ሲሆን ምልክቱ በቅጠል ላይ
ይታያል፡፡ ይኸዉም መጀመሪያ ቅጠሉን በግማሽ ወደቢጫነት ይቀይርና በቆይታ
ጠቅላላ ተክሉ ይሞታል፡፡
ተክሉ በሚነቀልበት ጊዜ የበሰበሰ ኩርትና ስር ይታያል (ምስል 8ሀ)፡፡
ኮረቱ ላይ ነጭ ጥጥ መሳይ የፈንገስ እድገት ይታይበታል
ከፍተኛ የአፈር እርጥበትና ለበሽታው ተስማሚ የአየር ፀባይ በሚኖርበት ወቅት
ሰብሉን ሙሉ በሙሉ የማበስበስና የማጥፋት አቅም አለው
በሽታው ከፍተኛ ጉዳት ካስከተለ በኋላ ራሱን በአፈር ውስጥ ለማቆየት ጥቁር
የጎመን ዘር ፍሬ መሳይ የመራቢያ አካላቱ በተጠቃው ኮረት ዙሪያ ይታያሉ
(ምስል 8ለ)፡፡
እነዚህ የፈንገሱ አካላት በአፈር ውስጥ ለረጅም ዓመታት መቆየትና ሰብሉ
በሚተከልበት ወቅት በሽታ መፍጠር ይችላሉ፡፡

ሀ ለ
ምስል 8 በሽንኩርት አበስብስ የተጎዳ ነጭ ሽንኩርት (ሀ) ተክል (ለ) ኩርት
መከላከያ ዘዴዎች
የሽንኩርት ኮረት፣ ችግኝና ማሳዉ ከዚህ በሽታ ነፃ መሆናቸዉን ማረጋገጥ
የሽንኩርት ማሳን በሌሎች ሰብሎች በተደጋጋሚ ማፈራረቅ
በማሳ ዝግጅት ወቅት በሽታው ወደ ሌላ ማሳ እንዳይዛመት ጥንቃቄ ማድረግ
የመስኖ ውሀን መጥኖ መስጠትና ማሳው ውሀ እንዳያቁር ጥንቃቄ ማድረግ
የሽንኩርት ኮረት ከመተከሉ በፊት እስከ 45 ዲ.ሴ. በሞቀ ውሀ ውስጥ ለ25
ደቂቃ መዘፍዘፍ
አፕሮን ስታር (Apron star 42 WS) ሶስት ግራም ፀረ-ፈንገስ ዱቄት
በ10 ሚሊ ሊትር ዉሀ በጥብጦ አንድ ኪሎ ግራም የሽንኩርት ኩርት መለወስ
11
ማስገንዘቢያ
ከላይ የተጠቀሱትን ፀረ-ፈንገስ ኬሚካሎች ከመጠቀም በፊት ኢኮኖሚያዊ ጠቀሜታቸዉን
ማረጋገጥ ያስፈልጋል፡፡

የነጭ ሽንኩርት ዋግ (Garlic rust)

የነጭ ሽንኩርት ዋግ ነጭ ሽንኩርትን ብቻ ያጠቃል፣ ሌሎች የሽንኩርት ዓይነቶችን
አያጠቃም፡፡ በሽታው በመጀመሪያ በአሮጌ ቅጠሎች ላይ ይከሰታል፡፡ ከዚያም ወደ አዳዲስ
ቅጠሎች ይዛመታል፡፡ በሽታው በከፍተኛ ደረጃ የተጠቁ ቅጠሎች ሙሉ በሙሉ በቢጫ
አመዳይ ይሸፈናሉ’ በመጨረሻም ይደርቃሉ (ምስል 9ሀ)፡፡ በበሽታው የተጠቁ ኩርቶች
ይቀጭጫሉ’ እንዲሁም በሽታውን ወደሚቀጥለው የምርት ወቅት በማስተላለፍ በኩል
ከፍተኛ ድርሻ አላቸው (ምስል 9ለ)፡፡ በማሳው ላይ የቀሩ የሽንኩርት ዝርያ አረሞች ለበሽታው
ማቆያ በመሆን ያገለግላሉ፤ በማሳ ላይ ለተከታታይ አራት ሰዓታት 15 ዲ. ሴ. መጠነ ሙቀትና
ምዝን የአየር እርጥበቱ አንድ መቶ ፐርሰንት ከሆነ ለበሽታው መስፋፋት ተስማሚ ሁኔታዎች
ይፈጥራል’ ከፍተኛ አስተዋዕፆም ያደርጋል፡፡ የበሽታ ፈጣሪው ሕዋስ በአፈር ውስጥ የመቆየት
ባህሪ የለውም፡፡

