TRƯỜNG ĐẠI HỌC SÀI GÒN SAIGON UNIVERSITY

TẠP CHÍ KHOA HỌC SCIENTIFIC JOURNAL

ĐẠI HỌC SÀI GÒN OF SAIGON UNIVERSITY
Số 76 (04/2021) No. 76 (04/2021)
Email: tcdhsg@sgu.edu.vn ; Website: http://sj.sgu.edu.vn/

NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ QUẢN LÝ THUẾ
ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG KINH DOANH ONLINE
Improving the efficiency of implementing the law on tax administration for
online business activities

ThS. Lê Đình Quang Phúc

Trường Đại học Kinh tế – ĐH Đà Nẵng

TÓM TẮT
Kinh doanh online là một trong những hình thức kinh doanh phổ biến hiện nay. Đặc biệt, trong bối cảnh
dịch bệnh COVID-19 đang phức tạp, kinh doanh online trở thành phương thức kinh doanh hiệu quả,
giúp doanh nghiệp vượt qua khó khăn. Để đảm bảo sự công bằng, minh bạch cho nền kinh tế, vấn đề
nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về quản lý thuế đối với hoạt động kinh doanh online cần được đặt
ra và giải quyết.
Từ khóa: kinh doanh online, quản lý thuế, thực hiện pháp luật
ABSTRACT
Today, online business is one of the popular forms of business. Especially, in the complicated situation
of COVID-19 pandemic, online business has become an effective business method, helping enterprises
overcome difficulties. To ensure fairness and transparency for the economy, the issue of improving the
efficiency of implementation of the law on tax administration for online business activities should be
addressed and resolved.
Keywords: online business, tax administration, implementation of the law

1. Đặt vấn đề truyền thống, nó không những giải phóng

Ngày nay, cuộc cách mạng công nghệ 4.0
mang lại cơ hội cho các nước đang phát triển
rút ngắn quá trình công nghiệp hoá bằng
cách đi tắt đón đầu, phát triển nhảy vọt lên
công nghệ cao hơn. Mạng internet cùng
hàng loạt thiết bị hỗ trợ giao dịch điện tử
mang lại cho người dùng nhiều tính năng
vượt trội, đáp ứng nhu cầu giao tiếp, chia
sẻ thông tin với lưu lượng lớn. Đặc biệt,
các công cụ trực tuyến này được xem là
kênh kinh doanh có hiệu quả cao và hiệu
ứng lan tỏa mạnh. Kinh doanh online có
nhiều ưu điểm so với hình thức kinh doanh
Email: phucldq@due.edu.vn
117
sự giới hạn về mặt không gian, tiết kiệm
thời gian mà còn thu hút một lượng lớn
khách hàng. Từ đó mang đến một nguồn
thu nhập đáng kể cho các cá nhân, tổ chức
thực hiện kinh doanh.
Pháp luật Việt Nam hiện hành quy định
nộp thuế là nghĩa vụ của cá nhân, tổ chức
phát sinh thu nhập chịu thuế và được xác
lập dựa trên nền tảng kinh tế của người nộp
thuế. Do đó, mọi chủ thể thực hiện hoạt
động kinh doanh đều phải thực hiện nghĩa
vụ đóng thuế, đặc biệt là khi hình thức kinh
doanh online ngày càng phổ biến và mang
SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY
lại mức thu nhập cao thì vấn đề thực hiện
nghĩa vụ về thuế đối với các chủ thể nói
trên ngày càng được quan tâm hơn. Trong
bối cảnh đó, chống thất thu thuế từ hoạt
động kinh doanh online là hết sức cần thiết.
Từ những nhận định đó, trong phạm vi
bài viết này, tác giả tập trung làm rõ một số
vấn đề lý luận và thực trạng thực hiện pháp
luật về quản lý thuế đối với hoạt động kinh
doanh online. Từ đó đề xuất một số kiến
nghị nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật
về quản lý thuế đối với hoạt động kinh
doanh online tại Việt Nam.
2. Khái quát pháp luật về quản lý
thuế đối với hoạt động kinh doanh
online
2.1. Khái quát pháp luật về quản lý thuế
Quản lý thuế là quá trình nhà nước tác
động lên đối tượng và chủ thể nộp thuế,
bằng phương pháp, công cụ nhất định
nhằm đạt được mục đích một cách nhanh
chóng, hiệu quả thông qua việc tổ chức
thực hiện các quy định pháp luật về thuế.
Quản lý thuế bao gồm hoạt động xây dựng
chính sách, ban hành văn bản pháp luật
điều chỉnh thuế và luật thuế, tổ chức bộ
máy ngành thuế và tác động đến nghĩa vụ
của người nộp thuế.
