Phần 04: BỘ TRUYỀN BÁNH RĂNG

BÁNH RĂNG TRỤ RĂNG THẲNG

Bảng 1.2:
Trục Trục công tác
Động cơ Trục 1 Trục 2
Thông số (trục làm việc)
Công suất P, kW 𝑃 𝑃 𝑃 𝑃
Tỉ số truyền u 𝑢 𝑢 𝑢
Số vòng quay n, vg/ph 𝑛đ 𝑛 𝑛 𝑛
Mômen xoắn T, Nmm 𝑇đ 𝑇 𝑇 𝑇

1. Thông số đầu vào  Trục dẫn của bộ bánh răng lắp trên trục vào của HGT  Thông số đầu
vào lấy trên trục vào của HGT. Xem ví dụ ở bảng trên.

+ Công suất trên trục bánh răng dẫn 𝑃 = 𝑃 𝑡𝑟ê𝑛 𝑏ả𝑛𝑔1.2

+ Tốc độ quay trục bánh răng dẫn 𝑛 = 𝑛 𝑡𝑟ê𝑛 𝑏ả𝑛𝑔 1.2

+ Tỉ số truyển 𝑢 = 𝑢

+ Mô men xoắn trên trục bánh răng dẫn 𝑇 = 𝑇 𝑡𝑟ê𝑛 𝑏ả𝑛𝑔 1.2

+ Thời gian làm việc Lh dựa trên số liệu đề cho.

2. Trình tự tính toán

+ Chọn vật liệu bánh răng: Tùy theo yêu cầu cụ thể như tải trọng lớn hay nhỏ, khả năng công
nghệ và thiết bị chế tạo mà có thể chọn vật liệu nhóm I hoặc nhóm II. Tham khảo mục 6.1[1].
Sau khi chọn vật liệu thống kê các thông tin như ví dụ sau:

Vật liệu Nhiệt luyện Giới hạn bền Giới hạn chảy 𝜎 Độ cứng HB
BR dẫn Thép C45 Tôi cải thiện MPa
BR bị dẫn Thép C45
+ Xác định ứng suất cho phép

Chọn độ cứng HB1 , HB2

Ứng suất tiếp xúc cho phép: Tính [𝜎 ]và [𝜎 ]theo công thức (6.1)[1].

Bộ môn Cơ Sở Thiết Kế Máy 21|P a g e

 Ứng suất uốn cho phép: Tính [𝜎 ] và [𝜎 ]theo công thức (6.2)[1].

Chú ý: chọn [𝜎 ] là giá trị nhỏ hơn trong hai giá trị [𝜎 ] và [𝜎 ] với bánh trụ răng thẳng.
Còn với bánh trụ răng nghiêng [𝜎 ] tính theo công thức (6.12)[1].

Ứng suất cho phép khi quá tải: [𝜎 ] theo công thức (6.13) trang 95[1] và [𝜎 ] theo
công thức (6.14)[1].

+ Xác định sơ bộ khoảng cách trục

Tính khoảng cách trục theo công thức (6.15a). Các hệ số K a và ZM chọn theo bảng 6.5[1], hệ số
𝐾 tra bảng 6.7[1]. Sau khi tính toán, chọn khoảng cách trục sơ bộ nên làm tròn tận cùng 0
hoặc 5 (tham khảo trang 99[1]).

+ Xác định thông số ăn khớp, Mô đun: theo công thức (6.17) trang 97, ưu tiên dùng dãy 1
theo bảng 6.8 trang 99[1]. Chú ý: Với bánh trụ răng thẳng thì mô đun là 𝑚 còn bánh trụ răng
nghiêng thì mô đun là mô đun pháp 𝑚 .

+ Xác định số răng và góc nghiêng

- Bánh trụ răng thẳng (𝛽 = 0): Số răng 𝑍 theo công thức (6.19)[1], chọn 𝑍 là số nguyên và
tính 𝑍 theo công thức (6.20) và chọn theo số nguyên. Sau khi có số răng ta tính lại khoảng cách
trục theo công thức (6.21). Chú ý: khoảng cách trục sơ bộ theo công thức (6.15a) có thể khác
với giá trị tính theo công thức (6.21). Để đơn giản, không dùng dịch chỉnh mà chọn 𝑍 và 𝑍 .
Sau đó tính a theo công thức (6.21).