ሀ ለ
ምስል 9. የነጭ ሽንኩርት ዋግ በሽታ ምልክቶች ሀ) ቅጠል ላይ የሚታይ ዝገት መሰል ሻጋታ
ለ) በዋግ ከተጠቁ ተክሎች የተሰበሰቡ ኩርቶች (ግራ) ካልተጠቁ ተክሎች የተሰበሰቡ ኩርቶች (ቀኝ)
መከላከያ ዘዴዎች
የተከላን ጊዜ ወደክረምት መጨረሻ ወይም በጋ ላይ ማድረግ
በበሽታው የማይጠቁ ተክሎችን በፈረቃ መዝራት የበሽታውን ጥቃት ይቀንሰዋል
በተከታታይ የሽንኩርት ዝርያዎችን አለመትከል
አረሞችን መቆጣጠርና ማሳውን በጥልቀት ማረስ
ቲልት 0.5 ሊትር በሄክታር ቅጠሉን በመርጨት

12
 ተባዮች
የፈረንጅ ቀይ ሽንኩርትና የነጭ ሽንኩርት በቅጠል ሰርሳሪ ዝንብ (leaf miner)፤ ሸረሪት
ድር የሚሰሩ ቅንቅኖች (spider mites)፤ ግንደ ቆራጭ (cut worms) የመሳሰሉ ተባዮች
አልፎ አልፎ በመከሰት መጠነኛ ጉዳት የሚያደርሱ ቢሆንም በሀገራችን ሽንኩርትን
በከፍተኛ ደረጃ የሚያጠቃዉ ተባይ የፋሮ አንጥረኛ ወይም የሽንኩርት ትሪፕስ (onion
thrips) በመባል ይታወቃል፡፡
የፋሮ አንጥረኛ (onion thrips)
ይህ ተባይ የተለያዩ የሽንኩርት አይነቶችን (ቀይ ሽንኩርት፣ የሀበሻ ቀይ ሽንኩርት፣ ባሮ)
ያጠቃል፡፡ በነጭ ሽንኩርት ላይ ሽንኩርቱ ከበቀለበት ጊዜ ጀምሮ መውረር የሚጀምር
ቢሆንም እስከ ረጅም ጊዜ ጉዳት በማያደርስበት ደረጃ (የተባይ ቁጥር) ይቆያል፡፡

የፋሮ አንጥረኛ መገለጫዎች

ሴቷ ፋሮ አንጥረኛ በ20 ቀናት ጊዜ ዉስጥ እስከ 80 እንቁላሎችን በሸንኩርቱ ህብረህዋስ
(tissue) ዉስጥ ትጥላለች፡፡ ሰለሆነም እንቁላሉን በዐይን ማየት አይቻልም፡፡ እንደ አየሩ
ሙቀት መጠን የሚወሰን ቢሆንም እንቁላሉ በአጭር ቀናት ውስጥ ይፈለፈላል፡፡ የፋሮ
አንጥረኛ ኩብኩባ (nymph) ፈዛዛ ቢጫ ቀለም አለው፡፡ ኩብኩባው ከጎልማሳዎች (adult)
ጋር በመሆን እስከ አስር ቀን እየተመገበ ይቆይና ወደ ሙሽራነት (pupa) ይለወጣል፡፡
ሙሽራውም አፈር ውስጥ ለተወሰኑ ቀናት ይቆይና ወደ ጎልማሳነት ይለወጣል፡፡ ጎልማሳዉ
ርዝመቱ 2 ሚ.ሜ፣ ቅርጹ ቀጭን እርሳስ መሰል፤ ክንፎቹ አራት ሲሆኑ የኋለኛው ጠርዝ
ላይ ዝምዝማት (fringe) አለው (ምስል 10ሀ)፡፡ ጎልማሳው ሁለት ጥምር ዐይን (com-
pound eye) እና ሶስት ብርሃን ተቀባይ አይኖች (ocelli) እራሱ ላይ አለው፡፡ ብርሃን
ተቀባይ ዐይኖች ቀይ ቀለም ስለሌላቸው ከሌሎች መሰል ፋኖአጥራዎች ልዩ ያደርጋቸዋል፡፡