Dưới góc độ pháp luật, nội dung quản
lý thuế được quy định tại Điều 4, Luật
Quản lý thuế số 38/2019/QH14 (sau đây
gọi là Luật Quản lý thuế 2019). Theo đó,
nội dung quản lý thuế bao gồm các hoạt
động sau: i) Đăng ký thuế, khai thuế, nộp
thuế, ấn định thuế; ii) Hoàn thuế, miễn
thuế, giảm thuế, không thu thuế; iii)
Khoanh tiền thuế nợ; xóa nợ tiền thuế, tiền
chậm nộp, tiền phạt; miễn tiền chậm nộp,
tiền phạt; không tính tiền chậm nộp; gia
hạn nộp thuế; nộp dần tiền thuế nợ; iv)
Quản lý thông tin người nộp thuế; v) Quản
lý hóa đơn, chứng từ; vi) Kiểm tra thuế,
thanh tra thuế và thực hiện biện pháp
118
No. 76 (04/2021)
phòng, chống, ngăn chặn vi phạm pháp luật
về thuế; vii) Cưỡng chế thi hành quyết định
hành chính về quản lý thuế; viii) Xử phạt vi
phạm hành chính về quản lý thuế; ix) Giải
quyết khiếu nại, tố cáo về thuế; x) Hợp tác
quốc tế về thuế; xi) Tuyên truyền, hỗ trợ
người nộp thuế. Ngoài ra, pháp luật hình sự
Việt Nam cũng quy định các tội phạm về
thuế như tội trốn thuế và các tội phạm liên
quan đến hành vi chiếm đoạt tiền ngân
sách nhà nước thông qua hoàn thuế,
chuyển giá.
2.2. Khái quát về kinh doanh online
Kinh doanh online ngày nay có thể
được hiểu là hoạt động thương mại điện tử.
Theo quy định tại khoản 1 Điều 3 Luật
Thương mại số 36/2005/QH11 (sau đây gọi
là Luật Thương mại 2005) và khoản 1 Điều
3 Nghị định số 52/2013/NĐ-CP về Thương
mại điện tử (được sửa đổi, bổ sung bởi
Nghị định số 08/2018/NĐ-CP), có thể hiểu
hoạt động thương mại điện tử là việc thực
hiện hoạt động mua bán hàng hóa hoặc
cung ứng dịch vụ trên các hệ thống điện tử
như internet, mạng máy tính hoặc các
mạng mở khác. Theo đó, hoạt động thương
mại điện tử chủ yếu tập trung vào hai lĩnh
vực nói trên, không bao hàm các hoạt động
đầu tư trong sản xuất.
Tuy nhiên, khoản 16 Điều 4 Luật
Doanh nghiệp số 68/2014/QH13 (sau đây
gọi là Luật Doanh nghiệp 2014) và khoản
21 Điều 4 Luật Doanh nghiệp số
59/2020/QH14 (sau đây gọi là Luật Doanh
nghiệp 2020) sẽ có hiệu lực từ ngày
01/01/2021 lại đưa ra khái niệm kinh doanh
bao gồm các hoạt động đầu tư, sản xuất
hay cung ứng dịch vụ nhằm mục đích tìm
kiếm lợi nhuận. Câu hỏi đặt ra là liệu đầu
tư online có được xem là hoạt động kinh
doanh online không? Theo nghĩa rộng, đối
tượng của hoạt động kinh doanh online có
thể là hoạt động đầu tư, sản xuất, tiêu thụ
LÊ ĐÌNH QUANG PHÚC
sản phẩm hoặc cung ứng dịch vụ.
Kinh doanh online là việc ứng dụng
công nghệ thông tin vào hoạt động kinh
doanh nhằm mục đích sinh lợi, vì vậy nó
mang một số đặc điểm cơ bản sau:
Thứ nhất, chủ thể trong kinh doanh
online ngoài các bên trong giao dịch mua
bán hàng hóa, còn có bên thứ ba là bên
cung cấp dịch vụ mạng - người tạo môi
trường cho giao dịch online diễn ra và có
trách nhiệm lưu giữ thông tin giao dịch
bằng các dữ liệu điện tử, tăng cường độ tin
cậy cho giao dịch online.
Thứ hai, hình thức của hoạt động kinh
doanh online được thực hiện thông qua các
phương tiện điện tử kết nối toàn cầu mà
chủ yếu là mạng internet. Các bên tham gia
giao dịch có thể giao kết hợp đồng bằng
các thao tác online mà không cần phải tổ
chức các cuộc hẹn ký kết hợp đồng tại một
địa điểm cụ thể.
Thứ ba, vấn đề nộp thuế đối với hoạt
động kinh doanh online được xác định theo
cơ chế tự kê khai, tự nộp của chủ thể phát
sinh thu nhập chịu thuế. Ngoài ra, đối với
các website thương mại điện tử phải đăng
ký nhập mã số thuế và tuân thủ nghĩa vụ về
thuế đối với cá nhân và doanh nghiệp.
Theo đó, các hình thức bán hàng tương tự
như sàn giao dịch thương mại điện tử phải
đăng ký với Bộ Công thương và thực hiện
nghĩa vụ về thuế. Kinh doanh online là
hoạt động phi biên giới nên vấn đề quản lý
thuế đối với dòng luân chuyển hàng hóa,
tiền tệ phát sinh từ hoạt động này sẽ gây
nhiều thách thức cho cơ quan quản lý thuế
Việt Nam.
