TEHNIKE

ULTRAZVUKA

Drugi ciklus studija

“Radiološke tehnologije u
radiodijagnostici”
PROF.DR.SC.MED FAHRUDIN SMAJLOVIĆ
 Ultrazvuk je prisutan u arsenalu
pretraga organizma čovjeka više od 30
godina

 Danas se niko više ne bi usudio

pristupiti liječenju neke bolesti ako
prije toga nije postavljena ,verificirana
ili profinjena dijagnoza ultrazvukom.
 Ultrazvuk je raskrsnica između
medicinske slike i kliničkog
rasuđivanja
 Ultrazvuk danas predstavlja jednu od
najvažnijih neinvazivnih dijagnostičkih
metoda i gotovo da nema područja
medicine u kojem nema svoju opravdanu
primjenu.

 Zbog velikih prednosti kao što su

neinvazivost, lakoća primjene ,mogućnost
ponavljanja pretraga,jednostavan transport
aparata i pohranjivanje nalaza u poređenju
s drugim savremenim dijaganostičkim
metodama,ultrazvuk je u sve češćoj
upotrebi te zauzima visoko mjesto u raznim
Danas , ultrazvučni pregled
predstavlja praktično rutinsku
dijagnostičku pretragu u kliničkoj
medicini
 Lazzaro Spallanzani 1784 god. izveo
pokus sa šišmišima ,zaključio da
šišmiši „vide ušima“,odnosno da oni
odašilju ultrazvučne talase , koji se
reflektiraju od predmeta na njihovom
putu i tako se orijentišu u prostoru.

 Do sličnih zaključaka je došao i hirurg

Jurinea 1794 god Ovu sposobnost
posjeduju i delfini.
 1880 godine braća Pijer i Žak Kiri su
otkrili da pojedini kristali pod
mehaničkim pritiskom proizvode
elektricitet i to su nazvali piezo-
električni efekata tu vrstu kristala su
nazvali pezo-električni kristali
 1881god.braća Kiri su otkrili da piezo-
električni kristali u naizmjeničnom
električnom polju mjenjaju oblik i pri
tome proizvode mehaničke talase
visoke frekvencije koje ne može čuti
ljudsko uho (iznad 20.000Hz)i to su
nazvali obrnuti piezo-električni
efekat ,a visokofrekventne talase su
nazvali ultrazvučnim talasima
 Frekvencija UZ talasa zavisi od
debljine i zapremine piezo-električnog
KRISTALA , što je kristal tanji
,frekvencija ultrazvučnog talasa je
veća.

 Daniel Collden 1822 god konstruisao

podvodno zvono u Ženevskom jezeru ,
kako bi odredio brzinu širenja zvuka.
 Jedan mjesec što je potonuo“Titanik“
1912 god Ričardston je Britanskom uredu
za patente prijavio prvi podvodni SONAR
za ispitivanje potonuća broda

 1914 god Fesenden uočavao sante leda sa

udaljenosti od 2 milje i u Prvom svjetskom
ratu otkrivanje njemačkih podmornica

 1918 god francuski fizičar Paul Langevini

prvi konstruiše ultrazvučni generator
„hidrofon“ .
 1939 god. Pohlman liječenje reume i
neuralgija vršio ultrazvukom zagrijavao
tkivo i izazivao bol u svrhu terapije

 1940 god. Firestone upotrebljavao

ultrazvuk za otkrivanje pukotina u
metalima./supersonični
reflektoskop/Oni su prvi prekursori UZ
aparata
 1942 god. Austrijski neuropsihi jatar
THEODORE DUSSIK prvi je pokušao
koristiti ultrazvuk u dijagnostici u svrhu
procijenjivanja velićine moždanih
komora /Hiperfonografija/ dobio
dvodimenzionalnu sliku moždanih komora

 Japanac Tanaka je UZ nastojao locirati

jata riba u moru
 1949god Wild i Reid konstruišu prvi ručni
B-mod instrument uspijeli dijagnosticirati
tu tvorbu 7 cm u realnom vremenu a svoju
metodu nazivaju ehometrija i
ehoskopija./spremište sa vodom u koje se
uranjao pacijnt oko kojeg je transduktor
polukružno rotirao/

 1957god Ian Donald („otac

ultrazvuka“)izumio je kontakt „COMPAUND
SCANER“predstavlja svojevrsnu
revoluciju ,jer se pacijent nije morao više
uranjati u posudu sa vodom nego se
sonda,vođena rukom direktno prislanjala na
kožu ispitanika .
 Radovi I.Donalda 1957 i 1958 god
Investigation of Abdominal masses by Pulses
ultrasound gdje je spašen život pacijenta u
koje je pod dijagnozom inoperabilnog raka
trbušne šupljine ultrazvukom dokazana
golema cista ovarijalna,koja se sa lakoćom
odstranila.
 1959 god I.Donald ultrazvučno mjerio glavu
fetusa i pratio trudnoću.
 1966 god. „REAL TIME“ aparati se počeli
primjenjivati zahvaljujući Kossofu i Gareti
pravi je procvat kliničke ultrasonografije
 1972 god Alfred Kratochwil prvi prikazao
folikule ovarijuma B-mod UZ
 1974 god Američka med.asocijacija
imenuje ultrasonografiju odvojenom
specijalnošću
 1982 god CDU ALOKA
 1984god CFD
 1989 god A. Kurjak u Zagrebu prvi u
svijetu zapoćeo je primjenu TV-CFD za
prikaz cirkulacije u zdjelici
 I pokrenuo najveću školu ultrazvuka u
Dubrovniku IAN DONALD
 U 90 godinama napreduje razvoj 3D.PW
Harmonic i kontrastna sredstva.
 Pod ultrazvukom se podrazumjevaju
mehanički talasi sa frekvencijom
većom od 2 - 10 na 4 Hz (20.000 Hz)
 Talasi sa frekvencijom većom od 10 na
9 Hz nazivaju se HIPERZVUK
 Oni ispod 16 Hz nazivaju se infrazvuk
 Znači čujni talasi su od 16 Hz do
20.000 Hz.
 Talasne dužine ultrazvuka su veoma malene

 U zraku se kreću od 1cm do 10 na minus 7

m , što je već u području talasnih dužina
vidljive svjetlosti

 Zato su difrakcioni efekti ultrazvuka

zanemarivi u odnosu na difrakcione efekte
zvuka

 Zbog toga ultrazvuk se može emitirati u

vidu usmjerenih snopova sličnim snopovima
svjetlosti .
 Ako se kristal nalazi u promjenljivom
električnom polju (npr. između ploča
kondenzatora u električnom oscilatornom
kolu ), u jednom poluperiodu doći će do
dilatacije kristala , a u drugom poluperiodu
do njegove kompresije

 Na taj način kristal oscilira sa frekvencijom

električnog polja , koja može biti proizvoljno
visoka

 Ove mehaničke oscilacije se prenose kroz

sredinu u kojoj se nalazi kristal u vidu
ultrazvuka .
 Oscilacije su najintenzivnije kada je
frekvenca električnog polja jednaka
vlastitoj frekvenciji kristalne pločice
,tj. kada se postigne rezonancija

 Najčešće se kao piezolektrični kristali

koriste kvarc (SiO2) ,barijev titanat i
natrijev i kalijev tartarat.
 Druga metoda dobijanja ultrazvuka se
zasniva na efektu MAGNETOSTRIKCIJE.
 To je osobina nekih feromagnetnih
materijala (Fe ,Ni, Co) da se u
magnetnom polju elastično deformiraju
 Ako se šipka ovog materijala postavi u
promjenljivo magnetno polje (npr.
unutar zavojnice u električnom
oscilatornom kolu),ona će vršiti
mehaničke oscilacije sa frekvencijom
polja
 Ove oscilacije se prenose na sredɩnu
u obliku ultrazvučnog talasaီ
 Efekat kavitacije je obrazovanje plinskih
mjehurića u neprekidnoj tekućini

 Naime ,zbog visoke energije

osciliranja ,pri ekspanziji dolazi do
kidanja tećne sredine i stvaranja
šupljina u koje se izdvajaju plinovi

 Pri sabijanju sredine dolazi do

rasprskavanja ovih mjehurića pri čemu
se javljaju kratkotrajni udari pritiska od
oko 10 na osmu paskala
 Na ovoj pojavi se zasniva primjena
ultrazvuka u obrazovanju emulzija kod
koloidnih rastvora , usitnjavanju disperznih
čestica suspendiranih u tekućini pri
pripremanju lijekova ,pospiješivanju
hemijskih reakcija ,ubrzavanju procesa
difuzije