- Đối với bánh trụ răng nghiêng, chọn sơ bộ góc nghiêng 𝛽 = 8 ÷ 20 .

- Tính 𝑍 theo công thức (6.31)[1], chọn 𝑍 ≥ 17 là số nguyên và tính 𝑍 theo công thức (6.20)
và chọn theo số nguyên. Tính góc nghiêng 𝛽 theo công thức (6.32). Trường hợp 𝛽 nằm ngoài
phạm vi trên phải chọn lại 𝑍 và lặp lại việc tính sao cho 𝛽 thỏa điều kiện trên.

- Phải kiểm tra sai lệch tỉ số truyền của hệ thống phải nhỏ hơn 4%

Bộ môn Cơ Sở Thiết Kế Máy 22|P a g e

 |𝑢 − 𝑢 |
∆𝑢 = ≤ 4%
𝑢

+ Xác định góc ăn khớp

+ Kiểm nghiệm độ bền tiếp xúc 𝝈𝑯 theo công thức (6.33). Trong đó các hệ số trong công thức
như:

- 𝑍 tra bảng 6.5[1]. Cụ thể 𝑍 = 274

- 𝑍 theo công thức (6.34)[1]. Chú ý với bánh trụ răng thẳng cos 𝛽 = 1
- 𝑍 theo công thức (6.36)[1]. Đối với bánh trụ răng thẳng thì 𝑍 tính theo công thức
(6.36a)[1], còn bánh trụ răng nghiêng theo công thức (6.36b,c)[1]. Hệ số trùng khớp
ngang 𝜖 tính theo công thức (6.38b).
- 𝐾 theo công thức (6.39)

+ Tính lại ứng suất tiếp xúc cho phép [𝝈𝑯 ] theo các mục 6.2 khi tính được các giá trị 𝑧 ; 𝑧
và 𝐾

Lưu ý:

4. Trường hợp 𝜎 < [𝜎 ] ta kiểm tra có thỏa mãn

[𝜎 ] − 𝜎
× 100% ≤ 10%
[𝜎 ]
Nếu không thỏa mãn  thừa bền, cần giảm 𝜓 hoặc khoảng cách trục 𝑎
5. Trường hợp 𝜎 > [𝜎 ]
𝜎 − [𝜎 ]
× 100% ≤ 4%
[𝜎 ]

 Thỏa mãn, giữ nguyên kết quả tính toán và tăng chiều rộng 𝑏

𝜎
𝑏 =𝑏
[𝜎 ]

 Không thỏa mãn, tăng khoảng cách trục 𝑎 và tính lại

Bộ môn Cơ Sở Thiết Kế Máy 23|P a g e

 + Kiểm nghiệm răng về độ bền uốn

Kiểm nghiệm theo công thức (6.43) và (6.44)[1]. Trị số của hệ số 𝑌 tra bảng 6.18[1], hệ số
𝐾 được tính theo công thức (6.45)[1]. Chú ý, với bánh trụ răng thẳng 𝐾 = 1, 𝐾 tra ở bảng
6.7[1] và 𝐾 tính theo công thức (6.46)[1].

+ Tính lại ứng suất tiếp xúc cho phép [𝝈𝑭𝟏 ] và [𝝈𝑭𝟐 ] theo các mục 6.2 theo công thức (6.2),
(6.4), (6.6) hoặc (6.8).

Lưu ý: Trong trường hợp 𝜎 > [𝜎 ] và 𝜎 > [𝜎 ] cần tăng mô đun 𝑚 hoặc 𝑚 và chọn lại
các thông số khác.

+ Kiểm nghiệm răng về quá tải theo công thức (6.48) và (6.49). Chú ý 𝐾 = 1.