3. Thực trạng thực hiện pháp luật về
quản lý thuế đối với hoạt động kinh
doanh online
Từ năm 1997 tại Việt Nam, với khả
năng kết nối trên diện rộng, internet được
ứng dụng trong nhiều lĩnh lực khác nhau
119
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN
như văn hóa, giáo dục, chính trị, v.v. Đặc
biệt, sự xuất hiện của internet trong thương
mại đã mở ra một lĩnh vực kinh doanh mới
trên thế giới: kinh doanh online. Những
website nhỏ lẻ bắt đầu ra đời trên nền tảng
sự phát triển của hệ thống internet trong
nước chủ yếu thực hiện hoạt động buôn
bán hàng hóa và tạo nên thói quen mua
hàng online của người Việt. Giữa bối cảnh
đó, hàng loạt các website thực hiện hoạt
động kinh doanh online hình thành như:
Chợ điện tử, muaban.net, vatgia.net, v.v.
Có thể thấy, sau hơn 20 năm phát triển thì
hoạt động kinh doanh online đã xóa bỏ đi
thế độc quyền của hình thức kinh doanh
truyền thống.
Ngày nay, kinh doanh online có thể
xem như một phần của nền kinh tế nhiều
thành phần. Để điều chỉnh các vấn đề của
hoạt động kinh doanh online, Chính phủ đã
ban hành Nghị định số 52/2013/NĐ-CP về
Thương mại điện tử và sau đó là Nghị định
số 08/2018/NĐ-CP sửa đổi một số Nghị
định liên quan đến điều kiện đầu tư kinh
doanh thuộc quản lý của Bộ Công thương.
Bên cạnh những ưu điểm vượt trội của quy
định pháp luật về kinh doanh online như
các chính sách phát triển bền vững, minh
bạch hoạt động thương mại điện tử thông
qua các chương trình phát triển thương mại
điện tử quốc gia thì vẫn tồn tại không ít
hạn chế, đặc biệt vấn đề quản lý thuế đối
với hình thức kinh doanh online còn khá
nhiều bất cấp, chưa có những phân công cụ
thể về vấn đề quản lý việc nộp thuế của các
cá nhân, tổ chức kinh doanh online. Đây
cũng là một phần của lỗ hổng về mặt pháp
luật thương mại điện tử.
Ngoài ra, hoạt động kinh doanh online
còn được điều chỉnh bởi Luật Thương mại
2005 và các văn bản hướng dẫn Luật
Thương mại. Đối với việc quản lý thuế của
hoạt động kinh doanh online, pháp luật
SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY
nước ta quy định trong các đạo luật thuế và
quản lý thuế. Sự điều chỉnh của nhiều văn
bản pháp luật đối với thuế phát sinh từ hoạt
động kinh doanh online tất yếu đòi hỏi
nâng cao tính chất pháp lý của hệ thống
thuế đi đôi với đổi mới tổ chức ngành thuế,
đảm bảo thi hành nghiêm chỉnh các quy
định pháp luật về thuế từ phía người nộp
thuế và người thu thuế.
Tuy nhiên, quản lý thuế hiện nay còn
nhiều vấn đề khá bất cập trong hoạt động
kinh doanh online, cụ thể:
Thứ nhất, hệ thống pháp luật nước ta
chưa bao quát toàn bộ vấn đề kiểm soát
việc đăng ký kinh doanh bằng hình thức
online. Ngày nay, sự phát triển vượt bậc
công nghệ thông tin làm cho vấn đề quản
lý trên mạng internet gặp phải nhiều khó
khăn. Chính sách quản lý hoạt động kinh
doanh online chủ yếu xác lập trên cơ sở sự
tự giác đăng ký kinh doanh của chủ thể
thực hiện hoạt động kinh doanh. Mặc dù đã
có các quy định về thu thuế đối với người
kinh doanh online nhưng thực tế cho thấy
rất khó để thu thuế từ đối tượng này, từ đó
tạo ra sự bất bình đẳng giữa các chủ thể
kinh doanh (Lý Vương Khanh & Vũ Đình
Năm, 2021).
Thứ hai, chủ thể thực hiện hoạt động
kinh doanh online không tự giác đăng ký
kê khai nộp thuế. Phần lớn các chủ thể kinh
doanh chưa có ý thức tự giác đăng ký kinh
doanh online dẫn tới việc kinh doanh
online mà không kê khai thuế thu nhập
online. Mặc dù Thông tư số 166/2013/TT-
BTC quy định chi tiết về xử phạt vi phạm
hành chính về thuế đã có những quy định
xử lý hành vi này, tuy nhiên chế tài của
Nhà nước ta vẫn chưa đủ tính răn đe. Do
vậy, tất yếu cần hình thành khung pháp lý
hợp lý về xử phạt hành chính đối với các
hành vi không kê khai thuế, phát huy vai
trò của cơ quan nhà nước đồng thời nâng
120
No. 76 (04/2021)
cao quyền chủ động của cơ quan hành
pháp, nâng cao ý thức người nộp thuế.