 Efekat koagulacije je poseban mehanizam

međudjelovanja čvrstih lebdećih čestica u
plinovitoj sredini i ulltrazvuka

 Pod djelovanjem ultrazvuka ove čestice se

spajaju ,obrazujući veće tvorevine ,koje se
zatim pod uticajem polja Zemljene teže
,talože
 Termičko djelovanje zasniva se na
apsorpciji ultrazvučne energije u
sredini kroz koju se ultrazvuk
prostire

 Apsorbirana energija dovodi do

povećanja unutrašnje energije
sredine ,odnosno do njenog
zagrijavanja .Ova se posebno koristi u
medicinskoj terapiji za zagrijavanje
tkiva kod upalnih i reumatskih bolesti
i stanja nakon povreda.
 Po prolazu kroz neku sredinu intenzitet
ultrazvuka opada zbog apsorpcije
 Pri opadanju intenziteta u homogenoj
sredini odvija se po eksponencijalnom
zakonu i bitno zavisi od akustične
impendance sredine

 Eksperimentalne činjenice govore da kroz

sredinu veće akustične impendance
ultrazvučni talasi bolje prolaze (sredina ih
manje apsorbira)i imaju veći doseg ,nego
kroz sredinu sa manjom akustičnom
impendancom
 To je suprotno ponašanju zvuka
 Dok zvuk najbolje prolazi i ima najveći
doseg kroz zračnu sredinu ,koja zbog
male gustoće ima malu akustičnu
impendancu ,dotle je zrak najveći
apsorber energije ultrazvuka i prava
prepreka prostiranju ultrazvučnih talasa.

 Apsorpcija ultrazvuka u nekoj sredini

zavisi i od njegove frekvencije ,odnosno
intenziteta .
 Što je intenzitet ultrazvuka veći ,to će ga
data sredina bolje apsorbirati Pri većim
razlikama akustičnih impendanci veći dio
ultrazvučnog talasa će se reflektirati ,a
manji transmitirati .

 KOEFICIJENT REFLEKSIJE I
KOEFICIJENT TRANSMISIJE zavisi od
akustičnih impendanci sredine
 Ako su gustoće sredine približno jednake
refleksija ultrazvuka na graničnom sloju je
minimalna a transmisija maksimalna

 Sa porastom razlike gustoća sredine, raste

refleksija i smanjuje se transmisija

 Koeficijenti R i T ( izraženi u procentima ) u

zavisnosti od odnosa akustičkih
impendanci sredine vidi se da kod sredina
jednakih akustičnih impendanci koeficijent
refleksije je nula a koeficijent transmisije
100%tj.sva ultrazvučna energija prelazi u
drugu sredinu
 Kako je akustička impendanca zraka
malena ,pri prelazu ultrazvuka u sredinu
mnogo veće akustičke impendance ,npr,
ljudsko tijelo veći dio ljudskog vala se
reflektira a manji dio transmitira.

 Imajući u vidu i veliku apsorpciju

ultrazvuka u zraku ,onda zrak predstavlja
dvostruku prepreku prostiranju ultrazvuka
ako se on želi iz zraka uputiti u drugu
gušću sredinu , npr. u ljudsko tijelo
 Zato je potrebno ultrazvučnu
sondu postaviti direktno na tijelo
ili uroniti u tečnu sredinu
,odnosno primjeniti tečno
kontaktno sredstvo.
 Dopplerov efekat
i njegova primjena
 Christian Doppler (1803-1853), austrijski
fizičar, opisao je promjenu boja dvojnih
zvijezda ,u radu objavljenom 1842.godine u
Pragu pod naslovom „O obojenom svjetlu
dvostrukih zvijezda i izvjesnih drugih
nebeskih zvijezda“

 Zaključio je da je uzrok promjene boje

dvojnih zvijezda promjena frekvencije
svjetlosnih talasa koji zavise o smijeru
kretanja izvora talasa u odnosu na
promatrača

 Primljena i odaslana frekvencija jednake su

ako izvor svjetla i promatrač miriju
 Ako se promatrač kreće prema izvoru svjetla ,
primljena frekvencija se povisuje , a ako
udaljava , frekvencija se smanjuje

 Do istog učinka dovodi i kretanje izvora svjetla

u odnosu na promatrača.Tri godine poslije,
dokazano je da isti principi vrijede i za zvuk , a
Satomura je sto godina poslije , 1956 godine,
uočio da eritrociti mogu reflektirati ultrazvuk

 Time u medicinskoj ultrazvučnoj dijagnostici ,

počinje upotreba ovog fizikalnog principa,
nazvana u čast Christiana Dopplera ,
dopplerovim efektom.
 Uopćeno rečeno , Dopplerov efekat je promjena
učestalosti zvuka,svjetlosti i drugih talasa,
prouzrokovana kretanjem izvora talasa ili
kretanjem posmatrača (predmeta, krvnih
zrnaca,itd.)

 Talasi se od izvora kreću u koncentričnim

krugovima i ako se izvor kreće ka posmatraču (ili
posmatrač ka izvoru) talasi se zgušnjavaju i
učestalost (frekvencija) je viša.Udaljavanjem
izvora talasi se razređuju i frekvencija je niža

 Osnovni princip Dopplerovog efekta zasniva se

na sljedećem. Kada ultrazvučne talase
usmijerimo na neki reflektor , oni se odbijaju.
Ako reflektor miruje frekvencija reflektiranog
talasa jednaka je emitiranoj frekvenciji
 Ako se reflektor približava primopredajniku,
reflektirana frekvencija će biti viša od odaslane i
konačno , ako se reflektor udaljava ,onda će
primljena frekvencija biti niža od emitirane
frekvencije.Ta je promjena frekvencije (zvana
Dopplerov pomak) proporcionalna brzini kretanja
reflektora.

 Za praksu to znači da je potreban uređaj koji

odašilje ultrazvučne talase u tijelo i prima
reflektirane talase iz tijela. Zatim taj uređaj mora
izmjeriti razliku između odaslane i primljene
frekvancije .Ta razlika frekvencija (Dopplerov
pomak izražen u Hz,) proporcionalna je brzini
kretanja reflektora uzduž linije koja spaja
primopredajnik talasa i pokretni reflektor.(Slika 2.)
 U medicinskim se primjenama Dopplerov efekat
upotrebljava tako da se ultrazvuk odašilje prema
krvi u pokretu i promatra Dopplerov pomak za
ultrazvuk raspršen na eritrocitima.

 Pojedinačni eritrociti reflektiraju (reemitiraju)

ultrazvuk u raznim smjerovima, ali se ipak dobiva
dovoljna energija talasa raspršenih unazad , tj.
natrag prema izvoru ultrazvuka.(sondi),dovoljna
je za procjenu brzine protoka krvi

 Budući da se relativno malo energije reflektira

unatrag prema sondi , potrebna je vrlo osjetljiva
elektronika ili se odaslana energija mora
povisiti,kako bi se reflektirana energija mogla
upotrebiti .
 Za mjerenje brzine strujanja krvi potrebno je
emitirati ultrazvučni snop u tijelo pod određnim
uglom u odnosu na smijer protoka .

 Važno je primjetiti da doplerski pomak za ugao

od 90 stepeni iznosi nula, tako da nije moguće
mjeriti brzinu pod uglom od 90 stepeni.Ugao
između ultrazvučnog snopa i žile trebao bi biti
što manji ,a idealan ugao bi bio 0 stepeni.

 Ugao od 45 stepeni do 60 stepeni smatra se

optimalnim, a važno je za vrijeme cijele pretrage
nastojati držati ugao konstantnim. Vrijednost
frekvencije se izražava u hercima (Hz) , a brzina
strujanja krvi u metrima u sekundi(m/s).
 Protok u krvnoj žili zavisi između ostalog i o promjeru
krvne žile i kvalitetu zida krvne žile. Brzina protoka
različita je na raznim mjestima u istoj krvnoj žili .
Osim brzine , moguće je odrediti i prvac protoka krvi.

 Ukoliko je došlo do povečanja frekvencijei, krv se

kreće ka transdjuseru , pa se takav protok označava
na aparatu kao pozitivan , i prikazuje se iznad bazalne
linije. I obrnuto, protok krvi od transdjusera se
prikazuje kao negativan , tj.ispod bazalane linije

 Kod aparata u boji protoci krvi ka sondi se uobičajeno

prikazuju kao nijanse crvene boje , a od sonde kao
nijanse plave boje.Također je moguće steći utisak o
količini krvnih ćelija koje imaju određenu brzinu..
 Na primjer , ukoliko se u jednom trenutku
najviše ćelija kreće brzinom od 80cm/s ,
onda će ta brzina biti istaknutije
predstavljena u crno-bijeloj nijansi

 Kod aparata u boji određena brzina je

predstavljena nijansom crvene ili plave boje ,
zavisno od pravca kretanja.