+ Các thông số khác của bánh răng

Bảng 2.3: Bảng thông số bộ truyền bánh răng trụ

Thông số Ký hiệu Giá trị Đơn vị
Khoảng cách trục 𝑎 (𝑚𝑚)
Mô đun 𝑚 hoặc 𝑚 (𝑚𝑚)
Tỉ số truyền 𝑢
Chiều rộng vành răng 𝑏 (𝑚𝑚)
Góc nghiêng (BTRT không có) 𝛽 (độ)
Góc ăn khớp 𝛼 (độ)
Số răng bánh nhỏ 𝑍 (𝑟ă𝑛𝑔)
Số răng bánh lớn 𝑍 (𝑟ă𝑛𝑔)
Đường kính vòng chia bánh nhỏ 𝑑 (𝑚𝑚)
Đường kính vòng chia bánh lớn 𝑑 (𝑚𝑚)
Ứng suất tiếp xúc trên mặt răng 𝜎 (𝑀𝑃𝑎)

6. Tổng kết các thông số bộ truyền bánh răng  lập bảng này trên 1 trang

Bộ môn Cơ Sở Thiết Kế Máy 24|P a g e

 Bảng 2.4: Kết quả tính toán thiết kế bộ truyền bánh răng trụ
Thông số
Công suất trục bánh răng dẫn
Tốc độ quay của trục dẫn
Mô men xoắn trên trục dẫn
Tỉ số truyền
Thời gian làm việc
Khoảng cách trục
Mô đun pháp/ mô đun
Tỉ số truyền
Chiều rộng vành răng
Góc nghiêng (BTRT không có)
Góc ăn khớp
Số răng bánh nhỏ
Số răng bánh lớn
Đường kính vòng lăn bánh nhỏ
Đường kính vòng lăn bánh lớn
Đường kính vòng đỉnh bánh nhỏ
Đường kính vòng đỉnh bánh lớn
Đường kính vòng đáy nhỏ
Đường kính vòng đáy lớn
Ứng suất tiếp xúc trên mặt răng
Lực tác ăn khớp
Lực vòng
Lực hướng tâm
Lực dọc trục (BTRT không có)
Bộ môn Cơ Sở Thiết Kế Máy
Ký hiệu Giá trị Đơn vị
𝑃 (kW)
𝑛 (vòng/phút)
𝑇 (𝑁𝑚𝑚)
𝑢
𝐿 (giờ)
𝑎 (𝑚𝑚)
𝑚 hoặc 𝑚 (𝑚𝑚)
𝑢
𝑏 (𝑚𝑚)
𝛽 (độ)
𝛼 (độ)
𝑍 (𝑟ă𝑛𝑔)
𝑍 (𝑟ă𝑛𝑔)
𝑑 (𝑚𝑚)
𝑑 (𝑚𝑚)
𝑑 (𝑚𝑚)
𝑑 (𝑚𝑚)
𝑑 (𝑚𝑚)
𝑑 (𝑚𝑚)
𝜎 (𝑀𝑃𝑎)
𝐹 (𝑁)
𝐹 (𝑁)
𝐹 (𝑁)
25|P a g e
BÁNH RĂNG CÔN RĂNG THẲNG
1. Thông số đầu vào
+ Công suất trên trục bánh răng dẫn𝑃 = 𝑃 𝑡𝑟ê𝑛 𝑏ả𝑛𝑔1.2

+ Tốc độ quay trục bánh răng dẫn𝑛 = 𝑛 𝑡𝑟ê𝑛 𝑏ả𝑛𝑔 1.2

+ Tỉ số truyển 𝑢 = 𝑢

+ Mô men xoắn trên trục bánh răng dẫn𝑇 = 𝑇 𝑡𝑟ê𝑛 𝑏ả𝑛𝑔 1.2

+ Thời gian làm việc Lh dựa trên số liệu đề cho.