Thứ ba, hệ thống quy phạm pháp luật
về thuế và quản lý thuế đối với hoạt động
kinh doanh online bộc lộ nhiều mặt hạn
chế trước sự phát triển của khoa học công
nghệ. Hệ thống các quy định của nước ta
về vấn đề này còn mang tính chắp vá, thiếu
đồng bộ, thiếu tính chất linh hoạt trong vận
dụng và thực hiện trên thực tế. Hiện nay
vẫn chưa có các văn bản chuyên biệt điều
chỉnh dẫn đến những khe hở pháp lý để
cho việc trốn thuế kinh doanh để các đối
tượng trốn thuế gây thất thu cho ngân sách
nhà nước.
Thứ tư, sự phối hợp liên ngành chưa
thật sự chặt chẽ, tổ chức bộ máy thu thuế
cồng kềnh, trình độ và kinh nghiệm quản lý
thuế đối với hoạt động kinh doanh online
của cán bộ ngành thuế còn hạn chế. Như đã
trình bày, việc quản lý thuế trong kinh
doanh online chỉ thực sự hiệu quả khi có sự
phối hợp của nhiều cơ quan chức năng như
Cục Thuế, Bộ Công thương, v.v. Tính hệ
thống của các quy định pháp lý tất yếu cần
sự kết hợp đồng bộ các cơ quan trong thực
thi pháp luật đồng thời không ngừng nâng
cao trình độ chuyên môn về lĩnh vực quản
lý thuế nói trên.
Tại Hà Nội, qua việc rà soát đã phát
hiện ra tổng giao dịch, tính đến cuối tháng 6
năm 2020, từ hoạt động kinh doanh online
lên đến 14.290 tỷ đồng. Trong tổng số
13.422 chủ tài khoản facebook có hoạt động
kinh doanh online, chỉ khoảng 2.000 cá nhân
đã thực hiện việc đăng ký và được cấp mã số
thuế (Huyền Thu, 2020). Còn tại Thành phố
Hồ Chí Minh, gần đây, Cục Thuế Thành phố
đã phát hiện một số cá nhân có thu nhập từ
kinh doanh online nhưng không thực hiện
việc kê khai và nộp thuế. Qua đó, có trường
hợp cá nhân bị truy thu và xử phạt 4,1 tỷ
đồng (Bùi Dương, 2020).
LÊ ĐÌNH QUANG PHÚC
4. Kinh nghiệm một số quốc gia
trong khu vực về quản lý thuế đối với
hoạt động kinh doanh online
4.1. Kinh nghiệm của Hàn Quốc
Hiện nay, Hàn Quốc là một trong
những quốc gia có chính sách quản lý thuế
đối với thương mại điện tử hiệu quả. Hàn
Quốc là một trong những quốc gia đầu tiên
xây dựng bộ máy chuyên trách quản lý
thuế đối với thương mại điện tử trong cơ
cấu tổ chức của Tổng cục thuế. Chính sách
thuế của Hàn Quốc đang dần hướng tới tạo
sự bình đẳng về nghĩa vụ thuế giữa mọi
chủ thể chịu thuế tiến hành hoạt động kinh
doanh online trong và ngoài nước, cụ thể:
Một là, đơn giản hóa thủ tục hành
chính. Cơ chế điều chỉnh vấn đề đăng ký
kinh doanh đối với hoạt động thương mại
điện tử tại Hàn Quốc cho phép giảm thiểu
thủ tục hành chính và cụ thể hóa các yêu
cầu, các biểu mẫu đăng ký kinh doanh tại
cổng thông tin điện tử của cơ quan thuế.
Theo đó, hoạt động đăng ký kinh doanh
của chủ thể nói trên có thể thực hiện bằng
công cụ trực tuyến kết nối mạng internet
như email theo luật định.
Hai là, áp dụng biện pháp xử lý hành
chính đối với hành vi vi phạm nghĩa vụ về
thuế giá trị gia tăng (GTGT). Trường hợp
doanh nghiệp đã nộp tờ khai thuế GTGT
nhưng chưa thực hiện nghĩa vụ thuế GTGT
thì bị phạt áp dụng hình thức xử phạt tương
ứng là 3% số thuế phải nộp, đồng thời với
mức phạt bổ sung là 1,2% mỗi tháng kể từ
ngày hết hạn (Phạm Thái Hà, 2017).
Ba là, thành lập hội đồng chuyên trách
về thương mại điện tử, đẩy mạnh thu thập
thông tin, phân tích dữ liệu thuế nhằm phát
hiện các nghi vấn trốn thuế của các chủ thể
thực hiện hoạt động thương mại điện tử
(Phạm Thái Hà, 2017). Bên cạnh đó, cơ
quan thuế Hàn Quốc còn phối hợp với
Tổng cục Thống kê để thu thập dữ liệu
121
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN
thống kê về thương mại điện tử và các gian
hàng trực tuyến nhằm kiểm tra khối lượng
gian hàng điện tử, chợ ảo, các kênh mua
bán mặt hàng trong game online, v.v.