 U doppler dijagnostici koriste se dvije vrste

ultrazvučnih aparata

 Doppler sa kontinuiranim talasima i Doppler

sa pulzirajučim ultrazvučnim talasima
Kontinuirani Doppler
 Princip rada kontinuiranog Dopplera je
neprekidno odašiljanje i primanje
ultrazvučnih talasa.

 Odašiljač otpušta kontinuirane talase te

nastaje kontinuirani odjek koji se pojačava
i šalje u demodulator koji analizira razliku
frekvencije odaslanog i primljenog talasa,
tj.određuje Dopplerov pomak

 Tom je tehnikom omogućeno vrlo tačno

mjerenje brzine protoka krvi u krvnim
žilama bez frekventnog prebacivanja
 Glavni je nedostatak kontinuiranog
Dopplera nemogućnost tačnog
određivanja mjesta sa kojeg se mjeri
brzina kretanja zbog složenosti zapisa
koji se sastoji od niza frekvencija
reflektiranih sa pokretnih struktura
različitih krvnih žila.

 Pogodan je za analizu površnih žila ili

malih žila npr. u oftalmologiji, koristeći
frekvenciju 7-10MHz.(Slika 3.).
 Pulzirajući Doppler
 Metoda pulzirajućeg Dopplera temelji se na
izmjeničnom odašiljanju i primanju odbijenih
ultrazvučnih talasa u određenim intervalima

 Za razliku od kontinuiranog ultrazvučnog

talasa pulsni talas ne pretražuje cijeli
promjer krvne žile već samo uski uzorak, te
omogućuje određivanje parametara protoka
na tačno određenom mjestu krvne žile.

 Uzorak volumena (eng.»sample volume»)

predstavlja najmanji volumen krvi unutar
krvne žile u kojem se sve čestice kreću u
istom smijeru i istom brzinom.
 Veličina uzorka je 1-2mm3 i može se
pomicati duž krvne žile

 Obično je mjerni uzorak polovica širine

krvne žile , a kursor se postavlja u
središnji dio žile.

 Ista se sonda koristi i za odašiljanje i

za primanje ultrazvučnih talasa , a
ultrazvučni impuls se ne može odaslati
prije nego je primljen zadnji odjek.
 Pulzirajuća frekvencija ultrazvuka zavisi od
udaljenosti mjesta ispitivanja protoka krvi i
ultrazvučne sonde , pa je u slučaju veće
udaljenosti od sonde frekvencija manja

 To je uzrok ograničene mjerne sposobonosti

pulsirajućim Dopplerom jednak je polovici
pulsirajuće frekvencije.

 Iako pulsni Doppler ima značajnu prednost nad

kontinuiranim zbog mogućnosti određivanja
dubine uzorka krvi, postoji i određeno
ograničenje

 Pulsnim Dopplerom ne mogu se mjeriti jako

brzi protoci.
 Zbog pulsnog odašiljenja ehoa definiše se
pojam učestalosti ponavljanja impulsa
(pulse repetiton frequency-PRF), koja
određuje sa kojom učestalošću se šalju
impulsi ehoa kod pulsnog Dopplera.

 Po Nikvistovom kriterijumu maksimalana

brzina koja može da se mjeri jednaka je
polovini PRF

 To znači: što je uzorak krvi na većoj dubini,

potrebno je duže vrijeme da se ehoi vrate u
ultrazvučnu sondu , odnosno manje je PRF,
tj.manja je maksimalana brzina koja se može
mjeriti
 Što je viša frekvencija sonde sa kojem radimo ,
to je takođe manja maksimalana brzina koja
može da se mjeri

 Ukoliko ne obratimo pažnju na ograničenje za

mjerenje maksimalne brzine kod pulsnog
doplera, dolazi do takozvanog «alijasing»
efekta, odnosno do preloma ili uvrtanja slike

 Maksimumi brzine su odsječeni i prikazuju se

ispod bazalne linije

 Kod kontinuiranog Dopplera takav efekat ne

postoji, tu možemo da mjerimo brzine
neograničenog intenziteta , ali bez određivanja
dubine na kojoj je određeni uzorak krvi
Slika 4 .Pulzirajući Doppler
Krvožilni otpor – rezistentni indeks (resistance index , RI,
Pourcelot 1974.god ) i pulzativni indeks (pulsatility index ,PI,
Goslingov) prikazani su sljedećim formulama :

Vmax-Vmin V max -Vmin

RI = ---------------- PI = -------------------
V max V mean

V max je maksimalna brzina protoka ,V min je minimalna brzina

protoka i V mean srednja brzina protoka krvi.
 Indeks otpora daje pojednostavljenu informaciju o
otporu protoka distalno od mjesta na kojem
mjerimo.

 Ovi indeksi su vrlo jednostavni; porast njihove

vrijednosti posljedica je povećanja perifernog
otpora distalno od mjesta postavljenog doplerskog
uzorka (sample- volume,osjetljivi volumen)

 Za izračunjavanje PI potrebno je komjutersko

izračunjavanje srednje brzine ,što može biti izvor
pogreške u mjerenju . PI se u kliničkoj praksi
koristi rjeđe nego RI. RI i PI međusobno visoko
koreliraju.
 Obojeni Doppler i Power Doppler
 Protok se može prikazati i dvodimenzionalno (2D).
To se načelno može ostvariti tako da se upoređuju
sukcesivne dvodimenzionalne slike i da se na
ekranu prikazuju samo odjeci koji su se promjenili
(tj. strukture koje su se u međuvremenu
pomaknule)

 Krajnji je rezultat dvodimenzionalni prikaz krvi koja

se kreće u žilama. Smijerovi i brzine se kodiraju
bojom, i to tako da se npr. raznim tonovima crvene
boje prikazuju protoci u smijeru sonde, s raznim
tonovima plave boje protoci od sonde , dok se
protok pod 90 stepeni na sondu prikazuje crno (kao
da ga nema)
Kodovi u boji mogu se proizvoljno birati . Iako se ovaj prikaz (kolor Doppler)
semikvantitativan, on ima veliku prednost jer nas brzo vodi do mjesta na kojem
onda možemo kvantitativno mjeriti protok (spektar)

U tu svrhu je 2D sistem redovno kombiniran sa impulsnim doplerskim

spektrometrom, tako da onda osjetljivi volumen namjestimo na mjesto u žili koje
nas zanima.(Slika 5.)

Slika 5 . Kolor Doppler

 Posebni oblik dvodimenzionalanog prikaza protoka je 艳
趼謖笶汼䁦 趼 ť涢ᠤ쥩ᙰ힢 쮚 緩쵽䫦쵽
숕 ☡
쵽
쵽 㝪簮戽篴臷쵽 ἷ
핑嘲 ׂ 郎쮥 ⱝ ド㒌간 ⲁ ⹫瞥쵽쵽쵽 ⸸ 踛䐸鳒겤 븕
�뢉嬥 ോോോ ⼑쐙긜촎�쵽
⎔눔甚칋酜 ˸ 庪綽〖쓁颏뫽聸䪮쵽뀊풷 ‫ڬڬ‬ᏻᙴ 詃誽鏷㢽≿ꋨ噥簭
璷䄫枂袵옵쵽�㗥個 ᖆ∮ 딉› ‫ ﰅ‬粘瘮斃쵽 ቤ 綐⌼舩쵽友 ോ ꁫ䧙
⅁㩒埪䬜쑆劥뷛栨矐뇡쵽ഭ 硸偛쵽닅 튯쁓 쵽䧡쵽굟쪮 ⷻ 鰷 ꖃ 続藈 ⡪
ꀝ⻤葬ｘ纛 ሆ ꈪ쵽䴞 ᥱ 査 ሰ ７䭝흘䌗晣딚뱣 ᠶ � 놚㵪兦 ɉ 䰢촏먾
腧蚬圞鲮䛜쾈㤰 ꔗ 펪㾵㒟郁쵽Ⅵ淮㿑쵽蕅녳䩉䞌쮢夢 ⣲ 㲸쬍뉝
ﬓ ㉨惾耟怢咺ᄯ ꟱ 塞 ᨶ 岗臚縆Ⓓ灷맼쵽Ꝧᨶ 瀠 ᏻ 솫䤏 ৭ ᨶ‫ ﳔ‬栂쵽
뇨 ᨶ 劫쵽笌撲툮䤆 ᨶ 멛㨈ㆶ쵽 ‫ތ‬ 롗㝔 ᨶ꣱ᨶ ꣱꣱ 罰䑰ꇕ虚䇙 ೈೈೈ 턽赡师
ᨶ‫ ﻤ‬矷㰸 ⳾ 渰軫鍝蜣靥衤 鵓├ 텒 탲付�볳 ቌᏻΪോ਼ 식 ݉ 剮戬凭
뷬 䯤 聯 �ү 㦮㨰㴴䈶尬�⼹䬅쉍䬤䜵콤쵽흏 뤃쀖甕 밻 湩 쵽 ᥨ 쮶
摄 ᨶᨶ 鴞〳⅁섧캕栒쵽褏鈁퉬뿺 産쵽
 㟽쵽 㓠 ꘂ 맳峡섖䶃쏋�
膚苇寡뼟舉彵眰쵽촷煬罢존쵽 � ᨶ 䪈擰 ɺ 瑑쵽寣䙻靧
議 ‫ ﻢ‬ゆ㝬蕥㨫殗뷁㳱缾ꑳ佣 ụ 諂 ‫ﱺ‬ለ꤂ 穿圾 ᨶ 婚舣颜㿲띺ꇍ䩐㴣ꐙ
Ķ،⇢༑ 䒺초쒑暵쯇쵽쵽翪 ່ 춣欤 ꖾ ꂬ蒦責 ⠜ 梃碌哴翭㱇 ỵ ㍦櫗 ඔ
뎉菎楷꺘싓噐鏡鸅좬䮾撩蓨糱唥썹 ᏻ 嬳迯㿕︒횞帲 ᠌
 Nastanak aliasinga kod power dopplera je
praktično isključena a kvaliteta procesiranja je
manje zavisna od visine upadnog ugla ultrazvučnih
talasa