ምስል 10. (ሀ) በፋሮ አንጥረኛ የተወረረ የነጭ ሽንኩርት ቅጠል እና (ለ) የፋሮ አንጥረኛ
ጎልማሳ
13
የጉዳት ምልክቶች
ማንኛውም በተባይ የተወረረ ሰብል ዋናው የጉዳት ምልክት ተባዩ በአካል መኖር ነው፡፡
ስለሆነም ነጭ ሽንኩርት በፋሮ አንጥረኛ መወረሩን ለማወቅ የሽንኩርቱ ቅጠልና ሽልቅጠል
መጋጠሚያ ላይ ከፍቶ ማየት ያስፈልጋል፡፡ ፋሮ አንጥረኛ ትንሽ ስለሆነ ሁሉም ሰው በዐይኑ
ሊያየው ስለማይችል አጉልቶ ለማየት የእጅ ሌንስ መጠቀም ይመከራል፡፡
በተጨማሪ ተክሉ ላይ የደረሰውን የጉዳት ምልክት መመልከት ሽንኩርቱ በፋሮ አንጥረኛ
መወረሩን ማወቂያ ሌላው መንገድ ነው (ምስል 10ለ))፡፡ ፋሮ አንጥረኛ ሲመገብ የቅጠሉን
የላይኛውን ቆዳ (epidermis) በመተው የውስጡን ህብረህዋስ እየፋቀ በማቁሰል የሚወጣውን
ፈሳሽ ይመጣል፡፡ ሳይጎዳ የቀረው የላይኛው ቆዳ ብርማ መልክ ይኖረዋል፡፡ እንዲሁም ቅጠሉ
ላይ የተባዩ እዳሪ ጥቁር ነጠብጣብ መስሎ ይታያል፡፡
የመከለከያ ዘዴዎች
ሽንኩርትን ከፍተኛ ሙቀት በሚኖርበት ጊዜ አለማምረት
ከ2-3 አመታት ከሽንኩርት ነፃ የሆነን ማሳ መጠቀም
በቂ መስኖ (ከተቻለ ዝናብ መሰል (sprinkler) መስኖ መጠቀም
በቂ ማዳበርያ በትክክለኛ መጠንና ወቅት ተክሉ እንዲያገኝ ማድረግ ጠንካራና
ጤናማ ስለሚያደርገዉ ተባዩን የመቆቋም ችሎታዉ የተሻለ ይሆናል፡፡
አዲስ የሚተከል ሽንኩርት ቀድሞ ከተተከለዉ የነፋስ አቅጣጫ የተከተለ መሆን
የለበትም::
ከምርት ስብሰባ በኋላ የተክሉን ቅሪት ማጥፋት
ተባይ የሚቋቋሙ (ቅጠላቸዉ ዝርግ የሆነ) ዝርያዎች መጠቀም
ነጭ ሽንኩርት ለድርቅ ከተጋለጠ በቀላሉ በፋሮ አንጥረኛ ስለሚጠቃ ሰብሉን ውሃ
ማጠጣት ዋናው የፋሮ አንጥረኛ መከላከያ መንገድ ነው፡፡
በማሳው ውስጥና በማሳው ዙሪያ ያለን አረም ማረም
ተገቢውን የዘር መጠንና ንጹህ ዘር መጠቀም
የነጭ ሽንኩርቱ ማሳ በጣም ሰፊ ካልሆነ ከሽንኩርቱ ስር ገለባ መጎዝጎዝና ውሃ
ሲያጠጡ ሽንኩርቱን መርጨት ፋሮ አንጥረኛን ለመቆጣጠር ይረዳል፡፡
ፀረ-ተባይ መጠቀም
ፀረ-ተባይ ለፋሮ አንጥረኛ ቁጥጥር መጠቀም እንደ መጨረሻ አማራጭ መወሰድ
አለበት፡፡ ምክንያቱም ተባዩ እንቁላሉን የቅጠሉ ህብረህዋስ (tissue) ውስጥ ስለሚጥልና
የሚመገበዉም የቅጠሉና የግንዱ መጋጠሚያ አካባቢ ተደብቆ ስለሆነ በንክኪ የሚሰሩ ፀረ-
ተባዮች አያገኙትም፣ አይገሉትም፡፡ ነገር ግን ሽንኩርቱ ከማኩረቱ በፊት የፋሮ አንጥረኛ
ቁጥር ከፍተኛ፣ ሽንኩርቱም ለድርቅ የተጋለጠ ከሆነና የአካባቢው አየር ሙቀት ከፍተኛ ከሆነ
ካራቴ፣ ዳይሜቶይት (ሮገር)፣ ወይም ሴሌክሮን የተባሉትን ፀረ-ተባዮች አምራቹ በሚሰጠው
የርጭት መጠን በፈረቃ መርጨት ተመጣጣኝ የምርት ጥፋትን ለመከላከል ይረዳል፡፡
14
ከላይ የተጠቀሱትን ዘዴዎች አቀናጅቶ መጠቀም፡፡
የእጽዋት ቅንቅን (spider mites)
ይህ ተባይ ነጭ ሽንኩርት ላይ አልፎ አልፎና ሽንኩርቱ ከደረሰ በኋላ የሚከሰት ተባይ ነው፡፡
ተባዩ የሸረሪት ቅርጽ፤ ስምንት እግሮችና ወደቢጫ የሚያደላ የሰውነት ቀለምና ሁለት ጥቁር
ቡናማ ነጠብጣቦች አሉት (ምስል 11)፡፡ ሲመገብም በሽንኩርቱ ቅጠል የላይኛው ገጽ ላይ ድር
በማድራት ከድሩ ሥር በመሆን ነው፡፡