Bốn là, trang bị phương tiện thông tin
hiện đại cho ngành thuế, thành lập Trung
tâm chống trốn thuế công nghệ cao. Việc
xây dựng hệ thống quản lý thuế ứng dụng
công nghệ thông tin, thu thập dữ liệu, điều
tra kỹ thuật số tạo nên nền tảng thực thi
chính sách thuế công bằng, hiệu quả góp
phần phòng ngừa trốn thuế, giảm chi phí và
thuận tiện cho công tác thi hành pháp luật
và quản lý nhà nước về thuế đặc biệt là đối
với thuế phát sinh từ hoạt động kinh doanh
online (Nguyễn Thị Thùy Dương, 2010).
4.2. Kinh nghiệm của Trung Quốc
Trung Quốc là quốc gia hoạt động
thương mại điện tử phát triển và nhanh
chóng chiếm lĩnh thị trường bởi các giao
dịch mua bán online. Chính phủ Trung
Quốc, Bộ Tài chính cùng các cơ quan thuế
đã ban hành nhiều văn bản quy phạm quản
lý các khoản thuế phát sinh từ hoạt động
thương mại điện tử, xuất nhập khẩu hàng
hóa online.
Pháp luật Trung Quốc quy định, các
doanh nghiệp bán lẻ thương mại điện tử
nếu đủ các điều kiện nhất định có thể hoàn
thuế hoặc miễn thuế, đặc biệt là thuế giá trị
gia tăng. Tuy nhiên, khi người nộp thuế nợ
thuế, cơ quan thuế đã có văn bản nhắc nộp
thuế nhưng vẫn không nộp hoặc người nộp
thuế có dấu hiệu phát tán tài sản thì cơ
quan có thẩm quyền có thể áp dụng biện
pháp cưỡng chế thi hành quyết định xử
phạt hành chính về thuế phát sinh từ hoạt
động kinh doanh online (Phạm Thái Hà,
2017).
Tại Trung Quốc, cùng với việc nâng
cao hiệu quả quản lý thuế, cơ quan nhà
nước có thẩm quyền đã điện tử hóa con
dấu, chữ ký và hóa đơn nhằm đảm bảo tính
SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY
nhanh gọn, chính xác, tiết kiệm thời gian
so với phương thức quản lý truyền thống.
Theo đó, tất cả các doanh nghiệp đều áp
dụng hóa đơn điện tử, từ đó nhà nước quản
lý dòng luân chuyển hàng hóa online của
doanh nghiệp và có chính sách giám sát,
thu thuế phù hợp.
5. Một số kiến nghị hoàn thiện pháp
luật và nâng cao hiệu quả thực hiện
pháp luật về quản lý thuế đối với hoạt
động kinh doanh online
5.1. Hoàn thiện các quy định về quản
lý thuế đối với hoạt động kinh doanh online
Hiện nay, thương mại điện tử và quản
lý thuế đối với hoạt động thương mại điện
tử được quy định rải rác nhiều văn bản quy
phạm pháp luật khác nhau như Luật Quản
lý thuế, Luật Giao dịch điện tử, Luật Công
nghệ thông tin và các văn bản hướng dẫn
thi hành để giải quyết vấn đề thất thu thuế
từ hoạt động kinh doanh online. Các quy
định nói trên vẫn mang tính chất chung
chung, chưa đồng bộ và thống nhất. Nhận
rõ tính tất yếu của việc phòng chống thất
thu thuế từ hoạt động kinh doanh đối với
sự phát triển của nước ta, nhóm nghiên cứu
xin đề ra một số giải pháp hoàn thiện việc
xây dựng các quy định về thuế và quản lý
thuế đối với hoạt động kinh doanh online
như sau:
Thứ nhất, ban hành văn bản hợp nhất
các quy định liên quan đến hoạt động kinh
doanh online và thuế thu nhập kinh doanh
online. Việc thực hiện pháp luật về thuế và
quản lý thuế bản chất là việc giải quyết mối
quan hệ giữa người nộp thuế và nhà nước.
Nhà nước luôn có xu hướng huy động tối
đa nguồn lực vật chất từ thuế nhưng người
nộp thuế lại có xu hướng nộp càng ít thuế
càng lợi nên vấn đề trốn thuế có nhiều
mầm mống để xảy ra. Để giải quyết mâu
thuẫn nói trên, tất yếu phải có sự hướng
dẫn của các văn bản chuyên biệt về thuế
122
No. 76 (04/2021)
đối với thu nhập phát sinh từ hoạt động
kinh doanh online và quản lý dòng thuế từ
hoạt động này dựa trên nền tảng của hiến
pháp, tạo nên trách nhiệm chính trị của các
chủ thể trong quan hệ nói trên.
Thứ hai, ban hành văn bản hướng dẫn
chi tiết quản lý thuế thu nhập kinh doanh
online trên nền tảng kết hợp Luật An ninh
mạng và dự thảo Luật Quản lý thuế nhằm
tạo cơ sở dữ liệu thông tin người nộp thuế
thu nhập kinh doanh online đồng thời vẫn
đảm bảo tính công khai, minh bạch, tôn
trọng quyền lợi của chủ thể nộp thuế được
hoạt động trên không gian mạng lành mạnh
và tạo dựng niềm tin từ người nộp thuế.