 U radu s ovim modalitetom koristima više

vrijednosti kolor gaina (od 80 do 115%), dok se
vrijednosti scale i wf usklađuju već prema
očekivanim hemodinamičkim uslovima u
analiziranoj žili.

 U posljednje vrijeme pokušava se tzv.

konvergentnim,direkcionalnim power dopplerom
objediniti prednost konvekcionalnog kolor dopplera
i power moda i omogućiti istodobno dobijanje
informacija o postojanju ,smijeru i brzini protoka
 Iako su spektri i 2D prikazi protoka vrlo
informativni , moramo paziti i na mogućnost
artefaktnih prikaza

 Nepažljivim baratanjem visokopropusnih

filtera (wallfilter) možemo odrezati
dijastolički dio arterijskog doplerskog spektra
i iz toga arterijskog doplerskog spektra
izvesti pogrešne zaključke i izračunati
pogrešne indekse otpora i pulsativnosti.
APARATURA
 Ultrazvučna dijagnostika zasniva se na obrnutom
piezoelektričnom efektu, tj.svojstvu određenih materijala da se
deformišu kada se nađu u električnom polju , pa nastalim titrajima
odašilju ultrazvučne talase a piezoelektrični efekat kad
deformacija tih materijala djelovanjem ultrazvuka stvara električni
naboj na njihovoj površini .Zbog toga ovi materijali služe ne samo
kao odašiljači ultrazvučnih talasa već i kao njihovi prijemnici.
 Piezoelektrični efekat javlja se u nekih
kristala u kojima električno polje može
pomaknuti jone u kristalnoj rešetki iz
njihovog ravnotežnog položaja.

 Ovu osobinu imaju neki prirodni kristali kao

što su kvarc i furmalin, te neki umjetni
kristali kao što je olovni niobat.

 Upotrebljavaju se i umjetni keramički

materijali kao što je olovni cirkonat i barijum
titanat

 Ultrazvučni dijagnostički aparat se sastoji od

tri glavna dijela : displey (monitor) ,
transducer (sonda),i central processing unit –
(CPU) (softverski dio). (Slika 6.)
 Prvo sa čim se srećemo je sonda – dio aparata
koji električne signale pretvara u ultrazvučne
talase

 Kako je srednja brzina ultrazvuka u tkivu

1530m/sec, to je ultrazvuku potrebno 13 msec
da pređe 1cm tkiva i da se vrati do sonde

 Dobijena slika se smatra kvalitetnom ako se

sastoji od 500x500 piksela (od eng.Picture
Element – pixel). To znači da je potrebno
prikazati 500 linija. Da bi se rješio ovaj
problem, koristi se računar posebne namjene
– digitalni sken konvertor
 Kako sonde imaju 128 i manje pretvaračkih
elemenata u sebi , onda sken konvertor
proračunom predviđa sivilo između dvije
ultrazvučne linije , vrši dodatnu obradu
slika u vezi sa kontrastom i omogućava
različita izračunavanja u zavisnosti od
specijalnosti koja koristi aparat

 On isto tako omogućava da se koriste

različiti režimi rada sondi i pruža niz
drugih pogodnosti. tehnika ili je memorisati
na video traku i kasnije na računaru vršiti
dodatnu obradu ili proračune.
 U sken konvertoru se nalazi još jedan važan sklop-
Time Gain Compensation. Njegov zadatak je
sljedeći: odjeci koji dolaze od površina blizu sonde
većeg su intenziteta od onih koji dolaze iz dubine

 Da bi se izbjegao ovaj lažni intenzitet ,signali koji

dolaze iz dubine pojačavaju se zavisno od svog
vremena kašnjenja.

 Iz sken konvertora obrađena slika se vodi na

monitor- vrši se vizualizacija organa. Paralelno sa
prikazom slike na monitoru , moguće je sliku i
snimiti nekom od fotografskih tehnika ili je
memorisati na video traku i kasnije na računaru
vršiti dodatnu obradu ili proračune.
 U današnjoj ultrazvučnoj dijagnostici
upotrebljavaju se 2 osnovna tipa uređaja :

 Impulsni ehoskopi za dobivanje slojnih

slika unutrašnjosti tijela i aparati na
Dopplerovom principu za mjerenje ili
prikazivanje pokreta struktura u tijelu (srčani
zalisci , tok krvi te kombinacija ovih tipova).

 U posljednje vrijeme razvila se i ultrazvučna

terapija, u urologiji (posebno metode razbijanja
bubrežnih i ureterskih kamenaca), ginekologiji
(intrauterini zahvati na fetusu) itd.
 Ultrazvučni ehoskopi

 Princip ehoskopije ( šema 1.) je vrlo jednostavan

i u biti poznat iz svakodnevnog života

 U unutrašnjost tijela se šalju kratki UZ impulsi

(dužine ispod jedne mikrosekunde) i detektiraju
se njihovi odjeci iz unutrašnjosti tijela.Isti se
pretvarač upotrebljava kao odašiljač a zatim kao
prijemnik ultrazvuka

 Poznavajući brzinu ultrazvuka i mjereći vrijeme

potrebno da se odjek vrati,određuje se
udaljenost reflektirajućih struktura u tijelu.
Ultrazvučni se impulsi u unutrašnjost tijela
odašilju približno 1000 puta u sekundi.
 Odjeci se na ekranu ehoskopa prikazuju u obliku
tomografske slike pretraženog područja , tzv. B-
prikaza

 Debljina sloja zavisi o debljini ultrazvučnog

snopa i u praksi efektivno iznosi između 2 i 5mm

 Uređaj koji funkcioniše na opisanom načelu se

naziva ehoskop

 Ehoskop se u osnovi sastoji od sonde , pulsnog

generatora , kompenzacijskog pojačala,
upravljačke jedinice za fokusiranje, memorije,
digitalnog procesora i sistema za prikaz.
Šema 1.Princip rada ehoskopa
 Uređaj koji funkcioniše na opisanom načelu se
naziva ehoskop. Ehoskop se u osnovi sastoji od
sonde , pulsnog generatora , kompenzacijskog
pojačala, upravljačke jedinice za fokusiranje,
memorije, digitalnog procesora i sistema za prikaz

 Uređaj funkcioniše tako da se prema programu

digitalnog kompjutera aktivira pulsni generator,
čiji se električni impulsi preko upravljačke jedinice
(za usmjeravanje i fokusiranje) prenesu na
pretvarač u sondi

 Odjeci se primaju istom sondom , pojačavaju u

kompenzacijskom pojačalu gdje se istodobno
kompenzira i atenuacija ultrazvuka u tkivima, pa
se ti signali zapamte u memoriji i prikažu na TV
monitor
 Rukovalac ehoskopom mora sam
namjestiti kompenzacijsko pojačalo tako
da kompenzira atenuaciju ultrazvuka u
području tijela koje pretražuje.