ምስል 11. የእጽዋት ቅንቅን (ብዙ ጊዜ ጎልቶ የተነሳ ፎቶ)

የመካከያ ዘዴዎች
የእጽዋት ቅንቅን የሚከሰተው ሽንኩርቱ ከደረሰ በኋላ ስለሆነ ምንም ዓይነት ቁጥጥር
አያስፈልገውም፡፡ ባልደረሰ ሽንኩርት ላይ የሚከሰተው የውሃ እጥረት ሲኖር ስለሆነ
ነጭሽንኩርት ለውሃ እጥረት እንዳይጋለጥ ማድረግ ይገባል፡፡

15
 የተባይ አሰሳና የፀረ-ተባይ አጠቃቀም
የተባይ አሰሳ

ፀረ-ተባይ ከመረጨቱ በፊት የተባዩ መጠን/አህዛብ ቁጥር ምንያህል እንደሆነና በየትኛው

የማሳ አካባቢ እንደወረረ ለማረጋገጥ የተባይ አሰሳ (scout) ማድረግ ያስፈልጋል፡፡ አሰሳ
አንድ ጊዜ ብቻ ተደርጎ የሚተው ሥራ አይደለም፡፡ እንደሚጠበቀው የተባይ ዓይነትና የሰብሉ
ለተባይ ተጠቂነት ሁኔታ የሚወሰን ቢሆንም ማሳን ለተባይ ቁጥጥር ሲባል በሳምንት አንድ
ቀን ማሰስ ያስፈልጋል፡፡ እንዲሁም አሰሳ በሚደረግ ጊዜ ማሳውን ሙሉ ለሙሉ መሸፈን
ያስፈልጋል (ምስል 12)፡፡ የማሳዉ አንድ ቦታ ብቻ ከታየ የተሳሳተ ውሳኔ ላይ ያደርሳል፡፡