Ngoài ra, sự phối hợp giữa các quy định
pháp lý trên tạo nền tảng giúp cơ quan thuế
thực hiện hoạt động quản lý đối tượng nộp
thuế thu nhập online một cách thường
xuyên thông qua hệ thống dữ liệu mạng và
các thông tin chi tiết giao dịch trên các thị
trường mở để kịp thời phát hiện, ngăn chặn
và xử lý hành vi trốn thuế.
“Công bằng” được xem là một tiêu
chuẩn quan trọng phản ánh mặt tiến bộ của
các chính sách thuế nhưng pháp luật nước ta
vẫn chưa có quy định giải thích rõ sự định
lượng về công bằng dẫn đến nhiều cách
hiểu khác nhau về “công bằng” theo chiều
dọc và chiều ngang. Xét về “công bằng”
theo chiều ngang là sự đối xử về thuế như
nhau đối với mọi chủ thể. Xét theo chiều
dọc, chủ thể nào có thu nhập chịu thuế cao
hơn thì phải nộp thuế nhiều hơn.
Cả hai cách hiểu này đều dựa trên khả
năng của người nộp thuế. Vấn đề đặt ra là
tiêu chuẩn định lượng khả năng của người
nộp thuế được xác định theo phương thức
nào sẽ đảm bảo tính công bằng triệt để?
Giả sử trường hợp công dân A và B cùng
kinh doanh mỹ phẩm thông qua webisite
thương mại điện tử đảm bảo đầy đủ các
điều kiện về đăng ký kinh doanh; A làm
LÊ ĐÌNH QUANG PHÚC
mỗi tuần làm việc 40 giờ, công dân B mỗi
tuần làm việc 56 giờ. Giả sử số tiền tính
cho một giờ lao động của A và B như nhau
do đó B sẽ có thu nhập cao hơn A. Nếu xét
theo chiều dọc thì B sẽ phải nộp thuế cao
hơn A. Liệu rằng yếu tố công bằng tính đến
như vậy có hợp lý và đảm bảo quyền của
chủ thể nộp thuế hay chưa? Hơn nữa, thực
tiễn phân tích tiêu chuẩn công bằng khác
nhau là một trong những nguyên nhân
khiến người nộp thuế có động cơ trốn lậu
thuế thông qua các thủ đoạn thiếu trung
thực trong vấn đề kê khai thông tin thuế, sử
dụng hóa đơn, chứng từ, v.v. Theo đó, nếu
coi việc đánh thuế dựa trên công bằng xã
hội tất yếu cần có quy định giải thích chi
tiết về nguyên tắc công bằng trong vấn đề
thu thuế thu nhập online nhằm đảm bảo
quyền của mọi chủ thể kinh doanh và hạn
chế tối đa hậu quả xấu đến nguy cơ nảy
sinh hành vi trốn thuế.
5.2. Nâng cao hiệu quả thực hiện
pháp luật về quản lý thuế đối với hoạt
động kinh doanh online
Nhà nước ta xây dựng và ban hành
pháp luật về thuế và quản lý thuế nhằm
điều chỉnh mối quan hệ giữa người nộp
thuế và nhà nước khi phát sinh thu nhập
chịu thuế. Tuy nhiên, để phát huy hiệu quả
các quy định pháp luật nhằm phòng chống
thất thu thuế cần thiết phải làm cho các chủ
thể áp dụng nắm bắt và thực hiện các
nguyên tắc, quy định của pháp luật một
cách kịp thời, đầy đủ, triệt để.
Trong bối cảnh nước ta hiện nay, một
lần nữa khẳng định sự có mặt của thuế thu
nhập kinh doanh online và phòng chống
thất thu thuế từ kinh doanh online là cần
thiết. Thực hiện mục tiêu phòng chống thất
thu thuế nói trên, tác giả đề xuất một số
giải pháp cụ thể như sau:
Thứ nhất, xây dựng bộ máy quản lý
thuế riêng biệt để quản lý hoạt động
123
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN
thương mại điện tử nói chung. Mục đích
của đề xuất này chủ yếu là nhằm kiến nghị
về việc thành lập cơ quan đủ chuyên môn,
có tính dự báo để có thể kịp thời phát hiện,
ngăn chặn và xử lý hành vi trốn thuế thu
nhập kinh doanh online - một trong những
nguồn thu thuế tiềm năng của nước ta hiện
nay và trong tương lai. Tác giả đưa ra đề
xuất trên xuất phát từ những lý do sau đây:
- Như đã trình bày, thuế thu nhập
online là một phạm trù riêng biệt đòi hỏi sự
kết hợp giữa yếu tố quản lý về thuế và yếu
tố thương mại điện tử. Trong thực tế, công
tác quản lý, thanh tra thuế thu nhập online,
kiểm tra hoạt động thương mại điện tử đặt
ra nhiều yêu cầu khác biệt so với hình thức
thu thuế truyền thống. Hoạt động này đòi
hỏi các cán bộ ngành thuế phải có nghiệp
vụ về thuế, kinh tế, năng lực ngoại ngữ
cao, đồng thời biết sử dụng thông thạo các
ứng dụng nhằm kết xuất dữ liệu, thông tin
giao dịch nhằm tìm ra các dấu hiệu trốn
thuế của người nộp thuế. Xuất phát từ yêu
cầu thực tiễn đó, cần xây dựng bộ máy
quản lý chuyên biệt tuyển dụng hệ thống
cán bộ có trình độ cao, phát triển theo
hướng tăng cường ứng dụng chuyên sâu
công nghệ thông tin và nâng cao các phẩm
chất, tư cách đạo đức của mỗi cá nhân thực
hiện nghiệp vụ về thuế và quản lý thuế.