 Za generisanje i primanje ultrazvuka se

upotrebljavaju piezoelektrični pretvarači

 U sebi sadržavaju pločicu ili foliju od

piezolektričnog materijala koji ima to
svojstvo da pod mehaničkim naprezanjem
generiše električne naboje na svojoj
površini,a kad mu se poveća električni
napon onda se malo fizički deformira
 Ti su pretvarači građeni tako da stvaraju
uski ultrazvučni snop koji se na razne
načine i fokusira

 U neposrednoj blizini pretvarača , snop je

neravnomjeran

 U pretrazi plitkih organa (štitnjača, dojka,

oko, novorođenački kukovi)
neravnomjernost bliskog polja može
zasmetati pa se između sonde i tijela
stavljaju odstojne kupke.
Ultrazvučne sonde
 Ehoskopska sonda je sprava koja se prislanja
uz pacijentovo tijelo (osim u slučajevima
intraoperativne,endoskopske i laparoskopske
ultrasonografije) i sadrži jedan ili više
ultrazvučnih pretvarača

 U većini slučajeva sonda automatski , i to

najčešće brže od tromosti oka, pretražuje
unutrašnjost tijela (oko 20 slika u sekundi).
Sonda je najkarakterističniji, najskuplji i
najosjetljiviji pojedinačni dio ultrazvučnog
aparata

 Cijena sonde često iznosi i polovicu vrijednosti

cijeloga uređaja. Uz sondu, osjetljiv je i
skupocjeni i komplikovani kabal koji je spaja sa
aparatom. Oba ta dijela treba pažljivo
upotrebljavati i ne izlagati nepredviđenim
mehaničkim naprezanjima.(Slika 7.)
Slika 7. Vrste ultrazvučnih sondi
Prema svojoj namjeni , konstrukciji i tehnologiji izrade mogu se
podijeliti prema šemi 2.

Šema 2. Podjela sondi za medicinsku dijagnostiku

 Sve mehaničke sonde imaju sektorski oblik
slike, dok elektronske sonde mogu imati
pravougaoni i sektorski oblik

 Za medicinsku dijagnostiku koriste se sonde

sa oba oblika prikaza slike i rad u frekventnom
opsegu od 2-10 MHz, dok se za oftamološke
preglede koriste sonde sa opsegom i do
16MHz.

 Osnovno pravilo za prostiranje ultrazvučnog

snopa kroz mehka biološka tkiva je da za
pretragu dubljih organa koriste sonde sa
nižom radnom frekvencijom; dok se za
pretrage površinskih organa koriste sonde sa
višom frekvencijom.
 Mehaničke sektorske sonde se koriste za
pretrage gornjeg abdomena, u ginekologiji,
kardiologiji i kod neonatalnih pregleda glave.

 Elektronske linearne sonde najpogodnije su za

preglede u opstetriciji, površinskih organa
(dojka , štitna žlijezda , testis, i dr.), ortopediji
(dječji kukovi) i dr.

 Elektronske convex sonde su kompromis

između mehaničkih sektorskih i elektronskih
linearnih .U zavisnosti od radijusa (R)
zakrivljenosti, koriste se za većinu ultrazvučnih
pregleda osim ehokardiografije.
Interventni
ultrazvuk
 Iskustva stečena sa savremenim real - time
aparatima u dijagnostici ubrzo su proširena i u i
na područje terapije uz pomoć ultrazvuka

 Citologija i histologija organa abdomena danas se

ne mogu zamisliti bez ultrazvuka , koji operatoru
omogućuje stalno praćenje puta instrumenta u
odgovarajuće organe ili tkivo vlastitim okom.

 Danas se vođenjem ultrazvuka obavljaju ne samo

perkutana transhepatalna holangiografija nego i
perkutana transhepatalna bilijarna drenaža
(PTBD), perkutana transhepatalna drenaža
žučnog mjehura , punkcija i drenaža apscesa,
nefrostome, punkcija cista, injiciranje kontrastnih
sredstava, citostatika, radio-terapijskih
materijala, inseracija igle za liječenje
hipertermijom i mikrotalasima. (Slika 19.)
Prikaz punkcije pod kontrolom ultrazvuka
 Pomoću citološkog uzorka dobivenog aspiracijom
uz vođenje instrumenta ultrazvukom mogu se
identificirati maligne ćelije direktno , umjesto da
se dijagnoza postavlja indirektno raznim
metodama snimanja (CT; MRI, scintigrafija ,
klasična radiologija)

 Patološke lezije koje treba analizirati mogu se

direktno vizuelizirati i u nju ciljati instrumentom
uz tačno određivanje njezine veličine i
udaljenosti od površine kože

 Postupak aspiracijske citološke biopsije može se

obavljati pri dnevnom svjetlu , nije potrebno
zamračivanje prostorije. Nema nikakve opasnosti
od zračenja.
 Postupak se može obavljati u svakoj prostoriji
sa odgovarajućim medicisnkim uslovima , i ne
treba zato hirurška operaciona sala

 Zahvat se može obaviti i na bolesničkoj

postelji.Nije potrebno kontrastno
sredstvo.Nema ozbiljnih komplikacija niti
diseminacije malignih ćelija duž putanje
aspiracijske igle

 Koriste se posebne sonde sa žlijebom sa strane

i u koji se postavlja vodilica sa iglom za
aspiraciju i punkciju.Sonde mogu biti
sektorske i linearne zavisno od dubine
procesa.
 Intraoperativni ultrazvuk
 Pregled organa ultrazvukom u toku hirurškog
zahvata ,na hirurškom stolu , postao je
stvarnost.

 To je danas dobro poznati intraoperativni

ultrazvuk (Charnley,1990, Shawker, 1991,).

 Pred perkutanim ultrazvukom bitna mu je

prednost što hirurg na operativnom stolu
može otkriti svojim očima i rukama nevidljive
i nedostupne patološke strukture

 Za intraoperativni pregled koriste se linearne

 Dok linerana sonda daje vjernije topografsko
anatomske odnose , sektorska ima mnogo šire
područje vizuelizacije, ali je topografska
anatomija manje pregledna

 Linearna sonda ima uže područje vizuelizacije

 Za analizu nepravilnih struktura mnogo je

pogodniji sektorski sken , posebno za otkrivanje
raznih izbočenja i grba, naročito u području
jetre , njezine donje plohe i hilusa. Prikaz
pojedinosti zavisi o atenuaciji ultrazvučnog snopa
i frekvencije koja se koristi. Površnije strukture
mogu se bolje otkriti višim frekvencijama
 Primjer neka bude cistična
tvorba promjera 5mm. Ako
je smještena na dubini od
4cm u jetri , dobro se može
vidjeti sondom frekvencije
7MHz, naprotiv , sondom
frekvencije od 3 ,5 MHz
vidi se, ali se prikaže slabo
 Ako je cista promjera
10mm, na dubini od 1o cm
u jetri , dobro će se vidjeti
sondom od 3,5MHz.
Sondom od 7MHz i višom
se ne će vidjeti.
 Naime što je frekvencija
viša, penentracija
ultrazvučnog talasa u
dubinu je manja. Drugim
rječima, viša frekvencija je
obrnuto proporcinalana
dubini vidljivosti, dubini
prodora ultrazvučnog
snopa u dublje slojeve.
 Sonde za intraoperativni pregled su malih
dimenzija, sterilne, postavljene u posebne
sterilne vrečice sa prisutnim sterilnim gelom u
vrečicama .

 Postoji direktni i indirektni način pristupa na

operativno polje. Direktni način je postavljanje
sonde direktno na operativni organ a indirektni
način je da postoji između sonde i ispitivanog
organa sloj fizoiološke otopine ili parafinski balon
Sve podliježe uzusima koji vladaju u operacionoj
sali

 Indikacije za primjenu su sljedeće: kod

transpalantacije organa za prikaz krvnih žila koje
se povezuju, vaskularne anastomoze, otkrivanje
sitnih metastaza u jetri koje se nisu mogle otkriti
palpatorno ili digitalnim tehnikama.
 Ultrazvučna sonda je u neku ruku i
produžena ruka hirurga za
palpaciju,otkrivanje konkremenata u
holedokusu za vrijeme operacije žučne
kese, malih tumora pankreasa i biopsija
istih pod kontrolom ultrazvuka

 U urologiji kod operacija bubrega

,određivanje sitnih konkremenata koji se
nemogu vidjeti radiološkim metodama ili
palpacijom,tumora bubrega kod resekcije,
za vrijeme operacije u torakalnoj hirurgiji,
pregled kroz dijafragmu u abdomen a ne
palapacija kako se prije radilo.
 Endoskopski ultrazvuk
 Endoskopski ultrazvuk je metoda kojom se pomoću
ultrazvuka ispituju strukture i promjene zida digestivne
cijevi te okolnih struktura odnosno organa. Pored
ispitivanja digestivne cijevi endoskopskim ultrazvukom
se može ispitivati, urotrakt i bronhije. (Slika 20.)

