1.

Nazwa epoki i jej znaczenia: Epoka baroku, nazwana od portugalskiego

słowa "barroco", oznaczającego "nieprawidłowy kształt perełki". W kontekście
kultury i sztuki, nazwa ta nawiązuje do bogactwa, przepychu, dramatyzmu i
dynamizmu, które charakteryzują ten okres.
2. Ramy czasowe baroku w Europie i Polsce: Barok w Europie trwał od około
lat 1600 do lat 1750. W Polsce obejmował podobny okres, choć z pewnym
opóźnieniem w porównaniu do krajów zachodnioeuropejskich, zazwyczaj od
połowy XVII wieku do pierwszych dziesięcioleci XVIII wieku.
3. Tło historyczno-społeczne epoki w Europie i Polsce: Obejmuje ono m.in.
reformację i kontrreformację, wojny religijne, rozwój monarchii absolutnych,
ekspansję kolonialną, oraz rozwój nauki i filozofii. W Polsce istotne było także
umacnianie się kultury dworskiej oraz ideologii sarmackiej.
4. Poglądy filozoficzne Pascala i Kartezjusza, mistycyzm, dualizm w
postrzeganiu człowieka: Blaise Pascal skupiał się na filozofii chrześcijańskiej i
problemach ludzkiego istnienia, podczas gdy Kartezjusz był racjonalistą, który
podkreślał znaczenie rozumu. Mistycyzm to poszukiwanie bezpośredniego
doświadczenia Boga, a dualizm odnosi się do podziału człowieka na duszę i
ciało.
5. Cechy kultury baroku:
 Przepych i bogactwo
 Dramatyzm
 Dynamiczność
 Ekspresja emocjonalna
 Kontrast światła i cienia
6. Cechy sztuki baroku w malarstwie, architekturze i rzeźbie:
 Malarstwo: dramatyczne sceny, silne kontrasty światła i cienia,
rozbudowane kompozycje.
 Architektura: bogactwo detali, monumentalność, przepych,
dekoracyjność.
 Rzeźba: ruchome kompozycje, ekspresyjne gesty, dynamiczność.
7. Sarmatyzm: Geneza to ideologia szlachecka oparta na mitach o dawnych
dokonaniach szlachty. Cechy to duma narodowa, wyjątkowość szlacheckiego
stanu, kultura dworska. Wzorzec szlachcica sarmaty to osoba dumna ze swojej
przeszłości, hojna, patriotyczna.
8. Cechy gatunków literackich:
 Sonet: utwór liryczny składający się z 14 wersów, zwykle o tematyce
miłosnej.
 Pamiętnik: gatunek literacki oparty na zapiskach osobistych,
relacjonujący wydarzenia z życia autora.
9. Motywy (toposy):
 Vanitas: przemijanie, marność doczesnych dóbr.
 Przemijanie: nietrwałość życia i świata.
  Miłość i śmierć: motywy związane z ludzkimi emocjami i kondycją.
Umiejętność ich wyjaśnienia polega na interpretacji ich obecności w
dziełach literackich i artystycznych.
10. Wyjaśnienie pojęć: (proszę o dalsze wskazówki, które pojęcia wymagają
objaśnień?)
11. Interpretacja wybranych utworów:
 M. Sęp-Szarzyński: Przedstawia metafizyczne refleksje na temat życia, miłości i
wojny.
 D. Naborowski: Skupia się na kruchości ludzkiego losu i marności doczesnych
dóbr.
 J.A. Morsztyn: Charakteryzuje się złożoną symboliką i refleksją nad
nietrwałością życia.
 J.Ch. Pasek: Pamiętniki to barwne relacje z życia szlachty polskiej, obfitujące w
sarmacką dumną i humor.
Oto wyjaśnienia podanych pojęć:

1. Kontrreformacja: Był to ruch w Kościele katolickim mający na celu

kontrastowanie reformacji protestanckiej. W ramach kontrreformacji
Kościół podejmował działania mające na celu odbudowę swojej
władzy, zwalczanie herezji i odnowę duchową, w tym poprzez
wprowadzenie reform wewnętrznych oraz promowanie ortodoksyjnej
doktryny katolickiej.
2. Amor sacrum, amor profanum: To dwie formy miłości w poezji
baroku. Amor sacrum to miłość sakralna, duchowa, często odnosząca
się do miłości do Boga. Natomiast amor profanum to miłość
profanacyjna, świecka, związana z namiętnością i ziemskimi relacjami.
3. Peryfraza: To zastępowanie nazwy własnej lub określenia jednego
przedmiotu lub zjawiska innym, bardziej rozwiniętym opisem lub
określeniem, mającym za zadanie podkreślenie pewnych cech lub
właściwości tego przedmiotu.
4. Pytanie retoryczne: To pytanie, na które nie oczekuje się odpowiedzi,
a jego celem jest zwrócenie uwagi słuchacza czy czytelnika na pewną
kwestię lub wzmocnienie emocjonalne wypowiedzi.
5. Paralelizm składniowy: To figura retoryczna, w której dwie lub więcej
fraz lub zdań są skonstruowane podobnie, co nadaje tekstu rytm i
wyrazistość.
6. Przerzutnia: To figura stylistyczna polegająca na przeniesieniu części
zdania, zwykle jego końcówki, na początek następnego zdania, co
tworzy zaskakujący efekt stylistyczny.
7. Inwersja: To odwrócenie porządku słów w zdaniu w celu podkreślenia
pewnego elementu lub uzyskania efektu stylistycznego.
8. Paradoks: To sprzeczność pozorna, stwierdzenie, które wydaje się być
niezgodne z intuicją lub logicznymi oczekiwaniami, ale w
rzeczywistości może zawierać pewną prawdę lub sens.
9. Antyteza: To figura stylistyczna, polegająca na zestawieniu dwóch
przeciwstawnych sobie pojęć, aby podkreślić kontrast lub sprzeczność
między nimi.
10.Oksymoron: To figura stylistyczna, w której zestawiane są ze sobą
dwa przeciwstawne sobie pojęcia, tworząc wyrazisty kontrast lub
paradoks, np. "cicha wrzawa" czy "jaskrawa ciemność".
11.Parafraza: To przekształcenie tekstu lub wypowiedzi, zachowujące
jego treść, ale wyrażone w inny sposób, zwykle w celu wyjaśnienia lub
uwydatnienia pewnych elementów.
12.Koncept: To krótki, ale wyrazisty pomysł lub stwierdzenie, często
wyrażające jakiś ideał, wartość lub przekonanie.
13.Poetyka iluzji: To koncepcja sztuki, która zakłada, że dzieło sztuki
powinno tworzyć złudzenie rzeczywistości, być jak najbardziej
zbliżone do natury, aby móc wywoływać w odbiorcy intensywne
emocje.
14.Panegiryk: To utwór pochwalny, w którym chwali się i gloryfikuje
jakąś osobę, wydarzenie lub instytucję.
15.Makaronizm: To zjawisko polegające na mieszaniu języka ojczystego
z obcym, zazwyczaj łaciną, w celu uzyskania efektu humorystycznego
lub zaskakującego.