ለምሳሌ አሰሳ የተደረገበት አንድ ቦታ ላይ ብዙ ተባይ ከተገኘ በጣም ብዙ ተባይ አለ

ወይም የታሰሰው ቦታ ላይ ምንም ተባይ ከሌለ ምንም ተባይ የለም የሚል የተሳሳተ ውሳኔ
ላይ ሊያደረስ ይችላል፡፡ ነገር ግን ሙሉ ማሳው ቢታሰስ ያለው ሁኔታ የተለየ ሊሆን
ይችላል፡፡ በተጨማሪም ተባዩ የወረረው ወይም ያጠቃው የተወሰነ የማሳ ክፍል ብቻ
ከሆነ ያንን የተወረረ/ የተጎዳ የማሳ ክፍል ብቻ ለመርጨት ይረዳል፡፡ በሥዕሉ ላይ
እንደሚታየው ማሳን ለማሰስ የተለያዩ አካሄዶች አሉ፡፡ የአሰሳውን ዉጤት የሚወስነው
የአካሄዱ አይነት ሳይሆን የሚወሰደው የናሙና ብዛትና በአሰሳው የሚሸፈነው የማሳ ስፋት
ነው፡፡ ብዙ ናሙና መውሰድና ሙሉ ማሳውን ማሰስ አስተማማኝ ዉጤት ያስገኛል፡፡
የመስመር አቅጣጫ የመስመር አቅጣጫ የመስመር አቅጣጫ የመስመር አቅጣጫ

መስቀለኛ አሰሳ (ምሳሌ ደረጃ (stepped) ትይዩ አካሄድ ዚግዛግ አካሄድ

በግምት እኩል እርቀት አካሄድ
ላይ ያሉ 24 ተክሎች
እንደ ናሙና
ተወስደዋል) ምስል 12. በተባይ አሰሳ ጊዜ የናሙና አወሳሰድ አካሄድ

16
 የፀረ-ተባይ አጠቃቀም
የፀረ-ተባይ መለያ (label)
ፀረ-ተባይ መርዝ ስለሆነ በአግባቡ መያዝና ጥቅም ላይ መዋል አለበት፡፡ ማንኛውም ፀረ-
ተባይ ተጠቃሚ ሰው ፀረ-ተባይ ከመግዛቱ፣ ከማከማቸቱ፣ ለርጭት ከማዘጋጀቱ እና ትርፍ
ፀረ-ተባይ ከማስወገዱ በፊት የፀረ-ተባዩ መያዣ ላይ ያለውን መለያ (label) ማንበብና
መረዳት ይኖርበታል፡፡ የፀረ-ተባይ መለያ ፀረ-ተባዩ እንዲሸጥና ጥቅም ላይ እንዲውል
መፈቀዱን የሚገልጽ ህጋዊ ማስረጃ ነው፡፡ ስለሆነም መለያውን ሳናነብና ሳንረዳ ቀርተን
ለሚከሰተው ማንኛውም ዓይነት ጉዳት አምራቹ ወይም ወኪሉ በሕግ ሊጠየቁ አይችሉም፡፡
የማንኛውም ፀረ-ተባይ መለያ በአማርኛ እና በእንግሊዘኛ እንዲጻፍ የኢትዮጵያ ሕግ ያስገድዳል::
በተጨማሪም መለያው ስር ምን ዓይነት የመከላከያ አልባሳት መጠቀም እንዳለብንና
ለውሃ አካላትና ለእንስሳት መደረግ ያለበትን ጥንቃቄ በሥዕል መልክ እንዲቀመጥ ያዛል፡፡