Slika 20.Transrektalni ultrazvuk prostate

(TRUS)
 Kod svih endoskopskih pretraga ugradnjom na
endoskop transdjusera (sondi) vrši se i ultrazvučno
ispitivanje.Aparati za endoskopsku
ultrasonografiju optimalna su kombinacija
fiberendoskopa sa bočnim svjetlom i ultrazvučne
sonde na njegovu vrhu

 Za endosonografsko pretraživanje gornjeg dijela

probavne cijevi upotrebljavaju se , zavisno o
proizvođaču , konveksne sonde frekvencije 5 i 7
MHz sa vidnim poljem širine 180 stepeni ili
mehaničke radijalne sonde frekvencije od 7,5 MHz
do 12 MHz sa poljem ispitivanja od 360 stepeni

 Primjenom sonde od 5 MHz penetracija

ultrazvuka je oko 20 cm, sonde od 7,5 MHz oko 7
cm , sonde od 12 MHz oko 3 cm , u dubinu tkiva.
 Za donju endoskopsku ultrasonografiju
primjenjuju se takozvane «biplane» sonde
sa više transdjusera i skeniranje je rotirajuće,
frekvencija sonde je od 7,5 MHz do 12 MHz.

 Posebno je ovdje važno napomenuti

transrektalnu ultrasonografiju kao dio
endoskopske ultrasonografije koja je
najkorisnija metoda u dijagnostici ranog
karcinoma prostate, seminalnih vezikula,
mokraćne bešike, recidiva karcinoma
rektuma nakon operativnih metoda,
otkrivanje uvečanih limfonoda male zdjelice
uz rektum i u dijagnostici muškog steriliteta
 Transuretralna ultrasonografija je dio
endoskopske ultrasonografije služi
takođe za otkrivanje oboljenja
mokraćne bešike, prostate , uretera i
uretre.

 Transbronhijalna ultrasonografija je
dio endoskopske ultrasonografije služi
za otkrivanje oboljenja bronha ,
alveola i drugih dijelova pluća.
 Laparoskopska
ultrasonografija
 Laparoskopska ultrasonografija je metoda koja se
primjenjuje tek nekoliko godina , a dopuna je
pregledu bolesnika kod kojih je indicirana
laparoskopija

 Oprema se sastoji od standardnog laparoskopskog

pribora i eholaparoskopa linearne sonde, koja
prolazi kroz troakar , a frekvencija je 7,5MHz i
10MHz i promjera 7mm i 12mm.

 Neposredno prislanjanje sonde na ispitivane

organe omogućuje visoku rezoluciju i time
otkrivanje lezije , koje su inače teško dostupne
 Tom se metodom olakšava preoperativna
priprema, omogućuje se ciljano uzimanje
biopsijskih uzoraka iz lezije koje nisu na
površini organa, a ponekad se otkrivaju i
inoperabilna stanja, koja bi u protivnom
završila eksplorativnom laparotomijom

 U bolesnika sa visokim alfa – fetoproteinom

i klasičnim ultrasonografskim pregledom
«nevidljivim» karcinomom , laparoskopska
ultrasonografija omogućuje prikaz tumora
te uz CT i angiografiju povećava
vjerovatnost postavljanja dijagnoze
 Tom metodom je olakšana i ciljana
biopsija gušterače kroz laparoskop ,
a moguće je otkrivanje patoloških
promjena i drugih organa dostupnih
laparoskopom..
Kolor Doppler i njegova
primjena
 Doppler se pokazo vrlo korisnim i pri
brojnim interventnim procedurama ,
kao što su perkutane angioplastike
krvnih žila , biopsije i punkcije
raznih organa , perkutane instilacije
etanola u liječenju tumora jetre ,
toksičnih adenoma štitnjače, itd.
(Slika 21,22,23)
Slika 21.Prikaz krvne žile vrata u smjeru sonde(ka sondi) kolor Dopplerom (crvena boja)

Slika 22. Prikaz krvne žile vrata u smjeru od sonde kolor Dopplerom (plava boja)
Slika 23.Power Doppler karotida ,bifurkacija
 Dopplerski aparati su sve brojniji u medicinskim
ustanovama , a zbog relativno niske cijene i
neinvazivnosti Doppler zamjenjuje angiografiju i
flebografiju pri brojnim kliničkim indikacijama

 Doppler se primjenjuje u pregledu arterija i vena

periferije, Doppler karotidnih i vertebralnih
arterija, Doppler jetre i visceralnih krvnih žila, u
nefrologiji i urologiji, pri upalama u abdomenu,
transplantaciji bubrega i jetre.

 U ostalim područjima gdje spada Doppler štitne

žlijezde, parotide, paratireoidnih žlijezda, dojke ,
limfnih žlijezda , upalnih promjena mišićno-
koštanog sistema i dopler materice i jajnika.
 Doplerski skrining (odabir) prije intervencijskih
zahvata i pračenje nakon zahvata na perifernim
arterijama i venama, doplerska analiza radijalne
arterije pri koronarnim premosnicama (bypass).
Doppler pri traumi arterija i vena ekstremiteta,
dopler aneurizme abdominalne aorte i zdjeličnih
arterija

 Zatim se sada najviše koristi u dijagnostici

dubinske venske tromboze, površinskih
tromboflebitisa i varikoziteta i ultrazvučni prikaz
vena koje se koriste kao premosnice

 Kod karotidnih i veretbralnih areterija posebno

prikaz aterosklerotičnih masa, stenoze,
kongenitalnih promjena, arterijsko - venskih
fistula i malformacija kao i prikaz sindroma krađe
potključne arterije (subclavian styl syndrom).
 Dopler u razlikovanju primarnih i sekundarnih
tumora visceralnih organa , stenoza i okluzija
visceralnih arterija posebno mezenterijalne
tromboze, kod portalne hipertenzija provjera
postavljenih šantova portokavalanih hirurških
ili perkutanealnih

 Posebno je primjenljiv u urologiji,

diferenciranje karcinoma prostate kod
transrektalne ultrasonografije, skrotalne
ultrasonografije i kod penilne
cirkulacije(impotencije)

 Svaki pregled u ultrasonografiji nezamisliv je

sada bez primjene kolor Dopplera.
 Terapija ultrazvukom

 Ljudsko uho čuje zvuk frekvencije između

16Hz i 20000Hz.Zvuk s frekvencijom većom od
20000Hz naziva se ultrazvukom

 Terapija ultrazvukom /lat ultra –preko ,iznad ;

sonus – zvuk : grč.therapieia – liječenje /
primjenjuje u svrhu liječenja ultrazvučnu
energiju ,frekvencije od 800 do 1000
kHz.Ultrazvuk može povećati temperaturu
tkiva u dubinu od 3 do 5 cm i više,bez
zagrijavanja kože i potkožnog tkiva
 Ta činjenica najvažniji je razlog za upotrebu
ultrazvuka kod terapijskog agensa.Učinci
ultrazvuka na tkivo su –toplinski,mehanički
,hemijski i kavitacijski.U dijagnostičke svrhe koristi
se snaga ultrazvuka od 0,001 do 0, 05W/cm2

 U terapiji od 1 do 3 W/cm2 . Hirurški laparoskopski

kauter nož od 10 d0 30 W/cm2

 Indikacije za upotrebu ultrazvuka : kontrakture

zglobnih čahura ili adhezivni kapsulitis, otvrdnuća
periartikularnih struktura,Depuytmenova
kontraktura.Hronični artritis,bol kod
degenerativnih i upalnih artritisa,ekstraartikularni
reumatizam ,burzitis ,tendinitis i nategnuće tetiva
 Spazam,nategnuće ,fibroza ,miozitis
,hematomi mišića, neurinomi, poremećaji
simpatičnog živčanog sistema /refleksna
distrofija i Sudeckova atrofija.Hronične
bolesti perifernih krvnih žila vazospazam.
 NAPREDNE OPCIJE
ULTRAZVUČNIH UREĐAJA
B- flow ili protok u B-prikazu i
B kolor

 B- flow ili protok u B-

prikazu , jedna je od
novih opcija koja
omogućuje
vizuelizaciju protoka
u krvnim žilama u
radu u B-prikazu
 Protok je krvi, budući da je riječ o B-
prikazu,kodiran u sivoj boji i nisu potrebna
posebna komplicirana podešavanja pri
korištenju opcije. Kako su odjeci iz tkiva
20 – 30 dB viši od odjeka krvi iz krvnih žila
, uređaj posebnom metodom uspijeva
uskladiti odijeke i prezentirati ih na ekranu

 Prednost ove opcije je svakako u

poboljšanju vizuelizacije aterosklerotičnih
plakova te omogućuje detekciju krvnih žila
bez upotrebe obojenog Dopplera i nije
zavisan o uglu upada zvuka
 Mogućnost bojenja slike u B-prikazu (zelena,
plava , žuta,crvena ..) zove se B-kolor,funkcija
može biti zanimljiva pri upotrebi ultrazvučnih
uređaja u jedinicama intenzivne njege ili za
vrijeme hirurških zahvata ,kad je prisutno
jako okolno osvjetljenje

