Potenciranje je aritmetika operacija, koja se svodi na mnoenje argumenta sa samim sobom ukoliko je potencija pozitivni cijeli broj.

a je argument, n je potencija.

52= 5 x 5 = 25 53= 5 x 5 x 5 = 125 54= 5 x 5 x 5 x 5 = 625

Suprotna operacija je korjenovanje.

Kako se potencija smanjuje (1/2, 1/3, 1/4 itd) tako se smanjuje i rezultat operacije, prvi niz tei u nulu, dok drugi niz tei u 1. Zato kaemo da je svaki broj na nultu potenciju 1.

U matematici, korijen (ili nula) funkcije kompleksne vrijednosti f je lan x domena od f, takav da f(x) nestaje u x, to jest,

Drugim rijeima, "korijen" funkcije f je vrijednost za x kojom dobijamo rezultat nule ("0"). Na primjer, razmotrimo funkciju f definisanu slijedeom formulom:

Ova funkcija ima korijen u 3, poto je f(3) = 32 6(3) + 9 = 0. Ako se funkcija preslikava iz skupa realnih brojeva u skup realnih brojeva, njene nule su take u kojima njen grafik presjeca x-osu. Vrijednosti x u takvim takama nazivaju se x-presjeci. Zbog toga, u ovoj situciji, korijen se moe nazvati i x-presjek.

Rije korijen moe se, takoer, odnositi na n-ti korijen broja, a, kao u izrazu . Kvadratni korijen broja,a je .

Viteove formule daju vezu koeficijenata polinoma sa sumam i proizvodima njihovih korijena (nula) Osnovni korijen funkcije (obino se naziva samo "funkcija kvadratnog korijena") je funkcija koja

preslikava skupnenegativnih realnih brojeva R+ (0) u samog sebe, i, kao i sve funkcije, uvijek vraa jedinstvenu vrijednost. funkcija kvadratnog korijena, takoer, preslikava racionalne brojeve u algebarske brojeve (nadskup racionalnih brojeva); je racionalan ako i samo ako je x racionalan broj koji se moe

prikazati kao omjer dva savrena kvadrata. U geometrijskomsmislu, kvadratni korijen funkcije preslikava povrinu kvadrata na njegovu duinu stranice.

Za sve realne brojeve x

(pogledajte apsolutna vrijednost)

Za sve nenegativne realne brojeve x i y,

Funkcija kvadratnog korijena je neprekidna za sve nenegativne x i diferencijabilna za sve pozitivne x. Njena derivacija data je kao

Taylorov red od 1 + x oko x = 0 konvergira za |x| < 1, i dat je kao

U matematici derivacija funkcije skupa sa integralnim raunom glavne su osnove infinitezimalnog rauna koji ima iroku primjenu u svim naunim i mnogim drugim podrujima gdje je potreban proraun razvoja funkcije u odredjenom intervalu npr. u matematici derivacija je nagib pravca u odredjenom intervalu, u ekonomiji npr. rast inflacije u odredjenom vremenu, u fizici derivacijom vremena dobijemo trenutnu brzinu. Geometrijsko znaenje [uredi] U geometrijskom smislu derivacija funkcije f je omjer nagiba pravca u odredjenoj taki x0 odnosno koeficijent smjera pravca odnosno tangentana funkciju f u taki ije su koordinate (x0,f(x0)). Koeficijent smjera pravca = m

odnosno

jer (x0 + h) x0 = h x = h

Konana formula:

Koeficijent smjera pravca usko je povezan sa derivacijom iz razloga to kada interval x2 x1 = h pone teiti nuli, odnosno graninoj vrijednosti (limesu) minimalan, dobijamo derivaciju f u taki (x0,f(x)). Neprekidnost funkcija [uredi] Neprekidne funkcije predstavljaju jednu od najvanijih klasa funkcija koje se prouavaju u razliitim matematikim disciplinama. Za neku funkciju f kaemo da je neprekidna u nekoj taki x0 ako funkcija uopte posjeduje vrijednost u toj taki, te ako se njena vrijednost kada se sa lijeva ili desna pribliavamo posmatranoj taki takoer pribliava njenoj vrijednosti u posmatranoj taki. Za funkciju koja nije neprekidna u nekoj taki kaemo da je prekidna u toj taki, odnosno da ima prekid u posmatranoj taki. Radi lakeg opisivanja ponaanja (svojstava) neke funkcije, u praksi je od velikom znaaja tzv. grafik funkcije, tj. grafiki prikaz skupa vrijednosti posmatrane funkcije nad nekim podskupom njenogdomena. Pojednostavljeno gledajui, za funkciju moemo rei da je neprekidna ako njen grafik moemo nacrtati bez da vrh olovke toliko se priblii nuli da postane infinitezimalno

odvojimo od papira. No, ovo je veoma daleko od formalne definicije neprekidne funkcije, iz istog razloga to se pojam "crtanja bez odvajanja od papira" nemoe matematiki predstaviti. Dananju formalnu definiciju neprekidne funkcije dao je Karl Weierstra krajem 19. vijeka. Neprekidnost funkcije u taki [uredi] U upotrebi je nekolicina razliitih, ali ekvivalentnih definicija neprekidnosti funkcije u taki

Za funkciju f definisanu u nekoj okolini take x0 kaemo da je neprekidna (kontinuirana) funkcija u taki x0 ako je Pomakni u desno:

Za funkciju f definisanu u nekoj okolini take x0 kaemo da je neprekidna (kontinuirana) funkcija u taki x0 ako za dato > 0 postoji broj = () > 0 takav da za sve x za koje je | x x0 | < vrijedi: | f(x) f(x0) | <

Za funkciju f definisanu u nekoj okolini take x0 kaemo da je neprekidna (kontinuirana) funkcija u taki x0 ako je

Razliku x x0 nazivamo prirataj nezavisne promjenljive i oznaavamo sa f(x0) nazivamo prirataj zavisno promjenljive i oznaavamo sa

, dok razliku f(x) .

Za funkciju f definisanu u nekoj okolini [x0,x0 + ) take x0 kaemo da je neprekidna s desna taki x0 ako je

Za funkciju f definisanu u nekoj okolini (x0 ,x0] take x0 kaemo da je neprekidna s lijeva taki x0 ako je

Za funkciju f definisanu u nekoj okolini take x0 kaemo da je neprekidna (kontinuirana) funkcija u taki x0 ako je neprekidna s desna i neprekidna s lijeva u taki x0

Taka gomilanja x0 u kojoj funkcija f nije neprekidna naziva se taka prekida (diskontinuiteta) funkcije f. Taka x0 postaje taka prekida funkcije f, ako je ispunjen jedan od sljedeih uvjeta:

1. Funkcija f nije definisana u taki x0

2. Barem jedna od graninih vrijednosti

ne postoji. Taku

prekida x0 funkcije f za koju vrijedi ovaj uslov, nazivamo takom prekida druge vrste.

3. Postoje granine vrijednosti

nazivamo takom prekida prve vrste.

, ali je barem jedna od njih razliita

od vrijednosti funkcije f u taki x0, tj. f(x0). Taku prekida x0 funkcije f za koju vrijedi ovaj uslov,

4. Ako postoje granine vrijednosti

i

, ali funkcija f nije definisana u taki x0, onda tako da nova funkcija postane

funkciju f moemo proiriti stavljajui

neprekidna u taki x0. Ovakvu taku x0 nazivamo takom otklonjivog prekida.

Ako su funkcije f i g neprekidne u taki x0, onda su i funkcije f + g, fg neprekidne u taki x0. Ako

je

, onda je i funkcija

neprekidna u taki x0.