2. Trình tự tính toán

+ Chọn vật liệu bánh răng: Tùy theo yêu cầu cụ thể như tải trọng lớn hay nhỏ, khả năng công
nghệ và thiết bị chế tạo mà có thể chọn vật liệu nhóm I hoặc nhóm II. Tham khảo mục 6.1[1].
Sau khi chọn vật liệu thống kê các thông tin như ví dụ sau:

Giới hạn chảy

Vật liệu Nhiệt luyện Giới hạn bền Độ cứng HB
𝜎
BR dẫn Thép C45 Tôi cải thiện MPa
BR bị dẫn Thép C45
+ Xác định ứng suất cho phép
Chọn độ cứng HB1 , HB2

Ứng suất tiếp xúc cho phép: Tính [𝜎 ] và [𝜎 ]theo công thức (6.1)[1].

Ứng suất uốn cho phép: Tính [𝜎 ] và [𝜎 ]theo công thức (6.2)[1].

Chú ý: chọn [𝜎 ] là giá trị nhỏ hơn trong hai giá trị [𝜎 ] và [𝜎 ] với bánh răng côn răng thẳng.

Ứng suất cho phép khi quá tải: [𝜎 ] theo công thức (6.13) trang 95[1] và [𝜎 ] theo
công thức (6.14)[1].

Bộ môn Cơ Sở Thiết Kế Máy 26|P a g e

 + Xác định sơ bộ chiều dài côn ngoài: theo công thức (6.52a)[1]. Hệ số 𝐾 tra theo bảng

6.21[1] với trình tự sau: Tính =? Chọn sơ đồ bố trí và dựa vào loại răng thẳng, độ cứng

HB, ta sẽ tra ra được 𝐾 .

+ Xác định các thông số ăn khớp

Số răng bánh nhỏ theo công thức
2𝑅
𝑑 =
√1 + 𝑢
Sau đó dựa vào 𝑑 và tỉ số truyền u tra bàng 6.22[1] được số răng 𝑍 = 𝑍 = 1,6𝑍 .
Chọn 𝑍 là số nguyên
+ Tính đường kính trung bình theo công thức (6.54) và mô đun trung bình theo công thức
(6.55)

+ Xác định mô đun vòng ngoài theo công thức (6.56)  chọn theo tiêu chuẩn, sau đó tính
lại mô đun vòng trung bình theo mô đun tiêu chuẩn
𝑚 = 𝑚 (1 − 0,5𝑅 )

Xác định số răng 𝑍 theo công thức

𝑑
𝑍 =
𝑚
Chọn 𝑍 là số nguyên  Tính 𝑍 = 𝑢𝑍  chọn 𝑍 là số nguyên
Tính tỉ số truyền thực tế 𝑢 = 𝑍 /𝑍 và sai lệch TST

+ Xác định góc ôm chia

+ Xác định đường kính trung bình và chiều dài côn ngoài

+ Kiểm nghiệm răng về độ bền tiếp xúc

Tính ứng suất tiếp xúc 𝜎 theo công thức (6.58) . Trong đó các hệ số trong công thức như:
- 𝑍 tra bảng 6.5[1].
- 𝑍 tra theo bảng 6.12[1].

Bộ môn Cơ Sở Thiết Kế Máy 27|P a g e

 - 𝑍 theo công thức (6.59a)[1]. Hệ số trùng khớp ngang 𝜖 tính theo công thức (6.60).
- 𝐾 theo công thức (6.61), trong đó 𝐾 = 1, 𝐾 theo công thức (6.63)

Tính ứng suất tiếp xúc cho phép [𝜎 ]theo các mục 6.2 khi tính được các giá trị 𝑧 ; 𝑧 và 𝐾
Lưu ý:

1. Trường hợp 𝜎 < [𝜎 ] ta kiểm tra có thỏa mãn

[𝜎 ] − 𝜎
× 100% ≤ 10%
[𝜎 ]
Nếu không thỏa mãn  thừa bền, cần giảm 𝑏 hoặc khoảng cách trục 𝑅
2. Trường hợp 𝜎 > [𝜎 ]
𝜎 − [𝜎 ]
× 100% ≤ 4%
[𝜎 ]
 Thỏa mãn, giữ nguyên kết quả tính toán và tăng chiều rộng 𝑏
𝜎
𝑏=𝑏
[𝜎 ]
 Không thỏa mãn, tăng khoảng cách trục 𝑅 và tính lại

+ Kiểm nghiệm răng về độ bền uốn

Tính độ bền uốn theo công thức (6.65) và (6.66) [1]]. Trị số của hệ số 𝑌 tra bảng 6.18[1], hệ
số 𝐾 được tính theo công thức (6.67)[1]. Chú ý, với bánh trụ răng thẳng 𝐾 = 1, 𝐾 tra ở
bảng 6.21[1] và 𝐾 tính theo công thức (6.68)[1].