- Để tạo sự chi phối toàn diện đến
công tác quản lý thuế, không chỉ dựa trên
sự quản lý chung của cơ quan thuế trung
ương mà còn có sự phối hợp với các bộ,
các ngành có liên quan. Thông qua sự hỗ
trợ của các cơ quan nói trên, cơ quan quản
lý thuế riêng biệt có thể thu thập được các
thông tin mang tính chất đa chiều, dễ dàng
nắm các thông tin về kê khai tài sản ngân
hàng, số lượng giao dịch hàng hóa, thanh
toán online... từ đó đưa ra định hướng phát
hiện và dự báo đối với các chủ thể có khả
năng trốn thuế để kịp thời ngăn chặn.
SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY
- Đặc điểm của hoạt động kinh doanh
online là những giao dịch mang tính quốc
tế rộng nhưng lại khó kiểm soát bởi thông
tin giao dịch có thể dễ dàng thay đổi hoặc
yêu cầu tính bảo mật cao. Sự ra đời của cơ
quan quản lý chuyên biệt đối với hoạt động
này mang hiệu quả quản lý tốt bởi lẽ tính
chuyên biệt của mình giúp cơ quan này thu
thập dữ liệu thông tin online của chủ thể
kinh doanh nhưng vẫn đảm bảo tính bảo
mật và độ tin cậy cao. Do đó, sự ra đời của
cơ quan nói trên không chỉ thực hiện mục
tiêu quản lý, phòng chống thất thu thuế thu
nhập online mà còn góp phần bảo vệ quyền
lợi của người nộp thuế.
- Với tốc độ phát triển nhanh chóng
của công nghệ thông tin sẽ kéo theo sự đa
dạng và phức tạp hóa các hoạt động kinh
doanh online. Thực tiễn đặt ra yêu cầu phải
có cơ quan thuế chuyên biệt về thương mại
điện tử với hệ thống cán bộ được đào tạo
chuyên sâu mới có thể nắm bắt kịp thời xu
hướng phát triển trên đồng thời khắc phục
tình trạng mất bình đẳng trong môi trường
kinh doanh làm cho mất nguồn dư địa thuế
dồi dào từ thu nhập online.
Thứ hai, hiệu quả của công tác phòng
chống thất thu thuế đối với hoạt động kinh
doanh online mang tính chất đa chiều, nó
không chỉ phụ thuộc vào công tác quản lý
của cơ quan quản lý thuế mà còn phụ
thuộc vào chính bản thân người nộp thuế.
Vì vậy, nhóm nghiên cứu đề xuất tăng
cường công tác tuyên truyền, giáo dục,
hướng dẫn doanh nghiệp và các cá nhân,
tổ chức thực hiện hoạt động kinh doanh
online nhận thức đầy đủ về thuế thu nhập
online và nghĩa vụ nộp thuế thu nhập
online. Theo đó, công tác tuyên truyền cần
có sự kết hợp yếu tố công nghệ thông tin,
kết hợp đưa tin cùng các phương tiện đại
chúng nhằm quản lý trên diện rộng, tận
dụng sức mạnh cộng đồng giáo dục, hạn
124
No. 76 (04/2021)
chế hành vi trốn thuế từ kinh doanh online.
Đặc biệt, trong xu hướng giáo dục phối
hợp với năng lực ngoại ngữ và kỹ năng
công nghệ thông tin thì việc tăng cường
giáo dục thế hệ học sinh, sinh viên thông
qua các hội thảo phòng chống thất thu thuế
thu nhập online giúp tạo nền tảng hiểu biết
cho một thế hệ mới hiểu biết đầy đủ về
thuế, góp phần phòng chống thất thu thuế
trong tương lai.
Thứ ba, tăng cường hợp tác quốc tế về
quản lý thuế đối với hoạt động kinh doanh
online. Hiện nay, hình thức kinh doanh
online dần trở nên đa dạng và phức tạp, các
doanh nghiệp, cá nhân hoạt động online
không bị giới hạn về mặt lãnh thổ quốc gia.