Ako je g neprekidna funkcija u taki x0, a f neprekidna funkcija u taki g(x0), onda je sloena funkcija f(g) neprekidna u taki x0.

Primjeri funkcija sa razliitim vrstama taaka prekida [uredi]

Funkcija zadana sa

, koja nije definisana za x = 0 ima prekid u taki x = 0. Taka x =

0 predstavlja prekid druge vrste za ovu funkciju.

Funkcija zadana sa

ima prekid druge vrste u taki x = 0. Ovo je primjer

funkcij koja je neprekidna s lijeva ali nije neprekidna s desna.

Funkcija zadana sa vrste (u taki x = 1).

posjeduje istovremeno prekid prve vrste (u taki x = 0) i prekid druge

Funkcija zadana sa

posjeduje otklonjiv prekid u taki x = 2.

Neprekidnost funkcija na zatvorenom intervalu [uredi] Za funkciju f definisanu na nekom intervalu ili uniji intervala D(f) kaemo da je neprekidna na D(f) ako je neprekidna u svakoj taki .

Ako je funkcija neprekidna na zatvorenom intervalu [a,b], ona je na tom intervalu i ograniena, te na tom intervalu poprima svoju najmanju i najveu vrijednost. Uniformna neprekidnost funkcija [uredi] Za funkciju f definisanu na nekom intervalu (a,b) kaemo da je uniformno neprekidna na tom intervalu, ako za svako > 0 postoji = () > 0 takvo da za sve parove taaka je | x2 x1 | < vrijedi | f(x2) f(x2) | < . Ako je funkcija f uniformno neprekidna na nekom intervalu, ona je oigledno i neprekidna na tom intervalu. Dakle, klasa uniformno neprekidnih funkcija je potskup klase neprekidnih funkcija. U sluaju zatvorenog intervala [a,b] ove dvije klase se poklapaju, tj. svaka neprekidna funkcija nad zatvorenim intervalom [a,b] je ujedno i uniformno neprekidna nad ovim intervalom. U sluaju otvorenih intervala, ovo za koje

ne vrijedi. Npr. funkcija neprekidna na ovom intervalu.

je neprekidna na otvorenom intervalu (0,1), ali nije uniformno

U matematici, domen date funkcije je skup "unosa" vrijednosti za koje je funkcija definisana.[1] Za primjer, domen kosinusa bili bi svi realni brojevi, dok je domen kvadratnog korijena brojevi vei ili jednaki nuli (ignoriui kompleksne brojeve u oba sluaja). U predstavljanju funkcije u xy koordinatnom sistemu, domen je predstavljen na x-osi (ili apscisi).

Funkcija f(x) = x ima domen sve brojeve izmeu nule i pozitivne beskonanosti Formalna definicija [uredi] Za datu funkciju f:XY, skup X unosnih vrijednost je domen od f; skup Y je kodomen od f.

Rang od f je skup svih izlaznih vrijednosti od f; to je skup funkcija f surjektivna funkcija.

. [2] Rang od f moe biti isti

skup kao i kodomen ili moe biti odgovarajui podskup istog. Openito, on je manji od kodomena osim ako je

Dobro definisana funkxija mora preslikavati svaki element svog domena u element u njenom kodomenu. Na primjer, funkcija f definisana sa

nema vrijednosti za f(0). U matematici, kodomen ili podruje vrijednosti funkcije f : X Y je skup Y. Domen funkcije f je skup X. Slika funkcije f je skup f(X) definisan sa {f(x) : x X}. Iz ovih definicija slijedi da je slika funkcije f uvijek podskup kodomena od f. Primjer [uredi] Zorni prikaz razlike izmeu kodomena i slike se moe pronai razmatranjem matrice linearne transformacije. Dogovor je da je domen linearne transformacije povezan sa matricom matrica tipa , a njen kodomen je , pri emu je