ፀረ-ተባይ አያያዝ፣ አጠቃቀምና ጥንቃቄዎች

ፀረ-ተባዩን ከመጠቀምዎ በፊት ተባዩን በትክክል ለይተው ይወቁ
ፀረ-ተባዮች ተባዩን የሚገድሉበት መንገድ የተለያየ ነው፡፡ ለምሳሌ ከተክሉ ፈሳሽ ለሚመጥ
ተባይ ፀረ-ተባዩ ወደ ተክሉ ዉስጥ ሰርጎ የመግባት ባህሪ ያለው መሆን ሲኖርበት ቅጠል
ቆርጦ ለሚመገብ ተባይ ደግሞ በአብዛኛው በንክኪ የሚገድል ወይም ከገባ በኋላ ሆድ
የሚመርዝ ፀረ-ተባይ መሆን ይኖርበታል፡፡ ስለሆነም የተባዩን ዓይነት ለይተን ሳናውቅ ፀረ-
ተባይ ብንረጭ የፈለግነውን ውጤት ላናገኝ እንችላን፡፡
የፀረ-ተባዩን መለያ ያንብቡ
ከላይ ለመጥቀስ እንደተሞከረው ስለፀረ-ተባዩና አጠቃቀሙ ተፈላጊውን መረጃ ለማግኘት
ስለሚረዳ የፀረ-ተባዩን መለያ ደጋግሞ ማንበብ ያስፈልጋል፡፡
እንዲረጭ የታዘዘውን መጠን (rate) ብቻ ይርጩ
ማሳውን በደንብ አዳርሰው ይርጩ
ርጭት ሲጀምሩ ከማሳው መሀል አይጀምሩ ወይም ከዳር በመጀመር እንደ እንጀራ ጋገራ ወደ
ማሳው መሀል አይርጩ (ምስል 7.2ን ይመልከቱ)፡፡ ትክክለኛ አረጫጨት የሚሆነው ከአንዱ
የማሳ ጫፍ በመጀመር ከግራ ወደ ቀኝና ከቀኝ ወደ ግራ በመመላለስ መርጨት ነው፡፡

17
 ምስል 13. ትክክለኛ ያልሆነ አረጫጨት (በስተግራ) እና ትክክለኛ አረጫጨት (በስተቀኝ)

የደህንነት ጊዜ (safety period/ harvest interval) ይወቁ

የደህንነት ጊዜ ማለት ሰብሉ /አትክልቱ ፀረ-ተባይ ከተረጨበት እስከ ምርት ስብሰባ/ለቀማ/
አጨዳ ያለው የጊዜ ርዝመት ማለት ነው፡፡ የአብዛኛዎቹ ፀረ-ተባዮች የደህንነት ጊዜ ከሁለት
ሣምንት ያላነሰ ጊዜ ነው፡፡ ይህ ማለት ደግሞ ፀረ-ተባይ በተረጨበት አትክልት/ ሰብል ላይ
የሚኖረው የፀረ-ተባይ ቅሪት (residue) መጠን በሁለት ሳምንታት ጊዜ ውስጥ ለሰው ህይወት
አደገኛ በማይሆን ደረጃ ይደርሳል ማለት ነው፡፡ ነገር ግን አብዛኛው አትክልት አምራች
የሆነው የአገራችን አርሶ አደር ፀረ-ተባይ ምርቱን ማራኪ (ቆንጆ) ያደርገዋል በሚል አጉል
እምነት በሁለትና ሦስት ቀናት ውስጥ ተሰብስቦ ለምግብነት የሚውልን አትክልት ፀረ-ተባይ
ይረጫል::ይህ የፀረ-ተባይ አጠቃቀም ለሰው ልጅ ጤና አደገኛ ስለሆነ ወደፊት መቅረት አለበት፡፡

የፀረ-ተባይ ርጭት መመዝገቢያ መዝገብ ይኑርዎት

በመመዝገቢያው ላይ ምን ዓይነት ፀረ-ተባይ፣ በምን መጠን፣ መቼ፣ ምን ሰብል ላይ
እነደተረጨ፣ ተባዩ ማን እንደ ነበር ወዘተ ይመዝግቡ (ሠንጠረዥ 7.1)፡፡
የተባዩ የፀረ-ተባይ የርጭት መጠን ቀን የሰብሉ
ዓይነት ስም (ሄ/ር) እድሜ
የሰብሉ ዓይነት አረንጓዴ ዲያዚኖን 1ሊትር 18/06/06 ስምንት
የጎመን ትል 60ኢሲ ቅጠል