 Obično se uz navedenu mogućnost dodaju i

opcije za podešavanje „zrnatije“ ili „mekše“
slike te mogućnost bojenja drugim bojama
pojedinih dijelova sive skale kako bi se
prikazali istom bojom odjeci sličnih
intenziteta.
 Panoramski prikaz

 Skeniranjem linearnim sondama kojima s

koristimao u pretragama mišićno – skeletnog
sistema ograničeni smo na prikaz koji je određen
širinom sonde (4-6cm)

 Često se događa da ne možem prikazati cijelo

područje koje želimo pregledati ili je promjena koju
gledamo dimenzijama izvan zadanih 4 do 6 cm ,
koliko iznosi širina sonde

 Taj se nedostatak pokušava ispraviti panoramskim

prikazom koji omogućuje prikaz slike u širinu uz
održanu rezoluciju.
 Ova opcija će svakakao naći svoju primjenu u
prikazivanju promjena na mišićima i tetivama.
Izvođenje pretrage je jednostavno , ali zahtjeva
više vremena od standardnog skeniranja

 Sonda se povlaći bočno duž područja koje

želimo prikazati , a slika na ekranu se nastavlja
na dio slike koju smo prešli i koji ostaje
zamrznut.

 Moguće je pri stvaranju slike koristiti obojeni i

power Doppler za prikaz krvnih žila

 Treba imati na umu da je slika koju smo dobili

također tek jedan tomogram područja u kojem
je patološka promjena.
 Virtual convex ili trapezni prikaz

 Širina slike pri skeniranju sa linearnom sondom

određena je širinom sonde

 Radi boljeg snalaženja i bržeg rada sa linearnom

sondom razvijena je opcija trapeznog prikaza koja
podsječa na prikaz koji nastaje upotrebom konveksne
sonde

 Uključenjem opcije slika postaje šira u dubinu sa

posljedičnim gubitkom lateralne rezolucije na većim
dubinama
 Opcija i dalje omogućava rad u obojenom i pulsnom
Doppleru ali bez mogućnosti upotrebe „Slant
scana“,odnosno „Beam steeringa“.
 3D i 4D prikaz

 Opcija koja se zbog razvoja elektronike brzo

razvija i omogućuje sve kvalitetniju i bržu
interpretaciju slike , 3D i u novije vrijeme tzv. 4D
(3D – prikaz u realnom vremenu) bazira se na
digitalnoj obradi kompletnih skenova nastalih
povlačenjem sonde preko područja koje želimo
skenirati

 Za precizniju i bolju 3D rekonstrukciju razvijene

su specijalizirane 3D – sonde koje uz mogućnost
uobičajne 2D mogućnosti skeniranja , imaju
mogućnost 3D rekonstrukcije slike. 3D – sonde
posebno su dizajnirane tako da se u široj bazi
sonde nalaze pretvarači koje za vrijeme 3D
skeniranja pokreće ugrađeni elektromotor
 3D skeniranje započinje tako da najprije u 2D –
prikazu (B- prikaz sa dodatkom obojenog
Dopplera ili bez njega ) odredimo područje koje
nas zanima.

 Uključenjem 3D-prikaza (VOLUME MODE) na

2D – sliku superponira se zona volumnog
prozora (vol – box ) čiju dubinu i širinu
proizvoljno podešavamo.

 Kada smo podesili sve željene parametre,

pokreće se elektromotor sonde te
jednakomjernom brzinom prelazi pretvaračem
sonde po unaprijed određenom području.
 Budući da je takav način skeniranja u
potpunosti automatizitran,operater ne
pomiče sondu , nego čeka da uređaj
završi skeniranje

 Dalja obrada slike zavisi o softverskim

mogućnostima specijaliziranog
programa 3D aplikacije uređaja
 Najmanja jedinica dvodimenzionalne digitalne
slike zove se pixel , dok se najmanja jedinica
trodimenzionalanog prikaza zove voxel

 Volumni prikaz je dakle sastavljen od velikog

broja voxela koji čine takozvani volumni blok.
Kvalitet 3D – slike zavisi najviše od kvaliteta
2D – prikaza koji su u osnovi 3D-
rekonstrukcije i o parametrima na koje smo
podesili 2D skeniranje

 Slika nastala 3D rekonstrukcijom ostaje ,

naravno , i dalje dvodimenzionalna ali je
animirana i tako konstuirana da se stvara
privid treće dimenzije. (Slika 1.)
 Savremeni 3D-kolor
ultrazvučni aparat
 Matrične sonde
 Kod klasičnih elektroničnih linearnih sondi nalazi se
na površini sonde tek jedan red pretvarača
ultrazvučnih talasa. Broj pretvarača zavisi o
kvalitetu sonde (uređaja)

 Matrične sonde sastoje se od nekoliko redova

pretvarača smještenih paralelno na površini sonde
praveći matricu. Takav dizajn omogućava nezavisan
rad pojedinih matrica pretvarača u konstruiranju
slike .

 Matrične sonde (linearne i konveksne) mogu zavisno

o operateru , koristiti tek jedan red pretvarača te
tako smanjiti debljinu ultrazvučnog snopa. Rezultat
je mnogo bolja rezolucija slike aksijalno i lateralno
uz visok „frame rate“.
 Compound imaging ili sono CT

 Opcija se temelji na mogućnosti

zakošenja ultrazvučnog talasa ,snopa
(slično slant scanu ili beam stearingu
kod Color Flow Imaging)

 Reflektor koji se prikazuje na ekranu

zapravo je skeniran sa devet
strana.Takav se prikaz razlikuje od
klasičnog skeniranja u B- modu , a
mjenja se i izgled artefakata
ultrazvučne slike na kakav smo navikli
 Slika nastala primjenom opcije je
visokokvalitetna , kontrastna i glatka uz
niži frame rate

 Nažalost ,opcija se može koristiti u B-

prikazu i gubi se primjenom obojenog ili
power Dopplera

 Razlog ne postojanja opcije u drugim

modovima proizlazi iz samih fizikalnih
zakona ove opcije te je zajedništvo u
dupleks prikazu nemoguća.
 Kontrastna sredstva

 Odnedavno se i u ultrazvučnoj
dijagnostici koriste kontrastna sredstva u
svrhu bolje vizuelizacije.

 Aplikacija kontrasta intravenski u

krvotok se ubacuje veliki broj mjehurića
gasa koji je stabilan sa nekim
ugljikohidratom.
 Na taj se način u krvotok uvodi veliki
broj reflektora ultrazvučnih talasa pa je
moguće prikazati protoke u krvnim
žilama koji se ne vizueliziraju klasičnim
pregledom

 Mjehurići se nakon nekog vremena

raspadaju i resorbuju

 Noviji uređaji posjeduju mogućnost

naglog izbijanja ultrazvučnog talasa veće
snage koja razbija mjehuriće i dodatno
povećava broj reflektora pa se prikaz još
više poboljšava.
 Harmonični prikaz (oslikavanje)
 (Native Tissue harmonic Imaging,
Second Harmonic Imaging ,Octave
Imaging)

 U želji da se smanje smetnje i poboljša omjer

šuma - signala razvijena je metoda
harmoničnog oslikavanja

 Harmonici se generiraju u tkivu , a ne od

strane sonde

 Drugi harmonik osnovne frekvencije od 2

MHz je 4 MHz , treći 6 MHz. Svaki je
harmonik za oktavu viši od prethodnog.
 Pulsni talas odaslan u tkivo prolazi kroz
proces atenuacije, refrakcije, difrakcije ,
faznih promjena i stvaranja harmonika .

 Signal koji se vrati pretvaraču ultrazvuka

onečišćen je brojnim smetnjama.

 Budući da se harmonici stavraju

interakcijom osnovne frekvencije i tkiva ,
smanjuje se daljina puta signala za pola,
što smanjuje i onečišćenje signala.
 Intenzitet signala tkivnih harmonika je 20
dB niži , odnosno 100 puta slabiji od
osnovnog signala , što zahtjeva vrlo
osjetljivu elektroniku ultrazvučnog uređaja

 Primjenom ove metode moguća su znatna

poboljšanja vizelizacije u nekim
primjenama (posebno kod teških
pacijenata), poboljšana je rezolucija slike ,
a bolji je kontrast uz nešto niži dinamički
opseg.
 ESWL (Extracorporeal
(
shock wave lithotripsy)
Terapija udarnim valom
 Vantjelesni udarni valovi su u osnovi akustični
impulsi generirani izvan tijela, ali mogu biti
fokusirani unutar njega.
 Ti su valovi karakterizirani velikim pozitivnim
pritiskom (do 100 MPa) i malim negativnim (5-10
MPa). Specifični su po brzom usponu vala i
kratkom trajanju (u milisekundama).
 Uporaba ESWL-a radikalno je
promijenila liječenje mokraćnih
kamenaca, odnosno smanjila potrebu
za otvorenim kirurškim zahvatima na
najmanju moguću mjeru.

 Ta se metoda izvodi bez opće

anestezije, osim u manje djece.
 U mnogim centrima izvodi se
ambulantno, s tim da bolesnik
naknadno kod kuće izmokri razbijene
dijelove kamenca.
 Ponekad je, naročito kod većih kamenaca,
potrebno prije ili poslije tretmana ESWL-
om, a uz pomoć cistoskopa, postaviti
protezu u mokraćovod kako ne bi došlo do
eventualnog začepljenja mokraćnih puteva
većim dijelovima razbijenog kamenca.

 Kontraindikacije za primjenu ove metode

su poremećaji krvarenja, dekompenzirana
srčana insuficijencija kao i anatomske
promjene mokraćnog sustava u određenim
slučajevima. Trudnoća je apsolutna
kontraindikacija za tretman ESWL-om.
Elastografija
 Zasnovana je na činjenicama da su svi tumori,
posebno maligni, čvršće strukture, zbog izražene
proliferacije ćelija, povećane gustine tkiva, ponekad
i pojačane vaskularizacije i samim tim pružaju veći
otpor u odnosu na okolna tkiva.
 Na pritisak sondom ultrazvučnog aparata, boje
normalnog tkiva menjaju se od crvene, preko žute,
do zelene, dok su u tumorski izmenjenim tkivima
plavih ili sivo-crnih nijansi.
 Kvantitat⑩ 曊嫫 ধ 쀵搬⨣ ꤅ ꐶ裖ힹ ᨶ 촾姤郠 ςᏻ 閎 ೈೈೋೋ 厓 ὃ
龇免 ᤶ 惾乛曛 ‫ ٱ‬攜⽆䰠뽋줈켷籝禣䏵䁞梃鰍ꋪミ ࣫ 闔 ໕ 䉽䲦
덆 ‫ ך‬寬連뮇쵽춖 멗㺲쵽 綜 Ӽ 躩 ೈೈೋ 玄컕區拯 ὒ 뛡쵽‫ ﴂ‬縳㩔 ƾ 䂾
�讗氤鿾쵽탾軡慑㼎澃 ᨶᨶ ⎆ 멶奚垕⼖捓䱎阩〨퐍榏鍖狵쵽 ‫ ﹻ‬ꈨ쵽
㩕⑂筩뱟⋼秊 ই 䬵ꐔ㴡쵽눶 ͻ 꾙뭇蟟哞僉씈巺벲 暤
點 蹁 栙爎襆�앭偡磛 ᥝ⌜ 척皙 ᡪ 嵫개ᄀ⨥䴑꾨蓧歺샚 ‫ ﮧ‬騬
ᢃ ‫ ؾ‬괪 ᑰ⎂ 갣茁 ͧ 혧彷 ේේේ⸲ꭄְ 굚赖县⻇蕁 ය 堘쭮䒧 ᨶ 렆藁
 Tehnika digitalne
termovizije - DT
 Korištenje toplote u prepoznavanju oboljenja bilo je poznato
od doba Hipokrata. Infracrvena energija se koristi još od 1800.
godine od Sir Williama Herschela, astronoma, a uporaba
termovizije, uslijedila je iza Drugog svjetskog rata.

 Sa razvitkom termovizije, nastavio se razvitak dijagnostičke

termovizije, sve do današnje digitalne termovizije. Analiza
distribucije kutanih temperatura, vrši se pomoću infracrvenih
skenera u kojima se pomoć u termodetektora detektiraju
potencijalne (naponske) razlike, koje predstavljaju analogne
informacije za DT.

 U A/D konverterima, one se pretvaraju u digitalne,

matematički obraduju i ponovo rekonvertiraju u D/A
konverterima u analogne informacije kao video TV- slika u
crno-bijeloj tehnici i u boji.
 Spektar boja
nam daje
zbirnu
informaciju o
toplotnoj
distribuciji
 Ova tehnika
je pogodna za
pregled
dojke, raznih
kožnih
promjena,
poremećaja
cirkulacije.
 Digitalna termovizija je digitalna radiološka
dijagnostika metoda mjerenja temperature
tijela ili organa pomocu infracrvene kamere č iji
princip rada se zasniva na detekciji infracrvene
radijacije tijela.
 Infracrveno zraenje (IR) je vid elektromagnetne
emisije talasne dužine u opsegu od 0.7-1000 m.

 To je toplotno zracenje koje proizvode sva tijela

koja su zagrijana iznad temperature apsolutne
nule. Korištenje toplote u prepoznavanju
oboljenja bilo je poznato od doba Hipokrata
 Temperatura koja se mjeri na površini kože je u
funkciji stanja unutrašnjih organa i termalne
prirode okolnog tkiva.
 Dinamika tih promjena omogucava dijagnostiku
pojedinih oboljenja.
 Termovizijska oprema se sastoji od
termografske kamere i jedinice za obradu
termograma (PC racunar).
 U samoj kameri je integrisana infracrvena
optika, detektor infracrvenog zracenja, monitor
i kartica za arhiviranje podataka.
 Racunar služi za obradu termograma pomocu
odgovarajueg softvera i u njega se ucitavaju
podaci s kartice koja se nalazi u kameri
 Toplota koju registruje infracrvena kamera
putem detektora se pretvara u elektrcine
impulse razlicitog napona koji odgovaraju
distribuciji kutanih temperatura.
 Ove analogne informacije (potencijalne
razlike) se pretvaraju u digitalne.
 Nakon matematicke obrade u procesoru iz
digitalne forme se ponovo pretvaraju u
analogne informacije koje se posmatraju
na monitoru u crno-bijeloj ili kolor boji.
 Snima se u sjedecem položaju, kamera je
udaljena 20-ak cm od tijela.
 Pregled traje oko 15-20 minuta. Hladne boje su:
 crna, ljubicasta i plava.
 Tople boje su: bijela, žuta i crvena.
 Prednosti termografije su: bezopasna je (nema
štetnog jonizirajueg zracenja), neagresivna,
udobna, može se ponavljati bez ogranicenja.
 Nedostaci termografije: nije specifi cna,
registruje samo promjene na površini kože.
 Termovizija omogucava brzu orijentaciju o
tacnoj lokalizaciji promjene i tipu oboljenja što
se koristi kao smjernica za dalje dodatne,
skuplje procedure radi postavljanja definitivne
dijagnoze
 Termografija se primjenjuje u medicini u
dijagnosticiranju patologije dojke,
respiratornih disfunkcija, digestivnih
poremecaja, urinarnih poremecaja,
cirkulatornih poremecaja, limfaticnih
disfunkcija, reproduktivnih bolesti,
endokrinih bolesti, lokomotornih poremeaja,
povrede nerava, u hirurgiji (lokalizacija I
velicina tumora, pracenje ozdravljenja,
detekcija pravog operativnog polja), kožnih
problema, disfunkcija uha, grla i nosa, u
stomatologiji (kontrola inflamatornih procesa
u oralnoj duplji, bolesti maksilarnog zgloba,
hroncine bolesti kostiju, nerava, zuba).
 Denzitometrija (DXA)
 Denzitometrija je digitalna radiološka metoda za
kvantitativnu procjenu minerala kosti (engl. bone
mineral content, BMC, g/cm) i površinsku gustocu
kosti (engl. bone mineral density, BMD; g/cm2).
 Osnovni dijelovi aparata su:
 C-luk sa detektorom i izvorom x-zraenja
 Sto za pacijenta
 Kontrolna konzola
 Procesor sa sistemom pohranjivanja podataka
 Printer u boji
 Rezultati snimanja se izražavaju na tri
nacina:

 u apsolutnim vrijednostima, u g/cm2

 kao “T score” (T vrijednost), koji predstavlja odstupanje
izmjerene vrijednosti BMD od vršne koštane mase mladih
osoba izraženo u standardnim devijacijama (s.d);
 kao “Z score” (Z vrijednost), koji predstavlja odstupanje
izmjerene vrijednosti BMD od prosjecne koštane mase
osoba iste dobi izraženo u standardnim devijacijama.
 Može se procijeniti rizik za nastanak prijeloma, iako se ne
može sa sigurnošcu utvrditi da li ce neko imati prijelom.
 Efektivna doza zracenja je vrlo niska i iznosi oko 0,01
mSv po skenu, što odgovara prosjecnom vanjskom
zracenju u jednom danu.