(ima m redova i n kolona). Ali bi slika (skup brojeva dobiven mnoenjem udesno svake

vektor-kolone matrice duine n) mogla biti znatno manja. Na primjer, ako matrica sadri samo nule, tada je bez obzira na veliinu njena slika samo vektor 0. Dimenzija rezultirajueg vektora je m. Ovo je vaan zakljuak, s obzirom da je dovoljno promijeniti samo jedan broj u matrici da njena slika ne bude nula. Drugi primjer: Neka je funkcija f funkcija nad realnim brojevima:

definisana sa

Kodomen funkcije f jest R, ali oito f(x) nikad ne poprima negativne vrijednosti, te je stoga slika u biti skup R0+nenegativnih realnih brojeva, tj. interval [0,):

Funkcija g je mogla biti definisana i na sljedei nain:

Iako f i g imaju isti krajnji uinak na dati broj, one nisu, u modernom shvaanju, jednake funkcije, poto imaju razliite kodomene.

Da bismo poblie vidjeli zato, pretpostavimo da imamo definisanu drugu funkciju,

Moramo definirati domen, te funkcije kao . Sada definiimo kompozicije , .

Prva kompozicija nema smisla. Pretpostavimo da ne znamo koja je slika funkcije f - samo znamo da moe poprimiti vrijednosti iz . Ali tad dolazi do problema, poto drugi korijen nije definisan za negativne brojeve.

Sad imamo moguu kontradikciju. Ovakva je situacija nejasna, i u formalnom bi se radu trebala izbjegavati. Kompozicija funkcija stoga zahtijeva po definiciji da kodomen (ne slika, koja je pak posljedica funkcije i stoga neodreena na razini kompozicije) funkcije na desnoj strani bude jednaka domenu funkcije na lijevoj strani. Kodomen moe uticati na surjektivnost funkcije, tj g je surjekcija, dok f nije. Kodomen ne utie na injektivnost funkcije. Trigonometrija je dobila ime po grkim rijeima (trigonon = trougao i metron = mjera) je dio matematike koji prouava odnose meu segmentima pravi (duinama) i uglovima trougla uravni ili na povrini sfere. Pomou trigonometrijskih funklcija mogue je odrediti nepoznatu dimenziju, ugao nagiba u matematikim i tehnikim proraunima. Trigonometrijske funkcije su: sinus (sin), kosinus (cos), tangens (tg), kotangens (ctg), sekans (sec) i kosekans (csc). Odnosno:

Sinus ugla uz vrh A jednak je odnosu suprotne katete i hipotenuze pravouglog trougla.

Kosekans ugla je reciprona vrijednost od sinus ugla.

Kosinus ugla uz vrh A jednak je odnosu blie katete i hipotenuze pravouglog trougla.

Sekans ugla je reciprona vrijednost od kosinus ugla.

Tangens ugla uz vrh A jednak je odnosu suprotne i blie katete pravouglog trougla.

Kotangens ugla uz vrh A jednak je odnosu blie i suprotne katete pravouglog trougla. Kotangens ugla je reciprona vrijednost od tangens ugla. Inverzne trigonometrijske funkcije su: arkussinus (arcsin), arkuskosinus (arccos), arkustangens (arctg), arcuskotangens (arcctg), arcussekans (sec) i arkuskosekans (arccsc). Logaritmi

Derivacija, Taylorov red [uredi] Derivacija prirodnog logaritma je data sa

Taylorovi polinomi za loge(1+x) pruaju tanu aproksimaciju samo u intervalu -1 < x 1. Uoite da su, za x > 1, Taylorovi polinomi vieg stepena goreaproksimacije. Ovo vodi do Taylorovog reda za ln(1 + x) oko 0; takoer je poznat pod nazivom Mercatorov red

Desno je slika funkcije ln(1 + x) i nekih njenih Taylorovih polinoma oko 0. Ove aproksimacije konvergiraju u funkciju samo u oblasti -1 < x 1; van ove oblasti Taylorovi polinomi vieg stepena su gore aproksimacije za funkciju. Uvrtavanjem x-1 umjesto x, dobijamo alternativni oblik za ln(x)

[2]

Koritenjem Eulerove transformacije na Mercatorov red, dobija se sljedee, koje vrijedi sva svako x ija je apsolutna vrijednost vea od 1:

Ovaj red slian je BaileyBorweinPlouffeovoj formuli.