18
ለፀረ-ተባይ ርጭት የሚውሉ እቃዎችን ከቤት እቃዎች ይለዩ፤ እንዲሁም የርጭት
ሥራው እንደተጠናቀቀ ለዚሁ ሥራ የዋሉትን እቃዎች በሙሉ አጥበው ያስቀምጡ፡፡
በእጅ የፀረ-ተባይ ብጥብጥ አያማስሉ ወይም ዱቄት አይዛቁ/ አይፈሱ፡፡
ማንኛውንም ፀረ-ተባይ በራሱ/ኦሪጅናል እቃ ብቻ በማድረግ ህፃናትና እንስሳት
በማይደርሱበት ቦታ ቆልፈው ያስቀምጡ፡፡
አዲስ ፀረ-ተባይ ሲገዙ የተገዛበትን ቀን ጽፈው በፊት ከተገዙ ፀረ-ተባዮች በኋላ
አድርገው ይደርድሩ፡፡ ይህም በቅድሚያ መጠቀም ያለብዎት ቀደም ብለው የተገዙትን
ፀረ-ተባዮች ስለሆነ እነዚህን ፀረ-ተባዮች በቀላሉ እንዲያገኙ ይረዳዎታል፡፡
በሚረጩበት ጊዜ የፀረ-ተባይ መከላከያ አልባሳት ይጠቀሙ
አንድ ፀረ-ተባይ እጅግ መርዛማ ቢሆን መወሰድ ያለባቸውን ጥንቃቄዎች ወስደን
ከተጠቀምንበት አደገኛ አይሆንም፡፡ በሌላ በኩል ደግሞ ዝቅተኛ መርዛማነት ያለው
ፀረ-ተባይ በግዴለሽነት ከተጠቀምንበት እጅግ አደገኛ ይሆናል፡፡ ይህም ማለት
የፀረ-ተባይ አደገኛነት በአጠቃቀምና መወሰድ ያለባቸውን ጥንቃቄዎች በመተግበር
ላይ ይወሰናል ማለት ነው፡፡ ስለዚህ በርጭት ጊዜ ከዚህ በታች የተዘረዘሩትን
የመከላከያ አልባሳት መጠቀም ይኖርብናል (ምስል 13)፡፡
ኮፍያ
እጅጌ ሙሉ ሸሚዝ /ሹራብ፡- ይህ ልብስ የአንገት አካባቢን በደንብ መሸፈን አለበት
ረዥም (ቦላሌ) ሱሪ፡- እግርን ከፀረ-ተባይ ይከላከላል፡፡ ቁምጣ (አጭር ሱሪ)
አይጠቀሙ፡፡
ከፕላስቲክ የተሰራ እና ውሃ የማያሳልፍ የእጅ ጓንት፡፡ ከቆዳ ወይም ከጨርቅ የተሰራ
የእጅ ጓንት የፀረ-ተባዩን ውህድ ወይም ውሃ ምጎ/ መጦ ስለሚይዝ ከጥቅሙ ጉዳቱ
ይበልጣል፡፡
የፕላስቲክ ቦት ጫማ
የፕላስቲክ ወይም ዉሀ የማያሳልፍ የዝናብ ልብስ
የዐይን መነፅር (ጎግል)፣ የአፍ ጭምብል/ የመተንፈሻ ማስክ (aspirater)

19
ምስል 13 ትክክለኛ የመከላከያ አልባሳት ያልለበሰ (በስተግራ) እና
ትክክለኛ የመከላከያ አልባሳት የለበሰ (በስተቀኝ) ፀረ-ተባይ ረጪዎች

20
Note
ማስታወሻ፡-
Note
ማስታወሻ፡-