Tính lại ứng suất tiếp xúc cho phép [𝜎 ] và [𝜎 ] theo các mục 6.2 theo công thức (6.2),
(6.4), (6.6) hoặc (6.8).
Lưu ý: Trong trường hợp 𝜎 > [𝜎 ] và 𝜎 > [𝜎 ] cần tăng mô đun 𝑚 và chọn lại các thông
số khác của bánh răng côn.
Kiểm nghiệm răng về quá tải theo công thức (6.48) và (6.49). Chú ý 𝐾 = 1.
Các thông số và kích thước của bộ truyền bánh răng côn

Bảng 2.5: Bảng thông số bộ truyền bánh răng côn răng thẳng

Bộ môn Cơ Sở Thiết Kế Máy 28|P a g e

 Thông số Ký hiệu Giá trị Đơn vị
Chiều dài côn ngoài 𝑅 (𝑚𝑚)
Mô đun vòng ngoài 𝑚 (𝑚𝑚)
Tỉ số truyền 𝑢
Chiều rộng vành răng 𝑏 (𝑚𝑚)
Góc côn chia 𝛿 ;𝛿 (độ)
Số răng bánh nhỏ 𝑍 (𝑟ă𝑛𝑔)
Số răng bánh lớn 𝑍 (𝑟ă𝑛𝑔)
Đường kính vòng chia ngoài bánh nhỏ 𝑑 (𝑚𝑚)
Đường kính vòng chia ngoài bánh lớn 𝑑 (𝑚𝑚)
Đường kính đỉnh răng ngoài bánh nhỏ 𝑑 (𝑚𝑚)
Đường kính đỉnh răng ngoài bánh lớn 𝑑 (𝑚𝑚)

3. Tổng hợp kết quả tính toán

Bảng 2.6: Kết quả tính toán thiết kế bộ truyền bánh răng côn
Thông số Ký hiệu Giá trị Đơn vị
Công suất trục bánh răng dẫn 𝑃 (kW)
Tốc độ quay của trục dẫn 𝑛 (vòng/phút)
Mô men xoắn trên trục dẫn 𝑇 (𝑁𝑚𝑚)
Tỉ số truyền 𝑢
Thời gian làm việc 𝐿 (giờ)
Chiều dài côn ngoài 𝑅 (𝑚𝑚)
Mô đun vòng ngoài 𝑚 (𝑚𝑚)
Tỉ số truyền 𝑢
Chiều rộng vành răng 𝑏 (𝑚𝑚)
Góc côn chia 𝛿 ;𝛿 (độ)
Số răng bánh nhỏ 𝑍 (𝑟ă𝑛𝑔)

Bộ môn Cơ Sở Thiết Kế Máy 29|P a g e

 Số răng bánh lớn 𝑍 (𝑟ă𝑛𝑔)
Đường kính vòng chia ngoài bánh nhỏ 𝑑 (𝑚𝑚)
Đường kính vòng chia ngoài bánh lớn 𝑑 (𝑚𝑚)
Đường kính đỉnh răng ngoài bánh nhỏ 𝑑 (𝑚𝑚)
Đường kính đỉnh răng ngoài bánh lớn 𝑑 (𝑚𝑚)
Lực tác ăn khớp
Lực vòng 𝐹 (𝑁)
Lực hướng tâm 𝐹 (𝑁)
Lực dọc trục 𝐹 (𝑁)

Bộ môn Cơ Sở Thiết Kế Máy 30|P a g e