Takoer uoite da je

takoer svoja inverzna funkcija, tako da kada elimo dobiti prirodni logaritam

nekog broja y, jednostavno uvrstimo u Prirodni logaritam u intergraciji [uredi]

za x.

Prirodni logaritam doputa jednostavnu integraciju funkcija oblika g(x) = f '(x)/f(x): antiderivacija od g(x) je data sa ln(|f(x)|). Ovo je sluaj zbog pravila derivacije proizvoda i sljedee injenice:

Drugim rijeima,

Slijedi primjer u sluaju kada je g(x) = tan(x):

Neka je f(x) = cos(x), a f'(x)= - sin(x):

gdje je C konstanta integracije. Prirodni logaritam moe se intergrisati pomou parcijalnom integracijom:

Eksponencijalna funkcija ex moe se definisati, na razne ekvivalnetne naine, kao beskonaan red. Tanije, moe se definisati pomou potencijalnog reda:

. Uoite da ova definicija ima oblik Taylorovog reda. Koristei druge definicije za eksponencijalnu funkciju trebale bi dovesti do istog rezultata kada se proiri uTaylorov red. Rjee, ex je definisano kao rjeenje y jednaine

Takoer, to je slijedea granina vrijednost:

Neprekidni razlomci za ex [uredi] Preko Eulerovog identiteta:

Naprednije tehnike su neophodne da se napie sljedee:

Ako stavimo da je m = x i n = 2, dobijamo Eksponencijalna funkcija u kompleksnoj ravni [uredi]

Eksponencijalna funkcija moe se definisati i u kompleksnoj ravni na nekoliko ravnopravnih naina. Neki od njih odraavaju iste izraze kao i za eksponencijalne funkcije realne varijable. Na primjer, eksponencijalna funkcija kompleksne varijable moe se izraziti u obliku potencijalnog reda, gdje su realne vrijednosti zamijenjene kompleksnima:

Koristei ovu definiciju jednostavno je pokazati da jednakost

vrijedi i u kompleksnoj ravni.Razmatrana kao funkcija definisana u kompleksnoj ravni, eksponencijalna funkcija zadrava svoje osnovne osobine:

za sve kompleksne brojeve z i w. Eksponencijalna funkcija moe biti i periodika kada je funkcija imaginarnog argumenta perioda 2i, jer vrijedi gdje su a i b realne vrijednosti. Jednakost povezuje eksponencijalnu funkciju s trigonometrijskim funkcijama i dalje s hiperbolikim funkcijama. tavie, moe se definisati i funkcija oblika ab, gdje su ia i b kompleksne veliine. Pojam prirodnog logaritma se moe takoer proiriti i na funkciju kompleksnog argumenta ln(z), gdje moemo definisati openitije da je a sve kompleksne brojeve z i w. Ovo je takoer vieznana funkcija i identitet vrijedi ukoliko se uzme u obzir vieznanosfunkcije. Naime, upravo zbog vieznanosti funkcije openito ne vrijedi pravilo mnoenja eksponenata za pozitivne realne brojeve

Izruanavanje ez za kompleksan z [uredi] Ovo slijedi direktno iz formule

Uoite da je argument y kod trigonometrijskih funkcija realan.

Broj e je 1. Granina vrijednost beskonanog niza

2.

Zbir beskonanog niza :

Gdje je -{n}-! faktorijel n. 3. Pozitivna vrijednost koja zadovoljava

Ekvivalencija izmeu ova tri iskaza moe se dokazati.

4. Susree se i kao dio eulerovog identiteta: