Levizja e dhjetorit, ndryshimi i

sistemit.
Historia
Interviste me Fatmir epani
 Historiku
Pikrisht n 8 dhjetor 1990,plot 23 vite me pare, ne plot 25 vite me pare, ne kryeqytetin e Shqiperise, ne qytettin
"Studenti studente e te ngriten k per te pare ne historine te komunizmit, kundra Ne Dhjetor 1990 ishin studentet qe
vendo te bojkotonin te kundra regjimit, fillimisht per nderprerjen e energiise elektrike, kushtet ekonomike po kalonte
ne ato momente, kushtet teper te veshtira kishin studentet ne konvikte e ne shkoll organizuan proteste, ne te cilen
ndodhi edhe incidenti, nga ku policia e ushtria t studentet dhe disa protestues moren plag nga dhuna qe pushtetit
komunist. do te silite dhe irritimin e metejshem te studenteve dhe kerkesat e tyre u zgjeruan. plotesimin e kushteve te
jeteses ata kerkuan lejimin e pluralizmit si dhe denimin e te studente Pas dhunuesve nje shume protestave ku zeri
kryesor qe degjohej ishte E duam Shqiperine si gjithe Europa studentesh e nga Azem Hajdari, u dreitua me 11 Dhjetor
1990, Pallatit te Brigada priteshin ne takim nga Sekretari i pare i Partise se te Shqip Ramiz Alia, njekohesisht edhe
President vendit, eshte dhe momenti i u ishin me levizies Ne ate mbledhje, Ramiz Alia, duke pare studenteve
bashkangitur tashme dhe qindra mije qytetare nga Tirana dhe egiithe dhe pushteti ti bente balle Levizjes per
Demokraci, pranoi pa kushte Pluralizmin Politik ne Republiken e Shqiperi izja Studentore Shqiptare lindi rezultat i nje
serie protestash student e qe u pershkallezuan demonstratash te ne nje konflikt te hapur me sistemin totalitar e part
shtet. Ndermjet arritjeve te shenua kesaj levizieje jane mbajtja e zgiedhjeve te para demokratike ne ri, formu i qarte i
kerkesave politike qe sollen pluralizmin ne hqiperi, galvanizimi i masave te popullit ne mbeshtetje te forcave politike
opozitare qe linden me pas, organizimi i greves se urise, qe coi ne rrez in e statujes se Enver Hoxhes dhe kontributi
shtezakonshem ne shmangien e Luftes Civile ne nje moment shume kritik te tranzicionit Shqiperis prej istemit te
totalitar. 23 vitesh, ne jetojme ne nje vend te lire e demokratik, dhe per nje merit adiskutueshme ka Levizia
Studentore e 8 Dhjetorit te vitit 1990, e kryesuar nga Lider i Demokracise, "Nderi i Kombit Azem Hajdari si dhe mijera
studentet e intelektualet qe me uraganin studentor permbysen regiimin gjakatar qe kishte njohur Europa. Data Dhjetor
i vitit 1990, kjo date historike, do te mbetet ne memorien e shqiptaret si prelud i ndryshimit te sistemit shoqeror ne
iperi, nga komunizmi njepartiak ne demokraci pluraliste. Roli dhe rendesia e 8 dhjetorit kurrsesi nuk mund te kuptohen
te ndare mes tyre, pasi kur themi dhjetori, nenkuptojme edhe rolin e qindra intelektualeve ne ndryshimin e madh
politik.
 Interviste me Fatmir epani
Ju jeni nj nga dshmitart kryesor, q keni ndjekur dinamikn e ngjarjeve t
rnies s sistemit komunist. Si nisi Lvizja Studentore? far mbani mend nga
demonstrata e t rinjve m 8 Dhjetor t vitit 1990, t cilit ishin t paknaqur me
regjimin diktatorial?
Duke qen pjes e informacionit n Televizionin Publik Shqiptar, un kujtoj se kjo
lvizje nisi si rezultat i shum vshtirsive q ishin krijuar, pr shkak t situatave q
po kalonte vendi dhe natyrisht shqiptart. Kjo lvizje erdhi si rezultat i
paknaqsive m s pari ekonomike dhe m pas politike; kjo lvizje ishte n kohn
e duhur dhe n momentin e duhur, prndryshe gjrat do t shkonin n pafundsi;
ishte nj lvizje q n fund t fundit shprehu paknaqsin mbarpopullore, pr
shkak t situatave t vshtira q u krijuan n at periudh. Protestat ishin shum
aktive. Ishin studentt q ishin iniciatort e ksaj lvizjeje kaq t madhe; ata kishin
disa dit q protestonin dhe protestat e tyre si n Qytetin Studenti, si n Institutin
Bujqsor n Kamz ishin n rakordanc me njri-tjetrin. Ishin kta student q
kishin marr n dor elsin e ndryshimit. Kta student ishin t vendosur n
rrugn e tyre, dhe t paktn n bindjet e mia, n kontaktet q kisha me ta, ata
ishin t vendosur n rrugn e tyre dhe prandaj u arrit ai sukses. Studentt kishin
mbshtetjen e mbar popullit shqiptar.
-Si nisi demonstrata paqsore e studentve?
Studentt zbritn nga Qyteti Studenti dhe ishin shum t organizuar. Ishte nj
demonstrim paqsor dhe spektakolar. Paqsisht kan kaluar te Radio Televizioni
Shqiptar, dhe aty ka pasur nj rezistenc nga forcat e policis pr t mos i lejuar. Por,
nj lum q vjen i rrmbyer, vendosi fortesa sa t duash, nuk e ndalon dot m! Ishte
nj rrebesh i madh, nj vrull i madh i rinis dhe populli i Tirans iu bashkngjit rinis.
Kishte ardhur koha e degradimit t sistemit. Prderisa vshtirsit ekonomike ishin n
mas, ndryshimi i sistemit ishte i pakontestueshm.
-Cilat ishin krkesat e studentve dhe si e morn iniciativn pr tia parashtruar kto
krkesa Ramiz Alis?
Krkesat kan qen kryesisht ekonomike. Ata krkonin ngrohje, prmirsim t
kushteve t jetess q kan qen shum t vshtira. Studentt arritn me nj
shpejtsi t menjhershme t kalonin n krkesa politike. Kur kam qen n Institutin
Bujqsor n Kamz, un me ndjesin time, me nuhatjen time, kuptova se studentt
nisn me krkesa shum t kujdesshme. Kuptohej q strategjia e tyre ishte q t
shkonin n ndryshimet politike. Un kam qen dhe n takimet q Ramiz Alia pati me
studentt. Vshtirsit ekonomike ishin shum t mdha. Sistemi politik q rezultoi i
dshtuar, pa lvizjen nuk mund t bheshin ndryshimet politike. Un i kam prjetuar
ngjarjet qoft te studentt n Qytetin Studenti, por edhe n protestat q u zhvilluan
n Institutin Bujqsor n Kamz.
-Si shkoi Azem Hajdari te studentt?
Azem Hajdari ishte nj person shum i guximshm dhe aktiv. Un nuk mund t veoj pjesn e
studentve nga mbar popullsia e Tirans. Studentt, natyrisht ishin njerzit q e preknin
realitetin dhe informacionin shum m ndjeshm sesa pjesa tjetr e popullsis, por un them,
pr mendimin tim, q ishte e gjith Shqipria n trsi, q nuk mundet q kt vshtirsi kaq t
madhe ekonomike ta kalonin pa demonstrimin si ndodhi me studentt dhe mbar popullin e
Tirans. Ishin vshtirsit q prcaktonin lvizjen dhe pastaj rezultati dihet se ndodhi.
-Cili ka qen roli i Ramiz Alis? A i mbshteste Presidenti i asaj kohe studentt, apo ishte i
detyruar t pranonte ndryshimin, pr shkak t rnies s komunizmit edhe n vendet e tjera t
Bashkimit Sovjetik?
Roli i Ramiz Alis ka qen shum kompleks. N kohn q nisn lvizjet dhe pas prmbysjes s
bustit t Enver Hoxhs, Ramiz Alia ka qen nj person shum enigmatik. Pas rnies s bustit, ai
bri nj takim me kuadrot e Elbasanit. Bisedat na i vinin edhe neve punonjsve t televizionit pr
ti dgjuar. N nj koh kur lvizja dhe ndryshimet kishin marr tatpjetn, Ramiz Alia n takimet
q bnte me kuadrot e Elbasanit thoshte: ne nuk pranojm pluralizm. Ishte shum
kontradiktor. Gjithka kishte marr fund dhe ai thoshte ne nuk e lshojm partin, pluralizm
do t thot shkatrrim partie.
-A ka qen realisht pran studentve Sali Berisha?
Sali Berisha ka nj merit absolute n proceset demokratike. Ai mbante kontaktet me studentt
dhe ishte lider i pazvendsueshm. Si lider i asaj kohe ka kontributin e tij n kt histori.
-A kishte njerz t infiltruar t Sigurimit t Shtetit te studentt?
Jam i sigurt q po. Ata ishin shum aktiv. Por ajo turm e madhe nuk mund t ndalej dot. Kishte
persona t infiltruar nga t gjith mnyrat dhe t gjitha format. Shikoja shum persona aty, dhe
thosha si ka mundsi q kta jan ktu sot...!
-Gjat ngjarjeve pr ndryshimin e sistemit, a ka pasur krcnime nga Sigurimi i
Shtetit, dhe policia?
Eksponent t strukturave t shtetit kan ardhur n televizion dhe m kan krkuar
materialin, pasi krkonin t dinin informacione pr element t veant gjat
demonstratave. Pr shkak t pjekuris time, kontributit, nuk i kam pranuar kto lloj
marrdhniesh pr t par materialin, pr identifikimet q ata krkonin. Presione t
vazhdueshme kam pasur her pas here, dhe pr udin m t madhe m hoqn nga
puna. Isha nga t vetmit operator q u hoqa nga puna.
-A ka pasur tentativa nga policia pr t shtypur lvizjen?
N materialin tim q kam regjistruar, sht nj helikopter q fluturon mbi turmat. Ktu
bhet fjal kur ra busti i Enver Hoxhs. Policia ka qen aktive. Shtypja nuk ndodhi pasi
do t ndodhte ajo q ndodhi n sheshin n Rumani. Ata e pan q ishte lvizje e
pakthyeshme, q nuk kishte m ndales. Megjithat, rezistenca ishte e madhe.