Hơn nữa, nhà nước ta luôn thực hiện chính
sách mở cửa nền kinh tế, khuyến khích thu
hút đầu tư nước ngoài nên các cá nhân, tổ
chức thực hiện hoạt động kinh doanh
online có yếu tố nước ngoài có cơ hội trốn
lậu thuế quốc tế. Do đó, nhóm nghiên cứu
đề xuất giải pháp này nhằm phối hợp với
các quốc gia liên quan phòng chống hành
vi trốn thuế, tạo môi trường kinh doanh
lành mạnh, đặc biệt nước ta nên tăng
cường ký các hiệp định chống đánh thuế
trùng với các nước nhằm tránh các xung
đột quốc tế về thuế và quản lý thuế từ thu
nhập online có yếu tố nước ngoài.
6. Kết luận
Kinh doanh online là lĩnh vực hoạt
động tương đối đa dạng và phức tạp. Vấn
đề quản lý và phòng chống trốn thu thuế từ
thu nhập kinh doanh online đặt ra nhiều trở
ngại đối với công tác quản lý thuế nước ta
và đồng thời tạo nên thách thức lớn đối với
hoạt động kinh doanh online xuyên biên
giới. Vì vậy, cần phải tiếp tục nghiên cứu
nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về
quản lý thuế đối với hoạt động kinh doanh
online để đảm bảo sự công bằng và phát
triển bền vững của xã hội.
LÊ ĐÌNH QUANG PHÚC TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Bộ Tài chính (2013). Thông tư số 116/2013/TT-BTC quy định chi tiết về xử phạt vi phạm
hành chính về thuế, ban hành ngày 15 tháng 11 năm 2013.
Chính phủ (2013). Nghị định số 52/2013/NĐ-CP về Thương mại điện tử, ban hành ngày 16
tháng 5 năm 2013.
Chính phủ (2018). Nghị định số 08/2018/NĐ-CP sửa đổi một số Nghị định liên quan đến
điều kiện đầu tư kinh doanh thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ Công thương,
ban hành ngày 15 tháng 01 năm 2018.
Bùi Dương (2020, ngày 16 tháng 8). Chống thất thu thuế từ hoạt động kinh doanh qua
mạng: Cần sự chung tay vào cuộc. Truy xuất từ http://tapchitaichinh.vn/Chuyen-
dong-tai-chinh/chong-that-thu-thue-tu-hoat-dong-kinh-doanh-qua-mang-can-su-
chung-tay-vao-cuoc-326631.html?fbclid=IwAR3eqZJZPeVeLBvcQbiLzbXh9q-
wuNISfBzM2aStsLWEXNvO97Nxn_z3xyA.
Nguyễn Thị Thùy Dương (2010). Kinh nghiệm quản lý thuế của các nước OECD và những
gợi ý cho Việt Nam, Tạp chí Nghiên cứu Tài chính kế toán, số 12(89)-2010, 49-54.
Phạm Thái Hà (2017, ngày 11 tháng 11). Kinh nghiệm quản lý thuế trong kinh doanh
thương mại điện tử tại một số nước. Truy xuất từ https://tapchitaichinh.vn/tai-chinh-
kinh-doanh/kinh-nghiem-quan-ly-thue-trong-kinh-doanh-thuong-mai-dien-tu-tai-
mot-so-nuoc-131566.html.
Lý Vương Khanh & Vũ Đình Năm (2021, ngày 25 tháng 7). Kinh doanh trực tuyến tại Việt
Nam hiện nay. Truy xuất từ https://tapchitoaan.vn/bai-viet/phap-luat/kinh-doanh-
truc-tuyen-tai-viet-nam-hien-nay.
Quốc hội (2005). Luật Giao dịch điện tử số 51/2005/QH11, ban hành ngày 29 tháng 11
năm 2005.
Quốc hội (2005). Luật Thương mại số 36/2005/QH11, ban hành ngày 14 tháng 6 năm 2005.
Quốc hội (2006). Luật Công nghệ thông tin số 67/2006/QH11, ban hành ngày 29 tháng 6
năm 2006.
Quốc hội (2014). Luật Doanh nghiệp số 68/2014/QH13, ban hành ngày 26 tháng 11 năm 2014.
Quốc hội (2019). Luật Quản lý thuế số 38/2019/QH14, ban hành ngày 13 tháng 6 năm 2019.
Quốc hội (2020). Luật Doanh nghiệp số 59/2020/QH14, ban hành ngày 17 tháng 6 năm 2020.
Huyền Thu (2020, ngày 17 tháng 8). “Đau đầu” bài toán chống thất thu thuế từ hoạt động
kinh doanh qua mạng. Truy xuất từ http://tapchitaichinh.vn/Chuyen-dong-tai-
chinh/dau-dau-bai-toan-chong-that-thu-thue-tu-hoat-dong-kinh-doanh-qua-mang-
326489.html?fbclid=IwAR3eqZJZPeVeLBvcQbiLzbXh9q-
wuNISfBzM2aStsLWEXNvO97Nxn_z3xyA.

Ngày nhận bài: 14/8/2020 Biên tập xong: 15/4/2021 Duyệt đăng: 20/4/2021

125